Inhoud. Inleiding Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 22

Transcriptie

1 Inhoud Inleiding Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden Zorgvraag verhelderen 25 - Recepten 26 - Zelfzorgvragen Geneesmiddelen 33 - Medicijnen tegen duizeligheid Bereiden 37 - Rekenen 38 - Geneesmiddelen tegen duizeligheid Voorlichting en advies 43 - Instructies voor medicijngebruik 47 - Voorlichting over duizeligheid 47 - Bloeddruk meten 47 - Levensfasen Administratieve taken 49 - Apotheek Informatie Systeem De maatschappij en jij 57 - Discussies in de samenleving Persoonlijke groei 61 - Groepsreflectie 62 - Omgaan met onzekerheid 64 De antwoorden op de vragen die in de diverse hoofdstukken aan bod komen vind je op: Ik ben zo duizelig

2 hoofdstuk 1 Iedereen is wel eens duizelig. Bijvoorbeeld als je te snel opstaat of te weinig gegeten hebt. En soms ook zonder duidelijke reden. Je even licht in het hoofd voelen is niets om je zorgen over te maken. Maar als de wereld om je heen blijft draaien terwijl je toch echt niet te veel gedronken hebt, dan is een bezoek aan de huisarts verstandig. 9 xxxxxxxxxxxxxxxxx

3 Anatomie en fysiologie 1.1 Bouw en werking van het evenwichtsorgaan Basiswerk AG: Anatomie & fysiologie (ISBN ) Merck Manual Medisch Handboek (> voortgezet onderwijs > evenwichtsorgaan) Het evenwichtszintuig speelt een belangrijke rol in het bewaren van het evenwicht. Dit geraffineerde orgaan bevindt zich diep in het binnenoor, veilig beschermd achter het rotsbeen. Omdat het nauw verbonden is met het gehoororgaan treden gehooraandoeningen en evenwichtsstoornissen vaak gelijktijdig op. Om klachten over duizeligheid te kunnen begrijpen moet je dus iets afweten van de bouw en werking van het binnenoor. Zoek de namen op van de verschillende onderdelen van het binnenoor en het evenwichtsorgaan

4 Het evenwichtsorgaan bestaat uit twee onderdelen: drie halfcirkelvormige kanalen en het otolietorgaan. Halfcirkelvormige kanalen De halfcirkelvormige kanalen zijn holle buisjes, gevuld met een taaie vloeistof (endolymfe). Het onderste, verdikte gedeelte van elk kanaaltje heet: de ampulla. Daarin steken kleine haartjes van zintuigcellen uit die gebundeld zijn door een geleiachtig hoedje : de cupula. Als het hoofd beweegt gaat ook de vloeistof in de kanalen stromen. De cupula buigt met de stroming mee en dus ook de haartjes van de zintuigcellen. Deze geven die informatie door aan een zenuwuitloper. De hersenen verwerken de signalen van de 3 halfcirkelvormige kanalen tot één conclusie: het hoofd draait een bepaalde kant op. halfcirkelvormige kanalen cupula ampulla haartje zintuigcel sacculus en utriculus zenuwuitloper slakkenhuis (gehoor) Otolietorgaan Aan de basis van de halfcirkelvormige kanalen bevinden zich 2 kleine compartimenten: de utriculus en de sacculus. Ook deze zijn gevuld met vloeistof en ook daarin steken kleine haartjes van zintuigcellen uit. Bovenop deze haartjes liggen kleine kristalletjes, de zogenaamde otolieten. Als het hoofd omhoog, omlaag, naar voren of naar achteren beweegt, drukken deze otolieten de haartjes van de zintuigcellen meer of minder in. Die informatie wordt aan de hersenen doorgegeven. Het otolietorgaan registreert dus geen draaibewegingen maar lineaire bewegingen: bewegingen in één vlak. cupula kristallen zenuwuitloper 11

