jaaroverzicht 2012 CoMensha La Strada Nederland

Transcriptie

1 jaaroverzicht 2012 CoMensha La Strada Nederland

2 Hoop is op zichzelf een soort geluk en misschien wel het grootste geluk dat deze wereld te bieden heeft. Samuel Johnson 2 HET BEELD VAN 2012 jaarcijferscomensha 3

3 1 Voorwoord 7 2 Ontwikkelingen in Conclusies 13 jaaroverzicht 2012 CoMensha La Strada Nederland 4 Aanbevelingen 17 5 Aard en omvang slachtoffers van mensenhandel 21 6 CoMensha in vogelvlucht 39 7 Afkortingenlijst 40 uitgave CoMensha, Johan van Oldenbarneveltlaan 34-36, 3818 HB Amersfoort, T , E info@comensha.nl, / / / Eindredactie Bas de Visser, Bernd Timmerman, Jerrol Marten, Tina Schuurmans en Marianne Verhoek Vormgeving Groot Haar + Orth, communicatie en creatie 4 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 5

4 voorwoord Graag bieden wij u de jaarrapportage 2012 van CoMensha aan. De rapportage vloeit voort uit onze registratie van (mogelijke) 1 slachtoffers van mensenhandel. De registratie van slachtoffers van mensenhandel is één van onze drie kerntaken. Onze andere taken zijn de coördinatie van de opvang, zorg en hulpverlening en het verzorgen van advies en informatie met betrekking tot slachtoffers van mensenhandel. Door goede en betrouwbare registratiegegevens beschikbaar te stellen brengt CoMensha slachtoffers van mensenhandel in beeld. Wij doen dit in nauwe samenwerking met opsporingsdiensten, hulpverleners, opvanginstellingen, het la Strada netwerk en vele andere partners. We zijn onze partners erkentelijk voor hun bijdragen aan ons werk. De registratiegegevens van CoMensha vormen een belangrijke leidraad voor beleidsmakers die zich met de aanpak mensenhandel bezig houden. In deze jaarrapportage treft u informatie aan die is gebaseerd op de aanmeldingen van slachtoffers van mensenhandel en de door ons geregistreerde kenmerken van de slachtoffers over het jaar Weer meer slachtoffers in beeld In 2012 is opnieuw sprake van een stijging van het aantal aangemelde slachtoffers van mensenhandel bij CoMensha. CoMensha ontving 1711 aanmeldingen, wat een stijging inhoudt van 40% ten opzichte van het jaar Deze stijging wordt met name veroorzaakt door de vele aanmeldingen van de Koninklijke Marechaussee (KMar) in Sinds 2012 meldt de KMar structureel bij CoMensha. Doordat mensenhandel krachtig wordt aangepakt, er meer instanties bij CoMensha melden en andere instanties beter zijn gaan melden, komen steeds meer slachtoffers van mensenhandel in beeld. Achter veel van de 1711 aanmeldingen uit 2012 gaat groot leed schuil. Dat ervaren we bij CoMensha iedere dag, uur na uur. We hebben te maken met mensen die zijn uitgebuit, onvrijwillig aan het werk waren, vaak waren opgesloten, geen bewegingsvrijheid hadden en in voortdurende angst hebben geleefd. Bijna zonder uitzondering bevinden slachtoffers van mensenhandel zich in extreem kwetsbare situaties. Het is onze plicht om deze 1711 mensen een gezicht te geven. Dat doet CoMensha door anoniem over hen te rapporteren. Wij laten weten hoe oud ze zijn, waar ze vandaan komen, in welke sector de uitbuiting plaatsvond en welke personen of instanties hen uiteindelijk aangetroffen en aangemeld hebben. Hadden ze opvang nodig en zo ja waar hebben ze die opvang dan gekregen? Vele van hen zijn bij aanmelding afhankelijk van goede, veilige opvang en zeer specifieke ondersteuning. Alleen wanneer we hen dit kunnen bieden, kunnen zij op termijn weer een vrij en menswaardig bestaan leiden, een doel waar CoMensha zich onafgebroken voor inzet. Volharden in de missie In december 2012 stelde de Nationaal Rapporteur Mensenhandel dat Om mensenhandel effectief te kunnen bestrijden, moet mensenhandel zichtbaar zijn. Mensenhandel die nog niet in beeld is, moet in beeld gebracht worden; mensenhandel die al wel in beeld is, moet beter geregistreerd worden. CoMensha sluit zich hierbij aan en beschouwt het als onderdeel van haar missie om de omvang van mensenhandel verder in beeld te krijgen. Het ministerie van Veiligheid en Justitie (V&J) stelt ons in staat dit te doen. Het werk is alleen nog niet af. De komende jaren is er nog veel te doen op het gebied van mensenhandel. Het op de agenda houden van de meldplicht en het zoeken naar opvang gaat onverminderd voort en vraagt in de toekomst een grote investering van CoMensha. Aantal slachtoffers dat opvang nodig heeft stabiel Het aantal verzoeken om opvang blijft hoog. In 2012 hebben wij voor 274 cliënten opvang gezocht. Het recht op opvang en goede hulpverlening is een recht dat alle slachtoffers van mensenhandel hebben en dat voortvloeit uit internationale verdragen. Ondanks de uitbreiding van de categorale opvang van 50 naar 70 plekken, kost het CoMensha nog steeds moeite om altijd voor ieder slachtoffer een geschikte plek te vinden. Dit is onacceptabel. Met name in asielzoekerscentra (AZC s) zitten veel slachtoffers van mensenhandel op een ongeschikte plek. Van ons wordt verwacht dat wij opvang zoeken en vinden maar door het structurele tekort aan geschikte opvangplekken in de vrouwen- en maatschappelijke opvang is dit niet altijd mogelijk. Gemeenten financieren deze opvang niet structureel en stellen niet of nauwelijks woningen beschikbaar voor slachtoffers die uit de opvang komen, ondanks de taakstelling voor slachtoffers van mensenhandel. Voor deze en andere knelpunten die het slachtoffers van mensenhandel onmogelijk maken een veilig en menswaardig bestaan te leiden, zullen we onophoudelijk aandacht blijven vragen en voorstellen tot oplossingen blijven doen. Een goede opvang is van essentieel belang voor een goed strafrechtelijk vervolg. Wij gaan door totdat alle slachtoffers van mensenhandel in beeld zijn en perspectief op een menswaardig bestaan geboden wordt. Ik nodig u van harte uit om de resultaten van onze registratie over het jaar 2012 tot u te nemen en om met ons de krachten te blijven bundelen ten behoeve van de zichtbare en onzichtbare slachtoffers van mensenhandel. Martin Sitalsing bestuursvoorzitter CoMensha 1 6 HET BEELD VAN 2012 CoMensha registreert mogelijke slachtoffers, overal in de tekst waar gesproken wordt over slachtoffers, jaaroverzichtcomensha 7 bedoelen we mogelijke slachtoffers.

