De Domme Dirk. April Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, Broek in Waterland

Transcriptie

1 De Domme Dirk April 2009 Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, Broek in Waterland

2 INHOUD 1 Inleiding 1.1 Aanleiding 1.2 Ligging van het plangebied 2 Beleid 2.1 Provinciaal beleid 2.2 Beschermd dorpsgezicht 2.3 Bestemmingsplan 2.4 Woningbouwprogramma 3 Analyse 3.1 Verbinding tussen meren 3.2 Rond het Havenrak 3.3 Tramweg en verdichting 3.4 Opbouw erf 3.5 Schatkaart/randvoorwaarden De legende van De Domme Dirk` Er waren twee Boeren uit Watergang die beide vaarland richting Broek in Waterland hadden. De boeren hadden dezelfde naam: Dirk. Zodoende kregen de eerste, tweede en derde Dirksloot hun naam. Omdat alles vaarland was moest het vee altijd met de boot naar het land gebracht worden. De twee hadden al jaren ruzie, en ja hoor, in de boot kregen ze weer ruzie. Bij het land aangekomen vlogen ze elkaar meteen in de haren. Tegen de avond werden de mensen ongerust omdat ze nog niks van de twee Dirken hadden gehoord. Ze gingen zoeken. En wat denk je, ze lagen beiden dood op het land. Nou zei de buurman dat zijn ook twee domme Dirken. En ze liepen met grote passen terug om hulp te halen. Zodoende heet het land waar de boeren lagen Domme Dirk en het land waar de mensen met grote passen terug liepen Passemaker. 4 Toets 4.1 Ruimtelijk kader 4.2 Principeplan 4.3 Toets 5 Aanbevelingen 6 Colofon 2 Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april 2009

3 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding Naar aanleiding van een initiatiefplan voor de renovatie en nieuwbouw op het Roomeinde 17 stelt HzA in opdracht van de gemeente Waterland een stedenbouwkundige toets op. 1.2 Ligging De locatie Roomeinde 17 ligt in Broek in Waterland in het beschermde dorpsgezicht. Aan de westkant wordt het perceel begrenst door het Waterlandse landschap. Aan de noord-, zuid-, en oostkant wordt het perceel begrenst door kavels en door het Roomeinde. Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april

4 2 BELEID 2.1 Provinciaal beleid Het prachtige open landschap van Waterland met zijn verkavelingspatroon, dijken, waterlopen en karakteristieke lintdorpen met hun historische bebouwing, toont een gaaf en samenhangend beeld van de ontginningsen bewoningsgeschiedenis. De provincie heeft zich als doel gesteld om dit prachtige landschap met zijn karakteristieke lintdorpen te behouden volgens het principe behoud door ontwikkeling. Een levendig dorp en landschap zijn van groot belang voor het behouden van de zo gewaardeerde karakteristiek. Wel zullen ontwikkelingen moeten passen binnen de locatie specifieke randvoorwaarden. 2.2 Beschermd dorpsgezicht Het is van belang dat Broek in Waterland zijn gekoesterde karakteristieken behoud en dat onze kinderen hier in de toekomst ook van kunnen genieten. Onder andere om dit voor elkaar te krijgen, is Broek in Waterland als beschermd dorpsgezicht aangewezen. Het gaat bij het beschermd dorpsgezicht voornamelijk om de verschijningsvorm, de vormgeving, de kleur, de detaillering. Maar ook de nederzettingskarakteristiek en de opbouw van het boeren- en civiele-ensemble zijn van belang. Voornamelijk deze laatste punten worden in deze stedenbouwkundige toets getoetst. 2.3 Bestemmingsplan In het bestemmingsplan is voor het bestaande pand op het Roomeinde 17 woondoeleinden categorie I van toepassing. Voor de nieuw te bouwen onderdelen moet een bestemmingsplanwijziging plaats vinden. Het gebied tussen de bebouwingsvlakken is nu aangemerkt als verblijfsgebied. Dit zorgt voor enige lucht in het dicht bebouwd dorpslint en geeft een prachtig zicht over het achterliggende landschap. 2.4 Woningbouwprogramma Waterland Voor de locatie Roomeinde 17 is een indicatie van zeven woningen opgenomen in het Woningbouwprogramma Waterland. De meeste panden aan het Roomeinde zijn opgenomen in de lijst met monumentale panden en objecten in de gemeente Waterland. Het Roomeinde 17 is aangemerkt als beeldbepalend pand en het pand is opgenomen bij het Monumenten Inventarisatie Project jongere bouwkunst Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april 2009

5 Grens beschermd dorpsgezicht, rode contour, archeologisch waardevol gebied Erf Voortuin Tuin met cultuurhistorische waarde Woondoeleinden categorie I Bebouwd gebied Verblijfsgebied Bestemmingsplan Broek in Waterland Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april

