27/01/2015. Seksueel grensoverschrijdend gedrag in woonzorg. Aanleiding. Seksueel misbruik in de kerk

Transcriptie

1 Seksueel grensoverschrijdend gedrag in woonzorg Annelies De Ridder Stafmedewerker Woonzorg VVSG 2 - VVSG - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst Aanleiding Seksueel misbruik in de kerk Actualiteitsdebat over de initiatieven van de Vlaamse Regering in verband met seksueel misbruik binnen de katholieke kerk en in andere gezagsrelaties (6 oktober 2010) Bijzondere commissie betreffende de behandeling van seksueel misbruik en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie, inzonderheid binnen de Kerk 1

2 Aanleiding Seksueel misbruik in internaat (november 2012) 19 jongeren in internaat misbruikt door medeleerlingen LEOPOLDSBURG - In het internaat en opvangcentrum Den Heuvel in Leopoldsburg zijn vorig jaar 19 gevallen van seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen leerlingen aan het licht gekomen. Een zorgverlener maakte melding van het misbruik, maar spreekt van een doofpotoperatie Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst Hoe seksueel misbruik in instellingen voorkomen? Als we pijnlijke gevallen van verkrachting, zoals die de voorbije dagen aan het licht kwamen, willen voorkomen, moet ook de samenleving werk maken van een seksuele opvoeding waarin de relationele dimensie niet mag ontbreken, vindt RAF DE RYCKE. De jongste dagen is in de media een aantal gevallen opgedoken van seksueel misbruik in residentiële welzijnsvoorzieningen gepleegd door jongeren op medebewoners. Gaat het hier over een toevallige situatie of is er iets structurelers aan de hand? In het geval van een structureel probleem dringt zich een reflectie op rond mogelijke oorzaken en aanpak. Elke verkrachting of andere vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag laat diepe sporen na. Naast de zeer traumatische ervaring van het slachtoffer... De Standaard Opdracht binnen kwaliteitszorg Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebeleid van 26 februari 2013 Zoals iedereen weet, maken we van grensoverschrijdend gedrag en, meer veralgemeend, van de aanpak van misbruik van en tussen jongeren en kinderen een duidelijke beleidsprioriteit. Het is onze intentie dit in alle kwaliteitsregelgeving binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin te verankeren. Binnen het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap is dit al geruime tijd het geval. 6 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst 2

3 Opdracht binnen kwaliteitszorg Personen met een handicap (VAPH) Kinderopvang, buitenschoolse opvang (Kind en gezin) Algemeen welzijnswerk (1 januari 2014) Art. 19. Het Centrum voor Teleonthaal en het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk ontwikkelen een geschreven referentiekader voor grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van de gebruikers. Ze hanteren een procedure voor de preventie van grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van de gebruikers, alsook voor de detectie van en het gepast reageren op dat grensoverschrijdende gedrag. In die procedure is een registratiesysteem opgenomen, dat voldoet aan de verplichtingen die voortvloeien uit de wetgeving betreffende de bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens. Grensoverschrijdend gedrag van medewerkers van het Centrum ten aanzien van de gebruikers wordt door het Centrum gemeld aan de administratie. Besluit van de Vlaamse Regering betreffende het algemeen welzijnswerk 1 januari 2014 Woonzorgvoorzieningen (1 januari 2015) Seksueel misbruik binnen ouderenzorg Celstraf voor seksueel misbruik demente ouderen 22/03/13 EEN ZESTIGJARIGE THUISZORGMEDEWERKER IS GISTEREN DOOR DE RECHTER IN DEN BOSCH VEROORDEELD VOOR SEKSUEEL MISBRUIK VAN TWEE DEMENTE HOOGBEJAARDE VROUWEN IN WAALRE. DE MAN UIT VALKENSWAARD KREEG VIJFTIEN MAANDEN CELSTRAF, WAARVAN ZEVEN VOORWAARDELIJK EN EEN BEROEPSVERBOD VAN DRIE JAAR. OOK MOET HIJ ZICH LATEN BEHANDELEN EN SCHADEVERGOEDING BETALEN AAN DE TWEE SLACHTOFFERS. TEGEN DE THUISZORGMEDEWERKER WAS DRIE JAAR CELSTRAF GEËIST, WAARVAN EEN JAAR VOORWAARDELIJK. DE MAN WERD EIND NOVEMBER AANGEHOUDEN EN ZIT SINDSDIEN VAST. HIJ IS ZIJN BAAN KWIJT. Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling (VLOCO) Jaarverslag

4 Vormen van mis(be)handeling Vergelijking met Nederland meldingenouderenmishandeling-over pdf Totaal aantal meldingen Vergelijking met Nederland Vormen (in 1179 cases: 1843 vormen van ouderenmishandeling) Lichamelijk 38% 445 Psychisch 69% 816 Financieel 39% 456 Verwaarlozing 9% 101 Seksueel 1% 16 4

