Ik heb voor dit thema gekozen omdat het een thema is wat dicht bij je staat. Je hoort er veel over omdat je er zelf woont.

Transcriptie

1 Scriptie door een scholier 4411 woorden 28 maart keer beoordeeld Vak Geschiedenis Indeling Hoofdstuk 1 Inleiding Hoofdstuk 2 De naam en de oorsprong Paragraaf 2.1 De naam Paragraaf 2.2 De oorsprong Paragraaf 2.3 De stadsrechten Hoofdstuk 3 De Kerken in Ommen Paragraaf 3.1 De Hervormde Kerk Paragraaf 3.2 De Gereformeerde Kerk Paragraaf 3.3 De Katholieke Kerk Hoofdstuk 4 Rampen Hoofdstuk 5 Dorpen rond Ommen Hoofdstuk 6 De rivier de Vecht en de brug daarover Hoofdstuk 7 Geldcrisis eind 17e eeuw Hoofdstuk 8 De Tweede Wereldoorlog in Ommen Paragraaf 8.1 Het jaar 1940 Paragraaf 8.2 Het jaar 1941 Paragraaf 8.3 Het jaar 1942 Paragraaf 8.4 Het jaar 1943 Paragraaf 8.5 Het jaar 1944 Paragraaf 8.6 Het jaar 1945 Hoofdstuk 1 Inleiding Ik heb voor dit thema gekozen omdat het een thema is wat dicht bij je staat. Je hoort er veel over omdat je er zelf woont. Pagina 1 van 11

2 Ik heb meer vertelt over de opbouw van Ommen en minder over hoe Ommen er tegenwoordig uitziet. Een moeilijkheid was dat de meeste boeken heel oud waren, of een bepaalde tijd omschreven. Over Ommen tegenwoordig heb ik vakantieboekjes gebruikt, maar die zijn niet echt goed bruikbaar. De verouderde boeken zijn lastig te lezen omdat er verouderde taal werd gebruikt. Ik vind het belangrijk om een overzicht in de gebeurtenissen van Ommen te hebben. In hoofdstuk 9 zal dat te vinden zijn. Hoofdstuk 2 De naam en de oorsprong Paragraaf 1 De naam Het is moeilijk na te gaan hoe Ommen haar naam heeft gekregen, er zijn twee theorie en ik vond het belangrijk ze alle twee te noemen. 1. De uitgang men komt vaak voor in deze streek, Besthem en Giethem zijn enkele voorbeelden, deze plaatsen hebben vroeger Bestheim en Gietheim geheten. Aan het veer over de Vecht zou dan een huis of een Heim hebben gestaan, dat bewoond werd door een dienaar van de Bisschop van Utrecht. Om dit huis zouden dan vroeger langzamerhand meer huizen zijn gezet, en die plaats werd dan toen Omheim genoemd. 2. Een ander theorie is dat de Bisschop Otto I van Utrecht hier een "Hof" of een "Heim" zou hebben gehad, Dat naar de naam van de Bisschop "Otto-heim" zou hebben geheten. Deze zal dan verandert zijn van Otto-heim naar Ottohem naar Otmen en uiteindelijk naar Ommen. De naam Umme komt al voor in een brief van 1133 waarin de naam van Engelbertus de Umme wordt vermeld. Paragraaf 2 De oorsprong Wanneer Ommen is ontstaan is ook moeilijk na te gaan, maar er is toch wel wat informatie over te vinden. In erg oude tijden bestonden landen in deze streek uit zeer moerassige gebieden, voor mensen onbewoonbaar, Door deze onbewoonbare wegen probeerde men al vroeg wegen te vinden die de verbinding van hoger gelegen landstreken naar elkaar verbonden. Op enkele plaatsen was dit mogelijk. En zo had men door de Noordelijke moerassen ook een weg gevonden naar de Vecht, op plaatsen waar je er doorheen kon lopen, want bruggen bouwen konden ze nog niet. Ook aan de andere zijde moest de weg worden voortgezet, en een betere plaats dan daar waar de Sallandse heuvelrug zich aan de tegenovergestelde oever verhief. Over deze heuvels vertrok men verder naar het Zuiden. Over deze weg is blijkbaar veel verkeer geweest. En op een plaats, zoals hier, waar geregeld mensen