Bruggen bouwen. Gereformeerde Kerk Sliedrecht, zondag 24 februari 2019

Transcriptie

1 1 Bruggen bouwen Gereformeerde Kerk Sliedrecht, zondag 24 februari 2019 Voorlezen uit de Heilige Schrift voor deze zondag: uit de Torah: Genesis 45:1-15 Zingen: Gezang 166 A: 1,4,8 ( Hij wandelt in zijn koningsjas ) uit het Evangelie: Lucas 6:27-38 Zingen: Gezang 974:1,2 ( Maak ons uw liefde ) Preek D: Meester, mag ik u wat vragen? M: Natuurlijk, wat is het? D: Meester, wij hebben u leren kennen als iemand met een bijzondere toegang tot de bedoeling van het leven. U put uit een bron, die dichtbij het geheim komt van waar het allemaal om gaat. Ik zeg niet dat we al snappen wie u bent, maar, meester, wat staat ons nu te doen in ons leven van vandaag? Wat zou voor ons nu voorop moeten staan? Hoe ziet u dat? M: Tja, goeie vraag. Nou, laat ik er dit over zeggen. Jij komt uit het land van de grote rivieren toch? Waar de mensen allemaal op hele en halve eilanden wonen, of in polders van elkaar gescheiden? En ik denk, dat hier ook wel mensen zijn die komen uit streken waar ze diepe kloven kennen, of onoverburgbaar lijkende ravijnen, of hemelsbrede woestijnen, of ondoordringbare oerwouden. Hoe komen jullie aan de overkant? Dat is waar het om gaat: aan de overkant komen. Begrijp je? De overkant ontmoeten. Bruggen bouwen. Dat staat jullie te doen. D: Meester, ik begrijp u niet helemaal, denk ik, wat bedoelt u daarmee? M: Nou, weet je, het is vreemd. De mens is begiftigd, meer dan enig ander levend wezen, met twee bijzondere talenten. Het talent van de reflectie en het talent van de empathie. Waarom? Omdat de mens een kwetsbaar wezen is. Niet

2 2 buitengewoon snel, niet buitengewoon sterk, niet buitengewoon groot. Nee, heel middelmatig eigenlijk. Wie niet sterk is, moet slim zijn en samenwerken. En dat is precies waar de mens voor is toegerust met zijn grote hersenen en zijn rechtop gaan. Jij kunt nadenken en jij kunt die ander in de ogen kijken. Jij kunt deduceren, reduceren, combineren, reflecteren, kortom: jij kunt over je eigen leven en over de wereld nadenken. En jij kunt je verplaatsen in anderen. Dat is empathie. Jij kunt je tot op zeker hoogte inleven in de behoeften van de ander, en jullie hebben talen ontwikkeld om dat met elkaar uit te wisselen. Maar het vreemde is, dat wordt niet ingezet om in de grote chaotische niet-paradijselijke wereld samen een bewoonbaar huis te creëren voor iedereen. Nee, dat wordt ingezet tegen de eigen soort. Het éne groepje tegen het andere. Je denkt na, en je werkt samen, niet alleen om het ruige land en de bedreigende natuurelementen te bedwingen, maar ook om elkaar te bevechten. Ken je het verhaal van de zondeval? Wat volgt er op? Juist, de broedermoord, de broerdertwist. Kaïn en Abel. En zo gaat het maar door. De één gunt de ander het licht niet in de ogen. Jij tegenover ik. Zij tegenover wij. De meest uiteenlopende scheidslijnen zie ik. Eigen eilanden en eilandjes. Diepe kloven en ravijnen. En de mensen bereiken elkaar niet, maar bevechten elkaar, in allerlei soorten van tribalisme, stammentwisten. En een diepe kloof tussen God en mensen, zie ik. Jij zegt tegen mij: meester u hebt een bijzondere toegang tot de bedoeling van het leven, u put uit een bron, die dichtbij het geheim komt van waar het allemaal om gaat. Maar waarom heb je zelf die toegang niet, waarom ken je zelf die bron en dat geheim niet? Hoe komt het dat jullie ervan vervreemd zijn? Van zoveel anderen? En van die Ene Ander? D: En dan bruggen bouwen, meester? De overkant tegemoet gaan? M: Ja natuurlijk, want we gaan toch zeker niet tot het einde door, met al die eigen hokjes en schuttersputjes? Met al die vervreemding en het conflict? Ken jij het verhaal van Jozef en

