Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek, verkennend booronderzoek onder certificaten 4002 en 4003

Transcriptie

1 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek, verkennend booronderzoek onder certificaten 4002 en 4003 Mercuriusweg 1 te Delft gemeente Delft Opdrachtgever Kubiek Ruimtelijke Plannen Kerkewijk 117 Projectleider 3904 JB Veenendaal MSc. T. Maalderink Projectnummer Autorisatie Paraaf Datum Synthegra Rapport S drs. H. Kremer (senior KNA prospector, reg.nr ) Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden Telefoon +31 (0) , Internet:

2 COLOFON Opdrachtgever : Kubiek Ruimtelijke Plannen te Veenendaal Project : Mercuriusweg 1 te Delft Projectnummer : S Titel : Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek, verkennend booronderzoek, onder certificaten 4002 en 4003, Mercuriusweg 1 te Delft Datum : Projectleider : MSc. T. Maalderink Auteurs : MSc T. Maalderink (prospector, fysisch geograaf) drs. H. Kremer (senior prospector, KNA archeoloog) Autorisatie : drs. H. Kremer (senior prospector, KNA archeoloog) Druk : Synthegra B.V., Leusden ISSN : Synthegra B.V. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden Telefoon +31 (0) , Internet: Synthegra B.V., 2017 Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 2 van 27

3 INHOUD ADMINISTRATIEVE GEGEVENS 4 SAMENVATTING 5 1 INLEIDING Onderzoekskader Onderzoeksdoel en vraagstellingen Ligging en huidige situatie plangebied Toekomstige situatie plangebied 8 2 BUREAUONDERZOEK Methode Landschapsgenese Archeologische waarden in en rondom het plangebied Historische ontwikkeling Gespecificeerde archeologische verwachting 21 3 INVENTARISEREND VELDONDERZOEK Methode Beschrijving en interpretatie van de boorgegevens Archeologische indicatoren Archeologische interpretatie 23 4 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Inleiding Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen Aanbevelingen 25 LITERATUUR EN KAARTEN 26 Bijlagen: Bijlage 1: Overzicht van de relevante geologische en archeologische tijdvakken Bijlage 2: Combinatiekaart IKAW, AMK en ARCHIS waarnemingen Bijlage 3: Boorpuntenkaart Bijlage 4: Boorprofielen Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 3 van 27

4 Administratieve gegevens Toponiem : Mercuriusweg 1 Plaats : Delft Gemeente : Delft Provincie : Zuid-Holland Projectnummer : S Bevoegde overheid : Gemeente Delft Opdrachtgever : Kubiek Ruimtelijke Plannen Uitvoerende instantie : Synthegra B.V. Datum uitvoering veldwerk : Uitvoerders veldwerk : MSc T. Maalderink (prospector, fysisch geograaf) Onderzoeksmelding (ARCHIS) : Datum onderzoeksmelding : Kaartblad : 37E Periode : Romeinse tijd tot en met de vroege middeleeuwen Oppervlakte : Circa 1,3 ha Centrum coördinaat : X: / Y: Grondgebruik : bebouwd, bestraat Geologie : Gantel Laag (Laagpakket van Walcheren) Geomorfologie : Vlakte van getij-afzettingen / getij-inversierug Bodem : antropogene ophoging Depot : Documentatie en vondsten zullen worden aangeleverd aan het Provinciaal Depot van Zuid-Holland Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 4 van 27

5 Samenvatting Inleiding Synthegra B.V. heeft in opdracht. van Kubiek Ruimtelijke Plannen een archeologisch bureauonderzoek (BO, protocol 4002) in combinatie met een verkennend booronderzoek (IVO-O, protocol 4003) uitgevoerd op een terrein aan de Mercuriusweg 1 in Delft. De aanleiding voor het onderzoek is de geplande oprichting van een appartementengebouw voorzien van een half-verdiepte parkeerkelder en parkeerplaatsen op het maaiveld. De werkzaamheden zullen gefaseerd worden uitgevoerd. Specifieke archeologische verwachting bureauonderzoek Op de Archeologische Beleidsadvieskaart van de gemeente Delft geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting. Dit heeft te maken met de aanwezigheid van afzettingen van de Gantel Laag in het plangebied. Deze afzettingen zijn ontstaan ten tijde van een periode van transgressie vanaf circa 500 v. Chr. Na de actieve fase van de geul vormden de verlaten beddingen hooggelegen gebieden in een verder nat landschap, waardoor het tijdens de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen aantrekkelijke woonlocaties vormden. Daarom geldt voor de geulafzettingen van de Gantel Laag een hoge verwachting voor het aantreffen van nederzettingsresten uit deze perioden. Voor de lager gelegen dekafzettingen geldt om dezelfde reden een lage verwachting op het voorkomen van nederzettingsresten. Wel kunnen hier off-site structuren worden verwacht die gepaard gaan met agrarisch landgebruik als erfgreppels, sloten en (afval)kuilen. Het plangebied ligt op een zone van dekafzettingen. Op de historische kaarten is te zien dat in het plangebied geen bebouwing aanwezig is. Ook is op de oudst geraadpleegde kaart uit te zien dat het plangebied niet aan een weg ligt. Daarom geldt voor het plangebied een lage verwachting op het voorkomen van bebouwing uit de late middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd. Wel kunnen off-site structuren uit deze periode in het plangebied aanwezig zijn. Archeologische interpretatie veldonderzoek Er is in de boringen geen duidelijke bodemvorming aangetroffen. In boringen 1, 2 en 4 is de voormalige bouwvoor aangetroffen, waarschijnlijk uit de periode van voor de ontwikkeling (en ophoging) van dit gebied, welke volgens eerder onderzoek heeft plaatsgevonden in de jaren zestig. De onderkant van deze bouwvoor lijkt te zijn vermengd met de top van de Gantel Laag, gezien de vermenging met zand tussen de bouwvoor en de deklaag. Daarom kan de verwachting om archeologische waarden uit de perioden neolithicum tot en met de nieuwe tijd aan te treffen voor de delen in het plangebied met dek-afzettingen naar laag worden bijgesteld. In boringen 3 en 5 lijken wel geulafzettingen aanwezig. Ook liggen deze boorpunten relatief hoog in het maaiveld. Echter is hier geen bouwvoor of cultuurlaag aangetroffen. Daarom kan ook de verwachting om archeologische waarden uit de perioden neolithicum tot en met de nieuwe tijd aan te treffen in deze delen van het plangebied naar laag worden bijgesteld. Aanbeveling Op grond van de resultaten van het onderzoek wordt voor het plangebied geen vervolgonderzoek geadviseerd. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 5 van 27

