Er groeit iets in Meise!
|
|
- Hilde Meijer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Er groeit iets in Meise! Lijst van klimaatfactoren en bijbehorende biomen Erg koud zonder dooiseizoen gemiddelde jaartemperatuur negatief Koud met dooiseizoen ijswoestijn toendra Koud-gematigd altijd nat Koel-gematigd altijd nat Warm-gematigd altijd nat Warm-gematigd met natte zomer Warm-gematigd met natte winter Gematigd altijd droog Gematigd meestal droog maar nat seizoen Warm altijd droog Warm met regenseizoen Warm altijd nat Gelegen boven de 1 m taiga of coniferenwoud loofwerpend woud subtropisch regenwoud open savanne mediterrane flora koude woestijn steppe of prairie warme woestijn moessonbos tropisch regenwoud gebergteflora Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.1
2 Er groeit iets in Meise! Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.2
3 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Tropisch Regenwoud Waar in de Plantentuin? In de Plantentuin zijn er maar liefst 5 grote kassen van het Plantenpaleis aan het regenwoud gewijd. De regenwoudkassen kregen de letters C, D, E, F en G. Begeef je voor dit atelier naar kas C. Klimaat en ligging Het tropisch klimaat vinden we ten noorden en ten zuiden van de evenaar op alle continenten terug. Geef uit elk van deze continenten een land dat op de evenaar ligt. 25 Djolu (Congo) Tussen welke geografische lijnen liggen de tropen? Noteer hoe je de temperatuur en vochtigheidsgraad ervaart in deze kas Kijk naar het klimaatdiagram van Djolu en beantwoord volgende vragen Daalt de gemiddelde maandtemperatuur ooit onder de 18 C? J F M A M J J A S O N D Hoeveel neerslag valt er ongeveer per jaar? Plant in de kijker: een trechterplant Zoek een trechtervormige plant in deze kas. Deze plant groeit niet op de woudbodem maar wel Zo n plant noemen we een. Wat is het voordeel van hoog in de bomen te groeien? Wat is het nadeel?... Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.3
4 Er groeit iets in Meise! De plant is aangepast om dit nadeel op te vangen door zijn trechtervorm waarmee water en organisch materiaal opgevangen worden. De bladeren hebben bijzondere zuigschubben waarmee het water opgezogen wordt. Als de zuigschubben met water verzadigd zijn, worden de grijsachtige bladeren meer groen van kleur. Wat moet ik over het regenwoud onthouden? Het groeiseizoen in het tropisch regenwoud valt nooit stil. Bomen hebben er dan ook geen groeiringen. Nergens op aarde groeien zoveel verschillende soorten per oppervlakte. Het regenwoud is het toppunt van biodiversiteit. In sommige delen van het Amazonewoud groeien meer dan 28 soorten planten per ha. Ook het aantal diersoorten, vooral insecten is nergens anders zo divers. Bovendien zijn de interacties tussen de verschillende levende wezens nergens zo gespecialiseerd als in het regenwoud vb. rupsen van een bepaalde vlindersoort leven enkel in mest van een andere welbepaalde diersoort; kevers met op hun dekschilden een welbepaald soort korstmos, waarin dan nog eens een specifieke microfauna leeft; mieren die leven in de holte van een bepaalde plant en er zelf zwammen kweken; soortspecifieke bestuivers, In het regenwoud groeien verschillende types van planten op en door elkaar. Vul volgende plantentypes in op de lijntjes: klimmer, wurger, jonge boom, palm, reuzenboom, liaan, epifyt, reuzenkruid, parasolboom reuzenboom epifyt liaan klimmer kroonlaag wurger plankwortels reuzenkruid jonge boom palm parasolboom Bedreigingen De grootste bedreigingen voor het regenwoud zijn: aangestoken branden, houtkap, landbouw, aanleg van wegen, mijnen en stuwdammen. Schrap hieronder waarop deze ontbossing geen invloed heeft. inheemse volkeren maancyclus - biodiversiteit - klimaat - erosie - atmosfeer Er verdwijnt per dag tweeduizend vijfhonderd hectare regenwoud en één diersoort of plantensoort, dat is één derde van België per jaar! Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.4
5 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Taiga Waar in de Plantentuin? In de Plantentuin hebben we een enorme collectie naaldbomen, het Coniferetum. Begeef je naar de Ringweg ter hoogte van het Jachtpaviljoen. Klimaat en ligging Hoeveel maanden per jaar is de gemiddelde temperatuur negatief in Arkhangelsk? Neerslag is er voldoende het hele jaar maar tijdens de lange winter, is die er enkel in de vorm van 1 De taiga is qua oppervlakte het 5 grootste bioom ter wereld. Bekijk 1 de biomenkaart voor de ligging. 4 De taiga omvat grote delen van 3 2 In de taiga groeien vooral -1 1 naaldbomen, maar ook pionierbomen zoals berk en els. In -2 de Europese taiga zijn dat vooral J F M A M J J A S O N D grove dennen (Pinus sylvestris) en fijnsparren (Picea abies), in Canada blauwe sparren (Picea glauca) en balsemzilversparren (Abies balsamea). Dit zijn alle naaldhoudende coniferen. In Oost-Siberië waar de taigawinter het strengst is, groeien naaldverliezende coniferen zoals Larix dahurica. Ken jij de Nederlandse naam voor Larix? Een typische bewoner van de taiga is de sneeuwhaas (Lepus timidus). Omcirkel hieronder welke evolutionaire verschillen met de Europese haas, zijn leven in de taiga mogelijk maken: witte wintervacht knaagtanden kleine oren - wollige poten lange snorharen. Leg uit voor de groep waarom Arkhangelsk (Rusland) Plant in de kijker: Abies balsamea, de balsemzilverspar Ga bij de drie berken staan naast het Jachtpaviljoen. Zoek aan de overkant van de weg de balsemzilverspar. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.5
6 Er groeit iets in Meise! Het groeiseizoen in de taiga duurt slechts 13 dagen. Om de fotosynthese vlug op kruissnelheid te krijgen tijdens dit korte groeiseizoen behoudt de balsemzilverspar in de winter zijn bladeren. Welke evolutionaire aanpassingen hebben de bladeren om het taigaklimaat te trotseren? lange bladsteel - naaldvormig bezitten waslaagje gekartelde rand - leerachtig Wat is het voordeel van de aangeduide aanpassingen? Er zijn ook aanpassingen die je niet met het blote oog kan waarnemen. Hiernaast zie je een microscopische doorsnede van een naald. Zet een pijltje bij het huidmondje. De huidmondjes liggen niet aan de oppervlakte maar verzonken om te veel verdamping tegen te gaan. Pluk voorzichtig voor heel de groep 1 naaldje van deze boom en bekijk het goed langs alle kanten. Hoeveel zilveren lijntjes zie je aan de onderkant? Kneus het naaldje even en ruik er allemaal eens aan. Nu weet je waaraan deze boom zijn naam te danken heeft. Wat moet ik over de taiga onthouden? De taiga is qua oppervlakte het grootste bioom ter wereld. Het groeiseizoen is er kort wegens de strenge winter. Er groeien voornamelijk naaldbomen. Andere typische plantensoorten zijn de berk, de els en het rendiermos, een korstmos. De planten vertonen er aanpassingen aan de droogte, niet omdat er onvoldoende neerslag valt, maar wel omdat die tijdens de winter niet beschikbaar is wegens de bevroren toestand. Bedreigingen De grootste bedreiging voor de taiga is de houtkap. Grenen- en vurenhout voor woningbouw en meubelindustrie is naaldhout dat afkomstig is uit de taiga. Ook de papierindustrie gebruikt jaarlijks aanzienlijke hoeveelheden houtpulp uit de taiga. Let bij de aankoop van hout en papier goed op dat het het label FSC (Forest Stewardship Council) draagt. Alleen zo kan je zeker zijn dat het afkomstig is uit bossen waar de internationale regels worden toegepast in verband met zorgvuldig kappen met respect voor mensen, planten en dieren. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.6
