De Vlaremtrein 2012 in 7 punten

Transcriptie

1 42 // VLAAMS TIJDSCHRIFT VOOR SPORTBEHEER / 2013 / N 237 Artabel De Vlaremtrein 2012 in 7 punten aanpassingen van de vlaremreglementering voor zwembaden rudy Senten ISB-commissie zwembaden rudy.senten@antwerpen.be rudy calders Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH), Antwerpen rudy.calders@pih.provant.be In het Belgisch Staatsblad van 10 september 2013 verscheen het Besluit van de Vlaamse Regering van 7 juni ook de Vlaremtrein 2012 genoemd. Het bevat aanpassingen en wijzigingen van Vlarem die in voege traden op 20 september 2013 of zullen treden op 1 januari Wat betekent deze Vlaremaanpassing nu voor zwembaden? De wijzigingen en aanvullingen die in deze Vlarem-actualisatietrein voorkomen, zijn: nieuwe voorwaarden afkomstig uit het rapport over Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor zwembaden waarvan de herziene editie in 2011 verscheen. In deze studie werden nieuwe inzichten en recente ontwikkelingen inzake waterbehandeling behandeld. 1 De te volgen procedure bij het ledigen van een bassin, maximumgrenzen voor trichlooramine in lucht en een verminderd waterverbruik door langere turnover en een lagere watersuppletie werden in Vlarem opgenomen (zie paragrafen 1-4); 1 BBt-studie zwembaden (Liesbet van den abeele, lezing op de trefdag zwembaden 2011, Scherpenheuvel), zie ook vlaams tijdschrift voor Sportbeheer 227; de integrale tekst van de BBt-studie vind je op

2 zwembad // 43 nieuwe normen voor gebonden chloor die de Vlaremreglementering op het niveau brengt van de regionale en buitenlandse wetgeving (zie paragraaf 5); reeds bestaande voorwaarden voor de infrastructuur waarvoor sneller een afwijking kan bekomen worden (zie paragraaf 6); tekstuele aanpassingen (zie paragraaf 7). De nieuwe reglementering wordt hierna besproken met vermelding in welke zwembaden ze moet toegepast worden, wanneer de wettekst in voege treedt en over welk artikel van Vlarem het gaat. 1. Verminderde milieu-impact bij het ledigen van een zwembad Een nieuw artikel in Vlarem regelt het ledigen van een bassin. Het is van toepassing op alle types overdekteen openluchtbaden en zwemgelegenheden. 2 Wanneer men tijdens het jaarlijks onderhoud een bassin laat leeglopen, komt in soms vrij korte tijd een grote watermassa in het afvalwatercircuit. Meestal is dit de riolering, soms ook een oppervlaktewater waarin afvalwater mag geloosd worden. Het betekent steeds een verstoring van het watermilieu omdat aanzienlijke watermassa s - die nog chloor kunnen bevatten - de werking van een rioolwaterzuiveringsinstallatie kunnen verstoren. Zelfs relatief zuiver zwembadwater kan de werking van een biologische zuivering in een afvalwaterstation verstoren. Om dit voorkomen is het voortaan verplicht om te overleggen met de beheerder van de ontvangende waterloop of van de rioolwaterzuiveringsinstallatie vooraleer een zwembad wordt geledigd. co zwe kt dvi ove aan de bevoegde diensten en in een aantal gevallen volgde men de suggesties ook 2. Soepelere bepalingen voor de turnover van kleine baden In baden met een waterinhoud tot 100 m 3 mag - onder bepaalde voorwaarden - de turnover meer dan 2 uur bedragen. 