5 2 ontwikkelingen in HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 9

6 de 10 belangrijkste gesignaleerde feiten en ontwikkelingen in % meer slachtoffers van mensenhandel aangemeld In 2012 zijn 1711 slachtoffers van mensenhandel bij CoMensha aangemeld. In 2010 waren dit er 993 en in Het betreft een stijging van 40% ten opzichte van Aantal verzoeken om opvang blijft gelijk CoMensha heeft in 2012 voor 274 cliënten opvang gezocht. Dit aantal is bijna even hoog als in 2011 toen er voor 280 cliënten opvang gezocht is. Er zijn 113 cliënten geplaatst in de Categorale Opvang voor Slachtoffers van Mensenhandel (COSM) en voor 95 cliënten is bemiddeld in de vrouwenen maatschappelijke opvang. 3 Meer zicht op totaal aantal slachtoffers in de opvang Voor het eerst is er meer zicht op het totaal aantal slachtoffers in de vrouwen- en maatschappelijke opvang. In 2012 bevonden zich 447 slachtoffers op enig moment in de vrouwen- of maatschappelijke opvang. Hierbij zitten ook cliënten die al voor 2012 bij CoMensha zijn aangemeld. Het Amsterdams Coördinatiepunt Mensenhandel (ACM) en Fier Fryslân vingen de meeste slachtoffers op, respectievelijk 147 en 144. Ook maken veel slachtoffers gebruik van ambulante hulpverlening. In 2012 zijn dit er 798 (ongeacht het jaar waarin zij werden aangemeld). Uit deze cijfers kunnen vooralsnog nog geen conclusies worden getrokken aangezien hier sprake is van een momentopname en er mogelijk nog sprake is van dubbelingen in deze cijfers. 4 Eerste woningen in kader taakstelling toegewezen Sinds maart 2012 vallen slachtoffers van mensenhandel onder de gemeentelijke taakstelling op het gebied van het toekennen van woningen. In 2012 hebben de eerste 6 slachtoffers een eigen woning toegewezen gekregen. 5 Samenwerking Koninklijke Marechaussee geeft direct resultaat In 2012 zijn de recherchediensten van de politie de grootste melders met 54% van het totaal aantal meldingen van slachtoffers bij CoMensha. Het aantal meldingen van de KMar is spectaculair gestegen van 2% in 2011 naar 25% in Dit is de belangrijkste oorzaak van de toename van het aantal aanmeldingen in Meeste slachtoffers afkomstig uit EU, Nederland op 1 Een kwart (25%) van de bij CoMensha gemelde slachtoffers van mensenhandel heeft de Nederlandse nationaliteit. Dit is ook in 2012 weer de meest voorkomende nationaliteit. Nederland staat bovenaan in de top 5 van landen van herkomst van slachtoffers, gevolgd door Bulgarije, Hongarije, Roemenië en Nigeria. 7 Meeste vrouwen in de prostitutie, mannen in de land- en tuinbouw Het aantal vrouwen dat in de prostitutie wordt uitgebuit is al sinds jaren veel hoger dan het aantal vrouwen dat in overige sectoren wordt uitgebuit. CoMensha heeft 1177 meldingen ontvangen van vrouwen die in de prostitutie zijn uitgebuit. In 2011 ging het om 716 vrouwen. Mannen worden met name buiten de prostitutiesector uitgebuit. CoMensha ontving in totaal 172 aanmeldingen van mannelijke slachtoffers van mensenhandel in Waarvan 37 in de prostitutie en 123 in overige sectoren. 28 meldingen kwamen uit de land- en tuinbouw. In 2011 heeft CoMensha 228 meldingen van mannen ontvangen waarvan 60 in de land- en tuinbouw. 8 Slachtoffers van loverboytechnieken meestal tussen de 18 en 23 jaar CoMensha maakt apart melding van het aantal slachtoffers van loverboytechnieken. In 2012 hebben wij 278 slachtoffers van loverboytechnieken geregistreerd. In 2011 ging het om 242 meldingen. In beide jaren is veruit de grootste groep tussen de 18 en 23 jaar. 9 Aangiftebereidheid neemt niet toe De aangiftebereidheid van slachtoffers van mensenhandel is over het algemeen laag. Slechts 26% van het totaal aantal slachtoffers doet aangifte tegen een verdachte. Slachtoffers die in de COSM worden opgevangen doen bijna allemaal aangifte. voor 274 cliënten is opvang gezocht 10 Meer acties van de Inspectie ISZW en de politie In 2012 hebben de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ISZW) en de politie 38 acties uitgevoerd. De acties richtten zich zowel op slachtoffers in de seksindustrie als op slachtoffers in andere sectoren. Bij deze acties zijn meer dan 400 personen aangetroffen. Een groot aantal van deze acties was niet bij CoMensha gemeld waardoor niet alle aangetroffen personen konden worden geregistreerd. CoMensha en ISZW zijn in 2012 met elkaar in gesprek gegaan met als doel om in 2013 alle acties vooraf bij CoMensha te melden zodat registratie en opvang van alle slachtoffers geregeld kunnen worden. 10 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 11

7 3 conclusies 12 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 13

8 Sinds 2012 forse toename van het totaal aantal meldingen Ook in 2012 was er weer sprake van een toename van het aantal geregistreerde slachtoffers van mensenhandel. Deze stijgende lijn is ingezet vanaf Met name sinds 2010 is de stijging per jaar fors. In 2012 is er zelfs sprake van een toename van 40%. De stijging is met name te danken aan de goede samenwerking tussen CoMensha en de KMar. 25% van de meldingen is afkomstig van de KMar tegenover 2% vorig jaar. De KMar meldde tot medio 2012 slechts slachtoffers van mensenhandel met serieuze opsporingsindicaties. Sinds september 2012 worden alle slachtoffers gemeld waarbij sprake is van een mogelijke indicatie van mensenhandel. Groot aantal slachtoffers van mensenhandel in 2012 in de opvang Het hebben van registratiegegevens is essentieel bij het maken van beleid. Daarom heeft CoMensha in 2012 een start gemaakt met het inzichtelijk proberen te maken van de caseload van de verschillende opvanginstellingen. Hoeveel slachtoffers hadden zij in 2012 in hun opvang? Dit is belangrijk om te weten zodat er dan ook ingeschat kan worden hoeveel bedden er landelijk beschikbaar moeten zijn voor slachtoffers van mensenhandel. Ook kan er dan beter in kaart worden gebracht wat de verschillende behoeften zijn van de doelgroepen en hoe lang zij gemiddeld in de opvang verblijven. CoMensha heeft aan 30 opvanginstellingen (exclusief de COSM) waarvan bekend was dat er slachtoffers van mensenhandel verblijven de vraag gesteld hoeveel slachtoffers er binnen de instelling verbleven, ongeacht het jaar waarin zij daar zijn geplaatst. Er zijn 18 instellingen die hebben gereageerd op de oproep. Gezamenlijk hebben zij in cliënten opgevangen. Meeste slachtoffers mensenhandel afkomstig uit EU, Nederland op 1 Ook in 2012 blijkt weer dat de groep tussen 18 en 23 jaar het meest kwetsbaar is. Het grootste gedeelte van de slachtoffers van mensenhandel inclusief slachtoffers van loverboytechnieken valt in deze leeftijdsgroep. Een kwart van het aantal geregistreerde slachtoffers heeft de Nederlandse nationaliteit. Bulgarije, Hongarije en Roemenië behoren ook in 2012 tot de andere belangrijkste landen van herkomst. Gevolgd door Nigeria en Polen. Het grootste gedeelte van de slachtoffers van mensenhandel is dus afkomstig uit de Europese unie. Meeste slachtoffers in seksindustrie De meeste slachtoffers van mensenhandel worden aangetroffen in de seksindustrie. 79% van de vrouwen is uitgebuit in de seksindustrie. Van het totale aantal mannen is 23% uitgebuit in de seksindustrie en in 64% was er sprake van uitbuiting buiten de seksindustrie, ook wel overige uitbuiting genoemd. Uitvoering meldplicht door opsporingsinstanties geen vanzelfsprekendheid De registratie dient meerdere doelen. Allereerst het in beeld brengen van het aantal slachtoffers van mensenhandel in Nederland. Daarnaast het zorgen voor de juiste informatie om beleid te maken ten behoeve van de bestrijding van mensenhandel. Hoewel de meldplicht voor opsporingsinstanties al jaren een feit is, blijkt uit de ervaringen van CoMensha dat een op papier gestelde meldplicht niet betekent dat deze ook automatisch wordt uitgevoerd. CoMensha investeert continu in samenwerking en het duidelijk maken van de meerwaarde en de noodzaak van het in beeld brengen van de aard en omvang van mensenhandel bij opsporingsdiensten. Het uitgangspunt is dat ISZW en de politie van tevoren bij CoMensha melden wanneer zij een grote actie gaan uitvoeren, zodat meteen registratie en opvang voor slachtoffers kan worden gerealiseerd. Een groot deel van de meldingen, 13% van het totaal, is afkomstig van organisaties en instellingen die niet verplicht zijn bij CoMensha te melden. Ook in deze relatie investeert CoMensha veel tijd, door bijvoorbeeld aanwezig te zijn bij lokale netwerkvergaderingen. Meldingen over minderjarigen relatief laag Het aantal registraties van minderjarigen is nog steeds relatief laag. Via de pilot Rijksbrede aanpak loverboys zijn 38 meldingen verkregen. Deze meldingen zijn niet verwerkt door CoMensha omdat er geen persoonsgegevens zijn verstrekt en dubbelregistraties om die reden niet uitgesloten konden worden. Aantal verzoeken om opvang blijft gelijk Het aantal verzoeken om opvang te zoeken is ten opzichte van 2011 bijna even hoog gebleven. CoMensha heeft in 2012 voor 274 cliënten opvang gezocht ten opzichte van 280 in Ongeveer de helft van deze cliënten heeft in 2012 als eerste plek een bed gekregen in de COSM, de andere helft is geplaatst in de vrouwenen maatschappelijke opvang of tijdelijk op een noodbed. De uitbreiding van het aantal plekken in de COSM halverwege 2012 heeft ervoor gezorgd dat cliënten minder lang hoefden te wachten op een bed bij de COSM. taakstelling gemeenten van start gegaan Sinds maart 2012 vallen slachtoffers van mensenhandel onder de gemeentelijke taakstelling op het gebied van het toekennen van woningen. Deze regeling is nieuw voor alle partijen. In 2012 hebben 6 cliënten een eigen woning toegewezen gekregen. 14 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 15