kwamen vond men al vroeg nederzettingen. Wanneer de eerste bewoners hier kwamen is niet bekend maar wel dat omstreeks het jaar 1000 mensen woonden op de plaats bij de Vecht waar nu Ommen is gelegen. Het is dus vanzelfsprekend dat een plaats aan de Vecht, waar zo veel mensen passeerden, de aandacht van de Bisschop trok. Hij stichtte er een veerstal, zodat ieder die er langs kwam tol moest betalen. Dit leverde natuurlijk spoedig veel inkomsten op. Paragraaf 3 Ommen ontvangt Stadsrechten Ommen begon dus langzamerhand een plaats te worden, die bekendheid trok. Door de voorbereidingen voor de slag om Coevorden had het plaatsje velen geherbergd en kwam het meer in de belangstelling te staan. Pagina 2 van 11

3 Waarschijnlijk heeft de Bischop ook nog wel eens aandacht aan de inwoners van Ommen, want veel mensen moesten soldaten inkwartieren bij hun in huis. Dat moest terwijl er veel plunderingen en overlast was geweest. De Bisschop had persoonlijk echter ook grote belangen bij de beveiliging van zijn grenssteden, gelegen aan de belangrijkste plaats aan de Vecht waar je tol moest betalen, die zijn schatkist weer liet opvullen. Doordat Ommen voor hem een belangrijke plaats was besloot Bisschop Otto III Ommen stadsrechten te verlenen waardoor Ommen dezelfde rechten kreeg als groter steden, byv. Deventer en Zwolle. De Bisschop moest Ommen toen van muren en poorten moeten voorzien. Dat is toen ook gebeurt maar het waren houten omheiningen van hoogstens 1.50 hoog. Hoofdstuk 3 De Kerken van Ommen Paragraaf 3.1 De Nederlandse Hervormde Kerk Toen zich op de plaats bij de Vecht, waar veel mensen passeerden, een nederzetting vormde, werden er al vragen gesteld of er ook een kerk in deze nieuwe nederzetting zou komen. De Kerk in Ommen is dan ook al heel oud. Het is zeker dat in februari 1238 al een kerk in Ommen was, want een oorkonde vermeldt, dat Bisschop Otto van Utrecht enige inkomsten van die kerk schonk aan de bevolking van een plaatsje wat erg geleden had door een grote brand. Het bestaan van de kerk wordt ook nog bewezen door een oorkonde van februari 1240, waarin stond dat dezelfde bisschop geld had geschonken aan alle Sallandse nederzettingen aan de Vecht. Dat waren toen: Ommen, Heymis ( Heemse ) en Nieuwstede ( Hardenberg ). Uit deze gegevens kun je opvatten dat er een kerk was omstreeks het jaar 1200 en die toen een halve eeuw bestond. Dat was een Katholieke Kerk, later is de Hervormde Kerk, die er nu staat overheen gebouwd. Hoe het eerste kerkgebouw er uit heeft gezien weten wij niet, het is goed mogelijk dat de eerste kerk in Ommen een houten schuurtje was, men heeft na ongeveer 80 jaar deze vervangen en door opgravingen is het zeker dat er rond 1330 een stenen kerk heeft gestaan. Op 9 Mei 1330 heeft een bende van het krijgsvolk deze stenen kerk in de brand gestoken, de kerk had niet zoveel schade maar dat was wel anders geweest als de houten kerk er stond. Ook op 15 April 1624 was er een grote brand in de kerk van Ommen. In de kerk was toen een schoon gewelf en dat was van binnen zodanig ingericht dat het een mooie kerk werd maar helaas bij de brand werden het dak en de gewelven aangetast, en stortten in. Paragraaf 3.2 De Gereformeerde Kerk In het jaar 1834 ontstond onder leiding van Ds. Hendrik de Cock en enkele jonge predikanten, een beweging in de Nederlands Hervormde Kerk. Uit deze beweging is later de Gereformeerde kerk ontstaan. Ds. A.C. van Raalte, die zich in 1835 van de Hervormde kerk had losgemaakt stichtte in December 1835 een afscheidende gemeente op in Ommen. Bijeenkomsten van de kerkeraad werden oorspronkelijk gehouden bij de leden thuis. De mensen in de Pagina 3 van 11