6 Met nadruk willen wij de opdrachtgever erop wijzen dat dit advies nog niet betekent dat al bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen namelijk eerst moeten worden beoordeeld door de bevoegde overheid (gemeente Delft), die vervolgens een besluit neemt. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 6 van 27

7 1 Inleiding 1.1 Onderzoekskader Synthegra B.V. heeft in opdracht. van Kubiek Ruimtelijke Plannen een archeologisch bureauonderzoek in combinatie met een verkennend booronderzoek uitgevoerd op een terrein aan de Mercuriusweg 1 in Delft (afbeelding 1.1). De aanleiding voor het onderzoek is de geplande oprichting van een appartementengebouw voorzien van een half-verdiepte parkeerkelder en 45 parkeerplaatsen op het maaiveld. De diepte van de toekomstige bodemverstoring is op dit moment onbekend, maar uitgaande van de aanleg van half-verdiepte parkeerkelder zal de bodem waarschijnlijk tot in het archeologische niveau worden verstoord, dat in dit gebied vanaf 30 cm beneden maaiveld verwacht kan worden. Door de graafwerkzaamheden die zullen gaan plaatsvinden, kunnen eventueel aanwezige archeologische waarden verloren gaan. Daarom is op basis van artikel 5.10 van de Erfgoedwet, in het kader van een omgevingsvergunning voorafgaand aan de graafwerkzaamheden archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie versie en de Leidraad Inventariserend Veldonderzoek. 2 Op de Archeologische Beleidsadvieskaart van de gemeente Delft heeft het plangebied ook een middelhoge archeologische waarde. Volgens het gemeentelijk beleid dient archeologisch onderzoek uitgevoerd te worden bij plangebieden groter dan 100 m 2 en bodemverstoringen die dieper reiken dan 40 cm beneden maaiveld. 3 De bevoegde overheid, de gemeente Delft, zal de resultaten van het onderzoek toetsen en een besluit nemen. 1.2 Onderzoeksdoel en vraagstellingen Het doel van het bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting aan de hand van bestaande bronnen over bekende of verwachte landschappelijke, historische en archeologische waarden. Het doel van het verkennend booronderzoek is het toetsen van het opgestelde verwachtingsmodel door de intactheid van de bodemopbouw vast te stellen en de eventueel aanwezige archeologische resten en/of vindplaatsen te inventariseren. De volgende onderzoeksvragen zullen worden beantwoord: Wat is de opbouw van de ondergrond en is het bodemprofiel intact? In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied? 1 SIKB SIKB Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 7 van 27

8 1.3 Ligging en huidige situatie plangebied Het plangebied is circa 1,4 ha groot en ligt aan de Mercuriusweg 1 in Delft (afbeelding 1.1). Het terrein wordt in het noorden begrensd door de Mercuriusweg, in het oosten door de Röntgenweg, in het zuiden door de Hermesweg en in het westen door de Icarusweg. Het plangebied is bebouwd en bestraat. De hoogte van het maaiveld ligt op circa -2,0 m +NAP (Normaal Amsterdams Peil). 4 Afbeelding 1.1: Het plangebied op de Topografische Kaart van Nederland 1: aangegeven met het rode kader (Bron: Topografische Dienst 1998). 1.4 Toekomstige situatie plangebied In het plangebied zijn appartementen voorzien en naast een half verdiepte parkeerkelder ook grondgebonden parkeerplaatsen (afbeelding 1.2). De werkzaamheden zullen gefaseerd worden uitgevoerd. 4 Hoogteligging van het plangebied op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) in m NAP geraadpleegd op Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 8 van 27

9 Afbeelding 1.2: Toekomstige situatie binnen het plangebied (Bron: opdrachtgever) Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 9 van 27