7 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Mediterraan bioom Waar in de Plantentuin? Kas I van het Plantenpaleis heet de Mediterrane Kas. Klimaat en ligging Wat is de koudste maand in Kaapstad? Kaapstad (Zuid-Afrika) Hoe koud is het er dan? We omschrijven dit als een warm gematigd klimaat. In welke maanden is er gemiddeld meer dan 3 mm neerslag? In Portugal heerst hetzelfde klimaat. Denk je dat het klimaatsdiagram er precies hetzelfde uitziet? Welke 2 maanden denk je dat het droogst en het warmst zijn in Portugal? Vanwaar het verschil? J F M A M J J A S O N D Typisch voor dit klimaat is ook de zeebries die er meestal aanwezig is. Hoe bootst men dit na in de Plantentuin? Zoek het paneel met de wereldkaart in deze kas. Noteer hieronder de 5 gebieden op aarde waar het Mediterraan klimaat voorkomt. Typisch voor de Mediterrane gebieden is het voorkomen van een natuurlijke brand zo om de 1 à 25 jaar. Ruik je het typische aroma van deze kas? De meeste planten in deze kas zijn struikjes, soms met stekels of doornen, bijna allemaal dragen ze kleine leerachtige bladeren en vaak bevatten ze etherische oliën. Door brand, wind en begrazing door geiten en schapen, zijn de struikjes in deze gebieden nooit echt hoog. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.7
8 Er groeit iets in Meise! Plant in de kijker: Quercus suber, de kurkeik Tegenover de buitendeur staat een jong exemplaar van de kurkeik, met daarnaast de schors van een wat ouder exemplaar. Beschrijf de bladeren van deze kleine boom. groot of klein? leerachtig of viltig? lichtgroen of donkergroen? De immergroene bladeren zorgen ervoor dat er direct na of zelfs tijdens de winter aan fotosynthese gedaan kan worden. Dankzij de drie eigenschappen die je hierboven aangeduid hebt, wordt de verdamping tijdens de hete zomer tot een minimum beperkt. De schors van de kurkeik is bijzonder dik en beschermt de boom tegen de natuurlijke branden in deze gebieden. Ongeveer om de 1 jaar kan men van een kurkeik voorzichtig zijn beschermlaag afhalen. Waarvoor wordt die gebruikt? Wat moet ik over de mediterrane flora onthouden? De mediterrane flora is aangepast om te overleven tijdens de droge warme periode elk jaar en een natuurlijke brand om de 1 à 25 jaar. Sommige boomsoorten hebben een isolerende schors, andere boomsoorten zoals eucalyptus versnellen net de brand door hun papierschors en hun etherische oliën. Hun zaden komen pas vrij na verhitting. Ook de zaden uit de houtige banksiavrucht (zie afbeelding) komen pas vrij na een brand. Heel wat plantenzaden kiemen bovendien slechts na in aanraking geweest te zijn met de rookmolecules die door de brand vrijkomen. Omcirkel hieronder welk voordeel het heeft om te kiemen na een brand. insecten zijn verbrand lucht is zuiverder - arme bodem is rijker door as wind is minder sterk - brand veroorzaakt door onweer brengt ook regen mee knaagdieren zijn verjaagd concurrerende planten werden teruggesnoeid landschap ziet er anders uit Bedreigingen De mediterrane gebieden staan erg onder druk van de toeristische industrie. Jaarlijks worden nog duizenden grote hotels opgetrokken omdat het klimaat met zijn zeebries er in het gunstige halfjaar erg aangenaam is voor de mens. Dit massatoerisme verbruikt enorme hoeveelheden van het schaarse zoetwater dat er voorhanden is. Vaak is de oorspronkelijke vegetatie vervangen door dennenaanplantingen voor de houtindustrie. Bovendien komen daarin jaarlijks bosbranden voor die door mensen aangestoken zijn. Die hebben een heel ander effect dan de natuurlijke branden van weleer. De flora van Zuid-Afrika is bijzonder kwetsbaar omdat deze onnoemelijk veel planten bevat die nergens anders ter wereld voorkomen, endemen noemen we dat. Sommige komen enkel voor in het zogenoemde Fynbos of op de beroemde Tafelberg bij Kaapstad. Je begrijpt dat deze soorten alle aandacht verdienen. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.8
9 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Loofwerpend woud Waar in de Plantentuin? In de Plantentuin zijn er heel wat plekjes die als bosrestanten beheerd worden. Voor dit atelier begeven we ons op het wegje dat bij het Jachtpaviljoen naar beneden loopt. Ga tot bij de twee forse bomen links van de weg. Klimaat en ligging Hiernaast zie je het klimaatdiagram van bij ons. De gemiddelden zijn genomen over een periode van 3 jaar ( ). Daarna neemt men een opwarming waar. Hoeveel neerslag zou er gemiddeld bij ons moeten vallen gedurende 1 jaar? Doe een schatting d.m.v. het klimaatdiagram: Ukkel (België) En wat zou de gemiddelde jaartemperatuur moeten zijn? Welke maanden ligt de 2 gemiddelde temperatuur onder de 5 C? J F M A M J J A S O N D Dit noemen we de weerkundige winter, dat is de periode dat de temperatuur te laag is om de planten te laten groeien en de kans op bevroren water, onopneembaar voor planten, te groot is Hoe zijn de bomen aangepast aan deze winter?. Er zijn nog plekken op aarde waar de winter eveneens ongeveer een kwart van het jaar duurt. Kijk op de biomenkaart en noteer de continenten waar het loofwerpend woud voorkomt:. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.9
10 Er groeit iets in Meise! Plant in de kijker: Quercus robur, de zomereik Links van de weg staan twee stevige bomen. Dit zijn de twee climaxsoorten in de natuurlijke bossen uit onze streken. De ene is een zomereik, dat is onze plant in de kijker. Weet je ook welke soort de andere is? Hoe heet de vrucht van de eik? Duid in onderstaand reeksje het blad van de eik aan. Doe eens een schatting of meting over de hoogte van deze boom. Wat moet ik over het loofwerpend woud onthouden? Het aantal boomsoorten in het N-Amerikaans bos is groter dan bij ons. Ook hieraan is er een hoekje in de Plantentuin gewijd. Uit O-Azië komen soorten die we bij ons als sierbomen beschouwen zoals Japanse kerselaars en magnolia s. Toch groeit er in het bos heel wat meer dan bomen. Bovendien heeft het loofwerpend woud steeds 4 duidelijke etages. Duid volgende begrippen aan op het plan: boomlaag, eik, berk, vlier, struiklaag, mos, boshyacint, moslaag, gele dovenetel, kruidlaag, klimop eik berk boomlaag klimop vlier mos boshyacint struiklaag gele dovenetel kruidlaag moslaag Bedreigingen Het loofwerpend woud van bij ons werd al sinds de oudheid gekapt. Er zijn in Europa nauwelijks nog grote stukken aaneengesloten woud over. Ook in Amerika en Oost-Azië heeft dit bioom het moeilijk, het komt namelijk overeen met de meest geïndustrialiseerde gebieden ter wereld, waar het houtgebruik en grondgebruik het bos opgeslorpt hebben. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.1