4 Kerkeraad hadden echter behoefte aan een eigen kerkgebouw. Op de plaats waar nu de Gereformeerde kerk staat stond toen een klein zaaltje die als kerk weert gebruikt. Ongeveer 600 mensen konden in die kerk. Dat was veel en veel te klein. Het aantal leden van de Gereformeerde kerk bleef maar stijgen, en de kerk bleek te klein te zijn. Onder leiding van Ds. W. de Graaf werd in 1931 begonnen met een actie voor het bouwen van een nieuwe kerk. In 1928 waren er al plannen maar men kon het niet betalen. Na grondige voorbereidingen werden in 1931 bouwplannen gemaakt voor een nieuwe gereformeerde kerk. De actie van Ds. W. de Graaf heeft in totaal ,- opgebracht. Jaren later ( rond 1950 ) Is men begonnen met een nieuwe kerk, de kerk die nu ook gebruikt wordt aan de Bouwstraat, er is hier geen verder informatie van. Paragraaf 3.3 De Rooms-katholieke kerk Het aantal Rooms-katholieken was zo laag in Ommen ( 10 % ) Dat men pas in 1861 een parochie kon stichtten. Op 15 September 1861 werd de nieuwe parochie opgericht, door de Aartsbisschop van Utrecht, mr. I. Zwijtzen. De kerk kreeg men van het eiland Schokland dicht bij Emmeloord. Omdat het oude kerkje niet groot genoeg was, besloot het kerkbestuur onder leiding van pastoor S. de Bruin in 1938 tot de bouw van een nieuwe kerk over te gaan. Op 30 November werd de eerste steen gelegd. Op 26 juni 1939 werd de nieuwe kerk feestelijk geopend. Intussen staat er een nieuwe kerk die ruim 500 mensen een zitplaats aan kan bieden. Hoofdstuk 4 Rampen In het jaar 1517 was er een grote brand in Ommen, die zo groot was dat alle huizen in Ommen schade hadden. Omdat bijna alle huizen van hout en riet waren hoefde je niet te proberen het te gaan blussen. Omdat er van de huizen zo weinig over was, wat over was waren de stenen gebouwen, muren en poorten, werden de stenen ene de poort gebracht naar een Kasteel in Coevorden die daar geplunderd en in brand gestoken was. Daarom zijn er geen restanten meer over van de muren, poorten en wachttorens. Het Keurboek zegt hiervan, dit gedeelte is vertaalt,: In het jaar 1518 na Christus op St. Annadag word de muur en de poort te Ommen geschonken aan Bisschop Philips van Burgnundien ( Bourgondie ). De burgers van Ommen waren toen erg kwaad hebben de poort de dag voordat hij weg werd gehaald in de brand gestoken. De Bisschop wist een leuke straf, de Ommenaren mochten de stenen zelf naar Coevorden brengen. De mensen in Ommen bleven na de brand niet zitten, want al snel werden er tussen de puinhopen kleinere huisjes ontdekt en na een paar jaar was er weer een Ommen zoals het nooit was geweest. Maar er was een groot nadeel, het kost bakken vol geld om dit allemaal weer op te bouwen. Hierdoor moest men geld lenen en in 1528 hadden de mensen in de stad samen een schuld van 100 mudden rogge. In het jaar 1533 waren er weer grote onkosten want er was veel grondijs waardoor de brug enige schade kreeg. De mensen in Ommen bleven zuinig want in 1538 kon een schuld van 2 mudden afgelost worden, en in de jaren daarop werd alles terugbetaalt. Ze hadden dus weer geld over, en er kwamen twee jukken aan de brug. Maar deze "rijke" periode duurde niet lang want in 1558 was er een storm waarbij geen een huis Pagina 4 van 11

