10. Toekomstige noden

Transcriptie

1 10. Toekomstige noden Deze onderstaande opsomming en omschrijving is een momentopname bij het beëindigen van deze studie. Het is bovendien een niet-limitatieve lijst. Invloed van bronmaatregelen op de afvoer van waterlopen en de waterhuishouding van het afwateringsgebied. Bronmaatregelen worden op dit ogenblik opgelegd voor individuele percelen op basis van de karakteristieken van het betreffende perceel, zoals aangesloten verharde oppervlakte en afstromingstijd. Het beoogde doel van deze bronmaatregel betreft echter het afvlakken van de piekafvoer om problemen in het afwaartse afwateringssysteem te voorkomen of beperken. Hiertoe is echter een globale visie nodig op alle maatregelen in het afwateringsgebied. De bronmaatregelen zouden op elkaar moeten worden afgestemd in functie van de karakteristieken van het afwaartse afwateringssysteem. Dit kan nu reeds gebeuren doordat de beheerder van het ontvangende oppervlaktewater zijn eisen stelt. Toch is het vaak niet evident om de invloed van de bronmaatregelen in te schatten. Algemeen wordt aanvaard dat bronmaatregelen een positieve invloed hebben op de piekafvoer. Toch zijn er critici die beweren dat het te verregaand of ongenuanceerd toepassen ervan tot meer opwaartse, lokale overstromingsrisico s kan leiden. Dit verdient verder hydrologisch onderzoek en een integrale benadering indien men op grote schaal bronmaatregelen wenst toe te passen, om zo de grenzen af te bakenen waarbinnen bronmaatregelen effectief zijn. Afspraken met betrekking tot de Ruimtelijke Ordening : Heel wat problemen van wateroverlast kunnen worden voorkomen of worden ingeperkt via maatregelen van Ruimtelijke Ordening. Deze maatregelen zijn vaak veel eenvoudiger en goedkoper dan de veiligheid van het afwateringssysteem via constructieve ingrepen te verhogen. Het invoeren van de Watertoets bij bouwprojecten is een interessant idee, maar een praktische uitwerking van probleemdetectie en mogelijke oplossingen is niet voorhanden. Bovendien zijn er een aantal aspecten die men best als algemene voorwaarde bij bouwprojecten zou stellen : peil van het gelijkvloers hoger gelegen dan het straatpeil (tenzij dit om fysische redenen onmogelijk is en er geen gevaar op wateroverlast is), verbod op gravitaire aansluitingen van toestellen die beneden het straatpeil zijn gelegen, verplichte buffering (en gebruik) van regenwater met een bufferingscapaciteit die evenredig is met de dakoppervlakte,... Groendaken, doorlatende verhardingen en infiltratievoorzieningen : Over groendaken is nog verder onderzoek nodig wat betreft het bufferend vermogen van de neerslag (bij extreme gebeurtenissen). Daarnaast is ook onderzoek en vooral opvolging van praktijktoepassingen m.b.t. infiltratievoorzieningen, doorlatende verhardingen en alternatieve infiltrerende afwateringssystemen zinvol, mits een toetsing aan het theoretisch kader zoals in deze studie is uiteengezet. Ruimtelijke correctiecoëfficiënten : De ruimtelijke variabiliteit van de neerslag is een belangrijke bron van onzekerheden bij hydrologische berekeningen. Er is al basisonderzoek verricht naar de invloed van deze ruimtelijke variabiliteit van de neerslag op het ontwerp van rioleringen, maar verder onderzoek en implementatie is hoognodig. Toelichting bij de Code van goede praktijk voor het ontwerp van rioleringssystemen 338