10 2 Bureauonderzoek 2.1 Methode Tijdens het bureauonderzoek is met behulp van bestaande bronnen een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel voor het plangebied opgesteld. Dit is gedaan door het raadplegen van voor de archeologie relevante (schriftelijke) bronnen. Voor het bureauonderzoek zijn ten eerste gegevens over bekende archeologische vindplaatsen in en rond het plangebied verzameld. Dit is aangevuld met historisch en fysischgeografisch onderzoek, waarbij informatie over vroeger grondgebruik is verkregen door de analyse van historische kaarten en tevens gegevens over de geologie, geomorfologie en bodem zijn bestudeerd. 2.2 Landschapsgenese Voor het bepalen of, waar en uit welke periode archeologische resten kunnen worden verwacht, zijn de volgende bronnen met betrekking tot de landschapsgenese geraadpleegd: Geologische Kaart, schaal 1: Geomorfologische Kaart, schaal 1: Bodemkaart, schaal 1: Relevante achtergrondliteratuur Voor de geologische beschrijving is gebruik gemaakt van de Lithostratigrafische Indeling van de Ondiepe Ondergrond. 5 Zie voor een overzicht van de geologische en archeologische perioden bijlage 1. Geologie en geomorfologie Het plangebied ligt in het westelijk veengebied. Het landschap van dit gebied is ontstaan in het Holoceen (vanaf circa jaar geleden tot heden). In de diepere ondergrond bevinden zich afzettingen uit de laatste ijstijd, het Weichselien (circa jaar geleden). Deze afzettingen bestaan uit dekzand, dat wordt gerekend tot het Laagpakket van Wierden van de Formatie van Boxtel. Aan het einde van de laatste ijstijd begon de landijskap te smelten met als gevolg een stijging van de zeespiegel. Door het stijgen van de zeespiegel steeg het peil van het grondwater waardoor het gebied vernatte. In het begin van het Holoceen leidde dit tot het ontstaan van moerasgebieden, waarin veenvorming kon plaatsvinden. Dit veen, dat direct op de pleistocene zandondergrond ligt, wordt het Basisveen genoemd en wordt tot de Formatie van Nieuwkoop gerekend. Vanaf het Atlanticum (vanaf circa jaar geleden) vonden er verschillende transgressie- en regressiefases plaats (= perioden dat de invloed van de zee toeneemt dan wel afneemt ten opzichte van de voorafgaande periode). Tijdens transgressies werd voornamelijk (zandige) klei en zand afgezet. Tijdens regressies, wanneer de zee minder invloed had, werd voornamelijk veen gevormd. Zo is een afwisseling van veen- en (zandige) kleilagen ontstaan. 5 De Mulder et al en via Dinoloket, Standaarden, Lithostratigrafische Nomenclator van de Ondiepe Ondergrond. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 10 van 27

11 De jongste afzettingen van deze transgressies die in het plangebied aanwezig zijn, stammen uit het einde van het Atlanticum tot en met het begin van het Subboreaal (circa jaar geleden) en zijn onder invloed van de zee ontstaan. De kust bestond op dat moment uit een strandwallensysteem, dat zich geleidelijk aan in westelijke richting verplaatste. Achter deze strandwallen ontstond een gebied dat vergelijkbaar is met de huidige Waddenzee. De zee drong het land binnen via een aantal zeegaten en vanuit de hierbij ontstane geulen en kreken werd klei en zand afgezet. Het plangebied bevindt zich volgens de -Geologische kaart van Nederland schaal 1: (afbeelding 2.1) in een gebied met afzettingen behorende tot de het Laagpakket van Walcheren - de Gantel Laag - op het Laagpakket van Wormer. Plaatselijk is tussen de Gantel Laag en het Laagpakket van Wormer Hollandveen aanwezig. Op de geologische kaart is te zien dat ten noorden en westen van het plangebied een Gantel Geul loopt. Deze afzettingen zijn ontstaan als gevolg van een periode van transgressie vanaf circa 500 v. Chr. De toen gevormde dekafzettingen bestaan uit een pakket klei dat meer dan 2 meter dik kan zijn, de geulafzettingen bestaan uit klei met zandlaagjes. Op de Geomorfologische Kaart van Nederland schaal 1: (afbeelding 2.2) is het plangebied niet gekarteerd, omdat het binnen de bebouwde kom van Delft ligt. Naar verwachting ligt het plangebied in een vlakte van getij-afzettingen (code 2M35), waarbinnen al dan niet getij-inversieruggen (fossiele kreekbeddingen, code 3K33) aanwezig zijn. Normaliter zijn deze fossiele kreekbeddingen op het Actueel Hoogtebestand van Nederland (afbeelding 2.3) herkenbaar als langgerekte, slingerende, relatief hoog gelegen zones. Door de bebouwing die binnen het plangebied en in de omgeving staat, zijn deze niet te herkennen. Legenda A2.1: Laagpakket van Walcheren (=Gantel Laag) op Hollandveen Laagpakket op Laagpakket van Wormer met Hollandveen Laagpakket Bd2.1: Laagpakket van Walcheren (= Gantel Laag) met erosief contact op Laagpakket van Wormer met Hollandveen Laagpakket Afbeelding 2.1: Ligging van het plangebied op de Geologische kaart van Nederland 1:50.000, aangegeven met het rode kader (Bron: Rijks Geologische Dienst 1998, blad 37 Rotterdam Oost). Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 11 van 27

12 Legenda 3k23 Getij-inversierug 2M35 Vlakte van getij-afzettingen 2M46 Ontgonnen veenvlakte (+/- klei/zand) Afbeelding 2.3: Ligging van het plangebied op de Geologische kaart van Nederland 1:50.000, aangegeven met de rode cirkel (Bron: Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 12 van 27

13 Afbeelding 2.3: Ligging van het plangebied op het Actueel Hoogtebestand van Nederland (AHN), aangegeven met het rode kader (Bron: Bodem Op de Bodemkaart van Nederland schaal 1: (afbeelding 2.4) is het onderzoeksgebied niet gekarteerd, omdat het binnen de bebouwde kom van Delft ligt. Tijdens onderzoek in de omgeving van het plangebied (Onderzoeksmelding , is een ophoogpakket aangetroffen van circa 2 meter dik, die mogelijk geassocieerd kan worden met de ingebruikname van het terrein in de jaren zestig van de vorige eeuw. Mogelijk is ook in het onderhavige plangebied deze ophooglaan aanwezig. Bij de onderzoeken in de omgeving van het plangebied is onder de ophoogpakketten geen gave, oorspronkelijke bodem aangetroffen Aangenomen kan worden dat de huidige bebouwing in het plangebied ook voor een aanzienlijk bodemverstoring heeft geleid. 6 Teekens, 2013 Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 13 van 27