5 geen schade had. Na een 80 jaar was het weer raak, in 1624 ( het rampjaar in de geschiedenis van Ommen ) werd bijna de hele stad afgebrand. Vanaf het huis : "De Heilige Geest" ( Tegenover Westerman ) tot aan de Vecht was helemaal afgebrand. Van de burgers werd gelukkig niemand gedood wel waren er enkele ongelukken, en er ging erg veel huisraad verloren. Nog geeneens 50 jaar later: De Munsterse Bisschop Christopher Bernard van Galen verzamelde zijn troepen in Nordhorn en trok daar de grens over op 1 Juli Ook de Keulse bevelhebber, Willem van Furstenberg bracht zijn strijdkrachten bijeen en viel Overijssel en De Graafschap binnen, waar de bondgenoten zich verenigden. 5 Juni 1672 capituleerde het Ridderschap van Overijssel. Na de Val van Deventer kwam een grote Munsterse troepenmacht in Ommen, wat voor veel inwoners een ramp betekende. Gelukkig bleef Ommen niet lang onderdrukt, want 14 April 1674 kwam Rabenhaupt voor Ommen met een groot leger. De Munsterse legers wouden snel weg maar, de Ommense mannen boven de 16 jaar moesten mee als gijzelaars. Toen die vrij gelaten waren werd Ommen in brand gestoken, gelukkig bleef nu de kerk staan. Hoofdstuk 5 Buurtschappen van Ommen Archem Een rustige bruurtschap met mooie boerderijen. De naam Archem wordt reeds in 947 genoemd. De 'Hof' te Archem was toen eigendom van het Stift te Essen. Nu is het huis eigendom van de familie de Wijck. Het gebouw dat er nu staat werd in 1925 gebouwd in de 18e eeuwse stijl. Arriën/Arriërveld De voornaamste erve was hier vroeger de Ridderinckhof. In 1549 en later was deze het bezit van de familie Sloet. Al in 1553 werden er grote gedeelten woeste gronden gecultiveerd. Het Arriërveld is thans een van de vruchtbaarste gedeelten van de gemeente Ommen. De buurtschap telt momenteel twee lagere scholen, een openbare en een bijzondere school, gelegen aan het Ommerkanaal. Beerze Reeds in 1227 wordt vermeld, dat Warner van Beerze geteld werd onder de edelen, die in de slag bij Ane op 1 augustus 1227 het leven verloren. Toen monniken van Sibculo hier een klooster wilden bouwen (1406) stond de toenmalige eigenaar van Beerze, Diderick van Voorst, aan de priester Johan Ciemone gronden daarvoor af. Aan de Vecht lag eeuwenlang een oude herberg "De Goede Vrouw', waar de schippers aanlegden. Thans vindt men in deze buurtschap zeer karakteristieke boerderijen en via de zogenaamde Beerzerpoort in de richting Beerzerveld zie je links van de weg nog oude veenputten liggen, waar toen het veen werd opgegraven, nu begroeid met rododendrons. Pagina 5 van 11

6 Beerzeveld De eerste aanzet tot een kern is ontstaan omstreeks het midden van de 19e eeuw als gevolg van turfgravingen en ontginningen. In 1901 werd er reeds een kerk gesticht. De kerkelijke gemeente bleef tot na de laatste wereldoorlog onder Ommen ressorteren. Op 18 november 1945 werd te Beerzerveld de eerste predikant bevestigd. Thans telt deze kern 3 lagere scholen. Besthmen Deze buurtschap wordt in 1449 de 'buurscap Besmannick" genoemd. Bekendheid heeft deze buurtschap verworven door de Besthmenerberg, aanvankelijk door de beweging van Krisnamurti georganiseerde "ster"-kampen en later door de