6 3 ANALYSE 3.1 Verbinding tussen meren Het grote ongerepte en drassige veengebied dat nu Waterland heet, werd vanaf de tiende eeuw ontgonnen in blokken met een opstrekkende verkaveling. De blokken waren relatief klein, met een onderling afwijkende kavelrichting. Door de afwatering van het gebied droogde het veen uit en klonk het in. Hierdoor daalde het land snel. In de twaalfde en dertiende eeuw werd het gebied geteisterd door enorme overstromingen. Tal van meren en geulen zijn in die tijd ontstaan. Om verdere overstromingen te voorkomen, legden de boeren dijken aan. Het land was echter te drassig geworden voor akkerbouw. Er ontstond een overschakeling op veeteelt, waardoor het karakteristieke weidegebied van Waterland kon ontstaan. Bewoners gingen zich langzamerhand meer toeleggen op handel en scheepvaart, het belang van de landbouw nam af. Het dorp Broek in Waterland werd aan een waterloop gevestigd dat het Belmermeer, het Broekermeer en het Noordmeer verbond. De bebouwing was als lint met name langs de oostelijke oever van deze waterloop gevestigd. Herkenbaar voor identiteit van Broek: Lintbebouwing langs het water 6 Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april 2009

7 3.2 Rond het Havenrak In de zeventiende eeuw ontstond door het droogmalen van de Broekermeer een kleine restruimte, het havenrak. De bebouwing concentreerde zich rond dit water. Het relatief lichte hout leende zich prima als bouwmateriaal op de drassige en slappe bodem. Op enkele plaatsen ontstonden achter de woonhuizen karakteristiek vierkanten, die mogelijk als stal voor vee en opslagplaats voor hooi dienden. Herkenbaar voor identiteit van Broek: Open karakter, beperkte scheiding tussen privé en openbaar, karakteristieke transparante hekwerken Veel groen in voortuinen en openbaar gebied: groen karakter Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april

8 3.3 Tramweg en verdichting Het karakteristieke historische dorpsgezicht is het welvarende deel van Broek. De achttiende eeuw was de glorietijd van Broek. Door beleggingen en rente, verworven door handel- en scheepvaart, groeide de rijkdom gestaag. Huizen werden verrijkt met pronkgevels. De huizen waren geschilderd in allerlei kleuren. Pas later in de 20 ste eeuw kreeg de tint grijs bij de houten huizen de overhand, een op natuursteen gelijkende kleur. Ruimtelijk kenmerkt het dorp zich nog steeds als lintbebouwing met een aantal zijstraten. De tramweg, uit de late negentiende eeuw, zorgt voor verdichting rond dit gedeelte van het dorp. De Zesstedenvaart uit 1661, een kanaal dat Broek verbond met Amsterdam en vijf andere Noord-Hollandse steden. Herkenbaar voor identiteit van Broek: Traditionele bouwstijl, natuurlijk materiaalgebruik, kleurgebruik 3.4 Opbouw van het erf De bebouwing in Broek in Waterland is veelal opgebouwd volgens het principe van hoofdgebouw, bijgebouw/schuur en tuin. Dit onderscheid komt tot uiting in de ligging, materializering en detaillering. Het hoofdgebouw ligt aan de straat en heeft meer detail dan een bijgebouw/schuur. De schuren liggen achter het hoofdgebouw en hebben een sobere uitstraling. Herkenbaar voor identiteit van Broek: Opbouw ensemble met hoofdgebouw, schuur en tuin/erf Tuin/erf Schuur Hoofdgebouw Inspiratie 8 Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april 2009

9 3.5 Schatkaart/randvoorwaarden Het Roomeinde heeft niet voor niets het predicaat beschermd dorpsgezicht verdient. Het is een knus wegje met bebouwing dicht op de straat en ondiepe tuintjes. Privé en openbaar zijn niet scherp van elkaar gescheiden waardoor de hele ruimte een informeel karakter krijgt. De kavels ten westen van het Roomeinde grenzen aan het Waterlandse landschap. De grens wordt gemarkeerd door een sloot en de groene achtertuinen. De tuinen hebben verschillende dieptes waardoor deze blauwe en groene grens verspringt. Opvallend is dat er wel schuren tot aan de grens staan terwijl de hoofdbebouwing ten alle tijden een gepaste afstand houdt ten opzichte van deze grenzen. Direct achter de kavels begint het landschap. In de loop der tijd is achter de kavels van het Roomeinde 5 tot 45 een rommelzone ontstaan met opgaande beplanting en een caravanstalling. Door deze rommelzone weer als weiland in te richten wordt niet alleen de grens tussen dorp en landschap helderder maar krijgen de doorzichten vanaf het Roomeinde ook meer betekenis. Bestaande situatie Schatkaart Rommelzone Bebouwing aan het Roomeinde Doorzichten Roomeinde 17 Sloot als rand Groene rand Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april