14 Legenda AWg moerige eerdgronden pvc weideveengronden op zeggeveen, rietzeggeveen of mesotroof broekveen pm85c kalkarme leek- woudreerdgronden pmv81 liedeerdgronden Afbeelding 2.3: Ligging van het plangebied op de Bodemkaart van Nederland 1:50.000, aangegeven met de rode cirkel (Bron: Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 14 van 27

15 2.3 Archeologische waarden in en rondom het plangebied In deze paragraaf wordt gekeken of binnen en rond het plangebied archeologische en/of ondergrondse bouwhistorische waarden bekend zijn. Hiervoor zijn de volgende bronnen binnen de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) geraadpleegd: Archeologisch Informatie Systeem (ARCHIS III) Daarnaast zijn de volgende bronnen geraadpleegd: Archeologische Beleidsadvieskaart van de gemeente Delft gegevens van amateur archeologen Volgens de IKAW (Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden) van de RCE geldt voor het plangebied een middelhoge archeologische verwachting (bijlage 2). Op de Archeologische Beleidsadvieskaart van de gemeente Delft heeft het plangebied ook een middelhoge archeologische waarde. Volgens het gemeentelijk beleid dient archeologisch onderzoek uitgevoerd te worden bij plangebieden groter dan 100 m 2 en bodemverstoringen die dieper reiken dan 40 cm beneden maaiveld. Afbeelding 2.4: Ligging van het plangebied op de Archeologische Beleidsadvieskaart van de gemeente Delft, aangegeven met het rode kader (Bron: archeologie-delft.nl). Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 15 van 27

16 Uit de archieven en ARCHIS III van de RCE blijkt dat binnen het plangebied geen archeologische monumenten, waarnemingen en onderzoeksmeldingen aanwezig zijn (bijlage 2). Uit de directe omgeving (binnen een straal van 200 m) zijn geen monumenten en waarnemingen aanwezig, wel zijn vier onderzoeksmeldingen bekend. 7 Monumenten, waarnemingen en onderzoeksmeldingen binnen een straal van 200 m van het plangebied: Onderzoeksmelding betreft een bureau- en booronderzoek uitgevoerd voor het terrein direct ten oosten van de huidige onderzoekslocatie gelegen, aan de Röntgenweg. Aangezien er geen archeologische indicatoren zijn aangetroffen en de top van de dekafzettingen van de Gantel Laag vergraven is, worden er geen archeologische vindplaatsen verwacht binnen het plangebied. Er wordt daarom geadviseerd om geen nader archeologisch onderzoek uit te voeren. Onderzoeksmelding / ten behoeve van de bouw van een spoortunnel is een bureauonderzoek gedaan naar de aanwezigheid van archeologische waarden in de Spoorzone. Uit dit onderzoek is gebleken dat er in de Spoorzone ter hoogte van de Engelsestraat en het voormalige Spoorbaanpad kans is op het aantreffen van resten uit de Romeinse tijd en Late Middeleeuwen. Om deze archeologische verwachting te toetsen heeft een archeologisch inventariserend veldonderzoek middels grondboringen en proefsleuven plaatsgevonden. Uit dit onderzoek is gebleken dat het plangebied voor een groot deel verstoord is. In een deel dat niet verstoord is, zijn enkele archeologische resten aangetroffen. De aard van deze resten geeft echter geen aanleiding voor nader archeologisch onderzoek. De middelhoge tot hoge archeologische verwachting van het onderzochte terrein vervalt daardoor en er wordt daarom geadviseerd om het terrein vrij te geven. Onderzoeksmelding betreft een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek middels grondboringen uitgevoerd aan de Poptahof, veld 5, 6 en 10. Uit het onderzoek is gebleken dat in geen van de plangebieden aanwijzingen zijn voor de aanwezigheid van archeologische resten. Er worden daarom geen archeologische vindplaatsen verwacht en de voorgenomen bodemingrepen kunnen hier zonder nader archeologisch onderzoek worden uitgevoerd Onderzoeksmelding betreft een inventariserend veldonderzoek door middel van karterende boringen ten behoeve van een rioolvervanging in het plangebied Poptahof. Het onderzoek heeft aangetoond dat binnen het plangebied sprake is van een maximaal 2,0 m dik ophogingspakket, waaronder geul- en/of dekafzettingen behorende tot het Laagpakket van Walcheren (de Gantel Laag) aanwezig zijn. De top hiervan is veelal verstoord en het pakket getuigt daarnaast van verspoeling. Er zijn in tegenstelling tot de verwachtingen geen archeologische resten uit de ijzertijd of Romeinse tijd dan wel eerder aangetroffen. Wel lijkt het erop dat er plaatselijk enkele sloten- greppels zijn aangeboord, waarin sterk afgerond laatmiddeleeuws en/of nieuwetijds aardewerk werd aangetroffen. Waarschijnlijk zijn deze voor een groot deel verstoord door de aanleg van kabels, leidingen een archeologische vindplaats en riolering. Daarom is de geconcludeerd dat de kans laag is voor de aanwezigheid van een archeologische vindplaats binnen het plangebied, anders dan de aangetroffen 7 Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 16 van 27

17 greppels uit de late middeleeuwen / nieuwe tijd.de top van de in de ondergrond aanwezige Gantel Laag is grotendeels verstoord als gevolg van (sub)recente vergravingen, en er zijn ook geen aanwijzingen gevonden om te veronderstellen dat in de ondergrond nog een archeologische vindplaats uit bijvoorbeeld de ijzertijd of Romeinse tijd aanwezig is. Geadviseerd is het terrein vrij te geven. In de ruimere omgeving zijn onderzoeksmeldingen uit de Romeinse tijd en late middeleeuwen bekend. De lokale afdeling van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland (afdeling 7) is via benaderd en de vraag of bij hen nog informatie uit het plangebied bekend is (die niet bij de RCE is gemeld) is nog niet beantwoord. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 17 van 27