padvinderskampen. Tijdens de oorlogsjaren werd in 1942 het "ster"-kamp in gebruik genomen voor het Arbeitseinsatzlager "Erika", het alom bekend en beruchte concentratiekamp. Thans is de Besthmenerberg bekend als vakantieoord. Dalmsholte Enkele eeuwen geleden was de gehele buurt een afgelegen, onbegaanbare wildernis met veel bos. Zelfs in 1664 stond er nog geen huis. Nu is de buurtschap goed bevolkt met een boerenstand. Er staat een dorpshuis. Eerde Aan de weg Ommen - Den Ham ligt het prachtige landgoed Eerde. Het tegenwoordige Eerde werd gesticht in 1715, nadat Baron Werner van Pallandt in 1705 in het bezit kwam van het landgoed. Dit huis werd gesticht op de plaats, waar eerst een kasteel heeft gestaan. De eerste bewoner van dit kasteel, waaromtrent iets bekend is, was Evert van Essen (1366), gehuwd met Margarethe van Eerde. Hij was in verre omtrek bekend als een berucht roofridder. Sedert 1934 is in het gebouw een internationale school gevestigd. Giethmen Een echte buurtschap van boerenhoeven. Vroeger was hier een school, welke later werd overgeplaatst naar Nieuwebrug. De Giethemers gingen in vroegere jaren veelal op de fiets via het Giethemer kerkpad en het karakteristieke ophaalbrugje over de Regge ter kerke. Een fietstocht via dit pad is zeker de moeite waard. Junne Een oude buurtschap. De familie Lüps heeft jarenlang de buurtschapsgronden in eigendom gehad en ze daarna overgedaan in handen van Baron M. Bentinck tot Buckhorst in Beerze. De bossen van Junne en een gedeelte van de boerderij is in handen van Delta Loyd, drie boerderijen en vier woningen zijn particulier eigendom. Lemele De buurtschap, gelegen aan de voet van de Lemelerberg, wordt voor het eerst vermeld in Er waren Pagina 6 van 11

7 toen veertien erven. Later bezat Lemele ook een "Tichelarij" of 'pannenoven'. De Lemelerberg was vroeger geheel met heide bedekt. De 'Oranjebond van Orde' kocht percelen op de berg en liet dennen en loofhout aanplanten. Deze heeft ook het "Park 1813" gesticht ter herdenking van Nederland's Onafhankelijkheid (1814). Op de Lemelerberg treft men verder aan de zgn. "Dikke Steen", sprengen en ravijnen. De zogenaamde "Dikke Steen", een enorme zwerfkei, heeft vroeger dienst gedaan als grenssteen tussen de marken van Lemele en Archem. De Lemelerberg biedt een prachtig uitzicht tot in de verre omgeving. Lemelerveld Voor de ontwikkeling van Lemelerveld na 1850 zijn de aanleg van scheepvaartwegen naar Almelo, Deventer en Zwolle van essentieel belang geweest. Zo werd in 1860 een suikerfabriek te Lemelerveld gebouwd mede in verband met de gunstige ligging; de gronden in de omgeving waren ook zeer geschikt voor de verbouw van beetwortelen. Door dit bedrijf groeide Lemelerveld snel en van heinde en ver ging men zich aldaar vestigen. Thans is er nog een grote ijzerconstructiefabriek gevestigd. De bebouwde kom van Lemelerveld valt bestuurlijk in hoofdzaak onder twee verschillende gemeenten, t.w. Ommen en Dalfsen. Nieuwebrug Eeuwenlang was dit een belangrijk punt aan de Regge. In de herberg (thans nog op deze plaats aanwezig) vergaderen regelmatig Ridderschap en Steden van Overijssel. Op deze plaats werd onder meer het besluit genomen omtrent hun houding op de Rijksdag te Worms en later tot het afzweren van de koning van Spanje. Ommerschans Van de oorspronkelijke Ommerschans aan de weg Ommen-Balkbrug is weinig