3 In zwembaden met een waterinhoud tot 100 m 3 (bv. instructie- en kinderbaden) moet de volledige watermassa in maximaal 2 uur rondgepompt worden. Bij lagere bezetting van het bad zou een turnover van meer dan 2 uur kunnen volstaan, doch de bestaande formulering laat geen ruimte voor versoepeling. In het kader van maatregelen tot beperking van het energie- en waterverbruik is het gepast langere rondpomptijden toe te laten mits de waterkwaliteit hierdoor niet in het gedrang komt. In overdekte en openlucht circulatiebaden en therapiebaden met een waterinhoud tot 100 m 3 mag de turnover meer dan 2 uur bedragen indien Toezicht Volksgezondheid toelating verleent. Bovendien mag de turnover 4 uur - de maximumgrens voor grote baden - niet overschrijden. 3. Beperking van het gehalte trichlooramine in de lucht In overdekte baden wordt een maximumgrens opgelegd voor trichlooramine in lucht. 4 In dit tijdschrift werd de problematiek van chlooramines in omgevingslucht al vaak besproken. Het blijft een evergreen in zwemwaterproblematiek. 5 Stikstofhoudende organische vervuiling (ureum, vooral in urine, ook in zweet) reageren met chloorhoudende ontsmettingsmiddelen (natriumhypochloriet) en daarbij worden chlooramines gevormd, eerst monochlooramine, daarna dichlooramine en als laatste trichlooramine. Trichlooramine is zeer vluchtig en gaat onmiddellijk uit het water over naar de bovenliggende luchtlagen. Zwembadgeur : baders klagen dat het stinkt naar chloor. Dit is echter geen zuiver chloor (in de betekenis van chloorgas of van natriumhypochloriet) maar een chloorhoudend omzettingsproduct. In Engelse literatuur spreekt men van een disinfection by-product. Trichlooramine is zeer hinderlijk, prikkelend voor neus, keel en ogen en volgens studies van prof. Bernard en medewerkers kan trichlooramine bijdragen tot longproblemen bij kinderen. Het gaat hier echter niet alleen over de vorming van chlooramines in water. Vaak bespaart men op verwarming door minder lucht te verversen. Dit is vooral effectief in (koude) winterperiodes maar leidt tot meer klachten door toenemende concentraties trichlooramine. Het is dus een zeer complex probleem waarin de bader (urine), de goede (?) 2 art. 168 van de vlaremtrein voegt het nieuwe vlaremartikel toe; treedt in voege op 20 september art , en van de vlaremtrein wijzigen resp. artikels , 6 (overdekte circulatiebaden), , 6 (openlucht circulatiebaden) en , 6 (therapiebaden) van vlarem; deze artikels treden in voege op 20 september Met art , 173 en van de vlaremtrein worden nieuwe vlaremartikels ingevoerd voor overdekte circulatiebaden ( ), hot whirlpools ( ) en therapiebaden ( ); deze artikels treden in voege op 20 september zie o.a. vlaams tijdschrift voor Sportbeheer nr 185 en 203

3 44 // vlaams tijdschrift voor sportbeheer / 2013 / n 237 werking van de waterzuivering én de luchtverversing de belangrijkste rol spelen. Studies hebben aangetoond dat er vanaf 0,5 mg trichlooramine/m 3 (= 500 µg/m 3 ) klachten zijn over de luchtkwaliteit, doch dat die waarde niet wordt overschreden bij een goed werkende waterzuivering en luchtverversing. 6 Elders werden reeds beperkingen opgelegd voor het gehalte aan trichlooramine in zwembadlucht. In Wallonië geldt sedert een maximum van 500 µg/m 3, in het Brusselse hoofdstedelijke Gewest is dezelfde bovengrens van 500 µg/m 3 van kracht en wordt een richtwaarde van 300 µg/m 3 aanbevolen. Dit laatste vinden we terug in de Vlarem-actualisatietrein: voor overdekte circulatiebaden, hot whirlpools en therapiebaden geldt voor trichlooramine in de lucht een richtwaarde van 300 en een grenswaarde van 500 µg/ m³. Het gehalte aan trichlooraminen wordt door en op kosten van de exploitant gecontroleerd op gemotiveerd verzoek van de toezichthoudende ambtenaar van het Vlaams Agentschap voor Zorg en Gezondheid. Deze moet het tijdstip, de apparatuur en de meetmethode ook goedkeuren. De beperking van trichlooramine in zwembadlucht sluit aan bij wat in paragraaf 5 wordt gezegd over gebonden chloor. Hierbij de bedenking dat de maximumgrens voor trichlooramine geldt vanaf 20 september In baden waar trichlooramines zorgen voor overlast, kan - indien de luchtverversing optimaal werkt - slechts een aanpassing van de waterbehandeling oplossing brengen en dit is niet onmiddellijk te realiseren. 