18 2.4 Historische ontwikkeling Voor de historische ontwikkeling is historisch kaartmateriaal en relevante achtergrondliteratuur geraadpleegd, dat in onderstaande paragraaf is weergegeven. Op het minuutplan uit het begin van de 19 e eeuw (afbeelding 2.5) 8 is te zien dat het plangebied in de Krakeel Polder ligt. Ten oosten van het plangebied ligt een bebouwingslint. Het plangebied is onbebouwd. Op de kaart uit 1850 (afbeelding 2.6) is te zien dat het plangebied aan een weg ligt. Op de kaart uit circa 1900 (afbeelding 2.7) aangeduid als Papsouscheweg. De bebouwing aan het bebouwingslint ten oosten van het plangebied neemt toe, het plangebied blijft onbebouwd. Afbeelding 2.5: Ligging van het plangebied op het minuutplan uit het begin van de 19 e eeuw, aangegeven met het rode kader (Bron: 8 Minuutplans zijn de oorspronkelijke kadastrale kaarten die zijn vervaardigd vanaf 1811 en 1812 in navolging van de Fransen o.l.v. Napoleon Bonaparte. Het zijn grondbeschrijvingen (kadasters) van de gemeenten met hierop aangegeven de percelen, perceelnummers en gebouwen. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 18 van 27

19 Afbeelding 2.6: Ligging van het plangebied op de kaart uit circa 1850, aangegeven met het rode kader (Bron: arcgisonline.nl). Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 19 van 27

20 Afbeelding 2.7: Ligging van het plangebied op de kaart uit circa 1900, aangegeven met het rode kader (Bron: arcgisonline.nl). Bodemverstoring Binnen het plangebied zijn geen bodemverontreinigingen, saneringen of ondergrondse olietanks, benzinepompinstallaties en dergelijke bekend waardoor archeologische resten mogelijk verloren zijn gegaan. 9 De huidige bebouwing in het plangebied samen met de sleuven voor kabels, leidingen en riolering zal tot een zekere bodemverstoring hebben geleid. 9 Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 20 van 27

21 2.5 Gespecificeerde archeologische verwachting Op basis van bovenstaand bureauonderzoek is voor het plangebied een gespecificeerde archeologische verwachting opgesteld, waarvan de essentie is weergegeven in tabel 2.1. Op de Archeologische Beleidsadvieskaart van de gemeente Delft geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting. Dit heeft te maken met de aanwezigheid van afzettingen van de Gantel Laag in het plangebied. Deze afzettingen zijn ontstaan ten tijde van een periode van transgressie vanaf circa 500 v.chr. Na de actieve fase van de geul vormden de verlaten beddingen hooggelegen gebieden in een verder nat landschap, waardoor het tijdens de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen aantrekkelijke woonlocaties vormden. Daarom geldt voor de geulafzettingen van de Gantel Laag een hoge verwachting voor het aantreffen van nederzettingsresten uit deze perioden. Voor de lager gelegen dekafzettingen geldt om dezelfde reden een lage verwachting op het voorkomen van nederzettingsresten. Wel kunnen hier off-site structuren worden verwacht die gepaard gaan met agrarisch landgebruik als erfgreppels, sloten en (afval)kuilen. Het plangebied ligt op een zone van dekafzettingen. Op de historische kaarten is te zien dat in het plangebied geen bebouwing aanwezig is. Ook is op de oudst geraadpleegde kaart uit te zien dat het plangebied niet aan een weg ligt. Daarom geldt voor het plangebied een lage verwachting op het voorkomen van bebouwing uit de late middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd. Wel kunnen off-site structuren uit deze periode in het plangebied aanwezig zijn. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 21 van 27

22 3 Inventariserend Veldonderzoek 3.1 Methode Op basis van het gespecificeerde verwachtingsmodel uit het bureauonderzoek is aan de hand van de Leidraad Inventariserend Veldonderzoek 10 een verkennend booronderzoek met een boordichtheid van ten minste 6 boringen per hectare uitgevoerd. Hiermee is het onderzoek verkennend voor vuursteenvindplaatsen uit de steentijd en karterend voor nederzettingsresten uit de latere perioden. Aangezien het plangebied circa m 2 groot is, zijn in totaal 6 boringen gezet. Hierbij waren de vereisten dat per fase (1 t/m 3) één boring tot 2 m en één boring tot ten minste 4 m mv gezet zouden worden. Vanwege het geringe oppervlak en de terreinomstandigheden (bebouwing, verhardingen, begroeiing etc.) zijn de boringen zo gelijkmatig mogelijk over het plangebied verdeeld. De exacte boorlocaties zijn ingemeten met een ROVER GPS. Er is geboord met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm, aangevuld met een guts met een diameter van 3 cm en een zuigerboor (boring 5). Het opgeboorde sediment is verbrokkeld en versneden en geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. De boringen zijn lithologisch beschreven conform de NEN en bodemkundig 12 geïnterpreteerd. 3.2 Beschrijving en interpretatie van de boorgegevens De locaties van de boringen staan in bijlage 3 en de boorprofielen in bijlage 4. Binnen het terrein zijn op het oog geen hoogteverschillen waargenomen. Het terrein is dus relatief vlak. Volgens de hoogte metingen liggen boringen 3, 5 en 6 relatief hoog. In de onderkant van alle boringen zijn mariene afzettingen aangetroffen. Deze bestaan uit een afwisseling van voornamelijk grijsblauwe klei en zand, geïnterpreteerd als de Gantel Laag. De top van deze laag begint tussen 150 en 120 mv. In boring 2 is een veenlaagje aangetroffen, welke de wisselwerking van transgressie en regressie bevestigd. In boring 3 en 5 bestaat deze laag voornamelijk uit zand, waardoor het hier mogelijk een geulafzetting betreft. De overige boringen bestaan voornamelijk uit dekafzettingen. De top van deze laag bestaat meestal uit matig siltige klei, is grijszwart of bruingrijs en sterk humeus. Door de aanwezigheid van baksteen(spikkels) in boringen 1, 2, en 4 (en mogelijk in boring 5) is deze laag geïnterpreteerd als de voormalige bouwvoor, die in gebruik was voor de ontwikkeling van het plangebied (afbeelding 3.1). Tussen de kleilaag en bouwvoor ligt in boring 4 nog een klein zandlaagje (met baksteen), en ik boring 1 is de top van de kleilaag overploegd met zand. Op de oude bouwvoor ligt een ophogingspakket van geel grijs en grijs zand, vermengd met kiezels en stenen met een dikte van 70 (boring 5) tot 120 cm (boring 1). De oude bouwvoor is afwezig in boringen 4 en 6. Hier gaat het ophogingspakket direct over in de mariene klei- en zand afzettingen. 10 SIKB Nederlands Normalisatie-instituut De Bakker en Schelling Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 22 van 27