5 Vergelijking met Nederland Melders Nederland Vlaanderen Slachtoffer 17% 186 Familie 20% 213 Professional 63% 685 Woonsituatie Alleenw. 41% 395 Samenw. met kind 15% 144 /familie Samenw. met partner 36% 350 Intra. alleenw. 8% 81 Intra. samenw. 0,3% 3 Slachtoffers: Leeftijdsgroepen Nederland Vlaanderen jr. 22% jr. 41% jr. 28% jr. 9% 90 >100 jr. 0,4% 4 5

6 Plegers: Nederland Vlaanderen Vrijwilliger 0,2% 2 Professional 2% 18 (Klein)kinderen 52% 591 Familie 7% 83 Kennis/buren 8% 86 (ex)partner 33% 375 Kadering in de regelgeving BVR 09/05/2014 betreffende het beleid inzake preventie van en omgaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag in gezondheids- en welzijnsvoorzieningen. artikel 4 3: De voorziening ontwikkelt een geschreven referentiekader voor seksueel grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van de gebruikers. De voorziening hanteert een procedure voor de preventie van, de detectie van en gepaste reacties op seksueel grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van de gebruikers. In die procedure is een registratiesysteem opgenomen dat geanonimiseerde gegevens bijhoudt over de gevallen van seksueel grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van de gebruikers. De voorziening meldt seksueel grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van de gebruikers aan het agentschap Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst Kadering in de regelgeving Iedereen procedure op 01/01/2015 Tav. de gebruiker!! De voorziening. - ontwikkelt een geschreven referentiekader - hanteert een procedure voor: -de preventie van -de detectie van -een gepaste reactie op SGOG - registratiesysteem met geanonimiseerde gegevens - heeft meldingsplicht aan het agentschap zorg en gezondheid 6

7 Referentiekader Visieontwikkeling Vertrek vanuit de eigen visie Kwaliteit van het beleid SMK waardigheid de voorziening neemt (voor haar hulp- en dienstverlening) de waardigheid en de eigen verantwoordelijkheid van de gebruiker als uitgangspunt. integriteit hieronder wordt verstaan: Respect voor de eigenheid van de gebruiker staat voorop. De gebruiker wordt altijd aanvaard als een volwaardig persoon. De voorziening neemt maatregelen om de integriteit van de gebruiker te waarborgen. Deontologische code Seksuele relaties met cliënten zijn in alle omstandigheden onverenigbaar met de professionele rol van hulpverlener. Dit wil niet zeggen dat goede professionele relaties gekenmerkt zijn door aseksualiteit. Het probleem stelt zich wanneer professionele relaties overstemd worden door seksuele aspecten en de hulpverlener misbruik maakt van zijn bijzondere positie. Huishoudelijk reglement Rechtspositieregeling Deontologische code Zorgverleners zullen tijdens hun beroepsuitoefening op verschillende manieren met seksualiteit (in de ruime zin) geconfronteerd worden Een professionele zorgrelatie is er per definitie een asymmetrische relatie, waarin er sprake is van machtsongelijkheid Een zorgcontext vraagt immers toelating van de zorgvrager om handelingen te aanvaarden die anders nooit toegelaten zouden worden (zicht uitkleden, zich laten onderzoeken, zich laten wassen, zich laten helpen bij het naar het toilet gaan ) 20 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst Grensoverschrijdend gedrag Grensoverschrijdend gedrag is gedrag, verbaal of niet-verbaal, bewust of onbewust, komende van het personeel of andere medewerkers, de eventuele medebewoners, derden of familieleden, dat ervaren wordt door de cliënt en/of anderen (hulpverlener en of collega s in teamverband) als negatief, ongewenst of gedwongen, onafhankelijk van de situatie, en ongeacht de tijd en de plaats. Persoonlijke grenzen!! 21 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst 7

8 Grensoverschrijdend gedrag Seksueel misbruik is een juridische term en verwijst naar een als misdrijf omschreven feit. Er is sprake van seksueel misbruik wanneer er (moreel) geweld of bedreiging wordt gebruikt, wanneer er geen toestemming is of wanneer juridisch geen toestemming kan worden gegeven. Seksueel grensoverschrijdend gedrag verwijst naar de hulpverleningscontext en is elke vorm van seksueel georiënteerd gedrag - verbaal of niet-verbaal, bewust of onbewust, komende van personeel of andere medewerkers dat door de gebruiker/zorgvrager ervaren wordt als negatief, ongewenst of gedwongen. Een deontologische code bij indiensttreding of bij aanvang van het vrijwilligerswerk met elke medewerker/vrijwilliger besproken en wordt ondertekend De deontologische code bevat onder meer volgende aspecten: We behandelen elke gebruiker met respect en onthouden ons van handelingen die misbruik maken van de kwetsbaarheid van de gebruiker. Intieme en seksuele contacten met een gebruiker zijn niet toegelaten. Nevenactiviteiten met gebruikers/zorgvragers die zich situeren in de persoonlijke sfeer zijn niet toegelaten, tenzij met uitdrukkelijke toestemming van de leidinggevende. Procedure Betrokken bij deze procedure Alle gebruikers Medegebruikers Alle medewerkers, inclusief vrijwilligers Mantelzorgers, familieleden, nauw betrokkenen Regelgeving en interne documenten Arbeidsreglement RPR Deontologische code Registratiesysteem meldingen en klachten Registratiefiche Meldingsfiche Agentschap Zorg en Gezondheid 24 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst 8

