Die 5 dagen in mei De Duitse inval van mei 1940 per regio bekeken

Transcriptie

1 Die 5 dagen in mei De Duitse inval van mei 1940 per regio bekeken Uitzending: maandag 1 april, uur en maandag 8, 15, 22 april en 6 mei, uur op Nederland 2 De NTR en VPRO zenden in aanloop naar de herdenkingen rondom de Tweede Wereldoorlog de vijfdelige documentaireserie Die 5 dagen in mei uit, geproduceerd door Lagestee Film in 2011/2012 onder eindredactie van Cees van der Wel en geregisseerd door vijf gerenommeerde filmmakers: Hans Heijnen, Hans Pool, Thom Verheul, Tonko Dop en Heddy Honigmann. De documentaires gaan over de strijd tegen de Duitsers in die vijf dagen in mei 1940 de laatste keer dat buitenlandse troepen ons land bezetten. Elke documentaire besteedt specifiek aandacht aan de strijd in één bepaalde regio. Aan de feitelijke gevechtshandelingen die toen in ons land plaatsvonden, is altijd relatief weinig aandacht besteed. Uiteraard heeft Lou de Jong de strijd tot in detail beschreven. Maar ook voor hem gold dat die vijf dagen in mei 1940 slechts de inleiding vormden voor de kern van zijn geschiedschrijving, het verzet in de jaren daarna en de jodenvervolging. Wellicht komt het ook door ons collectieve minderwaardigheidsgevoel als het om onze militaire geschiedenis gaat. Velen zien in de korte strijd tegen de Duitsers het bewijs voor het slechte presteren van onze strijdkrachten. Maar wat was de situatie? In de jaren dertig voerden de grote westerse mogendheden allemaal een appeasement-politiek tegenover Hitler. De bewapening was in alle West-Europese landen achtergebleven, en de ruimte voor een eigen Nederlands beleid was gering. Nederland wilde neutraal blijven tegen iedere mogelijke vijand zoals ook tijdens de Eerste Wereldoorlog het geval was geweest. Mede op basis van dit inzicht, maar ook door de bezuinigingen als gevolg van de crisis in de jaren dertig, verkeerde ons leger in een deplorabele staat. Evengoed is er op vele plaatsen dapper gevochten door Nederlandse soldaten. De Duitse opmars verliep dan ook minder probleemloos dan men zich van die kant had voorgesteld. Het bombardement op Rotterdam tenslotte, en de angst bij het Nederlandse opperbevel dat ook andere steden gebombardeerd zouden worden, gaven de doorslag. Nederland capituleerde. Het is overigens de vraag of langer verzet die uitkomst zou hebben veranderd. Waarschijnlijk waren we dan, misschien na een of twee dagen extra, toch onder de voet gelopen, met als prijs een groter aantal doden en gewonden. Toch was het vreemd en voelde het als een omissie dat aan die vijf dagen strijd niet meer aandacht is besteed. Nu, na meer dan 70 jaar, was er nog de kans dit goed te maken en verslag te doen van die dagen gedeeltelijk zelfs nog via ooggetuigenverslagen van soldaten en burgers die zich voor die strijd hebben ingezet. Want op veel plaatsen is stevig gevochten en overal in ons land is verzet geboden. Dat de overmacht te groot was doet daar

2 niets aan af. Uit de programma s die zo ontstaan zijn, krijgen we een gedetailleerd beeld van wat er gebeurd is, en hoe de invasie door de mensen van toen werd ervaren, feitelijk en emotioneel. De serie kwam tot stand met steun van het Mediafonds en is ook uitgezonden door L1, Omroep Brabant, Omroep Flevoland, Omrop Fryslân, Omroep Gelderland, Omroep West, RTV Rijnmond en RTV Utrecht. Maandag 1 april 2013, uur, Nederland 2: DAAR KOMEN DE BUREN Een documentaire van Hans Heijnen (2011) Ze waren de buren, ze werden de vijand. De laatste nog levende veteranen vertellen over hun strijd in Limburg tijdens de Duitse invasie, net voor de capitulatie op 15 mei Het Nederlandse leger was slecht uitgerust en getraind en de Duitsers waren behoorlijk in overtal. Ondanks deze nadelen voor de Nederlanders, ging de Duitse invasie minder snel dan gepland. Niet alleen voor de strijd tussen David en Goliath, maar ook voor het verraad van de buren is plaats in deze documentaire. De mensen die dichtbij de Nederlands-Duitse grens woonden, hadden altijd goed contact met hun Duitse buren, niet alleen zakelijk, maar ook privé. Het lijkt erop dat deze loyaliteit voor altijd is geschaad. Maandag 8 april 2013, uur, Nederland 2: HELDEN ZONDER GLORIE Een documentaire van Hans Pool (2011) Enkele van de weinige overgebleven veteranen vertellen hun verhalen over de verschrikkelijke slag om de Grebbeberg tijdens de Duitse invasie, vlak voor de capitulatie op 15 mei Een geschatte 2000 slecht bewapende en getrainde militairen moesten het opnemen tegen meer dan Duitsers. Het Hollandse devies was Tot de laatste man en de laatste kogel. Deserteurs werden niet gespaard: Nederlandse officieren dwongen hun troepen te schieten op Nederlandse soldaten die het strijdveld probeerden te verlaten. Weerloze gevangenen werden door de Duitsers als dekking gebruikt en naar het Nederlandse vuur gejaagd of mijnenvelden ingestuurd. Speciale aandacht is er voor het verhaal van de heer Jagtenberg die in mei 1940 als dienstplichtig militair betrokken was bij de strijd om de Grebbeberg. Hij wordt gevangen genomen door de SS en als menselijk schild voortgedreven over het strijdtoneel. Van de wonden die hij oploopt lichamelijk en geestelijk zal hij nooit meer helemaal genezen. Tot aan zijn overlijden in maart 2011 op hoogbejaarde leeftijd, streed Jagtenberg voor eerherstel voor de Nederlandse soldaten op de Grebbeberg. Aanleiding voor die strijd was een boek geschreven door de Sectie Militaire Geschiedenis van het Nederlandse ministerie van Defensie, getiteld Mei 1940, de strijd om Nederlands grondgebied, gepubliceerd in Daarin worden de Duitse oorlogsmisdaden op de Grebbeberg op één lijn gesteld met het optreden van de Nederlandse militairen op de Grebbeberg onverteerbaar voor Jagtenberg en zijn medeveteranen. Maandag 15 april 2013, uur, Nederland 2: DE WAARHEID VAN WONS Een documentaire van Thom Verheul (2012)