23 Afbeelding 3.1 Profiel Boring 2. (foto: T. Maalderink) 3.3 Archeologische indicatoren Bij de controle van het opgeboorde bodemmateriaal zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen die wijzen op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats. 3.4 Archeologische interpretatie Er is in de boringen geen duidelijke bodemvorming aangetroffen. In boringen 1, 2 en 4 is de voormalige bouwvoor aangetroffen, waarschijnlijk uit de periode van voor de ontwikkeling (en ophoging) van dit gebied, welke volgens eerder onderzoek heeft plaatsgevonden in de jaren zestig. De onderkant van deze bouwvoor lijkt te zijn vermengd met de top van de Gantel Laag, gezien de vermenging met zand tussen de bouwvoor en de deklaag. Daarom kan de verwachting om archeologische waarden uit de perioden neolithicum tot en met de nieuwe tijd aan te treffen voor de delen in het plangebied met dek-afzettingen naar laag worden bijgesteld. In boringen 3 en 5 lijken wel geulafzettingen aanwezig. Ook liggen deze boorpunten relatief hoog in het maaiveld. Echter is hier geen bouwvoor of cultuurlaag aangetroffen. Daarom kan ook de verwachting om archeologische waarden uit de perioden neolithicum tot en met de nieuwe tijd aan te treffen in deze delen van het plangebied naar laag worden bijgesteld. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 23 van 27

24 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Inleiding Het doel van het archeologisch bureauonderzoek was het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Voor het plangebied gold op basis van het bureauonderzoek een hoge verwachting voor nederzettingsresten uit de Romeinse tijd tot en met de vroege middeleeuwen. Voor de late middeleeuwen en de nieuwe tijd gold een lage verwachting. Het doel van het inventariserend veldonderzoek is het toetsen van deze verwachting. 4.2 Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen Wat is de opbouw van de ondergrond en is het bodemprofiel intact? De bodem bestaat uit (dek)afzettingen van de Gantel laag (Laagpakket van Walcheren), waarop plaatselijk een verstoorde bouwvoor is aangetroffen en die wordt afgedekt met een recent ophogingspakket. Er lijken ook geulafzettingen te zijn aangetroffen in twee boringen, welke een verhoging in het landschap vormen en daarom aantrekkelijke bewoningslocaties waren voor bewoning in de Romeinse tijd tot vroege middeleeuwen, echter is er in deze boringen geen cultuurlaag aangetroffen. Daarnaast lijkt het ook zeer aannemelijk dat bij de ophoging en ontwikkeling van het plangebied in de jaren zestig de originele bodem en de daarbij eventuele archeologische vindplaatsen verstoord zijn. In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied? De verwachting is dat binnen het plangebied geen archeologische resten in situ aanwezig zijn, waardoor ook geen archeologische resten worden bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied. De hoge archeologische verwachting uit het bureauonderzoek voor nederzettingssporen uit de Romeinse tijd tot en met de nieuwe tijd kan op grond van de resultaten van het veldonderzoek naar laag worden bijgesteld. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 24 van 27

25 4.3 Aanbevelingen Op grond van de resultaten van het onderzoek wordt voor het plangebied geen vervolgonderzoek geadviseerd. Met nadruk willen wij de opdrachtgever erop wijzen dat dit advies nog niet betekent dat al bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen namelijk eerst moeten worden beoordeeld door de bevoegde overheid (gemeente Delft), die vervolgens een besluit neemt. Er is geprobeerd een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de gebruikte onderzoeksmethoden. De aanwezigheid van archeologische sporen of resten in het plangebied kan nooit volledig worden uitgesloten. Synthegra B.V. wil de opdrachtgever er daarom op wijzen dat, indien tijdens de werkzaamheden een (mogelijke) archeologische vondst wordt gedaan dan geldt de wettelijke meldingsplicht, zoals omschreven in artikel 5.10 van de Erfgoedwet. Uit praktisch oogpunt kan een dergelijke toevalsvondst bij de gemeente worden gemeld. Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 25 van 27