9 4 aanbevelingen 16 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 17

10 1 Meldplicht moet worden uitgebreid naar alle instanties Het is noodzakelijk dat de meldplicht wordt uitgebreid naar alle (jeugd)zorg- en hulpinstellingen die in aanraking komen met (minderjarige) slachtoffers van mensenhandel, inclusief slachtoffers van loverboytechnieken. De ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Veiligheid en Justitie (V&J) dienen hiertoe aanwijzingen te geven. Niet alle slachtoffers van mensenhandel worden als eerste aangetroffen door een opsporingsdienst. Veel Nederlandse- en ook minderjarige slachtoffers weten de weg naar de hulpverlening te vinden zonder tussenkomst van de politie. Deze slachtoffers worden meestal niet aangemeld bij CoMensha. 2 Meldplicht moet worden nageleefd Onderzocht moet worden of geautomatiseerde melding vanuit de opsporingsdiensten tot de mogelijkheden behoort. Ook dienen opsporingsdiensten de geringste aanwijzing van mensenhandel te melden bij CoMensha. Het komt nog te vaak voor dat slachtoffers van mensenhandel door opsporingsdiensten niet bij CoMensha worden aangemeld ook al is er sprake van aanwijzingen. Opsporingsdiensten verwarren deze meldplicht voor slachtoffers van mensenhandel vaak met de meldplicht die zij hebben voor opsporingssignalen. Hiervoor is het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM) de aangewezen instantie. 3 Meldplicht moet duidelijker worden gedefinieerd CoMensha gaat vaak in gesprek met opsporingsdiensten over welke gegevens en wie er nu precies aangemeld moeten worden en wanneer dit moet gebeuren. Er bestaan veel misverstanden over het wel of niet moeten melden van Nederlandse slachtoffers en minderjarigen. Moet iemand al aangifte hebben gedaan en moeten slachtoffers die geen opvang nodig hebben nu wel of niet worden aangemeld. Dit zijn vragen die telkens terugkeren. De meldplicht aan CoMensha geldt voor alle gevallen waarin sprake is van de geringste aanwijzing van mensenhandel, ongeacht de nationaliteit of de leeftijd van het slachtoffer. Bij de melding moeten de van te voren vastlegde gegevens altijd worden verstrekt. Het opnemen van een minimale gegevensset bij de meldplicht is essentieel. De melding dient plaats te vinden middels het CoMensha-aanmeldformulier dat de noodzakelijke aanmeldgegevens bevat. Het formulier kan worden gedownload op de website van CoMensha. Bovenstaande paragraaf dient toegevoegd te worden aan de officiële beleidsdocumenten waar de meldplicht in is opgenomen, namelijk hoofdstuk B9 van de Vreemdelingencirculaire 2000, de Aanwijzing Mensenhandel en het referentiekader van de Nationale Politie. 4 stel informatie over werken in Nederland beschikbaar CoMensha adviseert informatie te verstrekken over het werken in Nederland in de prostitutiesector aan sekswerkers en aan migranten die werken in overige kwetsbare sectoren zoals de land- en tuinbouw. Informatie over werktijden, vergunningen, mogelijke hulpverlening en (gemeentelijke) procedures kan op een website in verschillende talen beschikbaar worden gesteld. Het initiatief hiervoor ligt bij de ministeries van V&J en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Veel slachtoffers van mensenhandel zullen naar Nederland blijven komen om hier te werken in de prostitutiebranche of andere sectoren. Dit heeft te maken met de slechte economische situatie in hun land van herkomst. De informatie die nu beschikbaar is via de CoMensha-website is gericht op mensen die al slachtoffer zijn. De volgende stap is informatie beschikbaar stellen waaruit mensen begrijpen wat hun rechten en plichten zijn zodat uitbuiting kan worden voorkomen. 5 breng alle slachtoffers mensenhandel in het AZC in beeld In 2012 zijn CoMensha en de AZC s gestart met het maken van werkafspraken om informatie over slachtoffers sneller en beter aan CoMensha door te geven. Toch is er nog veel onduidelijkheid over hoeveel slachtoffers van mensenhandel er in de AZC s in den lande verblijven. Dit constateert CoMensha naar aanleiding van signalen die binnenkomen op de helpdesk. In veel gevallen is het ook onduidelijk welke hulpvragen er zijn en of een cliënt de juiste begeleiding krijgt. CoMensha adviseert om echt alle slachtoffers van mensenhandel in de AZC s in beeld te krijgen, bij voorkeur met een gedegen onderzoek binnen de AZC s. Om alle slachtoffers de juiste hulp te kunnen bieden moeten ze allemaal bekend zijn met alle bij hen aanwezige hulpvragen. Alleen dan kunnen zij goed ondersteund worden met ondermeer de juiste opvang, medische- en juridische hulpverlening. 18 HET BEELD VAN 2012 jaarcijferscomensha 19

11 5 aard en omvang van slachtoffers mensenhandel 20 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 21