4. Verminderde watersuppletie Onder bepaalde voorwaarden mag in sommige baden de watersuppletie beneden 30 liter/bader,dag liggen. 8 In zwembaden moet dagelijks 30 liter water per bader (berekend op de bezetting van de voorgaande dag) ververst worden. Afhankelijk van de graad van vervuiling van de baders zou minder water kunnen volstaan. De bestaande formulering laat echter geen ruimte voor versoepeling. In het kader van maatregelen tot beperking van het energie- en waterverbruik is het gepast minder suppletie toe te laten mits de waterkwaliteit niet in het gedrang komt. In overdekte en openlucht circulatiebaden en therapiebaden mag voortaan minder water gesuppleerd worden als Toezicht Volksgezondheid toelating verleent. evi ch ij co ex wa (urine), de (goede) werking van de waterzuivering én de luchtverversing de belangrijkste rol spelen 5. Minder gebonden chloor in zwembadwater In overdekte baden worden lagere maximumgehalten voor gebonden chloor opgelegd. 9 Deze paragraaf sluit aan bij paragraaf 3 over trichlooramine. Een optimale waterzuivering draagt bij tot minder trichlooramine in lucht. Het is dus zinvol om het maximumgehalte van gebonden chloor in zwembadwater te beperken. De Vlaamse milieuwetgeving sluit hier aan bij de tendens in binnen- en buitenland om gebonden chloor te beperken. 10 Sedert 2009 was er in het Vlaamse Gewest de facto reeds een beperking van gebonden chloor omdat Toezicht Volksgezondheid een gezondheidsrichtwaarde invoerde van 0,6 mg/l in wedstrijd- en sportbaden en 0,4 mg/l in instructie-, peuter- en glijbaanbaden alsook in hot whirlpools. De huidige 1 mg/l bovengrens geldt nog tot en met 31 december 2015 voor zwembaden waarvoor de eerste vergunning tot exploitatie is verleend vóór 1 januari 2013 of waarvoor de eerste vergunning tot exploitatie is aangevraagd vóór 1 januari 2013 en het bad uiterlijk op 1 januari 2014 in gebruik is genomen. Vanaf dan is de nieuwe bovengrens van 0,6 mg/l verplicht. Baden die een vergunning bekwamen na 1 januari 2013 vallen meteen onder de nieuwe regel. 6 j. vankerkom et al. onderzoek naar de luchtkwaliteit in de vlaamse zwembaden, vito rapport 2004/toX/r/009, februari in de recent gewijzigde wetgeving voor zwembaden in het Waalse Gewest (Besluit Waalse regering van 13 juni 2013) worden grenswaarden opgelegd van 500 µg/m³ (= interventie) en van µg/m³ (= onmiddellijke sluiting van het bassin) 8 art , en 178 van de vlaremtrein wijzigen resp. artikels (overdekte circulatiebaden), (openlucht circulatiebaden) (therapiebaden) van vlarem; deze artikels treden in voege op 20 september art , 174-1, en van de vlaremtrein wijzigen resp. artikels , 1 a (overdekte circulatiebaden), (hot whirlpools), (dompelbaden) en a (therapiebaden) van vlarem; deze artikels gelden voor nieuwe baden vanaf 20 september 2013 en in sommige bestaande baden vanaf 1 januari 2016 (zie details in de tekst) 10 in het Waalse Gewest bedraagt de bovengrens 0,8 mg/l en de richtwaarde 0,3 mg/l; het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest hanteert 0,8 mg/l bovengrens en een richtwaarde van 0,5 mg/l. de Franse norm ligt op maximum 0,6 mg/l en de duitse op 0,2 mg/l (!)