26 Literatuur en kaarten Literatuur Bakker, H. de en J. Schelling, 1989: Systeem van bodemclassificatie voor Nederland, de hogere niveaus. Staring Centrum, Wageningen. Berendsen, H.J.A., 2004: De vorming van het land. Van Gorcum, Assen. Berendsen, H.J.A., 2005: Landschappelijk Nederland. Van Gorcum, Assen. Mulder, E.F.J. de, M.C. Geluk, I.L. Ritsema, W.E. Westerhoff en T.E. Wong, 2003: De ondergrond van Nederland. Wolters-Noordhoff, Groningen/Houten Nederlands Normalisatie-instituut, 1989: NEN 5104 Geotechniek - Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Penning, B., 2011: Ontwikkelingsgebied Spoorzone, tunnel ter hoogte van Engelsestraat te Delft. Inventariserend veldonderzoek middels grondboringen en proefsleuven, Delftse Archeologische Notitie 15, Delft. Penning, B. en M. Kerkhof 2012: Röntgenweg 1, gemeente Delft Bureauonderzoek en verkennend booronderzoek. Delftse Archeologische Notitie Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (aanvulling op de KNA 3.1). SIKB, Gouda. Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, 2016: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 4.0. SIKB, Gouda. Teekens, P.C., 2012: Inventariserend veldonderzoek (IVO) d.m.v. karterende boringen plangebied nieuwbouw, realisatie en vervanging riool Poptahof. Oranjewoud-rapport 2012/159. Kaarten ArcGIS online, via ArcMap, 2017 Stichting voor Bodemkartering en Rijks Geologische Dienst, 1998,: Geologische kaart van Nederland schaal 1:50.000, blad 37 Rotterdam Oost. Wageningen/Haarlem. Internet (geraadpleegd augustus 2017) Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 26 van 27

27 Synthegra B.V., Olmenlaan 6a, NL-3833 AV Leusden 27 van 27

28 Bijlagen:

29 Bijlage 1: Overzicht van relevante geologische en archeologische tijdvakken

30 Overzicht geologische en archeologische tijdvakken Ouderdom in jaren Chronostratigrafie MIS Lithostratigrafie Holoceen 1 Laat- Weichselien (Laat- Glaciaal) Midden- Weichselien (Pleniglaciaal) Vroeg- Weichselien (Vroeg- Glaciaal) Eemien (warme periode) Late Dryas (koud) Allerød (warm) Vroege Dryas (koud) Bølling (warm) Laat- Pleniglaciaal Midden- Pleniglaciaal Vroeg- Pleniglaciaal a 5b 5c 5d 5e Saalien (ijstijd) 6 Formaties: Naaldwijk (marien), Nieuwkoop (veen), Echteld (fluviatiel) Formatie van Kreftenheye Eem Formatie Formatie van Drente Formatie van Boxtel Formatie van Beegden Holsteinien (warme periode) Elsterien (ijstijd) Cromerien (warme periode) Pre-Cromerien Formatie van Urk Formatie van Sterksel Formatie van Peelo

31 Cal. jaren v/n Chr. 14 C jaren Chronostratigrafie Pollen zones Vegetatie Archeologische perioden Subatlanticum koeler vochtiger Subboreaal koeler droger Vb2 Vb1 Va IVb IVa Loofbos eik en hazelaar overheersen haagbeuk veel cultuurplanten rogge, boekweit, korenbloem Loofbos eik en hazelaar overheersen beuk>1% invloed landbouw (granen) Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum Atlanticum warm vochtig III Loofbos eik, els en hazelaar overheersen in zuiden speelt linde een grote rol Laat- Weichselien (Laat- Glaciaal) Boreaal warmer Preboreaal warmer Late Dryas Allerød Vroege Dryas Bølling II I LW III LW II LWI den overheerst hazelaar, eik, iep, linde, es eerst berk en later den overheersend parklandschap dennen- en berkenbossen open parklandschap open vegetatie met kruiden en berkenbomen Mesolithicum Laat-Paleolithicum Midden- Weichselien (Pleniglaciaal) perioden met een poolwoestijn en perioden met een toendra Vroeg- Weichselien (Vroeg- Glaciaal) Eemien (warme periode) perioden met bos en perioden met een subarctisch open landschap loofbos Midden-Paleolithicum Saalien (ijstijd) Vroeg-Paleolithicum Chronostratigrafie voor Noordwest-Europa volgens Zagwijn (1974), Vandenberghe (1985) en De Mulder et al. (2003). Lithostratigrafie volgens De Mulder et al. (2003). Mariene isotoop stadium (MIS) volgens Bassinot et al. (1994). Atmosferische data volgens Stuiver et al. (1998). Zuurstofisotoop calibratie (OxCal) versie 3.9 Bronk Ramsey (2003), toegepast op het Laat-Weichselien en het Holoceen. Archeologische periode-indeling en ouderdom volgens de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB). Vegetatie bewerkt volgens Berendsen (2000). Pollenzones volgens P. Vos & P. Kiden (2005).