10 4 TOETS 4.1 Ruimtelijk kader Toelichting Voor het toetsen van het principe plan voor het Roomeinde 17 is een ruimtelijk kader opgesteld. Het concept is gebaseerd op de schatkaart met aan het Roomeinde de hoofdbebouwing, een groen erf achter op de kavel en daartussen bijgebouwen. De bebouwing is gebouwd in de vorm van een boeren ensemble met een voorhuis, tussenstuk en hooihuis en als tweede bijgebouw een schuurwoning met hooihuis. Ten aanzien van de woonkwaliteit van het tweede bijgebouw heeft twee woningen de voorkeur boven drie woningen. Parkeren tussen de bomen Aantal woningen: 2 of De ruimte tussen de twee gebouwen krijgt een informeel karakter wat tot uiting komt in het informele verloop van de straat en de bestrating. Het deel van de kavel dat ten westen van de sloot ligt wordt weer teruggebracht in de oude staat als weiland. Hierdoor krijgt de doorzicht over het Roomeinde 17 extra betekenis. Sloot als scheiding tussen erf & landschap Ruimte tussen achterkant woning en grens erf Variant: 2 i.p.v. 3 woningen 10 Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april 2009

11 Ruimtelijk kader Groen erf Ensemble met informele tussenruimte Legenda: Ensemble Tuin en erf Weiland Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april

12 Ruimtelijk kader 4.2 Initiatiefplan In het initiatiefplan van W3 Architecten wordt de sfeer van de boerderijensemble gebruikt voor de nieuwbouw. Naast het renoveren en nieuwbouwen van de hoofdbebouwing met hooihuis wordt ook een tweede schuurwoningen en nog een hooihuis gebouwd. De parkeerplaats ligt achter op het erf. 4.3 Toets De stedenbouwkundige basis van het initiatiefplan van W3 Architecten is goed. Het hoofdgebouw met tussenstuk en hooihuis heeft de juiste maatvoering en detaillering. Het tweede hooihuis staat te ver naar achteren en komt daarom in de erf-zone. Door deze woning aan de schuurwoningen te koppelen komt het geheel meer richting het Roomeinde te liggen. Het herinrichten van het gebied achter het erf versterkt de structuur van Broek in Waterland. Op de grens tussen het erf en het achterliggende landschap zou de sloot doorgetrokken moeten worden. Initiatiefplan W3 Detaillering gevel initiatiefplan 12 Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april 2009

13 5 AANBEVELING De architectonische uitwerking van W3 past goed binnen de karakteristiek van Broek in Waterland. De stedenbouwkundige opzet moet aansluiten op het principe van het boerderij ensemble. Belangrijk hierbij is de informele tussenruimte en de opdeling in hoofdgebouw, bijgebouw en groen erf. Als dit principe gehanteerd wordt zal of de achterste hooihuis-woning tegen de schuurwoningen aan komen te liggen of er komen hier twee woningen ipv drie woningen. Het erf moet een informeel karakter krijgen. Om dit te bereiken zou het beheer en eigendom hiervan in handen moeten zijn van de bewoners. De bestrating is niet overal even breed en bestaat uit een rijloper met aanstrating waardoor het parkeren bij de woningen op dorpse/informele wijze opgelost wordt. Ook de bevestiging van de verlichting aan de panden draagt bij aan het informele karakter. Wat betreft het groen op het erf is het belangrijk dat de prunus naast de hoofdbebouwing gehandhaafd blijft. Daarnaast is een check nodig van de waardevolle bomen op het erf. Om het zicht over het achterliggende landschap in stand te houden moet de doorzicht over het erf behouden blijven. De oplossing voor het parkeren achter op het erf is nog te veel gestoeld op standaard oplossingen. Door het parkeren te combineren met bomen (eventueel fruitbomen) wordt dit op een informele manier opgelost en doet de rand van het erf mee in de groene rand van de rest van Broek in Waterland. Dit parkeren kan op graskeien, matten of open bestrating. Een sloot vormt de scheiding tussen het voorste deel van het perceel en het achterste. Door het opschonen van het achterperceel wordt dit weer teruggebracht in de oude staat. Dit houd in het rooien van aanwezige beplanting (met uitzondering van monumentale/beeldbepalende bomen). Het boerderij-ensemble De sloot als rand Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april

14 6 COLOFON De stedenbouwkundige toets voor het project Roomeinde 17 is in opdracht van de gemeente Waterland opgesteld. HzA Stedebouw & Landschap Postbus EA HOORN telefoon: web: 14 Stedenbouwkundige toets Roomeinde 17, gemeente Waterland, april 2009