2 Gebruik van oppervlakte-afstromingsmodellen : De oppervlakte-afstroming is een belangrijke bron van onzekerheden bij hydrologische berekeningen. In tegenstelling tot de fysica van de oppervlakte-afstroming die meestal nietlineair is, worden in de praktijk voornamelijk lineaire modellen gebruikt. Verder onderzoek is nodig naar de praktische haalbaarheid en implementatie van niet-lineaire oppervlakteafstromingsmodellen voor ontwerpberekeningen en emissieberekeningen. Dit omvat zowel de kalibratie van modellen als de inschatting van de nodige modelparameters voor ontwerpdoeleinden. Kalibratie van meettoestellen : Heel wat onnauwkeurigheden bij modelleringsstudies kunnen vermeden worden door extra aandacht te besteden aan de opmetingen. Dit omvat enerzijds de keuze van de locatie en opstelling die de meting zo weinig mogelijk mogen beïnvloeden of waarvan de invloed kan worden gecorrigeerd, eventueel met andere metingen. Daarnaast is het belangrijk om over gekalibreerde meettoestellen te beschikken. De meeste meettoestellen die worden toegepast bij meetcampagnes voor rioleringstoepassingen, kunnen (sterk) afwijkende resultaten geven indien ze niet worden gekalibreerd. Er dient daarom extra aandacht te worden besteed aan de kalibratie van meettoestellen : een niet-gekalibreerd toestel is per definitie onbetrouwbaar. Inschatten van risico s op wateroverlast : Het nieuwe voorstel in voorliggende Code van goede praktijk omvat de inschatting van de wateroverlastproblematiek tot terugkeerperioden van 20 jaar. Dit neemt niet weg dat er heel wat rioolstelsel reeds ontworpen zijn waarbij men geen idee heeft over de wateroverlastproblematiek tot een terugkeerperiode van 20 jaar. Bovendien is het omwille van technologische en praktische problemen zeer moeilijk om de terugkeerperiode van een extreme gebeurtenis nauwkeurig in te schatten, zodat er grote onzekerheden zijn bij de bepaling van de verantwoordelijkheden. Daarom is er verder onderzoek nodig naar betere inschattingstechnieken van de terugkeerperiode van extreme neerslag, vooral met betrekking tot de ruimtelijke variatie en de invloed van het afwateringssysteem. Het gebruik van statistisch gebaseerde methodes voor de berekening van overstortemissies : Vandaag de dag gebeurt het merendeel van de berekeningen van de overstortemissies met hoogfrequente composietbuien. Rioolstelsel gedragen zich echter bij deze hoogfrequente gebeurtenissen zelden lineair, zodat de overstortfrequenties vaak onderschat worden. Enkel voor de ecologisch kwetsbare waterlopen is een continue lange termijn simulatie vereist. Aangezien continue lange termijn simulaties voor hydrodynamische berekeningen zeer veel tijd vergen, is het logisch dat hiertoe fysisch gebaseerde conceptuele modellen worden gebruikt. Het uitvoeren van continue lange termijn simulaties met een statistische verwerking van de overstortemissies in QDF-relaties is een eerste stap naar een immissie-gebaseerde aanpak. Toelichting bij de Code van goede praktijk voor het ontwerp van rioleringssystemen 339

3 Vuiluitworpmodellen : Waterkwantiteitsmodellen geven vrij nauwkeurige resultaten voor de emissies ter hoogte van overstorten. De waterkwaliteitsmodellen zijn echter vandaag de dag veel minder ontwikkeld en betrouwbaar. Dit komt enerzijds doordat de fysica van de processen nog onvoldoende gekend is en anderzijds doordat het aan gegevens ontbreekt om deze waterkwaliteitsmodellen goed te kunnen kalibreren. Verder onderzoek is daarom nodig op het vlak van waterkwaliteitsmodellen voor rioleringen, inclusief transport van sediment en polluenten, sedimentatie en erosie, vuiluitworp,... Ook dit is een stap die gezet moet worden, vooraleer er een immissie-gebaseerde aanpak kan komen. Integrale modellering : Daar waar nu de verschillende watersystemen (riolering, RWZI, waterloop) afzonderlijk worden gemodelleerd, is er in bepaalde gevallen een noodzaak tot het gekoppeld bestuderen van verschillende watersystemen, omdat de interacties een belangrijke rol spelen. Deze interacties kunnen via randvoorwaarden worden ingegeven, maar dit betekent vaak een beperkte koppeling of de noodzaak voor iteraties van de berekeningen van de afzonderlijke systemen. Voor ontwerpberekeningen van rioolstelsels