meer overgebleven dan de omgrachting aan de oostzijde van de weg, die dwars door het terrein van de vroegere vierhoekige gebastioneerde schans loopt. Aan de westzijde getuigt nog een begraafplaats van het leven in de latere bedelaarskolonie, welke hier in 1819 werd gesticht. Stegeren Reeds in 1244 is er sprake van een "boerscop Steygheren". Het klooster Swartewater had er een erve, dat later 'Praestink' werd genoemd. Rond 1500 waren de bewoners van de meeste boerderijen reeds pachter. Nabij deze buurtschap ligt een aantal prehistorische grafheuvels uit de bronstijd (ongeveer 1000 voor Christus). Varsen De oude erven van Varsen zijn eeuwenlang bewaard gebleven. In 1400 stonden er elf boerenhuizen. De havezathe 'De Arentshorst' werd oorspronkelijk bewoond door een lid van de Ridderschap van Overijssel. In de 18e eeuw werd dit buiten aangekocht door Baron van Pallandt van Eerde, die hiermede ook het collatierecht in de kerk van Ommen verkreeg. Van deze havezathe is thans weinig meer over. Pagina 7 van 11

8 Aan de Hessenweg ter hoogte van de Stouwe staat een boerderij, welke in de 19e eeuw fungeerde als herberg "Het Zwarte Paard". In deze buurtschap werden in de 19e eeuw ten tijde van de afscheiding veelvuldig godsdienstoefeningen der afgescheidenen gehouden. Vilsteren Het Huis Vilsteren werd in 1908 door architect Ed Cuypers gebouwd ter vervanging van de oude behuizing. Opvallend zijn de vier kerkpijlers. Aan de overzijde van de straat staat een fraaie achtkantige bovenkruier uit Het kerkgebouw dateert van 1897 en heeft een zeldzaam mooie kruiswegstatie van de kunstschilder Asperlagh. Het landgoed waartoe veel boerderijen behoren, herkenbaar aan geel en zwart gestreepte luiken, is eigendom van de familie Cremers. Het plaatselijk restaurant 'De Klomp' was vroeger een aanlegplaats van de diligence-dienst ZwolIe- Ommen. Vinkenbuurt Een agrarische gemeenschap ontstaan tijdens de ontginning in de vorige eeuw. Thans een buurtschap met een eigen kerk, een lagere school en een goed verenigingsleven. Witharen Door deze buurtschap liep vroeger de route van de diligence van Ommen-Balkbrug. De gemeente bouwde aan deze weg een tolhuis, dat momenteel nog aan de vorm als zodanig herkenbaar is. Hoofdstuk 6 De Vecht en de brug daarover Er zijn mensen die denken dat de naam van de rivier de Vecht afgeleid is van de daarin verdronken priester Vidrus. Die heeft geleefd ten tijde van de Frankische Koning Odemarus. Dit is verzonnen, de rivier de Vidrus was al in de Romeinse tijd bekent. Het was op den duur voor de inwoners van Ommen noodzakelijk dat er een brug kwam. Bijna alle burgers hadden hun huizen aan de noordkant van Ommen en hun landerijen aan de zuidkant van Ommen. Ze moesten minstens 1 keer heen en 1 keer terug per dag naar de overkant, soms met vee. Het geld van 2 jaar tol aan de brug betaalde de Bisschop aan de gemeente Ommen, als de burgers hielpen mocht er een brug gebouwd worden. De eerste brug, en zijn 5 nagangers, was niet stevig bij de eerste vorstperiode begaf deze het. Dit gebeurde tot 1689, de Ridderschap verleende financiële steun voor een stevige brug. Hoofdstuk 7 Wanorde in de financiën In het eind van de 17e eeuw zuchtte de stad Ommen onder een zware financiële zorgen, die hoofdzakelijk een gevolg waren van grote uitgaven die veroorzaakt werden door rampen ( zie Hfd. 4) en oorlogen. In Ommen werden geleidelijk allerlei belastingen ingevoerd; dat waren: n De verpondigde : Jaarlijks, iedere mud die opgehaald werd van het land moest een bepaald bedrag opbrengen. n De vijftigste penning : Voor elk bedrag wat werd uitgegeven aan onroerend goed moest de vijftigste Pagina 8 van 11