4 zwembad // Bestaande voorwaarden waarvoor sneller een afwijking kan bekomen worden De Vlarem-actualisatietrein biedt de mogelijkheid om al dan niet overdekte circulatiebaden en therapiebaden die structureel niet voldoen toch verder te exploiteren. Toen de Vlarem-reglementering ongeveer 20 jaar geleden werd ingevoerd, werden een aantal voorwaarden opgelegd die soms (ingrijpende) bouwtechnische aanpassingen vergden: bv. vloeren met een helling van 1-2%, omkleedcabines van het wisseltype, aan de muur hangende toiletten en filters met een bedhoogte van ten minste 1 meter. In bepaalde gevallen was het niet mogelijk deze aanpassingswerken uit te voeren zonder de stabiliteit van het gebouw of bepaalde lokalen in het gedrang te brengen. Zwembaden die niet aan een of meerdere punten voldeden, vroegen - en verkregen ook meestal - een afwijking van de Minister van Leefmilieu. Extra voorwaarden werden ook opgelegd: goede waterkwaliteit, een hygiëneplan enz. Dit bleef echter een lange en omslachtige administratieve procedure. In deze Vlarem-actualisatietrein kan voor afwijkingen die in de tabel worden vermeld voortaan een toelating bekomen worden via Toezicht Volksgezondheid mits wordt voldaan aan extra voorwaarden. Voor de centrale administratie van het Ministerie van Leefmilieu betekent dit een vermindering van de werklast maar die wordt voor een deel doorgeschoven naar de provinciale afdelingen van Toezicht Volksgezondheid. Deze procedure is administratief wel veel soepeler en sneller. Volgende afwijkende toestanden zijn voortaan mogelijk: a) Natte vloeren Voor kade- en toiletvloeren zonder helling en indien geen afzonderlijke toiletten beschikbaar afwijkende toestand (1) Kadevloer zonder 1-2 % helling (3) (a) overdekte circulatiebaden (2) 169, , 5 Geen afvoerput in diepste punt bassin (3) (c) 169, , 4 Kuiswater kan in recyclerings-circuit of bassin lopen (d) 169, , 4 Geen wisselcabines (3) (e) 169, , 1 Geen afzonderlijke toiletten voor geschoeide / niet geschoeide bezoekers (3) (a) Vloer toilet zonder 1-2 % helling (3) (a) 169, , 1 169, , 2 Staande toiletten (4) (b) 169, , 3 Filterbedhoogte < 1 meter (4) (f) 169, , 2 niet overdekte circulatiebaden (2) 171, , 5 171, , 4 171, , 3 therapiebaden (2) 176, , 5 176, , 4 176, , 3 nvt 176, , 1 nvt 176, , 1 171, , 2 176, , 2 nvt 176, , 3 171, , 2 176, , 2 Deze artikels treden in werking op 20 september (1) de letters (a), (b)... verwijzen naar de toelichting in de tekst (2) 1 regel = artikelnummer van de Vlarem-actualisatietrein; 2 regel = artikelnummer van Vlarem dat wordt gewijzigd (deze artikelnummers beginnen steeds met ) (3) enkel in bestaande zweminrichtingen (4) enkel in bestaande zweminrichtingen mits de afwijkende toestand bestond bij aktename of bij verlenging van de milieuvergunning

5 46 // vlaams tijdschrift voor sportbeheer / 2013 / n 237 zijn voor geschoeide- en niet geschoeide bezoekers zorgt de exploitant in overleg met Toezicht Volksgezondheid voor: een hygiëneplan waarin wordt voorzien dat (1) water afkomstig van de natte baders minimaal om de twee uur wordt weggetrokken en (2) de natte ruimten minimaal dagelijks worden ontsmet; (3) vloercontroles die worden opgenomen in het meetprogramma voor de zwemwaterkwaliteit. De resultaten worden maandelijks bezorgd aan Toezicht Volksgezondheid. Volgende normen worden voor de vloercontroles opgelegd: hebben echter enkel zin wanneer ze genomen worden na reiniging en desinfectie. Het is zeer de vraag wat deze afdrukken waard zijn wanneer ze op willekeurige basis worden genomen. e) Geen kleedkamers van het wisseltype In baden zonder omkleedcabines en kleedkamers van het wisseltype zorgt de exploitant in overleg met Toezicht Volksgezondheid M kki ove vo ch vr ve baden niet tegen eind 2015 de nodige aanpassingen zullen kunnen doorvoeren Parameter kve per 25 cm² (*) Coliforme bacteriën 150 Fecale Colibacteriën 1 Fecale Streptokokken < 1 Pseudomonas aeruginosa 1 Pathogene Staphylokokken 10 Dermatofyten < 1 (*) KVE = kiemvormende eenheden Het is evident om in zwembaden met vlakke vloeren stagnerend water te vermijden omdat het een voedingsbodem kan zijn voor bacteriën en schimmels en dus kan leiden tot microbiologische nabesmetting. Dit is een essentieel punt van het hygiëneplan. Het opvolgen van een hygiëneplan kan gebeuren onder bepaalde omstandigheden. Zo kunnen afdrukken genomen worden van de vloer voor verder bacteriologisch onderzoek. Dergelijke afdrukken b) Staande toiletten Indien de toiletten niet aan de muur zijn bevestigd zorgt de exploitant in overleg met Toezicht Volksgezondheid voor een hygiëneplan. Vloercontroles zijn hier niet vereist. c) Restwater zonder afvoerput In een zwembad zonder afvoerput in het diepste punt van het bassin mag het restwater voortaan door middel van een pomp of een alternatief systeem verwijderd worden; d) Kaden zonder vereiste helling Bij kaden zonder de vereiste helling van 1-2% kan kuiswater in het bassin of in de overloopgoten lopen en zo het recycleringscircuit in. In dat geval wordt voorzien in (1) afvoer van het kuiswater via een volautomatisch systeem met een driewegkraan en (2) maandelijkse meting van de turbiditeit (troebelheid). De turbiditeit mag maximaal 0,5 NTU zijn en het laboratorium moet erkend zijn in de discipline water, conform VLAREL; 11 voor een duidelijk gescheiden zone voor geschoeide en niet geschoeide bezoekers. f) Filters met te lage bedhoogte Als nog filters worden gebruikt met een bedhoogte van kleiner dan 1 meter, mogen ze in gebruik blijven zolang wordt voldaan aan de kwaliteitsvereisten van het zwemwater. Bij vervanging moet een filter met een filterbedhoogte van minimum 1 meter geïnstalleerd worden. 7. Tekstuele aanpassingen In Vlarem wordt de term afwijking vervangen door toelating. Het gaat hier over een tekstuele aanpassing. In de bestaande tekst van Vlarem is nog sprake van een afwijking die Toezicht Volksgezondheid kan verlenen. Wettelijk gezien kan enkel de minister van Leefmilieu afwijkingen toestaan, Toezicht Volksgezondheid kan voortaan een toelating geven voor: 11 ntu = nephelometric turbidity Unit, een eenheid van troebelheid. vlarel (vlaams reglement erkenningen Leefmilieu) regelt de erkenningsvoorwaarden van externe deskundigen en laboratoria. voor onderzoek van zwemwater moet het laboratorium erkend zijn voor wateranalyses. vlarel (Besluit vlaamse regering van 19 november 2010, BS 1 februari 2011, is in voege sedert 1 november 2011) vervangt het Besluit vlaamse regering van 29 juni Hier gaat het over erkenningen conform art. artikel 6, 5, a van vlarel. 12 art , 172-1, 174-2, en van de vlaremtrein wijzigen resp. artikels , 1 c (overdekte circulatiebaden), , 1 c (openluchtcirculatiebaden), , c (hot whirlpools) en quater, c (dompelbaden) van vlarem; deze artikels treden in voege op 20 september art , 172-2, 174-3, en van de vlaremtrein wijzigen resp. artikels , 3 (overdekte circulatiebaden), , 3 (openluchtcirculatiebaden), (hot whirlpools), (dompelbaden) en , 3 (therapiebaden) van vlarem; deze artikels treden in voege op 20 september 2013

6 zwembad // 47 Van ontwerp tot definitief besluit De eerste versie van deze Vlaremactualisatietrein werd begin 2012 gepubliceerd, een tweede versie volgde in het najaar van De ISB-commissie zwembaden maakte in juni en oktober 2012 van de mogelijkheid gebruik om als belanghebbende een advies over te maken aan de bevoegde diensten. En in een aantal gevallen volgde men die suggesties ook. Zo stond in de ontwerptekst dat indien dit werd vermeld in de milieuvergunning de turnover langer mocht zijn dan 2 uur en dat de suppletie van 30 liter/bader,dag lager mocht. Met deze formulering zou de exploitant een wijziging aan de milieuvergunning moeten aanvragen, wat een omvangrijke en tijdrovende procedure is. De ISB-commissie zwembaden merkte op dat een langere tijd voor de turnover respectievelijk een lagere watersuppletie die niet ten koste is van de waterkwaliteit pas duidelijk wordt nadat het zwembad in gebruik is. Daarom stelde ze voor om - naar analogie met de tijdelijke overschrijding van de watertemperatuur - een langere turnover of lagere watersuppletie toe te laten mits akkoord van Toezicht Volksgezondheid. Op deze manier kan vlot een toelating verleend worden en, indien de waterkwaliteit niet meer voldoet, ook ingetrokken worden. Deze suggestie werd in de wettekst opgenomen. Verder formuleerde de commissie bedenkingen bij de metingen van trichlooramine omdat de nu algemeen toegepaste meetmethode trichlooramine niet specifiek meet en wordt beïnvloed door het tijdstip van de meting en de plaats, hoogte en duur van de monsterneming wat eenmalige controles waardeloos maakt. 14 ISB vroeg of een onderzoeksinstelling (bv. VITO) een onderzoeksopdracht kon krijgen om een lijst van betrouwbare, praktisch hanteerbare én voor de zwembadexploitant betaalbare meetmethodes op te stellen. In de ontwerptekst stond eveneens dat trichlooramine moest gemeten worden op vraag van het Vlaams Agentschap voor Zorg en Gezondheid. De ISB-commissie zwembaden vond dit een vage formulering waar de regelgever nog veel kanten mee uit kon. De huidige formulering dat de metingen moeten gebeuren op gemotiveerd verzoek komt aan deze bezorgdheid tegemoet. Met betrekking tot de aanpassing van de bovengrens voor gebonden chloor werd vanuit de ISBcommissie zwembaden aangedrongen op een voldoende lange overgangstermijn. Hier bestaat echter nog altijd de vrees dat veel baden niet tegen eind 2015 de nodige aanpassingen zullen kunnen doorvoeren en genoodzaakt zullen zijn een afwijking op Vlarem aan te vragen. een hogere dan de voorziene maximale watertemperatuur; 12 monsterneming van het zwembadwater door het laboratorium binnen de periode van 2 uur na de opening van het bassin. 13 Besluit suppletie en een langere turnover. Voor bestaande zwembaden kan voortaan op een soepeler wijze toelating bekomen worden voor afwijkingen van bouwtechnische aard. // De belangrijkste wijzigingen die met deze Vlaremtrein worden ingevoerd, liggen op het vlak van de beperking van gebonden chloor in zwembadwater en van trichlooramine in zwembadlucht. Waterverbruik kan beperkt worden door minder KENN ANK i n f o r m e r e n d i n s p i r e r e n d Meer lezen over dit onderwerp? zoek in de isb-kennisbank met de trefwoorden zwembaden, wetgeving, Vlarem 14 in de thans algemeen gebruikte methode van Héry (1994) wordt lucht doorheen een filter gezogen die werd behandeld met basisch arseenoxide dat trichlooramine in chloride omzet. de chloriden worden vervolgens gedoseerd en hieruit wordt het gehalte trichlooramine berekend. Meetmethodes op basis van massaspectrometrie kunnen specifiek trichlooramine bepalen, deze methodes zijn complex en duur en ze vergen veel theoretische en praktische kennis.