9 Procedure Doel de integriteit en waardigheid van de gebruiker waarborgen Toepassingsgebied Het betreft elk (vermoeden van) seksueel grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van een gebruiker. Dit binnen de hulpverleningscontext van de organisatie én indien het uitgaat van een personeelslid ten aanzien van een gebruiker. (Definities zie referentiekader) 25 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst WERKWIJZE: preventie Bij indiensttreding Visie Deontologische code Bewijs van goed zedelijk gedrag + bij wijziging te melden Bij tewerkstelling Open sfeer binnen team Alert maken tot herkennen van signalen / risicofactoren Periodieke vormingsmomenten, infosessie & intervisie 26 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst WERKWIJZE: detectie en aanpak Kenbaar maken van de procedure De melding Het onderzoek Conclusie en aanpak Debriefing en evaluatie 27 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst 9

10 Detectie & aanpak: kenbaar maken van de procedure Mondeling bij intake / infobrochure/ via website Meldingspersoon Woonzorglijn (algemeen meldunt 1712) Integreren in algemene klachtenprocedure 28 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst Detectie & aanpak: de melding Door gebruiker, mantelzorger, familielid en personeelsleden Kan bij alle personeelsleden (naar leidinggevende of naar meldingspersoon) Beluisteren en serieus nemen Tijdens gesprek stappen vermelden die worden gevolgd Onmiddellijk eerste hulp bieden aan slachtoffer indien seksueel misdrijf een feit is Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst Detectie & aanpak: het onderzoek Bespreking en overleg in team (leidinggevende(n) meldingspersoon ) Schriftelijke neerslag in geanonimiseerd register Eerste onderzoek meldingspersoon: bij vermoeden Meldingspersoon neemt contact op met gebruiker Gesprek met betrokken medewerker Ernst van de melding aangeven: eventueel advies bij justitie inwinnen Conclusie: misdrijf of niet. Melding gegrond of niet? Bespreken met leidinggevende Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst 10

11 Detectie & aanpak: conclusies Mogelijk misdrijf Verwittigen directie / voorzitter / secretaris Inschakelen parket Verwittigen agentschap Afspraken over communicatie in ruime zin Slachtoffer en pleger Personeel Familie(s) Bewoners Media Sancties ten aanzien van het personeelslid Opvolging ten aanzien van slachtoffer en melder toekomstige dienstverlening 31 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst Detectie en aanpak: conclusies Grensoverschrijdend gedrag dat niet als misdrijf kan omschreven worden Verwittigen directie / voorzitter / secretaris Verwittigen agentschap Afspraken over communicatie in ruime zin Slachtoffer en pleger Personeel Familie(s) Bewoners Sancties ten aanzien van het personeelslid: ontslag, mutatie, functioneringsgesprek, opvolging, personeelsnota, verzoeningsgesprek Opvolging ten aanzien van slachtoffer en melder toekomstige dienstverlening 32 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst Detectie en aanpak: conclusies Ongegronde melding Verwittigen directie / voorzitter / secretaris Inschakelen parket Verwittigen agentschap Afspraken over communicatie Slachtoffer en pleger Personeel Opvolging ten aanzien van slachtoffer en melder toekomstige dienstverlening Conclusie wordt gemotiveerd 33 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst 11

12 Debriefing en evaluatie Achteraf alle betrokken personen evalueren over de aanpak en het verloop Bij ongegronde klacht is het belangrijk om de vertrouwensrelatie te herstellen. Leidinggevende moet actief meezoeken. Bij misdrijf dient communicatie naar andere medewerkers te gebeuren. (pers!!) 34 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst Registratiesysteem & meldingsplicht Registratiesysteem met geanonimiseerde gegevens integreren in huidig klachtenregistratiesysteem Meldingsplicht aan agentschap Zorg en Gezondheid Gaat na of er een inspectiebezoek noodzakelijk is Wenselijkheid/noodzaak om al dan niet strafrechtelijk klacht neer te leggen Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag tussen gebruikers Voorzien in procedure (gelijklopend): wat te doen bij SGOG tussen gebruikers 36 - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst 12

13 (c) Joris Snaet 37 - VVSG - Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst 13