12 % meer slachtoffers van mensenhandel aangemeld CoMensha is hét centrale meldpunt voor alle slachtoffers van mensenhandel in Nederland. Bij het geringste vermoeden van mensenhandel zijn opsporingsdiensten verplicht contact op te nemen met CoMensha. CoMensha registreert feiten over de aard en omvang van de populatie slachtoffers in Nederland. Deze gegevens worden gebruikt door verschillende instanties zoals de ministeries van Veiligheid en Justitie (V&J) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de politie en de Nationaal Rapporteur Mensenhandel (NRM). Onderstaande tabel toont de ontwikkeling van het aantal bij CoMensha aangemelde slachtoffers van mensenhandel vanaf Aantal (mogelijke) slachtoffers vanaf De stijging van het aantal slachtoffers dat per jaar wordt aangemeld bij CoMensha is in 2012 toegenomen van 1222 in 2011 naar 1711 in Een stijging van 40%. Deze forse stijging is te verklaren omdat CoMensha in 2012 proactief de KMar heeft benaderd. Na overleg heeft de KMar de intentie uitgesproken zo veel mogelijk slachtoffers aan te melden aantal In het kader van preventie en bestrijding van mensenhandel wordt op de luchthavens Schiphol en Eindhoven en langs de landsgrenzen (Mobiel Toezicht Veiligheid) door de KMar informatie ingewonnen over potentiële slachtoffers mensenhandel. Daar de binnenkomst tot Nederland het eerste moment is van contact met de vermoedelijke doelgroep, wordt vastgestelde informatie veilig gesteld ten behoeve van opsporing en bestrijding van mensenhandel. Bij de geringste aanwijzing dat er contact is geweest met een slachtoffer mensenhandel wordt CoMensha hier nu over geïnformeerd. De stijging van 40% betekent, gelet op het bovenstaande, niet perse dat mensenhandel in Nederland toeneemt. Het beter melden door opsporingsinstanties, nieuwe afspraken en de proactieve houding van CoMensha zijn belangrijke oorzaken van de toename van het aantal meldingen. Het beeld van de aard en omvang van mensenhandel in Nederland verbetert hierdoor. 2 aantal verzoeken om opvang blijft gelijk CoMensha maakt bij de registratie gebruik van een onderverdeling gebaseerd op haar drie kerntaken: registratie van slachtoffers van mensenhandel, coördinatie van opvang en hulpverlening en het geven van informatie en advies. CoMensha regelt de opvang voor meerderjarige slachtoffers van mensenhandel die rechtmatig in Nederland verblijven. In 2012 heeft CoMensha voor 274 cliënten opvang gezocht ten opzichte van 280 in Niet alle bij CoMensha aangemelde slachtoffers van mensenhandel hebben ook behoefte aan opvang. Sommige kiezen ervoor om bij familie of vrienden te gaan wonen, anderen hebben een eigen woning of gaan terug naar het land van herkomst. Categorie aanmelding Registratie (204 minderjarigen) Registratie en Opvang (6 minderjarigen) Registratie, Informatie en Advies (13 minderjarigen) Totaal (223 minderjarigen) Registratie: Aanmeldingen van slachtoffers die geregistreerd worden om een beeld te krijgen van de aard en omvang van de groep slachtoffers, maar die geen hulp- of adviesaanvraag hebben. Registratie en Opvang: Aanmeldingen van slachtoffers die een opvangplaats nodig hebben. CoMensha bemiddelt in het vinden van een plek en coördineert de begeleiding. Registratie, Informatie en Advies: Het registeren van vragen van hulpverleners, politie en particulieren over een aspect van de begeleiding of situatie van een slachtoffer. Het betreft hier vragen over cliënten die niet in de opvang verblijven, maar zelfstandig wonen. CoMensha doet voor deze cliënten vaak ook de regiocoördinatie. CoMensha heeft voor 274 cliënten een opvangplek gezocht. Dankzij de uitbreiding van de COSM in juni 2012 van 50 naar 70 structurele plekken nam de wachtlijst voor eerste opvang bij de COSM vanaf dat moment aanzienlijk af. CoMensha heeft 113 cliënten geplaatst in de COSM, voor 95 cliënten is een plek gevonden in de vrouwen- of maatschappelijke opvang en 17 cliënten zijn geplaatst op een noodbed. Eerste opvang 2012 (eerste opvang na aanmelding van cliënten) Mannen Vrouwen Geplaatst in opvang Geplaatst in Categorale Opvang Mensenhandel (COSM)* Opvang niet meer nodig, cliënt heeft zelf onderdak gevonden 3 20 Cliënt is vertrokken voordat opvang gevonden was (MOB) 1 4 Nog geen plek gevonden 2 2 In hotel ondergebracht 1 6 Cliënt is op een noodbed geplaatst, omdat geen geschikte plek gevonden kon worden. Client is op een later tijdstip doorgestroomd naar een opvanginstelling 17 Cliënt gaat mee in taakstelling 9 Terug naar land van herkomst 1 Totaal * Het gaat hier om cliënten die in 2012 zijn aangemeld en ook in 2012 wat betreft eerste opvang in de COSM zijn geplaatst. Het totale aantal cliënten dat in 2012 in de COSM is geplaatst wijkt af van het hier genoemde aantal. Er zijn in 2012 cliënten in de COSM geplaatst die al in 2011 aangemeld zijn, maar nog op de wachtlijst stonden. Ook zijn er in 2012 cliënten aangemeld die pas in 2013 geplaatst konden worden. Tot slot zijn er cliënten die eerst op een noodbed zijn geplaatst en vervolgens een plek in de opvang of in de COSM kregen als vervolgopvang. 23 cliënten hebben uiteindelijk afgezien van opvang. CoMensha heeft voor deze groep echter wel de nodige inspanningen geleverd. 22 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 23