3 3 zijn broers uit de Bijbel, uit het bijbelboek Genesis? In het hele bijbelboek Genesis lijkt het wel te gaan over die broederstrijd. Kaïn en Abel noemde ik al. De één vermoordde de ander. En dan krijg je Isaäk en Ismaël. Ze gingen totaal uiteen en zagen elkaar nooit meer. En daarna Jacob en Esau. Zij kregen het voor elkaar om na jaren in ieder geval samen op de begrafenis van hun vader te komen, maar ze hadden elkaar niet veel meer te zeggen na zoveel jaren, behalve dat het wel goed ging. En dan komt er Jozef en zijn broers. Maar laat er geen misverstand over bestaan: het wordt vanaf het begin omgeven door vrouwennijd: Sara en Hagar, Rachel en Lea. Het is niet allen een mannenkwestie. De mannen en de vrouwen, ze zijn elk op hun eigen terrein op een dwaalspoor geraakt. M: En weet je hoe Jozef, toen hij eenmaal als Egyptenaar tot grote hoogte was gestegen, zijn zonen noemde? De eerste: Manasse want God deed mij al mijn moeiten vergeten, en het huis van mijn vader, sprak hij. Ik wil niet meer terugdenken aan eertijds. Naar de toekomst zullen wij leven. Maar ondertussen noem je hem wel zo. En raak je het aan: mijn moeiten, het huis van mijn vader. Hoe zou het zijn met mijn vader. En zijn hart kromp toch een beetje ineen, denk ik. En de tweede noemde hij: Efraïm, want - zo sprak hij God heeft mij vruchtbaar gemaakt in het land van mijn ellende. Berooid kwam ik hier aan. Nu ben ik een vrij man, ik heb de taal van hier geleerd, ik heb carrière gemaakt, ik word bemind en ik kan beminnen. Een nieuwe naam Zafnath Paäneach bevestigt mijn status. Tot eer en aanzien gekomen. Buitenkant alles wel. Maar hoe is het van binnen? We proberen het te verdringen, de kloven en ravijnen, de woestijnen en oceanen die ons scheiden van elkaar. Ook die laatste naam klinkt dubbel. Vruchtbaar, succesvol, rijk, maar hij is en blijft een balling. Er is pijn die niet overgaat. Soms schiet hij wakker met een gil. Als jonge jongen in een put gesmeten, gaan ze hem vermoorden? Kun je niet maken, hoort hij de één nog ruzie zoeken met de ander. Wat?, zijn we af van dat pestjong, hoort hij de ander