zijn vooral de hoogwaterstanden in de ontvangende oppervlaktewateren belangrijk. De juiste correlatie tussen hoogwaterstanden en afstromingsdebieten in het rioolstelsel is echter moeilijk in te schatten zonder een continue lange termijn simulatie omwille van de sterk verschillende systeemresponsen. Ook voor een immissiegebaseerde aanpak van de overstortproblematiek is een integrale modellering met continue lange termijn simulaties onontbeerlijk. Daartoe dient er werk te worden gemaakt van een methodologie voor integrale modellering met betrekking tot rioleringsontwerpen en overstortimmissies met het ontwikkelen van ondersteunende modelleringsinstrumenten. Aangezien continue lange termijn simulaties nodig zijn, ligt het voor de hand om hier fysisch gebaseerde conceptuele modellen voor te gebruiken. De minimale eisen voor dergelijke integrale modellering m.b.t. de rioleringstoepassingen dienen te worden opgesteld. Modellering van water op straat : De huidige hydrodynamische modellen geven aan of er op een bepaalde plaats water op straat komt omdat het riool te sterk onder druk komt. Hierbij is er echter weinig of geen indicatie van wat er met dit water gebeurt eens het op de straat komt. Welk volume er wordt gestockeerd op straatniveau, hoe hoog het water komt en of het water niet over het straatoppervlak of omliggende terreinen naar een lager gelegen plek stroomt, hangt samen met de topografie en de detaillering van het terrein. Verder onderzoek is nodig naar een praktische implementatie en methodologie voor het modelleren van deze effecten op straatniveau. Vertaling van de Code van goede praktijk naar praktische handleidingen : Deze toelichting geeft heel wat achtergrond achter de voorliggende Code van goede praktijk. Toch is er nood aan meer praktische handleidingen over specifieke onderwerpen en voor specifieke doelgroepen, zoals in het verleden de Waterwegwijzer voor architecten werd uitgewerkt [VMM, 2000]. Toelichting bij de Code van goede praktijk voor het ontwerp van rioleringssystemen 340

4 Actualisering rioleringsplannen : Vandaag de dag worden nog heel wat riolen aangelegd zonder dat er een hydrodynamisch model werd opgemaakt en hiermee het ontwerp werd gecontroleerd, onder andere met betrekking tot de overstromingsrisico s, de kritieke plaatsen voor sedimentatie, enz... Er is een duidelijke nood aan een inhaalbeweging van de herziening van oude rioleringsplannen volgens de actuele status van de rioolstelsels en volgens de nieuwe inzichten in technologie en methodologie. Dit omvat in eerste instantie het opmaken van een digitale databank van het rioolstelsel en daarna het uitvoeren van een hydrodynamische modelleringsstudie volgens de voorliggende Code van goede praktijk. Daarenboven is het van groot belang dat de rioleringsmodellen worden omgeschakeld van ontwerpmodellen tot operationele modellen waarin de verschillende tussentoestanden in de tijd en waarmee alternatieve scenario s eenvoudig kunnen worden gemodelleerd. Maatregelen op privé-domein : Heel wat goede ideeën met betrekking tot gescheiden riolering, beperken van overstromingsrisico s en bronmaatregelen zijn slechts effectief indien er ook op het privé-domein bepaalde maatregelen worden genomen, zoals : het scheiden van afvalwater en regenwater in en om gebouwen, het afkoppelen of aanpassen van gravitaire kelderaansluitingen, het bufferen en infiltreren van regenwater. Om deze mogelijkheden ten volle te benutten, kan reglementering worden uitgewerkt of kunnen praktische handleidingen worden opgemaakt; eventueel gekoppeld aan incentives. Het verdient hierbij de aanbeveling om particulieren een technische ondersteuning te geven bij aanpassingen op privé-domein, teneinde geen mengelmoes van (halfslachtige) oplossingen te bekomen. Opvolging van de toepassing van