13 CoMensha hanteert drie (plaatsings)lijsten Sinds 2011 werkt CoMensha met een wachtlijst voor cliënten die op zoek zijn naar een opvangplek. Tot week 36 in 2012 werden de verschillende cliënten op één wachtlijst gezet. Vanaf week 36 werkt CoMensha, na overleg met de ministeries van V&J en VWS, met drie verschillende soorten (plaatsings)lijsten: 1. Lijst voor cliënten voor de COSM 2. Lijst voor cliënten voor de vrouwen- of maatschappelijke opvang 3. Lijst van cliënten die in een AZC verblijven Op de lijst van cliënten waarvoor CoMensha opvang zoekt in de COSM en cliënten die een plek nodig hebben in vrouwenof maatschappelijke opvang stonden vanaf week 36 gemiddeld 4 cliënten. De lijst voor cliënten die in een AZC verblijven is hoog. Gemiddeld stonden er 20 cliënten op vanaf week 36. Deze cliënten verblijven in het AZC omdat zij bijvoorbeeld eerder een asielprocedure hebben gehad. Gedurende of na deze procedure is gebleken dat er aanwijzingen waren dat het ging om slachtoffers van mensenhandel. Als een cliënt de B9 krijgt hoort hij/zij officieel niet meer thuis in een AZC. Allereerst vanwege de geldende regelgeving die inhoudt dat iemand met een reguliere verblijfsstatus niet in een AZC mag verblijven. Maar ook omdat in een AZC onvoldoende kennis en specialistische begeleiding aanwezig is om slachtoffers van mensenhandel hulp te bieden. In het beleid van de B9 staat opgenomen dat CoMensha opvang zoekt voor slachtoffers van mensenhandel. CoMensha krijgt van medewerkers van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en van Vluchtelingenwerk deze cliënten aangemeld met het verzoek voor hen opvang te zoeken in de vrouwenof maatschappelijke opvang. Opvanginstellingen Niet alle slachtoffers van mensenhandel kunnen worden geplaatst in de COSM. Dit komt omdat de COSM vaak vol zit en omdat niet alle cliënten aan de toelatingscriteria voldoen. Er kan alleen in de COSM geplaatst worden, als de cliënt in de bedenktijd zit, niet de Nederlandse nationaliteit heeft en er geen eerdere asielprocedure is geweest. Eerste opvang, plaatsing door CoMensha (exclusief COSM) Voor de talrijke cliënten die niet aan deze criteria voldoen omdat zij bijvoorbeeld al aangifte hebben gedaan en/of de Nederlandse nationaliteit bezitten, bemiddelt CoMensha voor een plek in de vrouwen- en maatschappelijke opvang. CoMensha werkt daarvoor samen met een groot aantal opvanginstellingen. De cliënten die in 2012 zijn aangemeld en die tevens een opvangverzoek hadden zijn door CoMensha bij de volgende instellingen geplaatst. Vrouwen Mannen ACM 3 ArosA 1 B&C Care 1 Tussenvoorziening 1 Back to Basic 4 Stichting Huis voor Thuis- en Daklozen 9 Blijf Alkmaar 1 Iriszorg 1 Blijf Groep 1 Stichting Jade Zorggroep 2 FierFryslân 8 Kessler Stichting 1 Hera (per Moviera) 2 Kwintes 1 Humanitas Onder Dak 1 Leger des Heils Amsterdam 4 Kadera 1 Mannenopvang Passantenhotel 1 Kwintes 5 Rimo - Heugderlicht 2 Moveoo Maatschappelijke Opvang 2 SOMIK Mannenopvang 1 Noodbed 17 Verdihuis 2 Rimo 2 Vieja Mannenopvang 1 Safe House Amsterdam 1 Wende, Stichting 7 Safegroup 1 SHOP 24 Uursopvang 6 Stichting Toevluchtsoord 4 Tussenvoorziening 7 Verdihuis 4 VieJa Utrecht (per Moviera) 1 Stichting Wende 4 Xonar 1 Instelling in het noorden des lands 3 24 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 25

14 3 Meer zicht op totaal aantal slachtoffers in de opvang CoMensha regelt de opvang voor meerderjarige slachtoffers van mensenhandel die rechtmatig in Nederland verblijven. In 2012 heeft CoMensha voor 274 cliënten opvang gezocht. Het gaat hierbij om cliënten die in 2012 zijn aangemeld. In werkelijkheid verbleven er in 2012 meer slachtoffers binnen de vrouwen- en maatschappelijke opvang. Dit zijn onder andere slachtoffers die vóór 2012 zijn geplaatst en in 2012 nog in de opvang verbleven. Het gaat ook om cliënten die niet door CoMensha zijn geplaatst maar bijvoorbeeld zijn verhuisd van de ene instelling naar de andere instelling. Het gaat dus om de werkelijke caseload van een instelling. CoMensha heeft aan 30 opvanginstellingen (exclusief de COSM) waarvan bekend was dat er slachtoffers van mensenhandel verblijven de vraag gesteld hoeveel slachtoffers er binnen de instelling verbleven, ongeacht het jaar waarin zij daar zijn geplaatst. Er zijn 18 instellingen die hebben gereageerd op de oproep. Gezamenlijk hebben zij in cliënten opgevangen. ACM en Fier Fryslân vingen de meeste slachtoffers op, respectievelijk 147 en 144. CoMensha hoopt de komende jaren een beter beeld te kunnen geven van het totale aantal slachtoffers in de opvang in Nederland, zodat er gerichte aanbevelingen gedaan kunnen worden op het gebied van opvang- en hulpverlening. Daarnaast maken heel veel slachtoffers van mensenhandel gebruik van ambulante hulpverlening. Dit kan zijn na het uitstromen uit de opvang naar een zelfstandige woning, maar het kan ook zijn dat cliënten bij aanmelding al onderdak hebben en daarnaast nog hulpverlening behoeven. Zij worden begeleid door een regiocoördinator; of door opvanginstellingen die ambulante hulp bieden aan slachtoffers van mensenhandel. Ook zijn er clienten die in een opvang verblijven waar niet voldoende of adequate hulpverlening in huis is en daarom ambulante hulpverlening ontvangen. CoMensh a heeft het aantal cliënten geïnventariseerd dat in 2012 van enige vorm van ambulante hulpverlening gebruik heeft gemaakt. Het resultaat is dat 798 slachtoffers in 2012 (ongeacht het jaar waarin zij werden aangemeld) gebruik hebben gemaakt van ambulante hulpverlening. Hier kunnen dubbeltellingen in zitten. Wanneer een cliënt tijdens het jaar verhuist naar een andere regio zal de cliënt in de nieuwe regio naar hulpverlening zoeken. In dit voorbeeld zijn er dus twee instellingen die zorg verleend hebben en maat de cliënt deel uit van de caseload van beide instellingen. Deze mogelijke dubbeltelling heeft geen effect op het aantal (274) door CoMensha gezochte plekken voor eerste opvang zoals genoemd bij punt 2. Opvanginstelling ACM 147 Arosa 9 B&C Care 3 B2B Twente 7 Blijf Den Helder 2 Centrum voor Dienstverlening 4 Fier Fryslân 144 Hera (per Moviera) 37 Humanitas onder dak 2 Indigo Zeeland 9 Kwintes 10 Rimo 9 Shop 18 Stichting Wende 11 Tussenvoorziening 10 Verdihuis 12 Instelling in het noorden des lands 9 Zienn 4 Totaal 447 Ambulante hulpverlening door Regiocoördinatie of opvang Amsterdam 77 Rotterdam 46 Haaglanden 205 Brabant Noord 8 Twente 35 Utrecht 102 Friesland 162 Groningen 98 Hera (per Moviera) 65 Totaal eerste woningen in kader taakstelling toegewezen Voorgaande jaren heeft CoMensha aangegeven dat de uitstroom van de opvang naar een zelfstandige woning stagneert en moeilijk verloopt. Als gevolg van dit signaal heeft in 2012 het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) voor gemeenten de taakstelling op het gebied van het toekennen van woningen uitgebreid. De gemeenten hebben de opdracht om ieder half jaar een vastgesteld aantal vergunninghouders binnen hun gemeentegrenzen een woning aan te bieden. Dit aantal verschilt per gemeente. Per 1 maart 2012 vallen slachtoffers van mensenhandel die voldoen aan bepaalde voorwaarden ook onder deze taakstelling. Zij moeten bijvoorbeeld in het bezit zijn van een geldige verblijfsvergunning. Opvanginstellingen die aangeven dat een cliënt klaar is om zelfstandig te wonen, kunnen de cliënt aanmelden bij CoMensha. CoMensha meldt de cliënt vervolgens aan bij het COA. De bemiddeling van een vergunninghouder naar woonruimte gebeurt door het COA. Het COA zoekt naar een match tussen een cliënt en een beschikbare woning aan de hand van informatie over de cliënt. Omdat slachtoffers van mensenhandel als onderdeel van de taakstelling nieuw zijn voor alle betrokken partijen, is ervoor gekozen om met een pilot te starten. Dit betekent dat nu alleen cliënten uit de COSM s en enkele opvanginstellingen via CoMensha van de regeling gebruik kunnen maken. Als de proef goed verloopt, wordt de regeling naar andere cliënten uitgebreid. In totaal is er in 2012 aan 6 cliënten een eigen woning aangeboden. Van dit aanbod hebben 3 cliënten ook daadwerkelijk gebruik gemaakt. De overige 3 hebben van het aanbod afgezien. Aanmeldingen Aantal cliënten dat in 2012 bij CoMensha is aangemeld (vanaf april) omdat zij klaar zijn om zelfstandig te gaan wonen 48 Aantal cliënten waarvan de aanmelding is ingetrokken: 10 Aantal aanmeldingen on hold : 10 Aantal aanmeldingen in afwachting van behandeling door COA of op wachtlijst bij gemeente voor woningaanbod 25 Aantal cliënten dat woonruimte aangeboden heeft gekregen 6 Aantal cliënten dat ihkv de taakstelling over woonruimte beschikt 3 Het komt voor dat een ingediende aanvraag niet wordt voortgezet. Er zijn diverse redenen om de aanmelding in te trekken. Zo kunnen cliënten besloten hebben om een asielaanvraag in te dienen, hebben cliënten zelf of via een andere route bij de gemeente woonruimte gevonden en zijn cliënten onbereikbaar of voldeden ze uiteindelijk toch niet aan de voorwaarden. De cliënten van wie de aanmelding on hold staat, zijn met name moeders met kinderen. Om bemiddeld te kunnen worden moeten de kinderen van cliënten eveneens over een eigen verblijfsvergunning beschikken. De aanvraag van deze verblijfsvergunningen kost extra tijd en een aanmelding loopt hierdoor vertraging op. Onder de aanmeldingen die on hold staan, bevinden zich eveneens aanmeldingen die nog niet volledig zijn. Er zijn ook cliënten die een woningaanbod hebben gekregen en geaccepteerd. CoMensha hoopt dat dit aantal in 2013 wordt uitgebreid. Hierdoor komen er meer plekken beschikbaar in de vrouwen- en maatschappelijke opvang. 26 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 27