11 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Toendra Waar in de Plantentuin? In de Plantentuin hebben we geen specifieke locatie die enkel aan toendraplanten gewijd is. In het Herbetum zijn er echter wel enkele planten te vinden uit dit bioom. Klimaat en ligging Hiernaast zie je het klimaatdiagram van Churchill. Hoeveel maanden is de gemiddelde temperatuur er boven het nulpunt? Churchill (Canada) 2 1 Hoeveel maanden is de gemiddelde temperatuur duidelijk boven de 5 C? De zomer duurt dus maar enkele weken op de toendra. Maar dan gaat de zon er ook helemaal niet onder! Met zo n korte zomer is het er onmogelijk om bomen te laten groeien Je kan toendra vinden in de buurt van de poolcirkels. Het gaat over delen van Rusland, Canada, J F M A M J J A S O N D IJsland, Lapland, Alaska en op het zuidelijk halfrond, de eilandengroep Kerguelen. -4 Typische diersoorten die met de zomer mee migreren zijn het rendier en zijn wilde voorouder de kariboe. Om het migreren mogelijk te maken kalveren ze allemaal op nagenoeg hetzelfde ogenblik. Indien ze te vroeg zouden kalveren is het nog te koud, indien te laat, dan geraken de jongen niet meer groot vóór de winter. Ze voeden zich met grassen, ministruikjes, mossen en korstmossen, veel anders is er trouwens niet. Ze hebben brede hoeven, ideale sneeuwschoenen, die hen voor uitglijden behoeden. Daarnaast hebben ze kleine oren, een korte staart en -als enige hertachtigen- een behaarde neus. Je kan onmiddellijk verklaren welk voordeel dit hun biedt: Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.11
12 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Plant in de kijker: Dryas octopetala, het hertenkruid Als je door het poortje aan de Balatkas het Herbetum binnenkomt, neem je het vierde wegje te beginnen van aan de linkerhaag. In het 5 e plantvak zal je in een van de hoeken het hertenkruid vinden. Noteer de naam van de familie waartoe deze plant behoort. Ken je andere plantensoorten uit deze familie? Alle familieleden hebben 5 kroonblaadjes, maar dit is een buitenbeentje. De wetenschappelijke naam verraadt hoeveel kroonblaadjes deze plant meestal heeft: Als je vergelijkt met zijn neefje, de wilde rozenstruik, is dit toch echt wel een miniatuurstruikje, een beetje kussenvormend, typisch voor toendraplanten. Wat moet ik over de toendra onthouden? Dat midzomernachtzon er nooit ondergaat in de enkele weken dat de zomer er duurt. Dat het groeiseizoen te kort is om bomen te laten groeien boven de poolcirkel. IJswoestijn Een ijswoestijn kunnen we je niet tonen in de Plantentuin, je begrijpt onmiddellijk waarom als je naar de temperatuurcurve van Eismitte kijkt. Klimaat en ligging Komt de temperatuur er ooit boven het vriespunt? Waar komen ijsvlakten voor? Groeit daar dan helemaal niks? Expedities van deze Plantentuin in 26 en 27 naar Antarctica hebben heel wat nieuwe soorten microscopische kleine kiezelwiertjes maar ook mossen en korstmossen aangetoond. Vooral op de rotsen die boven de sneeuw uitsteken kunnen deze planten gevonden worden. Planten groeien werkelijk overal! Eismitte (Groenland) J F M A M J J A S O N D Bedreigingen De Poolgebieden, maar ook de aangrenzende toendra wordt erg bedreigd door de opwarming van het klimaat. Men kan het afsmelten van de ijskappen reeds duidelijk vaststellen. Ook de speculateurs in olie en gas liggen op de loer om Alaska of de Zuidpool, voorlopig nog de meest ongerepte stukken van onze planeet, te gaan ontginnen. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.12
13 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Steppe of prairie Waar in de Plantentuin? In de Plantentuin hebben we geen steppe of prairie. Op het Herbetum, in de hoek met de grassen kan je echter wel een aantal soorten vinden die op de steppe of prairie thuishoren. Klimaat en ligging Bekijk het klimaatdiagram van Mendoza. Mendoza (Argentinië) Is het er heet of eerder koud? Om goed te kunnen groeien hebben planten een temperatuur boven de 5 C nodig. Welke periode van het jaar is aan deze voorwaarde voldaan in Mendoza? Daarnaast hebben planten heel wat water nodig. Hoe is het met de neerslag gesteld in de maanden april tot september? Bekijk de kaart situeer Argentinië daarop. Hoe komt het dat er zo weinig regen valt? J F M A M J J A S O N D 5 Zoek de andere grote steppegebieden op de kaart? Wat hebben deze qua ligging gemeen? Heeft dit invloed op de neerslag? De geringe neerslag laat niet toe dat er bomen groeien. Op de steppe of prairie is gras de bepalende vegetatie. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat er heel wat grazende dieren voorkomen. In Argentinië bijvoorbeeld graast van nature de guanaco, dat is de wilde voorouder van de lama. Welk dier leefde vroeger in grote kuddes op de prairies van Noord- Amerika, in harmonie met Indianestammen als de Sioux en de Comanche? Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.13
14 Er groeit iets in Meise! Plant in de kijker: Cortaderia selloana, het pampagras Als je door het poortje aan de Balatkas het Herbetum binnenkomt, neem je het eerste wegje te beginnen van aan de rechterhaag. Al de plantvakken aan dit wegje zijn gevuld met grassoorten. Het pampasgras moet je vrij achteraan zoeken. Waar komt het pampagras van nature voor? Hoe hoog denk je dat deze grassoort wordt? Beschrijf de bladeren: Grassen zijn eigenlijk heel bijzondere planten, je kan de top eraf knippen zonder dat de plant er hinder van heeft. Dat kan je bij andere planten niet! Hoe komt dat? Welk evolutief voordeel heeft de plant hiervan? Er zijn ongeveer 1 soorten grassen. Van een aantal eten we de zaden op. Noteer enkele van deze graangewassen: Wat moet ik over de steppe of prairie onthouden? De temperatuur is er gematigd maar op jaarbasis is er te weinig regenval om bomen te laten groeien. Voor deze grote continentale grasvlaktes worden verschillende benamigen gebruikt. De Russische grasvlakte heet steppe, in Hongarije spreekt men van poesta, in Zuid-Amerika heb je de pampa en the Great Plains van de Verenigde Staten duidt men aan met de term prairie. Bedreigingen De steppe en prairie kennen natuurlijke branden tijdens de droogste periode van het jaar, maar op zich kunnen die niet zoveel kwaad omdat ze vlug passeren en enkel de droge grashalmen opbranden. De natuurlijke vegetatie van vooral steppe, prairie en poesta is grotendeels ontgonnen voor de akkerbouw. Men noemt deze gebieden de graanschuren van de wereld. Waarom is dat niet verwonderlijk? Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.14
15 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Savanne en moessonbos Waar in de Plantentuin? In het Plantenpaleis is kas M aan dit bioom gewijd. Klimaat en ligging Bekijk het klimaatdiagram van Bangalore en bepaal de neerslag van de maanden januari en september. 25 Bangalore (Indië) 5 45 Hoe zou je de temperatuur omschrijven? Moesson betekent letterlijk regentijd. In Indië is het een periode van het jaar regenseizoen, een andere periode van het jaar erg droog. Het natte seizoen zorgt voor zoveel regen dat de omstandigheden het toelaten dat er bossen groeien Bekijk de kaart en zoek gelijkgekleurde gebieden op. J F M A M J J A S O N D In Thailand en Noord-Australië vind je een gelijkaardig klimaat. In andere gebieden op de wereld met een droog en nat seizoen, duurt het droog seizoen zo lang dat echte bossen er niet voorkomen. Het gaat dan over van open bossen tot grasvlaktes met hier en daar een boom. Dit vind je in delen Brazilië, Venezuela en Mexico maar de grootste savannegebieden vind je in Over de grote Afrikaanse savannes trekken enorme kuddes van grazende dieren: olifanten, neushoorns, buffels, antilopen, zebra s en giraffen. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.15