5 Andere informatiebronnen Maar de hersenen gaan niet alleen af op de informatie van het evenwichtsorgaan. Zo geven ook de ogen belangrijke informatie over de stand van het lichaam. Verder bevatten de spieren zintuigcellen die constant informatie doorgeven over de stand van het lichaam en de ledematen. Je ogen, bewegingszintuigen en je evenwichtsorganen zorgen samen dat je voortdurend weet in welke positie je lichaam staat. Hoe belangrijk je ogen zijn bij het bewaren van het evenwicht merk je als je naar een bioscoop gaat met een koepelvormig scherm, zoals het Omniversum in Den Haag. Daar worden spectaculaire films gedraaid, bijvoorbeeld: een rit in een achtbaan. Hoewel je stevig met beide benen op de grond staat heb je het idee dat je zelf in die achtbaan zit. Je lichaam reageert met heftige bewegingen op de beelden. Blijkbaar hechten de hersenen meer belang aan de informatie van je ogen dan aan die van het evenwichtsorgaan. Je bent voortdurend bezig om overeind te blijven, ook al heb je dat zelf amper in de gaten. Via de volgende simpele oefening ontdek je hoe ingewikkeld dat proces van je evenwicht bewaren eigenlijk is. - Leg een voorwerp op de grond, op 50 centimeter voor je. - Ga op je linkerbeen staan, recht voor het voorwerp. - Strek je rechterarm uit. - Buig langzaam door je linkerknie, totdat je rechterhand zich vlak boven het voorwerp bevindt. - Hou deze houding een paar tellen vol en concentreer je op je lichaam: wat doen je voet, je been en je armen om het evenwicht te bewaren? Herhaal de oefening maar ga nu op je rechterbeen staan. Welk deel van het evenwichtszintuig geeft bij deze oefening de belangrijkste informatie door? 12

6 Als het evenwichtszintuig overprikkeld raakt zijn zelfs de meest simpele handelingen opeens erg moeilijk. Dat merk je goed als je net uit een snel draaiende kermisattractie stapt. Welk deel van je evenwichtszintuig speelt bij deze beweging de hoofdrol? Over een rechte krijtstreep op de grond lopen is geen probleem. Maar over een smalle balk lopen, op 1 meter boven de grond, is een stuk lastiger. Grote kans dat je heftig met je romp en armen zwaait en dat je het eindpunt niet eens haalt. Kun je dat verklaren? 13

7 1.2 De bloeddruk Basiswerk AG: Anatomie & fysiologie (ISBN ) Merck Manual Medisch Handboek (> algemeen: inhoud > rechterkolom > bloeddruk) Vul in: Door flink bloedverlies na een verwonding zal de bloeddruk: Bij een te lage bloeddruk krijgen de hersenen minder zuurstof. Dat kan duizeligheid veroorzaken. De bloeddruk hangt af van drie factoren: - hoe vol zitten de bloedvaten (bloedvolume)? - hoe krachtig is de pomp (de slagkracht van het hart)? - hoe elastisch is de wand van de bloedvaten? Als je hartslag sterk toeneemt door angst, dan zal je bloeddruk: Als de bloedvaten stugger worden door kalkafzetting, vanwege ouderdom, dan zal de bloeddruk: Als bloedvaten dichtslibben door afzetting van cholesterol, dan zal de bloeddruk: 14

8 Zoek op wat de volgende termen betekenen: Hypertensie Hypotensie Systolische waarde Diastolische waarde 15

9 De bloeddruk wordt uitgedrukt in: mmhg. Hoe luidt deze aanduiding voluit en waar komt hij vandaan? De gemiddelde bloeddruk van een volwassene bedraagt 120/80 mmhg (spreek uit: 120 om 80 millimeter kwik). Wat betekent deze waarde? Vanaf welke waarde is er sprake van hypertensie? mmhg Vanaf welke waarde is er sprake van hypotensie? mmhg Vorm een tweetal en onderzoek de bloeddruk bij elkaar. Noteer eerst de waarde in rust. Span je vervolgens flink in (hol de trap op en af of ren een rondje op de parkeerplaats) en kijk welk effect dat heeft op de bloeddruk. Bij mijzelf Bij: Bloeddruk in rust mmhg mmhg Bloeddruk na zware inspanning mmhg mmhg 16

10 1.3 Bouw en werking van het hart Basiswerk AG: Anatomie & fysiologie (ISBN ) Merck Manual Medisch Handboek (> algemeen: inhoud > rechterkolom > hartwerking) De bloeddruk en de hartfunctie hangen nauw samen. Daarom moet je iets afweten van de bouw en werking van dit vitale orgaan. Vul de namen in van de verschillende onderdelen van het hart