3 In Duitse geschiedenisboeken over de Duitse invasie van Friesland werd beweerd dat de Friese verdedigers zich terstond uit de voeten maakten toen ze hun vijanden zagen aankomen. Recent onderzoek heeft echter uitgewezen dat Nederlanders dapper weerstand boden in het kleine plaatsje Wons. Ze gaven pas op toen de munitie van hun enige kanon op was. Jacob Topper heeft de Wonsstelling onderzocht. Familielid Fokkinga ziet de uitkomst van Toppers onderzoek als de redding van de eer van zijn vader en de andere verdedigers van Wons. Maandag 22 april 2013, uur, Nederland 2: DE VERLOREN OVERWINNING Een documentaire van Tonko Dop (2012) In mei 1940 wist een slecht georganiseerd en zelfs nog slechter bewapend Nederlands leger op een of andere manier een kolossale Duitse luchtaanval in Den Haag, uitgevoerd door Duitse elitetroepen, te overleven. Dankzij deze succesvolle Strijd om de Residentie wist Koningin Wilhelmina het hoofddoel van de Duitsers uit Duitse handen te blijven. Adolf Hitler verloor een aanzienlijk deel van zijn aanvalstroepen. Zij werden vermoord of gevangen genomen en naar Engeland gezonden. Dit gaf de Nederlandse capitulatie die enkele dagen later volgde op het bombardement op Rotterdam een bittere nasmaak voor de soldaten die iets eerder de strijd om Den Haag hadden gewonnen. Ze hadden gewonnen, maar toch verloren. De overwinning die ze dachten te hebben behaald na bijna 100 uur heldhaftige strijd en levensgevaarlijke operaties, bleek niet meer dan een droom. De moeite, het lijden, de offers, de euforie, alles leek voor niets te zijn geweest. Hoe ervaren mensen, die hier totaal niet op voorbereid waren en zulke hevige emoties doorstonden, zo n confrontatie in het heetst van de strijd? En hoe is het mogelijk dat sommige mensen tot zulke enorme hoogtes stijgen in de strijd tegen een sterkere tegenstander? Deze documentaire is mede tot stand gekomen met steun van het vfonds. Maandag 6 mei 2013, uur, Nederland 2: HERINNERINGEN AAN VUUR Een documentaire van Heddy Honigmann (2012) Rotterdam heeft een hoop moeten doorstaan in de Tweede Wereldoorlog. Na de Duitse invasie verwoestte het immense bombardement op 14 mei 1940 een groot deel van het stadscentrum en werden meer dan 800 burgers gedood. Het bombardement op Rotterdam vormt de achtergrond van deze documentaire. Enkele overlevenden van het bombardement vertellen hun verhaal. Deze mensen herinneren zich persoonlijke details van het bombardement. Ze vertellen hun verhalen niet op de manier waarop ze in de geschiedenisboeken geschreven staan, maar op unieke, eigen wijze. Hoe verliepen de dagen voor het bombardement en hoe veranderde dit drama de levens van de vertellers? De nadruk ligt niet op het presenteren van historische feiten, maar op de manier waarop de mensen deze gebeurtenissen hebben beleefd. Persoonlijke herinneringen vormen de basis. Vaak zijn het schokkende herinneringen, herinneringen aan brandende huizen, hitte, puin, paniek, as en stof. Verhalen van angst, verhalen van verlies. Maar ook verhalen van blijdschap. Omdat je nog leeft, omdat je de schuilkelder hebt bereikt, of omdat je na vele dagen je broer terug hebt gevonden. DE MAKERS: HANS HEIJNEN