16 Er groeit iets in Meise! Plant in de kijker: Acacia ataxacantha, de vlamdoorn Er staan in het midden van de kas heel wat acaciasoorten, vooral in de buurt van de termietenheuvel. Er bestaan maar liefst 12 soorten acacia s, sommige soorten leveren eetbare zaden, andere duurzaam hout en ook heel wat acaciasoorten hebben bruikbaar hars of gom. Ook dit kent heel wat toepassingen, natuurlijke kauwgum bijvoorbeeld of indikkingsmiddelen voor pudding, roomijs of mondspoelmiddelen. Als je voortaan het additief E414 op de verpakking ziet staan, dan zit er acaciagom in je pudding. Vandaag pikken we er één soort uit, de vlamdoorn. De peulen kunnen vlammende kleuren aannemen en de doorns zal je zelf al wel gezien hebben, maar hopelijk niet gevoeld. Beschrijf het blad van deze nog jonge boom: Acacias hebben doorgaans sterk gedeelde bladeren. Door dit evolutief voordeel kan de wind makkelijker de bladeren afkoelen. De boom laat in het droogseizoen trouwens ook zijn bladeren vallen om te veel verdamping tegen te gaan. Onze acacia is nog klein maar in de savanne kan hij uitgroeien tot een flinke boom die als een soort paraplu gesnoeid is. Weet je welk dier daar verantwoordelijk voor is? Het evolutief kat-en-muisspelletje tussen giraf en vlamdoorn is al duizenden jaren bezig. Waarmee beschermt de acacia zich tegen de giraf? Welk evolutief voordeel heeft de giraf om toch bij de sappige blaadjes bovenin de boom te komen? Maar hiermee is lang niet alles gezegd. Op het ogenblik dat giraffen aan de blaadjes knabbelen, concentreren zich bittere stoffen in de bladeren waardoor de giraffen naar een volgende boom trekken. Maar door de wind worden ook signaalstoffen doorgegeven waardoor de naburige planten gewaarschuwd worden en ook bitter worden. Giraffen hebben daarom geleerd tegen de wind in aan een bomengroep te beginnen eten. Wat moet ik over de savanne en het moessonbos onthouden? Op de plaatsen waar een warm of warm gematigd klimaat met regen- en droogseizoen heerst, krijg je dit soort bioom. Bij een warm klimaat met lang regenseizoen krijg je bladverliezende moessonbossen. Op plekken met een kort regenseizoen krijg je vochtige, droge of doornsavannes met veel gras en weinig bomen. Bedreigingen De savanne kent natuurlijke branden tijdens het droogseizoen. De landbouw in Brazilië of Indië heeft de savanne grotendeels omgevormd tot akkerland. Verder komen savannes door de klimaatveranderingen onder druk te staan door verdroging. De Sahel is de verwoestijning van de plaatselijke savanne. Het is in deze gebieden dat de grote hongersnoodrampen zich jaar na jaar voltrekken. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.16
17 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Woestijn Waar in de Plantentuin? In het Plantenpaleis is kas L, de Droogtekas, helemaal aan woestijnplanten gewijd. Klimaat en ligging Bekijk het klimaatdiagram van In Salah. Wat kan je over de neerslag zeggen? 25 In Salah (Algerije) 5 En over de temperatuur? Beschrijf het klimaatsgevoel in de Droogtekas vandaag: J F M A M J J A S O N D 5 De droogte is de bepalende factor in woestijnen. Dieren en planten zijn aangepast om deze droogte te ontwijken, te vermijden of te weerstaan. Een kameel is een taai beestje dat aan het klimaat kan weerstaan dankzij vetreserves opgeslagen in zijn Planten kunnen aan droogte weerstaan door een waterreserve op te slaan. Schrijf bij volgende planten in welk deel van de plant de waterreserves opgeslagen worden. s stengel blad stengel/wortel stengel blad Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.17
18 Er groeit iets in Meise! Woestijnplanten moeten ook de droogte verdragen of het waterverlies door verdamping zo klein mogelijk houden. Hun blaadjes vallen dan af of zijn dermate klein of ontbreken zelfs helemaal en zijn stekels geworden die nog een ander voordeel hebben. Welk voordeel? Er zijn ook planten die de droogte ontwijken. In de ene woestijn regent het jaarlijks toch enkele keren, in andere woestijnen slechts om de 1 jaar. Op dat ogenblik gaan er heel wat in de grond opgeslagen zaden ontkiemen en de woestijn komt op enkele dagen in bloei. Veel van deze planten zijn geschikt om als zomerplantjes in onze bloembakken te kweken. Plant in de kijker: Echinocactus grusonii, de Mexicaanse bolcactus of schoonmoederstoel Zoek deze cactus en beschrijf de vorm: Waar gebeurt de fotosynthese? Welke aanpassingen heeft de plant om aan de woestijn het hoofd te bieden?.. Wat moet ik over de woestijnen onthouden? Woestijnen nemen meer dan 1/5 van het landoppervlak in. De nachten kunnen extreem koud zijn. Er zijn warme woestijnen maar ook koude. Er zijn zand- maar nog meer steenwoestijnen en er bestaan zelfs zoutwoestijnen. Zelfs daar slagen sommige planten erin te overleven. Duid de grootste woestijnen van de wereld op de kaart aan: 1) Sahara, 2) Australische of Grote Zandwoestijn, 3) Arabische, 4)Turkestaanse, 5) Gobi, 6) Kalahari en Namib 7) Noord- Amerikaanse (Chihuahua, Sonora en Mojave) en de 8) Chileense Atacama. Bedreigingen De woestijn breidt uit en wordt droger door de klimaatsveranderingen, de woestijnstormen nemen toe in frequentie en hevigheid. Anderzijds kunnen klimaatsveranderingen er ook voor zorgen dat er net heel veel regen in de woestijn terecht komt. Zo werd Alice Springs, in het hartje van Australië in januari 27 geteisterd door stortregens, met erosie tot gevolg. Geen mens had dat daar al ooit meegemaakt. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.18
19 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Subtropisch regenwoud Waar in de Plantentuin? In het Plantenpaleis is kas A, de Lentekas, helemaal aan dit bioom gewijd. Klimaat en ligging Bekijk het klimaatdiagram van Auckland. 25 Auckland (Nieuw-Zeeland) 5 Hoe koud is de koudste maand? 45 Wat kan je over de neerslag vertellen? De temperatuur is gematigder dan in de tropen maar warmer dan bijvoorbeeld Europa of Noord- Amerika gematigde streken. De neerslag is er heel het jaar door voldoende aanwezig zoals in het regenwoud. Het subtropisch regenwoud of immergroen loofbos is als het ware een bioom dat qua klimaat en kenmerken tussen het tropisch regenwoud en het loofwerpend woud in zit J F M A M J J A S O N D Duid aan met de letter T welke elementen van het subtropisch regenwoud ook in het tropisch regenwoud voorkomen en met de letter L die we ook in het loofwerpend woud terugvinden. reuzenkruiden ( ) - mos- en kruidlaag ( ) - palmbomen ( ) - immergroene bomen ( ) - bollen en knollen ( ) - bladverliezende bomen ( ) - klimmers ( ) Zoek in deze kas het paneel met de wereldkaart en noteer hieronder waar ter wereld het subtropisch regenwoud overal voorkomt. In het subtropisch regenwoud is er een goed ontwikkelde strooisellaag. Afgevallen plantendelen worden er gecomposteerd door miljoenen micro- en macroscopische bodemorganismen. Insecten en wormen uit deze strooisellaag is het geliefde kostje van een van de meest zeldzaam geworden vogels ter wereld. In 1 jaar tijd is 99 % uitgestorven. Geef de naam van deze Nieuw- Zeelandbewoner: Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.19