4 4 terugschreeuwen tegen de één. Nee, ze gaan hem verkopen, en hij wordt afgevoerd als een stuk vee tussen de kamelen, naar dat vreemde verre land, waar hij nu de onder-scepter zwaait. Hoeveel mensen zijn er niet beschadigd door anderen die geacht werden hun zusters en broeders te zijn. Is het voor niets dan, dat in het bijbelboek Genesis het hele mensdom begint bij éen vader en één moeder: we zijn allemaal broeders en zusters van elkaar. M: En toen zag hij ze komen: zijn broers. Hij herkende ze meteen. Zij hem niet. Hoe gaat Zafnath Paäneach reageren? Hoe gaat Jozef met deze situatie om? Hij spreekt Egyptisch, zij spreken Hebreeuws. Het is een wereld van verschil. Jullie zijn spionnen, laat hij vertalen. Ik vertrouw jullie voor geen cent. Nee, nee, Heer, zeggen ze, we zijn arme buitenlanders, ja inderdaad, geen politieke vluchtelingen, maar economische gelukzoekers, maar bij ons is er niks meer, de vrouwen en de kinderen gaan dood van de honger, en we hoorden dat hier brood is, dus we dachten., geld hebben we wel, maar bij ons is niks te koop. Niks ervan, jullie zijn spionnen. Toon maar aan dat je verhaal klopt, en breng die jongste broer, die er niet bij is, Benjamin, maar hier. Ondertussen houd ik hier een gijzelaar. En dan beginnen de broers in hun eigen taal over vroeger. Er ligt bij hen ook een verleden. Zie je, dit is nu de straf over wat we ooit aan slechts deden. Ze begrijpen niet dat Jozef hen kan verstaan. Ze moeten in arren moede terug naar Jacob. Vader Jacob. Met dat verhaal. Wel met graan, maar dan ook met het geld weer in de graanzakken. Nu zal hij denken dat we hem ook nog bestolen hebben. Geen denken aan dat Benjamin meegaat, zegt Jacob. Tot de nood zo hoog is dat ze wel moeten. Het is broer Juda die hem dan zegt: vader ik zal voor hem borg staan. Wanneer ze vervolgens komen, met Benjamin, richt Jozef een maaltijd aan. Egyptenaren en die rare Hebreeuwse asielzoekers strikt gescheiden aan verschillende tafels. Hoezo: wij tegenover zij. Maar wat raar: alle broers precies op leeftijd aan hun tafel. Die man moet een waarzegger

5 5 zijn. En dan gaan ze met graan vrolijk naar huis, maar ze worden achtervolgd en gearresteerd, want de drinkbeker van deze onderkoning wordt gevonden in de tassen van Benjamin. Juist die beker waarmee de Egyptenaren de toekomst voorspellen. Dit gaat helemaal verkeerd aflopen. Maar dan treedt Juda, als borg in het krijt. Onze misdaad is aan het licht gekomen, zegt hij. Wat bedoelt hij, dat ze toch de beker hebben gestolen? Onze schuld heeft God aan het licht gebracht. Bedoelt hij hun misdaad tegen hun broer van weleer. Maar wat heeft deze onderkoning daarmee te maken? Hij zegt: Heer Zafnath Paäneach, of hoe u ook maar mag heten, neem mij en laat mijn broertje gaan, wij zijn al een broer kwijt geraakt. Ik kan mijn vader nooit meer onder ogen komen, als ik nu ook deze jongste zoon van hem niet thuis laat komen. Daar staat hij dan, Juda, voor de troon. Ook zijn levensboek gaat open. Wat er was is niet weg te stoppen. Je hebt er mee in het reine te komen. En wat doet Jozef? Hij roept in het Egyptisch: weg allemaal. En dan is hij alleen met zijn broers. Hij bouwt een brug, hij komt van zijn troon, en hij zegt: broers, ik ben het, kom dichterbij. Niet: nu is het mijn beurt, niet: nu zal ik eens. Nee: ik ben Jozef, leeft mijn vader nog? Dat wist hij allang als Zafnath Paäneach, maar nu vraagt hij het als Jozef, hun gelijke. En Jozef zegt eerst nog wel: jullie hebben mij hierheen verkocht, maar daarna zegt hij: ik ben hier heen gezonden, door God, om ook jullie te redden. Wees niet bang, wees niet verdrietig, jullie hebben mij en jezelf en onze vader het nodige aangedaan, maar het wordt overstraald door de goedheid van God. En daarom moesten wij het maar goed maken, broers. Een nieuw begin. M: Dus daar gaat het om: bruggen bouwen, van je troon komen, de kloof overbruggen, het goedmaken, je vijand liefhebben, barmhartig zijn, zoals God barmhartig is. Dat is mijn antwoord op jouw vraag, discipel, wat jullie vandaag te doen staat. D: Maar meester, hoe bedoelt u: wees barmhartig, zoals God