9 penning afgestaan worden. Nu zal dat 2% onroerend goedbelasting zijn. n Het hoofdgeld : Iedereen boven de 17 jaar moest, waar het volgens de gemeente mogelijk was, een bedrag afstaan, inruil voor stemrecht als je 18 was. n Het patentrecht : Je moest wat betalen aan de gemeente om toestemming te krijgen als je bv. een bedrijf op wil richten. n De vytgang : Dit betaal je als je een bepaald voorrecht in de stad wilde hebben. In 1698 had Ommen een schuld van gulden, met een rente van 5%. Als de rente niet binnen 6 weken werd betaalt werd het percentage met 1% verhoogd. Toen er in geen gunstige veranderingen in de schulden kwamen stelde president-burgemeester B.Bakker Jan Friesendorp voor als secretaris. Toen hem werd gevraagd of hij bereid was de ordening van de stadsfinanciën op zich te nemen, zei hij nee, want hij vond zichzelf te jong de grote moeilijkheden op te lossen. Omdat er geen andere uitwegen waren, zei Friesendorp, na lang aandringen, uiteindelijk toch ja. Hij begon met de administratie in een behoorlijke orde te brengen en wist toen verschillende ingrijpende veranderingen in te voeren. Jan Friesendorp heeft in de zware tijden Ommen er weer weten bovenop te brengen. Er is ook een straat nar hem vernoemd, dicht bij de Koningin Juliana School de Friesendorpstraat. Hoofdstuk 8 De 2e Wereldoorlog in Ommen Paragraaf 1 Het jaar 1940 Het Duitse leger, dat o.a. bij Hardenberg de grens moet overschrijden, behoort tot de 1e cavalleriedivisie. Deze troepen liggen o.a. in Itterbeck, Neuenhaus, Velsen en Nordhorn. De 1e Cavaleriedivisie heeft 4 ruiterregimenten met soldaten. Daarnaast beschikt men over gemotoriseerde artillerie, een rijwiel afdeling, een pioneersbataljon en een afdeling anti-tankwapens. In totaal telt de divisie man en paarden. Het onderdeel van de 1e cavaleriedivisie dat bij Hardenberg aanvallen moet is het 22e ruiterregiment. Het 22e Ruiterregiment moet op 2 plaatsen dichtbij Hardenberg aanvallen en daarna doorstoten naar het Ijselmeer en vervolgens afbuigen naar de afsluitdijk. In de loop van de middag van 9 mei verlaat Hitler met enkele medewerkers in het geheim Berlijn. Als hij in zijn hoofdkwartier is geeft hij aan alle commandanten van het Duitse leger het codewoord "Danzig" door. "Danzig" is een codewoord, dat betekent dat de volgende morgen de aanval op Nederland, België en Luxemburg kan beginnen. Het vervolg is bekend, na een groot bombardement in Rotterdam capituleert het Nederlandse leger. Een tijdje later, 7 december, worden er in Junne en Eerde plaatjes gevonden van 5 bij 5. Deze plaatjes bevatten fosfor en gaan branden als er zon opschijnt. Paragraaf 2 Het jaar 1941 Een van de eerste bommen, die op Ommen komt, komt, ondanks de verduistering, neer op Eerde op de Pagina 9 van 11