20 Er groeit iets in Meise! Plant in de kijker: Citrus aurantium, de bittere sinaasappel of pomerans Begeef je naar de trappen van de Lentekas en zoek onze plant in de kijker. Hoe zou je deze plant omschrijven: En zijn bladeren?. Van waar is deze plant afkomstig? Omcirkel waarvoor deze plant gebruikt wordt: oranjebloesemparfum - sinaasappelsap - cointreau witbieraroma marmelade biodiesel pisang Noteer hier nog andere citrusvruchten die in de buurt groeien of die je van in de winkel kent: Wat moet ik over het subtropisch regenwoud of immergroen loofbos onthouden? Dat dit een overgangsbioom is met elementen uit het tropisch regenwoud (immergroen, dunne schors, palmen, boomvarens, reuzenkruiden en veel epifyten zoals varens, mossen en orchideeën) en elementen uit het loofwerpend woud (bladverliezende bomen, naaldbomen, boomlaag, struiklaag, kruidlaag met knol- en bolgewassen, moslaag). Bedreigingen Dit bioom is van nature één van de kleinere biomen, net daardoor en door zijn specifieke ligging op plekken waar de bevolkingsdruk enorm hoog is, is dit een van de meest bedreigde biomen. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.2
21 Neerslag in mm Temperatuur in C Er groeit iets in Meise! Gebergtes Hooggebergtes zijn bijzondere plekken op aarde; omdat tussen de 1 en 8 m hoogte de temperatuur sterk afneemt en ook de neerslag er zich bijzonder gedraagt. Je kan bergen in zones indelen van de voet naar de top, telkens met specifieke eigenschappen qua neerslag en temperatuur en bijbehorende plantengroei. Bekijk het klimaatdiagram van Lima. Hoe zou je de temperatuur omschrijven: En de neerslag? 25 2 Lima (Peru) En toch is Lima geen dorre stad. De wolken die de flanken van het Andesgebergte proberen over te raken hangen constant over de stad. De luchtvochtigheid is er heel hoog hoewel de neerslag er gering is. Ook hier kunnen planten groeien, indien ze erin slagen hun vocht uit de nevel te halen Globaal kan je een onderscheid maken tussen bergen in de tropen en bergen in de gematigde gebieden. J F M A M J J A S O N D Geef enkele voorbeelden van hooggebergtes uit de gematigde gebieden: Onderaan deze bergen zijn er loofbossen, vaak vol immergroene planten met leerachtig bladeren. Veel rododendronsoorten zijn afkomstig van de voet van de Himalaya, maar in de lage Alpen kan zijn neefje het alpenroosje, eveneens een rododendronsoort vinden. Hogerop groeien meer naaldbomen tot aan de boomgrens van 2 m. Daarboven krijg je een alpiene zone met kussenvormende struikjes en kruidachtige planten die in de winter onder een laag sneeuw en ijs bedekt zijn. Vanaf 25 à 3 m hoogte krijg je eeuwige sneeuw. Kan je enkele voorbeelden geven van bergen of gebergtes uit de tropen? Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.21
22 Er groeit iets in Meise! In de tropen spreken we van laagland tot een hoogte van 9 m. Daarboven heeft men meestal bergregenwoud rijk aan epifyten zoals mossen, varens, bromelia s en orchideeën. Je kan in nevelwouden ook podocarpussen aantreffen, dit zijn coniferen met bladeren. De boomgrens in de tropen ligt op ongeveer 3 m, daarboven krijg je de alpiene zone en vanaf 45 m eeuwige sneeuw. Waar in de Plantentuin? Kas H van het Plantenpaleis is momenteel in renovatie, maar zal in de toekomst het bergregenwoud onderbrengen. Nu kan je er al kennismaken met een aantal typische vertegenwoordigers. Plant in de kijker: Brugmansia aurea, de gouden engelentrompet De gouden engelentrompet kan je vinden ongeveer in het midden van de kas, tussen de andere Brugmansia s. De gouden engelentrompet is een wilde soort die endemisch is in de nevelwouden van het Andesgebergte in Ecuador tussen de 2 en 3 m hoogte. In tegenstelling tot de zeer gelijkende cultuurvariëteiten, die vaak als terrasplant gekweekt worden, is Brugmansia aurea een met uitsterven bedreigde soort. Het rode bolletje op zijn etiket duidt erop dat deze soort opgenomen is in de rode lijst van het IUCN (International Union for the Conservation of Nature). Tot welke familie behoort deze plant? Ken je nog andere planten uit de Andes afkomstig die we dagelijks in de keuken gebruiken? De bloemen van deze planten beginnen s avonds te geuren, wat kan je daarover afleiden over zijn bestuivers? Bedreigingen Bergflora is erg gevoelig voor klimaatsveranderingen. Opwarming of verdroging maakt dat soorten die hun areaal wat willen verschuiven in een doodlopende straat terechtkomen. En dat er opwarming aan de gang is, kan men duidelijk zien aan de afsmeltende gletsjers in van bijvoorbeeld de Alpen of de Himalaya. Plantentuin Meise Domein van Bouchout Nieuwelaan Meise info@br.fgov.be Planeet vol Planten (lln) pag.22
Een planeet vol planten
Een planeet vol planten Klimaat en vegetatie in Plantentuin Meise Overzicht klimaat- en vegetatiezones Klimaatzone Koud zonder dooiseizoen Koud met dooiseizoen Koudgematigd Koelgematigd met zachte winter
Nadere informatieHoe komen de verschillende klimaten op Aarde tot stand?
Klimaat Wat is klimaat? Klimaat is de gemiddelde toestand van het weer over een langere periode op een bepaalde plaats. Veel meteorologische instituten hanteren een periode van 30 jaar voor de berekening
Nadere informatieKlimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Nadere informatieWerkwinkel: Geografische denkvaardigheden
Werkwinkel: Geografische denkvaardigheden Dag van de Aardrijkskunde 3 7 I. Mestdagh A. Vermeulen KLIMAATTYPE: WARM ALTIJD NAT KLIMAAT VEGETATIETYPE: TROPISCH REGENWOUD TROPISCH REGENWOUD - Boomgroei mogelijk
Nadere informatieEr groeit iets in Meise!
Beste leerkracht, beste begeleider, Hartelijk dank voor uw interesse in het atelier Een planeet vol planten in de Nationale Plantentuin. Hierbij vindt u een overzicht van het atelier en enkele tips voor
Nadere informatieEr groeit iets in Meise!
Voedingsstoffen vergaren In het regenwoud groeien er heel wat planten boven in de kruinen van de grote bomen. We noemen planten die bovenop andere planten groeien:... Het is niet vanzelfsprekend om boven
Nadere informatiePlaneet vol planten richtlijnen voor de animator
Planeet vol planten richtlijnen voor de animator 1. Algemene beschrijving Dit atelier sluit aan bij de leerstof van de lessen aardrijkskunde (2 de graad SO) rond plantengroei en klimaat. Dankzij onze enorme
Nadere informatie2 Landschapszones op aarde SO 1
Aardrijkskunde 1 havo/vwo 2 Landschapszones op aarde SO 1 Deze toets bestaat uit tien vragen: open vragen en meerkeuzevragen. Ook zijn er vragen waarbij de atlas (Grote Bosatlas, editie 54) nodig is. Bij
Nadere informatieProject Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen
Project Planten ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Planten Planten eten, ademen en groeien. Sommige planten houden van natte grond. Anderen van droge grond. Sommige planten houden van veel zon en warmte. Anderen
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde H2, paragraaf 1 t/m 3
Samenvatting Aardrijkskunde H2, paragraaf 1 t/m 3 Samenvatting door A. 1377 woorden 2 februari 2017 6,9 63 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Hoofdstuk 2 par. 1-3 wat moet je leren samenvatting
Nadere informatiePERIODESCHRIFT AARDRIJKSKUNDE EUROPA EN DE WERELD
PERIODESCHRIFT AARDRIJKSKUNDE EUROPA EN DE WERELD HET KLIMAAT Het klimaat is, zo luidt de officiële definitie, het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar. Dat wil zeggen dat het klimaat in een bepaald
Nadere informatie1 Kun je aan planten zien wat je aan moet?