15 5 samenwerking Koninklijke Marechaussee geeft direct resultaat CoMensha registreert de organisaties die slachtoffers van mensenhandel melden. De politie, de KMar en de Inspectie SZW hebben een meldplicht die is vastgelegd in hoofdstuk B9 van de Vreemdelingencirculaire Ook in de Aanwijzing Mensenhandel van het Openbaar Ministerie (OM) is de meldplicht vastgelegd. CoMensha geeft al jaren aan dat uitbreiding van de meldplicht wenselijk is. Pas als alle organisaties die in aanraking komen met slachtoffers van mensenhandel dit bij CoMensha melden, wordt duidelijk hoe groot de omvang van de totale slachtofferpopulatie in Nederland is. Ook de NRM maakt in haar rapportage Mensenhandel in en uit beeld (2012) van 21 december 2012 hiervan melding en doet de volgende aanbeveling: Alle bij instanties bekende slachtoffers moeten bij CoMensha gemeld worden. Instanties die een meldplicht hebben moeten deze consequent naleven, instanties die een dergelijke meldplicht niet hebben zouden desondanks alle bij hun bekende slachtoffers moeten melden. In 2012 zijn de recherchediensten van de politie weer de grootste melders. 54% van de meldingen is afkomstig van deze diensten. Het aandeel van de KMar is fors toegenomen van 2% in 2011 naar 25% in Ook een aantal organisaties die geen meldplicht hebben melden bij CoMensha. Zij zijn verantwoordelijk voor 13% van de aanmeldingen. Aanmelders in percentages (%) Inspectie SZW KLPD 1 6 Politie Vreemdelingendienst 1 bij de geringste aanwijzing dat er contact is geweest met een slachtoffer mensenhandel wordt CoMensha hier nu door de KMar over geïnformeerd Overige organisaties 13 Politie Recherche 54 Koninklijke Marechaussee 25 Ondanks de meldplicht voor opsporingsdiensten, is het aanleveren van gegevens geen vanzelfsprekendheid. CoMensha investeert veel tijd om met opsporingsdiensten en andere partijen om de tafel te zitten en aandacht te vragen voor de meldplicht. In 2012 heeft dit geleid tot een betere samenwerking met onder andere de KMar. Ook is CoMensha s aanwezigheid in de regionale netwerken essentieel om de gewenste gegevens binnen te krijgen. Met de politie worden niet alleen landelijk afspraken gemaakt maar ook tijdens lokale netwerkbijeenkomsten. De nu volgende tabel laat zien wie de aanmelders in 2012 waren en of er sprake was van minder- of meerderjarigheid. Aanmelders Minderjarig Meerderjarig Onbekende leeftijd Advocatuur Beschermde opvang Vluchtelingenwerk/asiel Cliënt zelf IOM Maatschappelijke dienstverlening Maatschappelijke opvang / Vrouwenopvang KMar Netwerk mensenhandel Jeugdhulpverlening Overige organisaties Particulier Politie Inspectie SZW Totaal Meerdere organisaties kunnen eenzelfde cliënt aanmelden. Hierdoor is het totale aantal aanmelders hoger dan het totale aantal cliënten. 28 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 29

16 6. Meeste slachtoffers afkomstig uit EU, Nederland op 1 Een kwart (25%) van de bij CoMensha gemelde slachtoffers van mensenhandel heeft de Nederlandse nationaliteit. Dit is ook in 2012 weer de meest voorkomende nationaliteit. Nederland staat bovenaan de top 5 van landen van herkomst van slachtoffers, gevolgd door Bulgarije, Hongarije, Roemenië en Nigeria. Meest voorkomende nationaliteiten 2012 Minderjarig Totaal Meerderjarig Totaal Leeftijd onbekend Totaal Algemeen Nederland 141 Bulgarije 298 Nederland 3 Nederland 428 Guinee 22 Nederland 284 Bulgarije 2 Bulgarije 303 Sierra Leone 8 Hongarije 211 Hongarije 2 Hongarije 217 Roemenië 7 Roemenië 121 Egypte 1 Roemenië 129 Angola 6 Nigeria 93 Roemenië 1 Nigeria 95 Hongarije 4 Polen 66 Polen 67 Bulgarije 3 Sierra Leone 52 Sierra Leone 60 Ivoorkust 3 Macedonië 28 Guinee 47 Uganda 3 Guinee 25 Macedonië 28 India 2 China 21 China 21 Nigeria 2 Kongo 2 Somalië 2 Suriname 2 Togo 2 De meeste Bulgaarse slachtoffers zijn gesignaleerd door de KMar op Schiphol en op de luchthaven Eindhoven. Dit heeft te maken met het feit dat Bulgarije en Roemenië nog geen lid zijn van de Schengen-zone. Hierdoor vinden er voor vluchten uit deze landen nog steeds 100% paspoortcontroles plaats waardoor het makkelijker is om signalen van mensenhandel op te pikken en door te geven. In 2011 en 2010 stond Nigeria op de tweede plaats. Dit jaar is dat Bulgarije. Nigeria is gedaald naar de vijfde plaats. Het grootste gedeelte van de slachtoffers is afkomstig uit de EU. Minderjarigen Het aantal minderjarigen slachtoffers dat bij CoMensha is aangemeld is relatief klein ten opzichte van het totaal aantal aangemelde meerderjarigen. CoMensha vermoedt dat een groot deel van de minderjarigen nog niet in beeld is. Dit komt omdat Stichting Nidos en Bureau Jeugdzorg nog niet op structurele basis bij CoMensha melden. In het kader van het project Rijksbrede aanpak loverboys was het de bedoeling dat CoMensha vanaf 2012 van meer jeugdzorgorganisaties gegevens ontving over mogelijke slachtoffers van loverboytechnieken. CoMensha heeft via deze pilot 38 aanmeldingen gekregen. Aangezien deze aanmeldingen niet op naam zijn, kan CoMensha dit niet in de registratie verwerken. Er kan immers niet gecontroleerd worden of deze slachtoffers al dan niet via een andere weg bij CoMensha zijn aangemeld. Het risico van dubbeltellingen wordt dan te groot. Meest voorkomende nationaliteit per sekse (meer- en minderjarigen) Meest voorkomende nationaliteiten per sekse in 2012 Mannen Totaal Vrouwen Totaal Bulgarije 23 Nederland 419 Roemenië 20 Bulgarije 280 Filipijnen 14 Hongarije 211 Polen 14 Roemenië 109 Nigeria 13 Nigeria 82 Sierra Leone 11 Polen 53 India 9 Sierra Leone 49 China 9 Guinee 38 Guinee 9 Macedonië 27 Nederland 9 Dominicaanse Republiek 13 Pakistan 9 Tsjechië 13 Angola 8 Ghana 8 Egypte 6 Hongarije 6 Uganda 4 Armenië 2 Oekraïne 2 Griekenland 2 Ivoorkust 2 Letland 2 Geslacht onbekend Marokko 2 Litouwen 1 Vietnam 2 Slowakije 2 30 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 31