de Code van goede praktijk : De voorliggende Code van goede praktijk heeft tegenover de voorgaande versie van 1996 (inclusief toevoegsels van 1999) grondige wijzigingen ondergaan, alhoewel de basisfilosofie grotendeels dezelfde blijft. Op vele gebieden zijn er meer openingen gelaten naar creatief ontwerpen toe. Dit heeft tot gevolg dat de ontwerper meer vrijheid krijgt. Het is echter begrijpbaar dat de gebruiker van voorliggende Code van goede praktijk en de bijbehorende toelichting geen expert is in alle achtergrondtheorie en dat er daardoor regels zullen worden toegepast buiten het bedoelde toepassingsdomein. Bovendien worden, vooral in deze toelichting bij de Code, een aantal nieuwe mogelijkheden naar voor geschoven voor een beter ontwerp. Deze nieuwigheden en aanpassingen zullen in de toekomst geëvalueerd moeten worden op hun correcte toepassing en opportuniteit. Eventueel is een bijsturing van voorliggende Code van goede praktijk of een bijkomende toelichting nodig. Dit kadert in de visie dat de Code van goede praktijk een dynamisch instrument moet zijn, waarin ook toekomstige evoluties en technologische en methodologische ontwikkelingen een plaats moeten krijgen. Toelichting bij de Code van goede praktijk voor het ontwerp van rioleringssystemen 341

5 Zelfreinigend vermogen en onderhoud : Een belangrijke wijziging van de voorliggende Code van goede praktijk is dat men afstapt van het algemeen principe van zelfreinigende riolen, omdat dit in de praktijk niet altijd haalbaar is en het daardoor ook niet altijd werd toegepast. De compenserende maatregelen zijn hierbij een belangrijk gegeven. Met betrekking tot onderhoud is een lokalisatie van de kritieke punten nodig, alsook regelmatig onderhoud. Met betrekking tot de overstortemissies worden er ook compenserende maatregelen voorgesteld. Het is belangrijk dat de implementatie van dit onderhoud en deze compenserende maatregelen wordt opgevolgd, zodat de positieve en negatieve ervaringen kunnen leiden tot een bijsturing van het beleid omtrent onderhoud van riolen en preventie van overstortemissies. Metingen van vuilemissies aan overstorten : Naarmate de zuiveringsgraad in Vlaanderen zal stijgen, zal de basiskwaliteit van de waterlopen toenemen. Dit betekent echter dat overstortgebeurtenissen zich meer en meer zullen laten voelen als een accidentele impact die minder aanvaardbaar is. Immers een accidentele verslechtering van een slechte waterloop valt niet echt op, maar een accidentele verstoring van een goede waterkwaliteit kan, zeker wat de psychologische perceptie betreft, ernstige gevolgen hebben. De vuilemissies aan de overstorten wordt dan ook een aandachtspunt voor de toekomst. In eerste instantie is het hierbij van belang om verder onderzoek uit te voeren naar de fysische achtergrond van deze vuilemissies. Metingen van de vuiluitworp aan overstorten zijn hierbij van cruciaal belang. Deze metingen dienen continue metingen gedurende een relatief lange periode te omvatten om een voldoende correlatie met de fysica van het systeem te kunnen vinden. Deze metingen dienen gepaard te gaan met (gedetailleerde en conceptuele) modellering om de extrapolatie naar lange termijn effecten te kunnen maken, gezien de grote variabiliteit van de bestudeerde fenomenen [Vaes et al., 2000c]. Praktische en ecologisch verantwoorde inrichting van infiltratievoorzieningen : Verder onderzoek naar de praktische en ecologische verantwoorde inrichting van infiltratievoorzieningen, grachten, buffervoorzieningen aan overstorten, enz... is nodig. Hierbij is een opvolging van in-situ realisaties een zeer belangrijk gegeven om de aanbevelingen bij te sturen en te diversifiëren of te limiteren in functie van omgevingsfactoren. Toelichting bij de Code van goede praktijk voor het ontwerp van rioleringssystemen 342