1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? Hoofdstuk 1 Les 1 Zoek het op Bij de evenaar staat de zon hoog. Het is er warm en daardoor verdampt het water. Die warme damp stijgt op en koelt af: dan gaat
Nadere informatie8 4 Streken en klimaten
Lees het verhaal van de woestijnen en maak de opdracht. Een woestijn is droog, heel droog. Er valt heel weinig regen. De grond is droog. Het is te droog voor veel planten. Er wonen weinig mensen. Soms
Nadere informatieHartelijk dank voor je interesse in het atelier Een planeet vol planten. In de werkbundel worden 7 verschillende biomen besproken:
Beste leerkracht, beste begeleider, Hartelijk dank voor je interesse in het atelier Een planeet vol planten. Dit atelier sluit aan bij de leerstof van de lessen aardrijkskunde (2 de graad SO) rond plantengroei
Nadere informatieBOSSEN WERELDWIJD EDUKIT 4
3 8 6 10 BOSSEN WERELDWIJD Verschillende soorten bossen In devorige edukit hebben we het gehad over de 2 grote categorieën in bomen, loofbomen en naaldbomen. Nu wordt het uitzicht van een bos niet enkel
Nadere informatieHet Regenwoud in Amazonië
Het Regenwoud in Amazonië A. Situering B. Klimaat en vegetatie Warm en altijd nat. Tropisch regenwoud 1. Kenmerken van het tropisch woud Woudreuzen: 40 m hoog en kunnen vrij van de zon en lucht genieten.
Nadere informatie6+ 10 WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? 3+ 8 + Opdracht EDUKIT 3
WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? 6+ 10 + Wanneer is een bos een bos? Een paar bomen samen vormen pas een bos als ze een oppervlakte van 1/2 hectare beslaan. Je zou dit kunnen vergelijken met een voetbalvel
Nadere informatieSoms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen.
Samenvatting door een scholier 1790 woorden 1 juni 2016 7,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 2: KLIMATEN 2.1 Klimaten Waardoor is het niet
Nadere informatieWAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS?
10 WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? Wanneer is een bos een bos? Een paar bomen samen vormen pas een bos als ze een oppervlakte van 1/2 hectare beslaan. Dat is gelijk aan 5000 m² en ongeveer even groot als
Nadere informatie7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.
Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 41 tot en met
Nadere informatieKlimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen.
Samenvatting door Annique 1350 woorden 16 mei 2015 7,3 333 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Klimaten Paragraaf 2.2 Weer en klimaat Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie.
Bijlage VMBO-KB 2013 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 42 tot en met 50. Bij het
Nadere informatieAanpassingen van delen van de plant aan de levensomstandigheden
Onderzoeksactiviteit in de serres van Plantentuin Meise Te begeleiden door de leerkracht Aanpassingen van delen van de plant aan de levensomstandigheden 1 Centrale onderzoeksvraag Op welke manieren zijn
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Weer en Klimaat hoofdstuk 3
Samenvatting Aardrijkskunde Weer en Klimaat hoofdstuk 3 Samenvatting door Jordan 595 woorden 14 december 2017 5,5 2 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdstuk 3 Aardrijkskunde Weer en klimaat in de VS
Nadere informatieSpanningen en ecologische problemen binnen regio s 11
Geogenie p. 76-83 Atlas p.... Spanningen en ecologische problemen binnen regio s 5.. Amazoniië,, van werelldwiijjd bellang 1. De ecologie van het regenwoud Noteer met behulp van je atlas de jaarlijkse
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1.1 1.2 en 4.1 4.2 Samenvatting door een scholier 1402 woorden 5 december 2017 7 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Aardrijkskunde toetsweek 1
Nadere informatie4 Leven in een koud gebied
4 Leven in een koud gebied 1 a Canada b/c W16 d 73 2 a Te koud: s zomers < 10º C b gebruik van sneeuwscooter en sleden kleding c te koud om voedsel te verbouwen 3a/4 W17 Toendra: wat, waar en waarom daar?
Nadere informatieProject Afrika-Azië. Week 1ABC: Noord-Afrika
Project Afrika-Azië. Week 1ABC: Noord-Afrika Info: Enkele reis Afrika Afrika is het (w)armste werelddeel. De evenaar loopt ongeveer midden over Afrika. Bij de evenaar staat de zon recht boven de aarde.
Nadere informatieBossen ingedeeld in zes bostypen. Centrum Hout. Centrum Hout Postbus 1380, 1300 BJ Almere Westeinde 8, 1334 BK Almere-Buiten 036 532 98 21
2013/12 Bossen Bossen Bossen zijn leefgemeenschappen van planten, mensen en dieren waarbij bomen beeldbepalend zijn. Tezamen vormen zij een gesloten keten. Alle onderdelen hebben een eigen plaats en functie
Nadere informatieverwerking : wat is een bos?
verwerking : wat is een bos? Leven vestigt zich op plaatsen waar het goed is om te leven. Er zijn verschillende factoren die de leefomgeving vorm geven : levende factoren, niet-levende factoren en menselijke
Nadere informatieH2: Europa, verenigd of versnipperd?
H2: Europa, verenigd of versnipperd? Klas 2 Geo Vragen 5 1. Europa is te herkennen aan een aantal natuurkenmerken. Noem er drie. 6 2. Het aantal inwoners verandert door natuurlijk bevolkingsgroei (geboorte
Nadere informatieAardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar.
Samenvatting door S. 1016 woorden 28 februari 2016 6,2 47 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde samenvatting H2: Nadeel tropische klimaten: het vocht, en de insecten/ziektes.
Nadere informatieOefening biotische relaties in de Plantentuin Meise
Oefening biotische relaties in de Plantentuin Meise Te begeleiden door de leerkracht J U T T A K L E B E R E D U C A T I E F M E D E W E R K E R T E L + 3 2 ( 0 ) 2 2 6 0 0 9 9 1 J U T T A. K L E B E R
Nadere informatieOefening biotische relaties in de Plantentuin Meise. Te begeleiden door de leerkracht
Oefening biotische relaties in de Plantentuin Meise Te begeleiden door de leerkracht 1 Oefening biotische relaties in de Plantentuin Meise Aanwijzingen voor de leerkracht Eindtermen Deze opdracht sluit
Nadere informatieBraziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7
Braziliaanse regenwoud Jesse Klever Groep 7 Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik dit een heel interessant onderwerp vind. We hebben er al op school over gesproken en het leek mij wel een leuk
Nadere informatieWeer en klimaat. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/87209 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieWat doen... 4. Door de grote vraag werden dan ook massaal bomen omgehakt.
Wat doen... 4 Bomenteelt in ontwikkelingslanden. Aran staat er een beetje mistroostig bij. Alweer heeft een van de straatolifanten een spoor van vernieling getrokken door de stad. In heel wat Thaise steden
Nadere informatiePlanten voor de Prins Werkmap Tweede graad Basisonderwijs
Planten voor de Prins Werkmap Tweede graad Basisonderwijs Tekeningen: Jowan De Saedeleer Inleiding Wil jij Prins Baldewijn helpen om terug in zijn kasteel te gaan wonen? Dan moet je op zoek gaan naar nuttige
Nadere informatieLoof-en naaldbomen. Naam :
Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen
Nadere informatieINHOUD 1 WAAR LIGT HET? 2 WAAR KOMT HET VANDAAN? 3 EUROPA
INHOUD 1 WAAR LIGT HET? Hoe ziet de aarde eruit? 6-7 Hoe vind je de weg op aarde? 8-9 Afstanden 10-11 De zes continenten 12-13 Oceanen en zeeën 14-15 Waar leven walvissen en haaien? 16-17 De grootste rivieren
Nadere informatiee-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade
Chris Oxlade Chris Oxlade Anita Ganeri Anita Ganeri Boeken in deze serie e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 e-book: 978-94-6175-822-4 gebonden versie: 978-94-6175-285-7 e-book:
Nadere informatieHerfstwerkboekje van
Herfstwerkboekje van Herfst werkboekje groep 5 1 De bladeren aan de bomen worden bruin en rood en vallen naar beneden, het is weer herfst! September wordt herfstmaand genoemd, dit omdat op 22 september
Nadere informatieAntarctica. De avonturiers Opdrachtenboekje. Uitgaven van het Pass
Antarctica De avonturiers Opdrachtenboekje Uitgaven van het Pass Dit opdrachtenboekje behoort tot Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Naam Naam Naam Naam Naam Naam Team Naam van de school
Nadere informatieBOSSEN WERELDWIJD 8 + EDUKIT 4
8 BOSSEN WERELDWIJD Verschillende soorten bossen In de vorige edukit hebben we het gehad over de 2 grote categorieën in bomen, loofbomen en naaldbomen. Nu wordt het uitzicht van een bos niet enkel bepaald
Nadere informatieLandengids voor: Landengids
We gaan een reisgids maken voor een land dat je zelf mag uitkiezen. Dat is een boekje waarin allemaal dingen staan die met dat land te maken hebben en die je zou willen weten als je op vakantie zou gaan
Nadere informatiePracticum: Hoezo Zeespiegelstijging?
Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Op de Aarde wonen er ongeveer 6 446 131 400 mensen. In België wonen er 10 584 534. De meeste mensen wonen in de bergen / in de woestijn / in de nabijheid van water/
Nadere informatieHet is winter. op Landgoed Schothorst
Het is winter op Landgoed Schothorst In de winter is er genoeg te zien en te beleven in de natuur. Tijdens deze wandeling kun je dat ervaren. 6 Enkeerdpad 1 Winterbloeiers Zelfs in de winter kun je soms
Nadere informatieLESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van
LESPAKKET ECOLOGIE HAVO / VWO Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK ELAND Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie hebt, volgen
Nadere informatieMeander. Aardrijkskunde WERKBOEK
6 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK 6 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Carla Wiechers Leerlijnen: Mark van Heck Auteurs: Marc ter Horst, Meie Kiel, Dianne Manders, Jacques van der Pijl
Nadere informatie1. Geheimen. 2. Zwammen
1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.
Nadere informatieBloeiend plantje Spoor van een dier
Volwassen boom Jonge boom Dode boom Hoge struik Lage struik Varen Mos Klimmende plant Bloeiend plantje Spoor van een dier Paddenstoel (op de grond) Bodemdiertje Paddenstoel (op een boom) Activiteit 3 :
Nadere informatieinhoud DEZE ZANDBAK IS TE GEK!
Woestijnen inhoud Woestijen 3 1. Soorten woestijnen 4 2. De oase 7 3. De Sahara 8 4. De Gobiwoestijn 12 5. De Atacamawoestijn 15 6. Filmpjes 16 Pluskaarten 17 Bronnen 19 Colofon en voorwaarden 20 DEZE
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Woestijnen
Werkstuk Aardrijkskunde Woestijnen Werkstuk door een scholier 1802 woorden 12 april 2011 5,5 148 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave Inleiding 2 Hoofdstuk 1 De Woestijn 3/4 1 Wat is een woestijn
Nadere informatieRATELSLANGEN PEKARI S
groep 8 DESERT Deze DESERT-speurtocht bevat open en meerkeuze vragen. Bij de meerkeuze vragen is steeds maar één antwoord goed (tenzij anders vermeld). Denk er ook aan dat je de paden niet mag verlaten
Nadere informatie1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde.
1 In het begin GENESIS 1:1-25 In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. De aarde is nat en donker. God wil van de aarde iets heel moois maken.
Nadere informatieHerhaling leerstof / maatwerk. Les EVOLUTIE (Groepsopdracht)
Herhaling leerstof / maatwerk Les EVOLUTIE (Groepsopdracht) Inleiding: Je gaat nadenken over hoe de mens er na 1000 jaar uit zou zien wanneer deze in een nieuwe, vreemde omgeving terecht zou komen en zich
Nadere informatieOpdrachtkaarten Herfst
Zandspoor Opdrachtkaarten Herfst Zandspoor Opdrachtkaarten Herfst Je gaat in het duingebied onderzoek doen naar allerlei dingen die met zand te maken hebben. De materialen die daarvoor nodig zijn, zitten
Nadere informatieDE BOMEN DOOR HET BOS ZIEN
DE BOMEN DOOR HET BOS ZIEN FSC Forest Kids Achtergrond rond bomen en bos DE BOOM Bomen zijn de grootste leden van het plantenrijk en bestaan in heel wat verschillende soorten, maar vrij typisch voor bomen
Nadere informatieOpwarming van de aarde
Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je
Nadere informatieAantal ademhalingen (per minuut) van een egel tijdens zijn winterslaap
1 Aantal ademhalingen (per minuut) van een egel tijdens zijn winterslaap 2 4 Tijdens zijn winterslaap loopt de hartslag en de ademhaling van de egel flink terug. Zijn hartslag van 180 naar 9 slagen per
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8
Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8 Samenvatting door Anouk 747 woorden 19 januari 2018 6,3 7 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand H.2 Klimaat 1 De stralingsbalans van de aarde
Nadere informatieGalápagos-eilanden. Inleiding. Inhoudsopgave. 1. Algemeen
Galápagos-eilanden Inleiding Ik wil mijn spreekbeurt graag houden over de Galápagos-eilanden. De Galápagos-eilanden liggen in de Stille Oceaan en zijn heel bijzonder omdat er dieren en planten leven die
Nadere informatieExperimenten KIT. werkboekje. Dokter in de wetenschap: Klas:
Experimenten werkboekje KIT Dokter in de wetenschap: Klas: 1 Licht/zon Zonnebaden in het licht Zonlicht is heel belangrijk voor planten. Als een plant enkele dagen geen of onvoldoende licht krijgt, begint
Nadere informatieLESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van
LESPAKKET ECOLOGIE VMBO Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK SPOREN Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie hebt, volgen hier
Nadere informatieKruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij
Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij dood gaat. De plant groeit op rijke, vochtige en diep
Nadere informatieinhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
Nadere informatiePracticum: Hoezo Zeespiegelstijging?
Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Op de Aarde wonen er ongeveer 6 446 131 400 mensen. In België wonen er 10 584 534. De meeste mensen wonen in de bergen / in de woestijn / in de nabijheid van water/
Nadere informatieVeel veld voor vlees, weinig veld voor groenten
Voeding > 3 e graad > lesmateriaal > kniptekst Sociaal vlees? Voor de leerkracht: Knip op voorhand de tekst in stukken op de lijnen. Houd de stukken tekst per titel samen. Veel veld voor vlees, weinig
Nadere informatieLesvoorbereiding Bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs
Lesvoorbereiding Bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs Naam Eeckhout Andreas Cluster Bio - Fys - Aar - Che Groep 2 OSO 2 Academiejaar 2005-2006 Bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs Kattenberg
Nadere informatieOpdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt.
leestoets Opdracht 1 en 2 In de volgende teksten staan heel wat woorden te veel. Dat komt doordat er iets fout is gelopen bij het printen van de teksten: er zat een virus op de computer en daardoor zijn
Nadere informatieeconomische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen
economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen REDD+ een campagne voor bewustwording van suriname over haar grootste kapitaal Wat is duurzaam gebruik van het bos: Duurzaam
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Neushoorn Inleiding De neushoorn is een groot en zwaar landdier en kan wel 60 jaar oud worden. De witte neushoorn is de grootste en weegt wel 3000 kilo. Alleen de olifant is groter. De neushoorn is één
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 122 woorden 17 juni 2016 6, 75 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Samenvatting aardrijkskunde H2 2.1 Het weer: beschrijft
Nadere informatieHet begin van de winter
WINTER 21 december WINTER 2 Het begin van de winter Vanaf 21 juni worden de dagen weer langzaam korter. De zomer duurt tot 22 of 23 september. Dan zijn de dag en de nacht overal even lang. Met andere woorden:
Nadere informatieBestudeer de bronnen 1 en 2 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen.