17 7. Meeste vrouwen uitgebuit in de prostitutie, meeste mannen in de land- en tuinbouw CoMensha registreert de sector van uitbuiting. Uitgesplitst naar sekse, minder/minderjarigheid en specifieke sector. Er zijn nog 3 meerderjarige slachtoffers van overige uitbuiting waarvan niet bekend is of het om mannen of vrouwen gaat. Deze zijn niet verwerkt in onderstaande tabellen. Vrouwen minderjarig meerderjarig leeftijd onbekend Seksuele uitbuiting Aantal Totaal Aantal Totaal Aantal Totaal Bordeel/club Escort Internet Massagesalon enz.*** Particulier huis* Prive-huis** Prostitutie Raamprostitutie Straatprostitutie Totaal Overige uitbuiting Overig **** Au-pair Criminaliteit Drugshandel Horeca Huishoudelijke arbeid Land- tuinbouw Schoonmaakwerk Totaal (nog) niet gewerkt Onbekend Totaal * Particulier huis: het slachtoffer moet klanten ontvangen in een particuliere woning, meestal de woning van degene die haar of hem verhandeld heeft. ** Bij een privé-huis is er sprake van een onderneming. Een privé-huis is doorgaans geen woning. *** Massagesalon: hier gaat het om verkapte prostitutie. **** Overig wil zeggen dat de cliënt slachtoffer is van overige uitbuiting, maar dat niet bekend is in welke sector dat is geweest of dat er sprake is van diverse werkzaamheden in dienst van een uitzendbureau. Het aantal vrouwen dat in de prostitutie wordt uitgebuit is al sinds jaren veel hoger dan het aantal dat in overige sectoren wordt uitgebuit, maar het aantal vrouwen dat in overige sectoren wordt uitgebuit neemt wel toe, in 2010 waren het er 88 en in en in Uitbuiting in de land- en tuinbouw komt het meeste voor. Binnen de seksindustrie kan uitbuiting plaatsvinden op verschillende terreinen zoals bijvoorbeeld een bordeel, escort, internet, raam of straatprostitutie. Het aantal minderjarige vrouwen ten opzichte van meerderjarige vrouwen is laag, respectievelijk, 200 en In 105 gevallen was er sprake van seksuele uitbuiting bij minderjarigen. In 8 gevallen is er sprake van overige uitbuiting. Opvallend is dat het aantal minderjarige vrouwen dat nog niet heeft gewerkt relatief hoog is, namelijk 78. Zij worden wel aangemerkt als slachtoffer van mensenhandel omdat er sprake is van de geringste aanwijzing. Het gaat hier vaak om zogenaamde risicomeiden die bijvoorbeeld contact hebben met een loverboy maar waar actie is ondernomen voordat zij daadwerkelijk in de prostitutie belandden. Mannen minderjarig Meerderjarig Leeftijd onbekend Seksuele uitbuiting Aantal Totaal Aantal Totaal Aantal Totaal Bordeel/club Escort Particulier huis Prive-huis Prostitutie Straatprostitutie Totaal Overige uitbuiting Overig Bedelen Bouw Criminaliteit Drugshandel Havenarbeid Horeca Land- tuinbouw Scheepvaart/binnenvaart Schoonmaakwerk Voedingsindustrie Totaal (nog) niet gewerkt Onbekend Totaal Mannen worden met name buiten de prostitutiesector uitgebuit. CoMensha ontving in totaal 172 aanmeldingen van mannen in Waarvan 37 in de prostitutie en 123 in overige sectoren. 28 meldingen kwamen uit de land- en tuinbouw. In 2011 heeft CoMensha 228 meldingen van mannen ontvangen waarvan 60 in de land- en tuinbouw. Het aantal mannen bij overige uitbuiting in de categorie overig is het grootst. Dit is een rest categorie waar in de tabel niet genoemde gebieden samenkomen. Relatief gezien is de uitbuiting van mannen het grootst in de land- en tuinbouw gevolgd door havenarbeid. 32 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 33

18 8. Slachtoffers van loverboytechnieken meestal tussen de 18 en 23 jaar Slachtoffers van loverboytechnieken werden door CoMensha tot 2011 niet apart geregistreerd, omdat er dan een fictief onderscheid zou ontstaan tussen slachtoffers mensenhandel en slachtoffers van loverboytechnieken. Loverboys zijn ook mensenhandelaren. Het is van belang dat hier steeds op gewezen wordt en dat zij niet uit de overall categorie mensenhandelaren gehaald worden. Leeftijd en nationaliteit t/m t/m t/m t/m t/m Leeftijd onbekend Totaal Nederland Nationaliteit onbekend Roemenië Polen Suriname Bulgarije Bosnië India Guinee Hongarije Indonesië Jamaica Litouwen Portugal Tsjechië Turkije Totaal Het overgrote deel slachtoffers van loverboytechnieken heeft de Nederlandse nationaliteit. Er zijn er 27 met een andere nationaliteit. Ook gaat het zoals uit deze tabel blijkt niet voornamelijk om minderjarigen, iets meer dan de helft is meerderjarig. De meeste slachtoffers van loverboytechnieken zijn vrouw, 1 slachtoffer is van het mannelijk geslacht. De grootste groep bij CoMensha bekende aanmeldingen valt in de leeftijdscategorie van 18 t/m 23 jaar. Gewerkte sectoren Vaak wordt aangenomen dat slachtoffers van loverboytechnieken alleen gedwongen worden tot prostitutie. Dat geldt inderdaad voor de meeste slachtoffers, maar het komt ook voor dat zij naast prostitutie of alleen drugs moeten transporteren, telefoonabonnementen moeten afsluiten of diefstallen plegen. Seksuele uitbuiting Bordeel/club 10 Escort 17 Internet 1 Particulier huis 9 Privé-huis 1 Prostitutie* 134 Raamprostitutie 6 Totaal 178 Overige uitbuiting Criminaliteit 1 Drugshandel 4 Overig** 11 Totaal 16 (nog) niet gewerkt Onbekend Totaal 282 * CoMensha registreert prostitutie als niet bekend is om welke vorm van prostitutie het gaat. ** CoMensha registreert overig als de cliënt slachtoffer is van overige uitbuiting, maar als niet bekend is om welke sector het gaat. 9. aangiftebereidheid neemt niet toe Aangifte Slachtoffers en aangifte Ja Nee Onbekend Bedenktijd loopt nog Totaal Van belang is op te merken dat het hier gaat om cliënten die in 2012 zijn aangemeld, cliënten die in 2011 zijn aangemeld en die in 2012 aangifte hebben gedaan komen in deze tabel niet terug. Voor een aantal cliënten die in de laatste drie maanden van 2012 aangemeld zijn, loopt de bedenktijd nog. Mogelijk doen zij in 2013 aangifte. Het percentage cliënten (26%) dat aangifte heeft gedaan, is lager dan in Hierbij moet in ogenschouw genomen worden dat er in 2012 veel meldingen (445) door de KMar zijn gedaan waarbij het alleen ging om signalen mensenhandel die gedetecteerd zijn op de luchthavens Schiphol en Eindhoven en aan de landsgrenzen. De meeste slachtoffers die opgevangen worden in de COSM doen wel aangifte. Aangiftepercentage COSM ACM 81,9% PMW 80,4% Jade 86,4% In de onderstaande diagram wordt de verhouding weergegeven tussen het totaal aantal slachtoffers en het wel of niet hebben van de Nederlandse nationaliteit. Van het totaal aantal aangiften was 19% afkomstig van slachtoffers met de Nederlandse nationaliteit. Aangifte Nederlandse en niet-nederlandse mogelijke slachtoffers Nederlands 19% Niet-Nederlands 81% 34 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 35