4 Hans Heijnen (1957) studeerde enkele jaren politicologie en voltooide daarna de Filmacademie in Amsterdam. Na zijn muziekdocumentaire Rockin' Ramona (1991) werd hij met het drieluik Het Geheim van Ossenisse (1994) en met films als De Waterwolf van Itteren (1996) en Bokken en Geiten (2000) vooral bekend als portrettist van het traditionele Nederlandse dorpsleven. Ook over de grens vond de filmmaker zijn verhalen, zoals in het bejubelde Lisdoonvarna, Lourdes of Love (1998) waarin drie Ierse verstokte vrijgezellen zich op het grillige pad van de liefde begeven, of in het portret van een Amerikaanse seniorenstad in The Show Must Go On (2002). Met De Onrendabelen (2009) gaf hij een gezicht aan de mensen die niet mee kunnen komen in de prestatiemaatschappij en zich aan de zogenaamde onderkant van de samenleving begeven. Hij maakte ook films over uitgezonden militairen: Groetjes uit Libanon (2009), In Vredesnaam (2007) en Johnny Hoes, och was ik maar (2008). Najaar 2010 verscheen bij Beeld en Geluid een dvdbox van zijn werk. HANS POOL Hans Pool (1962) studeerde Nederlands en daarna audiovisuele vormgeving aan de Koninklijke Academie in Den Haag. Pool is vooral bekend door de prachtige reisseries van de VPRO, waarvoor hij camera en regie doet. Van Moskou tot Moermansk trok bijna een miljoen kijkers per aflevering en Van Dis in Afrika werd bekroond met de Zilveren Nipkowschijf. In 2012 zond de VPRO de serie Van Dis in Indonesië uit. Daarnaast regisseerde hij talloze andere producties, waaronder Nederwiet (Teledoc NCRV 2011), Vensters op Vermeer (AVRO 2009) waarin uiteenlopende mensen uit de kunstwereld de bijzondere kwaliteit van het werk van Vermeer ontrafelen en Rembrandt INC. (AVRO 2006) over het commerciële belang van het werk van de schilder. THOM VERHEUL Thom Verheul (1950) was onder meer programmamaker bij de VPRO en maakte een reeks korte en lange documentaires vooral voor de NCRV waaronder Tabee Toean (1995), Zomerkanjers (2002) over Oostburgse winnaars van de Postcodeloterij miljoenen, Op de drempel van het grote vergeten (2004) over de razzia in Putten 1944 en Onze jongens in Irak (2005) over het thuisfront van twee Nederlandse Iraksoldaten. De afgelopen jaren was hij eindredacteur landelijke televisie en schooltelevisie bij Omrop Fryslân. TONKO DOP Tonko Dop (1959) maakte een groot aantal documentaires waaronder Radio Oranje (Andere Tijden 2009), De veelvraat Hugo Claus (NPS: Het Uur van de Wolf 2009) en voor NOS Aktueel over Koningin Beatrix (2006) en prins Claus (2002). In 2011 was bij de NTR de 7-delige tv-serie Achter het scherm te zien, waarin hij de kijker meeneemt achter de schermen van de tv-industrie. Naast documentairemaker is hij al jaren redacteur en verslaggever bij actualiteitenprogramma s als NOVA en Nieuwsuur, was hij bedenker/samensteller van 'Single Luck' (NPS), een televisieserie over eendagsvliegen in de popmuziek, zo'n 10 jaar presentator bij het AVRO kunst- en cultuurprogramma Opium, en mede-auteur van biografieën over Mary Dresselhuys en Ellen Vogel. HEDDY HONIGMANN

5 Heddy Honigmann (1951) is één van de beroemdste documentairemakers van Nederland. Haar faam strekt tot ver buiten Nederland: festivals over de hele wereld vertonen haar documentaires en van Parijs tot San Francisco zijn retrospectieven aan haar werk gewijd. Met haar films won ze vele prijzen, waaronder tweemaal een Gouden Kalf, de eerste voor Crazy (1999) en de tweede voor Forever (2006). Andere bekende films van Honigmann zijn Het ondergronds orkest (1997), O amor natural (1996) en Dame la mano (2003). In 2011 zond de HUMAN haar 4-delige serie West side stories uit waarin zij een bijzonder en warm portret laat zien van de mensen in haar eigen multiculturele buurt, en bracht Beeld en Geluid een dvd-box uit met de hoogtepunten van haar werk. Haar film En op een goede dag ging in 2012 in première op het Internationaal Filmfestival Rotterdam. Noot voor de redactie (niet voor publicatie): neem voor meer informatie, zichtkopieën en interviews contact op met NTR Marketing & Communicatie, of communicatie@ntr.nl. Foto s zijn te downloaden van de NTR perssite: