Inhoudstafel. grondrechtelijke bescherming, restricties DEEL 1. van expressie en informatie. Voorwoord... 5 HOOFDSTUK 1

Transcriptie

1 Voorwoord... 5 HOOFDSTUK 1 Inleiding 1 Situering van het mediarecht als rechtsgebied Begripsomschrijving en afbakening van het mediarecht Kernvraagstuk van het mediarecht DEEL 1 De vrijheid van expressie en informatie : grondrechtelijke bescherming, restricties en aansprakelijkheid HOOFDSTUK 1 De grondwettelijke bescherming van de vrijheid van meningsuiting en van de persvrijheid 1 Algemene situering Actuele implicaties Aanvullende waarborgen HOOFDSTUK 2 Artikel 10 EVRM en de vrijheid van expressie en informatie 1 Algemene situering Artikel 10 EVRM Toelichting Verbod van journalistieke activiteit wegens vroegere veroordeling Publicatieverbod van persartikel, het vermoeden van onschuld en trial by newspaper Kritiek aan het adres van een bekend politicus... 45

2 HANDBOEK MEDIARECHT 3.4 Het einde van het ORF-omroepmonopolie in Oostenrijk De bescherming van het journalistieke bronnengeheim Kritiek op magistraten Onderzoeksjournalistiek, publicatie van vertrouwelijk document, heling Publicatieverbod van foto van verdachte Kritiek op ambtenaren Kritiek op vreemd staatshoofd Artikel 10 EVRM impliceert ook het recht op ontvangst van televisieprogramma s Artikel 10 EVRM en het recht op toegang tot overheidsinformatie of bestuursdocumenten Klokkenluiden beschermd via expressievrijheid Totaalverbod op betaalde politieke reclameboodschappen op televisie in strijd met artikel 10 EVRM Toegang tot internet Politieke expressievrijheid is geen vrijbrief voor aanzet tot vreemdelingenhaat en discriminatie Tijdelijk verbod van openbaarmaking van opiniepeilingen in strijd met artikel 10 EVRM Sommige kortgedingrechtspraak beoordeelt een door de rechter uitgevaardigd verspreidings-, spreek- of uitzendverbod strijdig met artikel 10 EVRM Het arrest in de zaak Argenta: de vrijheid van meningsuiting van werknemers Verspreidingsverbod boek Brusselmans in strijd met artikel 10 EVRM Het journalistieke bronnengeheim: eerst erkend in de rechtspraak, dan ook in de Wet van 7 april Veroordeling van journalist of uitgever slechts verantwoord mits toepassing artikel 10 EVRM HOOFDSTUK 3 De draagwijdte van de grondwettelijke waarborgen inzake vrijheid van meningsuiting en persvrijheid 1 Het verbod van preventieve maatregelen De Wet van 11 april 1936 waarbij de regering gemachtigd werd het binnenbrengen in België van sommige vreemde publicaties te verbieden De mogelijkheid tot inbeslagname van een boek of tijdschrift in het kader van een strafonderzoek

3 1.3 Het vergunningstelsel voor de audiovisuele mediadiensten en het verbod van het aanbieden van elektronische-communicatienetwerken en -diensten Het bevel tot staking in het Wetboek Economisch Recht (o.a. marktpraktijken en consumentenbescherming en intellectuele rechten, auteursrecht en naburige rechten) en de antiracisme- en antidiscriminatiewetgeving De Wet van 1 september 1920 betreffende de filmkeuring Artikel 123sexies Sw.: verbod van medewerking aan redactie voor zover met een politiek karakter De verplichting tot het bekomen van voorafgaande toestemming van de korpsoverste voor het geven van een interview door een magistraat van de zetel De voorafgaande controle en de weigering tot bedeling van poststukken door de Post De voorafgaande toestemming voor aanplakking, distributie van pamfletten of manifestaties De kortgedingrechtspraak: verspreidingsverbod of uitzendverbod De bestraffing a posteriori in geval van bij wet strafbaar gesteld misbruik van de vrijheid van meningsuiting De bevoegdheid van het hof van assisen inzake drukpersmisdrijven De getrapte verantwoordelijkheid HOOFDSTUK 4 Vrijheid van meningsuiting en de bestraffing van aanzet tot discriminatie, haat of geweld en van negationisme en seksisme 1 De Antiracismewet, de algemene Antidiscriminatiewet, de Genderwet en de Wet Bestrijding Seksisme Inleiding De Antiracismewet De algemene Antidiscriminatiewet De Genderwet en de Wet Bestrijding Seksisme De Antidiscriminatiewetten voor het Grondwettelijk Hof Uitingsdelicten in toepassing van de antidiscriminatiewetten De Wet van 23 maart 1995 tot bestraffing van het ontkennen, minimaliseren, rechtvaardigen of goedkeuren van de genocide tijdens WO II

4 HANDBOEK MEDIARECHT 2.1 Situering Toelichting bij de wet van 23 maart De Wet van 23 maart 1995 voor het Arbitragehof De Wet van 23 maart 1995 in de praktijk Slotbeschouwing HOOFDSTUK 5 Media en goede zeden 1 Inleiding De strafbaarstelling van de openbare schending van de goede zeden Wanneer is er sprake van schending van de goede zeden? De Wet van 11 april 1936 betreffende de invoer van obscene publicaties opgeheven Geen reclame voor prostitutie, ontucht en seksuele diensten Verbodsbepalingen ter bescherming van minderjarigen en jongeren De Wet van 1920 inzake de filmkeuring Pornografie en geweld op radio en televisie: de bescherming van minderjarigen Artikel 378bis Sw.: de bescherming van slachtoffers van seksuele misdrijven tegen mediatisering De vrijheid van expressie en informatie en de goede zeden HOOFDSTUK 6 De civielrechtelijke aansprakelijkheid voor journalistiek en media 1 Vooraf ter situering: de strafrechtelijke aansprakelijkheid De civielrechtelijke aansprakelijkheid voor perspublicaties Wat is een onrechtmatige publicatie? Algemeen De vrijheid van het politieke debat en kritiek op politici of publieke personen De betrouwbaarheid of waarheidsgetrouwheid van de informatie De aantasting van de privacy Het recht op afbeelding

5 3.6 Het perspectief van de lezer Wie is aansprakelijk? Welke zijn de sancties? De mogelijkheid van een preventief publicatieverbod via de kortgedingrechter? HOOFDSTUK 7 Het recht van antwoord 1 Algemeen Het recht van antwoord in de gedrukte media Wie heeft recht van antwoord? Aan welke voorwaarden moet de antwoordtekst voldoen? Wanneer, hoe en waar moet het recht van antwoord worden gevorderd? De inlassing van het antwoord De afdwingbaarheid in rechte van het recht van antwoord Het recht van antwoord en de kortgedingrechter Het recht van antwoord in de audiovisuele media Wie heeft recht van antwoord? Aan welke voorwaarden moet de antwoordtekst voldoen? Wanneer, hoe en waar moet het recht van antwoord worden gevorderd? De uitzending van de antwoordtekst Het audiovisueel recht van antwoord voor de rechter Een bijzondere verplichting: de bewaring van de opnames De lege ferenda Het recht van antwoord in het Vlaams Mediadecreet HOOFDSTUK 8 Media en justitie 1 De openbaarheid van de terechtzittingen Mogelijke beperkingen inzake openbaarheid en gerechtsverslaggeving Enkele concrete beperkingen inzake gerechtsverslaggeving Het geheim van het vooronderzoek (opsporingsonderzoek/ gerechtelijk onderzoek) De gerechtelijke voorlichting: basisprincipes en richtlijnen

6 HANDBOEK MEDIARECHT 6 De gerechtsverslaggeving en de civielrechtelijke aansprakelijkheid van de journalist Het al dan niet geoorloofd karakter van sommige journalistieke praktijken inzake nieuwsgaring en gerechtsverslaggeving Het journalistieke bronnengeheim Namen noemen en gerechtsjournalistiek HOOFDSTUK 9 De regulering betreffende de bekendmaking van opiniepeilingen en kiesintentiemetingen 1 Situering Geen bekendmaking van politieke opiniepeilingen in aanloop naar de verkiezingen? Andere beperkingen/verplichtingen in verband met de bekendmaking van opiniepeilingen De wet van 1985 in 2005 opgeheven: van overheidswetgeving naar zelfregulering DEEL 2 Regulering betreffende de audiovisuele media in vlaanderen HOOFDSTUK 10 Omroep en Europees recht: de richtlijn audiovisuele mediadiensten 1 Artikel 10 EVRM en het omroeprecht (Raad van Europa) Geen schending van artikel 10 EVRM Schending van artikel 10 EVRM Artikel 10 EVRM en de toepassing van het Vlaamse Omroepdecreet: enkele voorbeelden Basisverdragen Europese Unie Situering Algemene bepalingen en artikel 11 Handvest Grondrechten EU Specifieke bepalingen

7 2.4 De mededeling van de Commissie betreffende staatssteun aan de openbare omroepen Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, het vrij dienstenverkeer, de vrijheid van vestiging, de mededingingsregels en het Vlaamse Omroepdecreet De Richtlijn Audiovisuele Mediadiensten Inleiding Toepassingsgebied van de richtlijn Het oorspronglandbeginsel en jurisdictie Programmavoorschriften Commerciële communicatie Tenuitvoerlegging en omzetting De omzetting van de richtlijn in het Vlaams omroeprecht Mediaconvergentie en de richtlijn De Elektronische-Communicatierichtlijnen Inleiding Overzicht HOOFDSTUK 11 Het Vlaams Mediadecreet 1 Situering: omroep als gemeenschapsbevoegdheid Algemeen Volheid van bevoegdheid Maken géén deel uit van de bevoegdheid inzake radio-omroep en televisie Convergentie tussen omroep en telecommunicatie: een grijze zone Van een versnipperd wetgevend kader voor radio en televisie naar het Vlaamse Omroepdecreet 1995, het geactualiseerde Mediadecreet 2005 en het gemoderniseerde Mediadecreet Omroepactiviteiten en -diensten: definities Het drielagenmodel: omroeporganisaties, dienstenverdelers, netwerkoperatoren Basisprincipe: een gereglementeerde markt Basisnormen van toepassing op alle omroepdiensten Algemeen Omroepactiviteiten

8 HANDBOEK MEDIARECHT 8.3 Omroepdiensten De Vlaamse omroepwetgeving in de Belgische en Europese context HOOFDSTUK 12 De openbare omroep VRT 1 Situering Van BRT naar BRTN het BRTN-Decreet van 1991 geïntegreerd in het Vlaamse Omroepdecreet van 8 maart van BRTN naar VRT en naar de VRT in een digitaal medialandschap VRT: opdracht en maatschappelijk doel VRT: organisatie Algemeen De algemene vergadering De raad van bestuur De gedelegeerd bestuurder De commissaris-revisor(en) Financieel toezicht door Rekenhof, interne audit en Audit Vlaanderen De financiële middelen van de VRT De beheersovereenkomst tussen de Vlaamse Gemeenschap en de VRT Het personeel van de VRT De gemeenschapsafgevaardigde bij de VRT en de voogdij door de Vlaamse Regering Programmavoorschriften, in het bijzonder betreffende informatieprogramma s en bescherming van minderjarigen De mededelingen van de overheid Derdenprogramma s: geen politieke en sociaal-economische derden meer Algemeen Derden op televisie Derden op de radio Zendtijd voor politieke partijen in pre-electorale periodes Commerciële communicatie op de VRT

9 13 Enkele andere voor de VRT toepasselijke wettelijke bepalingen HOOFDSTUK 13 Radiodiensten 1 Van een versnipperd wettelijk kader en een complexe procedure voor lokale radio s naar één procedure voor het verkrijgen van een omroeplicentie en naar verschillende categorieën van particuliere radio-omroepen De hervorming van van het decretale kader voor de particuliere radio-omroepen Overzicht van radiodiensten en radio-omroeporganisaties in het nieuwe Mediadecreet Gemeenschappelijke voorschriften voor alle particuliere lineaire radio-omroeporganisaties Alle radiodiensten Lineaire radiodiensten Verplichtingen en verbodsbepalingen die specifiek gelden voor landelijke radio-omroeporganisaties Verplichtingen en verbodsbepalingen die specifiek gelden voor regionale radio-omroeporganisaties Verplichtingen en verbodsbepalingen die specifiek gelden voor lokale radio-omroeporganisaties Verplichtingen en verbodsbepalingen die specifiek gelden voor de andere radio-omroeporganisaties De technische normering HOOFDSTUK 14 Televisiediensten 1 Situering Voorafgaand Mediadecreet Formele en organisatorische vereisten voor televisiediensten Inhoudelijke en programmavoorschriften voor televisiediensten Algemene regels uit het Mediadecreet Specifieke vereisten uit het Mediadecreet Specifieke vereisten voor regionale televisieomroeporganisaties

10 HANDBOEK MEDIARECHT 4.1 Situering Erkenning en zendgebieden Voorschriften waaraan regionale omroeporganisaties moeten voldoen Modaliteiten van financiering De distributie van de programma s van de regionale televisieomroepen HOOFDSTUK 15 Commerciële communicatie 1 Inleiding Definities Reclame Zelfpromotie Sponsoring Productplaatsing Telewinkelen Boodschap van algemeen nut Principe: commerciële communicatievrijheid Algemene voorschriften voor commerciële communicatie Basisregels Regels in verband met specifieke producten Commerciële communicatie gericht op minderjarigen, jongeren en kinderen Politieke commerciële communicatie of political advertising Bepalingen in verband met reclame en telewinkelen Identificatie- en scheidingsprincipe Onderbreking van programma s Uurlimiet voor reclame- en telewinkelspots Telewinkelprogramma s Varia Bepalingen in verband met sponsoring op radio en televisie Basisregels voor sponsoring Verplichte sponsorvermeldingen Een buffer tussen de programma-autonomie van de omroep en de mogelijke invloed van de sponsor

11 6.4 Programma s die niet mogen gesponsord worden en verboden sponsors Bijzondere beperkingen voor de openbare omroep Bepalingen in verband met productplaatsing Uitzondering op het identificatie- en scheidingsprincipe Toegestane vormen van productplaatsing Toepasselijke voorwaarden Verboden productplaatsing Toezicht op de reclameregels Achtergrond: de VRRS Van VCM naar VRM Mogelijke sancties HOOFDSTUK 16 Vrije nieuwsgaring, korte berichtgeving en evenementen 1 Situering Vrije nieuwsgaring, het uitzenden van korte berichtgeving en de evenementen sinds Recht op vrije informatiegaring en korte nieuwsverslagen De evenementenregeling Het decreet betreffende de vrije nieuwsgaring en de korte berichtgeving overleeft Grondwettelijk Hof Conflicten in de context van vrije nieuwsgaring TV-Limburg tegen de VRT in verband met KRC Genk Wereldkampioenschap veldrijden Hooglede-Gits VMMa tegen VRT: sportfragmenten op sporza.be HOOFDSTUK 17 Dienstenverdelers en netwerkoperatoren 1 Dienstenverdelers Situering Formele en organisatorische vereisten Substantiële vereisten Must carry-verplichtingen en may carry-bepalingen Netwerkoperatoren Situering Marktanalyses

12 HANDBOEK MEDIARECHT 2.3 Zendvergunningen voor het gebruik van frequenties Kabelnetwerken Etheromroepnetwerken Technische normering Strafbaarstelling piraterij HOOFDSTUK 18 De Vlaamse Regulator voor de Media 1 Situering De organisatie van de VRM Algemeen De algemene kamer De kamer voor onpartijdigheid en bescherming van minderjarigen Monitoring en rapportering door de VRM: praktisch Commerciële communicatie: Kaderbesluit Monitoring Rapportering mediaconcentratie Rapportering beheersovereenkomst VRT De VRM: beslissingen en sancties Uitspraken van de algemene kamer Uitspraken van de kamer voor onpartijdigheid en bescherming van minderjarigen DEEL 3 Media en journalistiek. Media en reclame. Zelfregulering en zelfcontrole HOOFDSTUK 19 Journalistieke deontologie, de AVBB/VVJ, de beroepsjournalist en de Raad voor de Journalistiek 1 Inleiding De beroepsjournalist De titel beroepsjournalist wettelijk beschermd Gevolgen van de titel beroepsjournalist

13 3 Identificatiedocumenten Identificatieformulieren en -kentekens van beroepsjournalisten en persbedrijven Identificatiedocumenten en -kentekens voor nietberoepsjournalisten De T-kaart De AVBB/VVJ en de journalistieke deontologie De Raad voor deontologie, Een wetsvoorstel tot oprichting van een Raad voor de Journalistiek Overheidsinmenging of zelfregulering? De Raad voor de Journalistiek: organisatie, bevoegdheid, werking Doel en werkingsgebied Organisatie Procedure Uitspraak van de Raad, mededeling en bekendmaking De Raad voor de Journalistiek in de praktijk Van richtlijnen, aanbevelingen, gedragsregels en tips tot één Code van de Raad voor de Journalistiek De Raad voor de Journalistiek: minnelijke schikkingen en beslissingen Enkele opmerkelijke, belangwekkende of interessante beslissingen Journalistieke beroepsethiek en recht: een osmotische relatie HOOFDSTUK 20 De reclamecode en de Jury voor Ethische Praktijken inzake reclame 1 Raad voor de Reclame en JEP Doelstelling en bevoegdheid van de JEP Samenstelling en werking van de JEP Een bloemlezing uit beslissingen van de JEP