19 10. Meer acties van de Inspectie ISZW en de politie Het organiseren van de opvang van grote groepen in samenwerking met een aantal opvanginstellingen is sinds 2011 een nieuwe activiteit van CoMensha. In 2012 zijn er, voor zover bij CoMensha bekend, 38 acties gedaan door zowel ISZW als politie. Het gaat hierbij om acties waarbij meerdere slachtoffers van mensenhandel worden aangetroffen. Op het gebied van seksuele uitbuiting waren dat er 6 en 32 op het gebied van overige vormen van uitbuiting. Het ministerie van SZW heeft in 2012 een budget beschikbaar gesteld om de eerste opvang te regelen voor slachtoffers van mensenhandel die aangetroffen worden in situaties waarbij sprake is van uitbuiting buiten de seksindustrie (slachtoffers van overige vormen van uitbuiting). Naast de opvang en begeleiding van slachtoffers, zijn ook de kosten voor het ontwikkelen van een draaiboek voor de opvang van grote groepen en individuele slachtoffers uit dit budget betaald. In dit draaiboek is beschreven wie welke verantwoordelijkheden draagt in de opvang van grote groepen en individuele slachtoffers en ook welke partners op welk moment bij de opvang en begeleiding betrokken moeten worden. Tien opvanginstellingen hebben zich beraden over het verzoek tot de opvang van grote groepen slachtoffers. Als voorwaarde gold dat er zorgcoördinatie aanwezig moest zijn en dat de gemeente toestemming moest geven voor deelname. Helaas hebben veel gemeenten geen toestemming gegeven omdat zij het niet zagen zitten dat grote groepen slachtoffers van mensenhandel binnen hun gemeente werden opgevangen. Uiteindelijk heeft slechts een aantal opvanginstellingen, het Verdihuis en Stichting Huis & Toevluchtsoord, voldoende mogelijkheden gezien om daadwerkelijk aan het project mee te kunnen werken. Dit houdt echter wel in dat de druk op deze instellingen hoog is. Zelfs als er uiteindelijk geen slachtoffers in de opvang worden geplaatst heeft een opvanginstelling werkzaamheden moeten verrichten in de vorm van voorbereidingen op de komst van een groep slachtoffers. CoMensha schat dat er meer dan 400 slachtoffers van mensenhandel of ernstige uitbuiting zijn aangetroffen bij deze acties. Helaas zijn niet al deze personen ook bij CoMensha aangemeld. Een groot gedeelte komt daarom niet terug in de registratiegegevens. CoMensha vindt dit een slechte zaak. Als een opsporingsdienst overgaat tot actie zijn er gegronde redenen dat er sprake is van misstanden. Er is sprake van de geringste aanwijzing voor mensenhandel. Alle personen die worden aangetroffen zouden daarom aangemeld moeten worden bij CoMensha. Opsporingsdiensten dienen de aanmeldingen consistent en structureel uit te voeren. Hiermee wordt een beter zicht verkregen op de aard en omvang van mensenhandel in Nederland. Ook kan hiermee worden nagegaan of de slachtoffers van mensenhandel wel gewezen zijn op hun rechten zoals de bedenktijd of de mogelijkheid om achterstallig loon terug te vorderen. In veel gevallen is de B9 niet aangeboden terwijl het houden van de actie op zich al aangeeft dat er sprake is van de geringste aanwijzing van mensenhandel. Bij de 38 acties die in 2012 hebben plaatsgevonden had CoMensha 19 keer een rol, voor 43 cliënten is opvang gezocht. De overige 19 zaken heeft CoMensha via de media vernomen, dus pas achteraf en zonder dat er registratiegegevens zijn aangemeld. CoMensha heeft signalen ontvangen dat er in deze gevallen niet altijd gewezen is op het recht op bedenktijd, opvang en juridische en/of medische bijstand. CoMensha is in gesprek met ISZW om in 2013 hier verbetering in aan te brengen. 36 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 37

20 6 Mensenhandel is een ernstige schending van de mensenrechten en een CoMensha in vogelvlucht CoMensha is een niet-gouvernementele organisatie die andere organisaties faciliteert met gegevens, kennis en signalen op het gebied van mensenhandel. grove inbreuk op de integriteit van de verhandelde persoon. Wij handelen daarom altijd uit het oogpunt van de belangen van slachtoffers. Zij die bloot staan aan uitbuiting. We hebben drie kerntaken: de registratie van slachtoffers van mensenhandel, de coördinatie van de opvang en hulpverlening voor slachtoffers van mensenhandel en het informeren en adviseren van partners. Binnen een (inter)nationaal veld werken wij samen met organisaties die verantwoordelijk zijn voor de strijd tegen mensenhandel, de opsporing en vervolging van daders en de opvang en begeleiding van slachtoffers. CoMensha heeft veel kennis op het gebied van registratie, opvang, hulpverlening, ketensamenwerking, juridische trajecten en voorlichting. We signaleren knelpunten en reiken oplossingen aan. Centraal in onze effectieve aanpak van mensenhandel staan: Investeren in en uitbreiden van goede samenwerking en verbinden van alle betrokken partijen. Ons doel: meewerken aan een wereld waarin mensenhandel tot het verleden behoort. 38 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 39

21 7afkortingenlijst ACM Amsterdams Coördinatiepunt Mensenhandel AZC Asielzoekerscentrum B9 Hoofdstuk B9 van de Vreemdelingencirculaire 2000 BZK COA Centraal Orgaan opvang Asielzoekers CoMensha Coördinatiecentrum Mensenhandel COSM EMM Expertisecentrum mensenhandel mensensmokkel EU Europese Unie ISZW Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid KMar Koninklijke Marechaussee MTV Mobiel Toezicht Veiligheid NGO Niet-gouvermentele organisatie NRM OM Openbaar ministerie SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid V&J Ministerie van Veiligheid en Justitie VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Categorale opvang voor slachtoffers van mensenhandel Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen 40 HET BEELD VAN 2012 jaaroverzichtcomensha 41

22 You are never given a wish without also being given the power to make it come true Richard Bach 42 HET BEELD VAN 2012 jaarcijferscomensha 43

23 44 HET BEELD VAN 2012