32 Bijlage 2: Combinatiekaart IKAW, AMK en Archis waarnemingen

33 Combinatiekaart IKAW, AMK en ARCHIS-waarnemingen Mercuriusweg te Delft :: : : : : ± : : : Meter Legenda Begin datering : Romeinse tijd : Late middeleeuwen archeologische verwachting trefkans hoog (water) middelhoog (water) laag (water) water hoog middelhoog laag zeer laag niet gekarteerd onbekend onderzoeksmeldingen S170054_IKAW_Combi_ _HK Archeologisch monument + monumentnummer Terrein van archeologische waarde Terrein van hoge archeologische waarde Terrein van zeer hoge archeologische waarde Terrein van zeer hoge archeologische waarde, beschermd plangebied

34 Bijlage 3: Boorpuntenkaart

35 Boorpuntenkaart Mercuriusweg 1 te Delft schaal: 1:1000 Legenda ± plangebied Boorpunt Z -0,4-0,3-0,2 4-0, ,0 S _Mercuriusweg 1 te Delft_ _TM_ Meter 0 7, Esri Nederland & Community Maps Contributors

36 Bijlage 4: Boorprofielen

37 Pagina 1 / 3 Boring: 1 Boring: tegel Zand, matig fijn, schelpen, geelgrijs, Edelmanboor, ophoging, zwak roestig 0 0 tegel Zand, matig fijn, grijsgeel, Edelmanboor, bouwzand, scherpe ondergrens Zand, matig fijn, schelpen, grijs, Edelmanboor, geleidelijke ondergrens Zand, matig fijn, grijs, Edelmanboor, geleidelijke ondergrens Zand, matig grof, stenen, grijs, Edelmanboor, grote steen 3cm, baksteen spikkels, scherpe ondergrens Veen, bruinzwart, Edelmanboor Klei, matig siltig, uiterst humeus, planten, grijszwart, Edelmanboor, voormalige bouwvoor, dakpan, scherpe ondergrens -140 Klei, matig siltig, sterk humeus, planten, donker bruingrijs, Edelmanboor, baksteen spikkels, geleidelijke ondergrens Klei, matig siltig, planten, blauwgrijs, Edelmanboor, soms zandig, top verploegd 150 Klei, matig siltig, schelpen, blauwgrijs, Edelmanboor, soms zandig, soms groenig, planten, geleidelijke ondergrens Zand, uiterst fijn, sterk siltig, matig kleiïg, schelpen, donkergrijs, Edelmanboor Projectnaam: Mercuriusweg te Delft Projectcode: S170054

38 Pagina 2 / 3 Boring: 3 Boring: klinker Zand, zeer fijn, sterk humeus, stenen, bruinzwart, Edelmanboor 0 0 groenstrook Zand, matig fijn, matig humeus, stenen, zwartbruin, Edelmanboor Zand, zeer fijn, stenen, grijsbruin, Edelmanboor, scherpe ondergrens Zand, matig fijn, zwak humeus, stenen, grijsbruin, Edelmanboor, scherpe ondergrens Klei, matig siltig, matig humeus, planten, blauwgrijs, Edelmanboor Klei, uiterst siltig, stenen, grijsbruin, Edelmanboor, schelpen, planten, baksteen, oude bouwvoor, scherpe ondergrens -110 Zand, zeer fijn, schelpen, grijsbruin, Edelmanboor, baksteen,scherpe ondergrens Zand, uiterst fijn, uiterst siltig, matig kleiïg, planten, grijs, Guts, soms zandig, soms kleiig, geleidelijke ondergrens 150 Klei, matig siltig, matig humeus, planten, blauwgrijs, Edelmanboor, soms zandig, puin in top Zand, zeer fijn, donkergrijs, Guts, somo kleiig, schelpen Projectnaam: Mercuriusweg te Delft Projectcode: S170054

39 Pagina 3 / 3 Boring: 5 Boring: klinker Zand, matig fijn, baksteen, kalksteen, grijsgeel, Edelmanboor, ophoging 0 30 klinker Zand, matig fijn, stenen, grijsgeel, Edelmanboor, verschillende ophogingen Klei, zwak siltig, matig humeus, planten, grijsbruin, Edelmanboor, voormalige bouwvoor Zand, matig fijn, grijsgeel, Edelmanboor Zand, matig fijn, matig humeus, planten, grijs, Edelmanboor, stukje veen Zand, matig fijn, grijs, Edelmanboor, geleidelijke ondergrens Zand, matig fijn, donkergrijs, Edelmanboor, stukje veen, scherpe ondergrens Klei, matig siltig, planten, donkergrijs, Edelmanboor, geleidelijke ondergrens Zand, matig fijn, matig humeus, planten, donkergrijs, Edelmanboor, geleidelijke ondergrens Klei, matig siltig, schelpen, blauwgrijs, Edelmanboor, planten,geleidelijke ondergrens Zand, zeer grof, grijs, Edelmanboor, scherpe ondergrens -190 Zand, uiterst fijn, uiterst siltig, schelpen, blauwgrijs, Edelmanboor Klei, matig siltig, uiterst humeus, planten, grijsbruin, Edelmanboor Projectnaam: Mercuriusweg te Delft Projectcode: S170054

40 Legenda (conform NEN 5104) grind klei geur Grind, siltig Klei, zwak siltig geen geur zwakke geur Grind, zwak zandig Klei, matig siltig matige geur sterke geur Grind, matig zandig Klei, sterk siltig uiterste geur Grind, sterk zandig Klei, uiterst siltig olie geen olie-water reactie zwakke olie-water reactie Grind, uiterst zandig Klei, zwak zandig matige olie-water reactie sterke olie-water reactie Klei, matig zandig uiterste olie-water reactie zand Zand, kleiïg Klei, sterk zandig p.i.d.-waarde >0 >1 Zand, zwak siltig Zand, matig siltig leem Leem, zwak zandig >10 >100 >1000 >10000 Zand, sterk siltig Leem, sterk zandig monsters Zand, uiterst siltig geroerd monster overige toevoegingen ongeroerd monster veen Veen, mineraalarm zwak humeus matig humeus volumering overig bijzonder bestanddeel Veen, zwak kleiïg sterk humeus Gemiddeld hoogste grondwaterstand grondwaterstand Veen, sterk kleiïg zwak grindig Gemiddeld laagste grondwaterstand slib Veen, zwak zandig matig grindig water Veen, sterk zandig sterk grindig