6 6 barmhartig is? M: Ik zal je een paar woorden van een briefschrijvende apostel meegeven. Luister naar deze, jij vragenstellende discipel: Hij heeft het aan God gelijk zijn niet voor zichzelf willen houden, maar is van zijn troon gekomen, en is mens geworden en heeft zich vernederd tot de dood van het kruis, om de kloof te overbruggen (Filippenzen 2: 6 ev). Over wie gaat dat, denk je? Of luister naar deze: Omdat God zo barmhartig is, omdat de liefde die Hij voor ons heeft zo groot is, heeft Hij ons, die feitelijk dood waren door onze zonden lees door onze vervreemding van elkaar en van God samen met Christus levend gemaakt ( ) want Hij heeft ons gemaakt tot wat wij nu zijn: in Christus Jezus tot nieuw leven gebracht om de weg te gaan van de goede daden die God mogelijk heeft gemaakt (Efeziërs 2: 4,10) D: Maar meester, hoe doen we dat dan? M: Laat ik tot jullie die naar mij luisteren dan nog dit mogen zeggen: heb je vijanden lief, wees goed voor wie jullie haten, zegen wie jullie vervloeken, bid voor wie jullie slecht behandelen. Als iemand je op de wang slaat, bied hem dan ook de andere wang aan, en weiger iemand die je het bovenkleed afneemt, niet ook het onderkleed. Geef aan ieder die je iets vraagt, en eis je bezit niet terug als iemand het je afneemt. Behandel anderen zoals je wilt dat ze jullie behandelen. Is het een verdienste als je liefhebt wie jullie liefhebben. Ook de zondaars hebben degenen lief die hen lief hebben. En is het een verdienste als je weldaden bewijst aan wie weldaden bewijzen aan jullie? Ook zondaars handelen zo ( ) - Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is. - Oordeel niet, dan zal er niet oer jou geoordeeld worden. - Veroordeel niet, dan zul jij niet veroordeeld worden. - Vergeef, dan zal jou vergeven worden. - Geef, dan zal jouw gegeven worden. Niet zuinig of mondjesmaat, maar met een goede, stevig aangedrukte, goed

7 7 geschudde en overvolle maat! (Lucas 6: 27 e.v.). Zo doe je dat. Amen Zingen: Psalm 133 ( Zie toch hoe goed ) Vragen ter bezinning 1. Wat staat ons nu te doen in ons leven van vandaag? Wat zou voor ons nu voorop moeten staan? Hoe ziet u, hoe zie jij dat? Wat zouden in onze tijd voor christenen de prioriteiten moeten zijn, volgens u, volgens jou? 2. Vervreemding, zij tegen wij, groepsdenken, tribalisme, het leek overwonnen, of was het nooit ver weg? Hoe overwinnen we het politieke verdienmodel van het aanjagen van tegenstellingen, zoals een commentator het noemde? Wat kunnen stappen zijn, die wij zetten om niet in een totaal gefragmenteerde samenleving terecht te komen? 3. Jozef is een toonbeeld van vergeving en verzoening zonder dat hij de daders van kwaad onveranderd laat wegkomen. Het bijbelverhaal neemt ons mee in de persoonlijke groei van Jozef en de spiritualiteit waaruit zo n houding kon voortkomen. Te hoog gegrepen voor ons? Of kan het misschien in ons leven ook gelden, in de navolging van Jezus: ik vermag alle dingen door Hem die mij kracht geeft. 4. Jezus is in het Evangelie behoorlijk radikaal waar het gaat om je zelf binnenste buiten te keren ten behoeve van anderen. Dat alles op basis van het feit dat Hij dat zelf ook doet, dat God dat doet. Waar kun jij van je troon komen, of over je schaduw heen stappen? In relatie tot je partner, kinderen, ouders, familie, collega s, medekerkleden, levenstijl-dingen, ongezonde verknochtheden, politieke keuzes, geld uitgeven, tijd besteden?