10 avond van 3 januari. Ze vallen 150 meter naast de boerderij van A. Kraaijeveld. In de nacht van April valt in het Ommer grondgebied het eerste vliegtuig. Het is een Wellington bommenwerper die op de terugweg is nadat hij Mannheim had gebombardeerd. Alle inzittenen overleven de crash omdat ze er met parachute uitspringen. Na een tijd wachten komt er niemand aan. Ze besluiten op de vlucht te slaan in 3 groepen. Allemaal worden ze gepakt, de laatste 2 in Apeldoorn. Kamp Erica wordt opgericht. In Ommen komen op de Besthemerberg mensen die gepakt zijn en worden vaak vervoerd naar Westerbork en dan Auswitch. Een man voor wie deze oorlog wel een ommekeer is geweest is tandarts Hagens aan de stationsweg. Hij vestigde zich in 1935 in Ommen. Naast zijn tandarts praktijk is hij erg actief voor de padvinderij. Maar reeds voor de meidagen bedankt de tandarts voor de padvinderij en wordt lid van de NSB. In december 1940 wordt hij lid van de Nederlandse SS en in augustus 1941 neemt hij dienst bij de Waffen SS. Tandarts Hagens heeft de oorlog in Rusland wel overleeft en is na de oorlog in Nederland teruggekeerd. Maar niet in Ommen Paragraaf 3 Het jaar 1942 Ook in 1942 gaat de haat van de bezetter tegen het Oranjehuis door. Nu mogen straten, pleinen, scholen en ziekenhuizen niet meer de naam dragen van een levend lid van het Konijklijk Huis. In verband met dit verbod veranderd de burgemeester de Julianastraat in Emmastraat. Dit wordt na de oorlog net zo snel teruggezet als eerst. 20 Juni 1942 stort een 4-motorig Engels vliegtuig ( een Stirling ) neer. Een paar bemanningsleden kunnen eruit springen. 4 bemanningsleden vinden de dood in het vliegtuig, 1 wordt aangetroffen bij de familie Leenhouts. In de nacht van 23 op 24 juni vinden 2 politiemannen vliegenier Noble. Er blijft er nog een over, na de oorlog blijkt dat hij door de Scheveningse ondergrondse naar Engeland is gebracht. In 1942 zijn alle Joodse families opgepakt en naar Westerbork vervoerd, later zijn ze allen in Polen omgekomen. Paragraaf 4 Het jaar 1943 Een van de moedigste Ommenaren is zonder twijfel Henk Lettenboer. In 1942 gaat hij naar Frankrijk en bestudeerd de Operatie Todten komt met veel informatiein het vrije Frankrijk. Die informatie geeft hij door aan Engeland. Er gaan geruchten dat hij ook nog Joden gered heeft, maar het was een bescheiden man. In de zomermaanden van 1943 werd een ontsnapte gevangene neergeschoten. De NSB-er die dit gedaan het kreeg Hfl.25,-. In de herfst van 1943 krijtgt dokter Pos een man op bezoek voor de vorming van een illigale groep die de geallieerden helpen gaan als die in Ommen zijn. Hij noemt als voorbeelden brug bomvrij houden, bunkers Pagina 10 van 11

11 opblazen. Dokter Pos vertrouwt hem in het begin wel maar geeft niet te veel namen door. Later krijgen ze van de Deventerse Ondergrondse te horen dat hij bij hun een hele groep opgerold hebben. Hij heeft in de Ommer illigaliteit niks kunnen melden, ze waren erg gesloten en deden de klusjes alleen. Paragraaf 5 Het jaar 1944 Een historisch jaar voor Ommen, het e kind is geboren. Ook Raymond Swick heeft een belangrijke rol gespeeld in de Tweede Wereldoorlog, hij heeft bijna 2 jaar een geallieerde vlieger verstopt. Hij heeft hiervoor een onderscheiding gekregen van de President van Amerika en Winston Churchill. Dolle dinsdag kwam ook in Ommen door, maar algauw werden de berichten niet waar verklaart, het was uit met de pret. In het najaar wordt de burgemeester en zijn secretaris gevangen genomen omdat men ze verdacht mee te werken aan een K.P. Het verhoor heeft niks opgebracht na 2 dagen mochten ze naar huis. Pagina 11 van 11