Aarde Opgave 3 Klimaat in Siberië Bestudeer de bronnen 1 en 2 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen. Gebruik de bronnen 1 en 2 en de atlas. In zowel Chatanga als Ojmjakon valt weinig neerslag
Nadere informatieKlimaatzones - HV 2 - kopie 1
Klimaatzones - HV 2 - kopie 1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres marije Ebbens 11 november 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/68545 Dit lesmateriaal
Nadere informatieINHOUD. Inleiding Aardbevingen Bergen Bosbranden Koraal Lawines Meteorieten Onweer...
INHOUD Inleiding...6 1 Aardbevingen...8 2 Bergen... 10 3 Bosbranden... 12 4 Koraal... 14 5 Lawines... 16 6 Meteorieten... 18 7 Onweer... 20 8 Opwarming van de aarde... 22 9 Orkanen... 24 10 Overstromingen...
Nadere informatieProducten uit het Mijn Bloemist zomermagazine Te koop bij Waterdrinker
Citrus geranium De Citrosa wordt in de volksmond ook wel de citroengeranium genoemd en komt van nature voor in Mozambique, Zimbabwe en delen van Zuid-Afrika. Een mooie, compacte plant met viltige beharing
Nadere informatieZwart Afrika. Oorspronkelijke bevolking: donkere huidskleur
Zwart Afrika Wereldzone: ZWART-AFRIKA Vegetatie Zwart-Afrika Oorspronkelijke bevolking: donkere huidskleur Klimatogram Antalaha, Madagaskar Klimatogram Limpopo, Zuid-Afrika Zwart-Afrika (het gedeelte van
Nadere informatieSAFARIPARK BEEKSE BERGEN
SAFARIPARK BEEKSE BERGEN Lespakket groep 7 en 8 Zo, wij zullen jou eens een spannend lesje leren! Groep 7 Opdracht 1 Wij hebben in het safaripark verschillende giraffen. Ga er eens goed voor zitten om
Nadere informatieDe woestijn. Uitgestrekt, droog en heet!
De woestijn Uitgestrekt, droog en heet! Bij een woestijn denken we vaak vooral aan zand, zand en nog eens zand. Maar er zijn ook heel andere woestijnen op aarde. Er zijn bijvoorbeeld ook kleiwoestijnen,
Nadere informatie2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam.
Opdracht 1. Gebruik je ogen goed. In het bos kun je van alles ontdekken! Komen er onder de bomen verschillende soorten insecten en of bodemdiertjes voor? Het beste bos 1. Materiaal tas 1: zoekraam, 1 schepje,
Nadere informatieklas: toezicht: lokaal: vakleerkracht: 3 STWB BELLM 3 STWC BELLM Vraag 1: Vul de letters aan van dit éénvoudig kaartje ( noteer ze rechts )
leerkracht: Bellinkx vak: Aardrijkskunde Datum : lesuren: klas: toezicht: lokaal: vakleerkracht: 3 STWB BELLM 3 STWC BELLM Leerlingen mogen gebruiken: kleurtjes Ik heb aan mijn examen gewerkt tot uur Mijn
Nadere informatie7 e biologische diversiteit een moeilijk te vrijwaren rijkdom
D 7 e biologische diversiteit een moeilijk te vrijwaren rijkdom In Ukkel Onze Gemeente Ukkel maakt deel uit van de groenste gemeenten van Brussel. In een Ukkelse straat of in het Zoniënwoud kan u soms
Nadere informatieIJSLAND: EEN LAND VAN WATER EN VUUR
Naam: Klas : Nr: Datum: IJSLAND: EEN LAND VAN WATER EN VUUR A. Roegis & L. Van Eycken 2014-2015 BACHELORPROEF HOGENT Aardrijkskunde IJsland: een land van water en vuur Pagina 2 Deze werkbundel mag gebruikt
Nadere informatie4-7 jaar Scharrelavontuur. 4-7 jaar Scharrelavontuur. Sterke geuren. Aardegeuren. Pluk een blaadje van een plantje.
Sterke geuren Pluk een blaadje van een plantje. Wrijf erover met je vingers, en verkreukel het blaadje een beetje. Ruik nu eens. Laat elkaar je blaadje ruiken. Waar ruikt het naar? Aardegeuren Ga op de
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Nieuw-Zeeland
Werkstuk Aardrijkskunde Nieuw-Zeeland Werkstuk door een scholier 1094 woorden 13 februari 2006 4,9 106 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Nieuw Zeeland Inhoudsopgave Inleiding Nieuw Zeeland Algemene dingen
Nadere informatieBOOM de kampioen. vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom
BOOM de kampioen vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons leven innemen. En in het leven van de dieren. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom ook nog eens familieleden
Nadere informatieNationale Plantentuin van België 1860 Meise
Beste leerkracht, beste begeleider, Hartelijk dank voor uw aanvraag voor het atelier oerwoud in de Nationale Plantentuin. Hierbij vindt u een overzicht van het atelier en enkele tips voor een vlotte gang
Nadere informatie1 De tropische regenwouden liggen.. de evenaar. 2 Nederland ligt.de evenaar. 3 Het Amazone gebied ligt. de evenaar.
Lees de uitleg over het regenwoud. Ik ga op bezoek in het Amazone gebied, dat is een groot tropisch regenwoud. Zie je de rode lijn? Dat is de evenaar. Zie je de donker-groene kleur? Dat zijn tropische
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie.
Bijlage VMBO-KB 2015 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-15-2-b De Galapagos-eilanden Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 37 tot en met 47. Bij het
Nadere informatiee-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 De continenten Dit boek gaat over het continent Australië. Het is speciaal gemaakt voor
rsiteit van Cambridge (Engeland). formatieve kinderenboeken. erwerpen: atieve kinderboeken geschreven. vrouw, kinderen en honden. e-book: 978-94-6175-815-6 Ook beschikbaar als gebonden versie: 978-90-5566-715-4
Nadere informatieHoe determineren we het klimaat aan de hand van een klimatogram? Agenda: Het klimaat determineren WB p27-32
Hoe determineren we het klimaat aan de hand van een klimatogram? Agenda: Het klimaat determineren WB p27-32 Het klimaat determineren 1. Temperatuurzones 2.Neerslagspreiding 3. Determineertabel 4. Grensvoorwaarden
Nadere informatieDE ORANG OETAN. Bosmens
DE ORANG OETAN Bosmens Sommige mensen hebben last van hoogtevrees. Dit langharige bosmens heeft het omgekeerde. Hoog in de bomen van het tropische regenwoud zoekt hij naar rijp fruit om te eten. Hij komt
Nadere informatieVERANDEREN VAN KLIMAAT?
VERANDEREN VAN KLIMAAT? Tropisch klimaat, gematigd klimaat, klimaatopwarming, klimaatfactoren...misschien heb je al gehoord van deze uitdrukkingen. Maar weet je wat ze echt betekenen? Nova, wat bedoelen
Nadere informatieLESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING
LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Spilstyns Angélique Campus Heverlee Hertogstraat 178 3001 Heverlee Tel. 016 375600 www.khleuven.be Vakkencombinatie: AA - Eng Stagebegeleider DLO:
Nadere informatieWoordenschat blok 03 gr4 Les 1 De bodem: de grond waarin planten kunnen groeien. De duinen: heuvels van zand langs de zee. De plant: een stengel met
Woordenschat blok 03 gr4 Les 1 De bodem: de grond waarin planten kunnen groeien. De duinen: heuvels van zand langs de zee. De plant: een stengel met bladeren die groeit. De rots: een heel grote steen op
Nadere informatiePracticum: Hoezo Zeespiegelstijging? Korte versie Lerarenhandleiding
Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Korte versie Lerarenhandleiding Benodigdheden: -Satellietkaart van de wereld.(the World seen from space, Michelin, 1/28 500 000) -Post-its -Schrijfgrief -Atlas -Glas
Nadere informatieOpwarming van de aarde
Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je
Nadere informatie