11 Het hart trekt zich gemiddeld 70 keer per minuut samen en pompt in die tijd 5 liter bloed rond. Deze samentrekking heet: systole en begint bovenaan, in de boezem. Hij zet zich in een golfbeweging door naar beneden, naar de hartkamer. Na elke samentrekking ontspant de hartspier zich weer en stroomt er nieuw bloed de hartkamer binnen. Deze rustfase heet diastole. Het signaal voor deze samentrekking komt vanaf de sinusknoop. Deze geeft elke keer een klein elektrisch stroompje af. De sinusknoop werkt in principe helemaal zelfstandig en heeft geen commando nodig van de hersenen. Maar hij kan wel door de hersenen beïnvloed worden: bij angst en stress kan je hartslag oplopen tot wel 200 slagen per minuut. Vorm een tweetal. Tel je hartslag door je wijsvinger en middelvinger op de slagader van je pols te leggen. Noteer eerst het aantal slagen per minuut in rust. Span je vervolgens flink in en registreer hoe je hart daarop reageert. Op hoeveel slagen per minuut kom je nu uit? Bij mijzelf Bij: Hartslag in rust slagen per minuut slagen per minuut Hartslag na zware inspanning slagen per minuut slagen per minuut Als er verschillen zijn tussen de frequenties van jullie hartslag, kun je dat dan verklaren? 18

12 Het stroompje dat de sinusknoop afgeeft kan geregistreerd worden met behulp van een ECG-apparaat (elektrocardiograaf). Dit levert een grafiek op, het zogenaamde elektrocardiogram of: hartfilmpje. Op zo n hartfilmpje zijn 3 fasen van de hartwerking te zien: - de samentrekking van de hartboezems (ook wel depolarisatie of P-top genoemd) - de samentrekking van de hartkamers (ook wel: het QRS-complex genoemd) - de periode waarin het hart zich weer herstelt (ook wel repolarisatie of T-top genoemd) Zet de letters P, Q, R, S en T op de juiste plek in het hartfilmpje. 19

13 1.4 Vragen Basiswerk AG: Anatomie & fysiologie (ISBN ) Merck Manual Medisch Handboek Zoek het antwoord op de volgende vragen. 1. Hoe heet de druk op de bloedvatwand tijdens het samentrekken van het hart? En hoe heet de druk nadat het hart zich weer ontspannen heeft? 2. Hoe komt het dat de bloeddruk op hogere leeftijd meestal toeneemt? 3. Hoe vaak moet de bloeddruk opgenomen worden voordat je definitief kunt concluderen dat deze te hoog of te laag is? Waarom? 4. Wat zijn de risico s van een te hoge bloeddruk? 20

14 5. Wat is de medische term voor duizeligheid? 6. Welke zintuigen spelen naast het evenwichtsorgaan een rol in het bewaren van het evenwicht? 7. Als je op een schommel zit neemt je lichaam plotselinge versnellingen waar. Waar wordt deze versnelling waargenomen? 8. Zogenaamde bewegingsziekten gaan vaak gepaard met duizeligheid en misselijkheid. In zulke situaties klopt de informatie die de ogen doorgeven niet met wat het evenwichtszintuig zegt. Noem een paar voorbeelden van deze bewegingsziekten. Wat is daar tegen te doen? 21

15 Ziektebeelden 1.7 Aandoeningen Basiswerk AG: Medische kennis (ISBN ) Basiswerk AG: Farmacotherapie in de apotheek (ISBN ) Merck Manual Medisch Handboek (> databank > NHG ziektebeschrijvingen) (> gezondheid en ziekten > ziekten en aandoeningen > hartvaatstelsel) (> zie onder de H) Zoek voor deze aandoeningen op: - Wat is de oorzaak? - Welke klachten kunnen optreden? - Wat kunnen de gevolgen zijn van deze aandoening? Duizeligheid kan verschillende oorzaken hebben, zoals: - binnenoorontsteking (neuritis vestibularis) - ziekte van Ménière - BPPD - hypotensie Noteer je bevindingen met steekwoorden in het schema op de volgende pagina s. 22

16 Oorzaak Symptomen Mogelijke gevolgen BPPD Ziekte van Ménière Binnenoorontsteking 23

17 Oorzaken Symptomen Mogelijke gevolgen Hypotensie 24