Toch bleef het heel veel. Dus heb ik niet bij elk land over elk onderdeel even uitgebreid over de dingen verteld.

Transcriptie

1 Boekverslag door S woorden 8 mei keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding Dit is mijn werkstuk over Scandinavië voor Aardrijkskunde. Ik dacht eerst dat dit wel een hele grote opdracht zou zijn. Nou dat was het dan ook wel. Waar moet ik beginnen en waar zal het wel niet eindigen. Eerst ben ik begonnen om te denken wat er nu zoal in zou moeten staan. Klimaat, geografie, politiek, toerisme, godsdienst, economie, flora en fauna, cultuur, bevolking en mogelijk nog meerdere onderwerpen. Ik kwam er al gauw achter dat ik keuzes moest gaan maken. Uiteindelijk heb ik gekozen voor: Landschap en ligging (geografie) Klimaat Bevolking Cultuur Toerisme Toch bleef het heel veel. Dus heb ik niet bij elk land over elk onderdeel even uitgebreid over de dingen verteld. Ik ben begonnen met een algemeen verhaal over Scandinavië. Daarna heb ik de verschillende landen die deel uitmaken van Scandinavië besproken. Ik ben voor info naar de bibliotheek en reisbureaus geweest. Verder heb ik ook veel op internet gezocht en gevonden Denemarken Landschap en ligging Het koninkrijk Denemarken ligt in Noordwest-Europa en vormt een onderdeel van Scandinavië. Het heeft een oppervlakte van km², met een kustlijn van 7500 km. Het land telt ongeveer 5,5 miljoen inwoners. Het schiereiland Jutland is het grootst. Daarnaast zijn er 474 eilanden waarvan er ongeveer 100 bewoond zijn. De westkust van Jutland bestaat uit lange, brede stranden, de oostkust is een fjordenkust. Het land is laag gelegen met een afwisselend landschap. Het hoogste punt is de Ejer Bavnehøj op de Pagina 1 van 17

2 Jutlandse heuvelrug (172 meter). Het laagste punt is de Lammefjord, -7 meter onder zeeniveau. De langste rivier is de Gadenå, 160 km lang. Ooit was Denemarken een dicht bebost land. Op dit moment bestaat ongeveer 11% van het landoppervlak uit bos. De wildstand in Denemarken is dan ook sterk teruggelopen. De eland, oeros en zelfs wilde zwijnen komen er niet meer voor. Klimaat Denemarken heeft een gematigd zeeklimaat, sterk beïnvloed door de temperatuur van het Noordzeewater. Februari is de koudste maand met een gemiddelde temperatuur van 0 C. De zomers kenmerken zich door veel zonneschijn. In de warmste maand juli is de temperatuur gemiddeld tussen de 15 en 16,5 C. Er valt ongeveer 600 mm neerslag per jaar. De droogste periode valt tussen eind april en begin juni. Als de wind 's winters uit het oosten waait, kan het zeer koud worden, tot -31 C, 's zomers kan de temperatuur door diezelfde oostenwind oplopen tot meer dan 35 C. De wind waait echter vaak uit het westen. Door de vele depressies stormt het aan de westkust gemiddeld meer dan 50 keer per jaar. Bevolking Het koninkrijk Denemarken is sinds 1849 een parlementaire democratie. Daardoor is de macht van het staatshoofd (koning of koningin) beperkt. De uitvoerende macht is in handen van het parlement en de ministerraad (Statsraadet). Er worden drie talen gesproken: het Groenlands, het Deens en het Faerörsk. De grootste steden zijn Kopenhagen met 1,4 miljoen inwoners, Århus ( ), Odense ( ) en Aalborg ( ). Denemarken behoort tot de tien rijkste en economisch hoogst ontwikkelde landen van de wereld. Van het landoppervlak wordt tweederde gebruikt voor de landbouw. Belangrijke producten zijn aardappelen, suikerbieten en koolzaad. De graanopbrengst loopt terug en wordt vooral gebruikt voor het produceren van veevoer of als grondstof voor bierbrouwerijen als Tuborg en Carlsberg. In toenemende mate worden de landbouwgronden gebruikt voor toeristische activiteiten. Opbrengsten uit de bosbouw betreft vooral de export van kerstbomen. Hiervan is Denemarken 's werelds grootste exporteur. Denemarken behoort ook tot de grootste visserijlanden van Europa. Tussen 1966 en 1986 werden 20 grote bruggen gebouwd. De grootste brug is die over de Storstrøm tussen Falster en Seeland (3211 m), en is daarmee een van de langste van Europa. In 1997 werd een 20 km lange brug-tunnelverbinding geopend voor het trein- en autoverkeer tussen de eilanden Funen en Seeland. Cultuur De Denen houden van lekker eten en veel drinken. Mannen en vrouwen roken sigaren en drinken bier of akvavit. Denen zijn in ieder geval heel vriendelijk. Pagina 2 van 17

3 Het Viking bloed stroomt de Denen nog steeds door de aderen en dat zie je bij oude volksdansen, muziek, toneel, boeken en de jaarlijkse Vikingspelen, de Hans Christian Andersen-spelen en tijdens het Roskilde muziekfestival. De Denen houden de oude geschiedenis in ere en hebben veel liefde voor de natuur. Toerisme De Faeroëreilanden en Groenland De Faeroëreilanden ten noorden van Groot-Brittanië behoren ook tot Denemarken. De bevolking van de Faeroër stammen voor een groot deel af van Vikingen. Er zijn 17 eilanden, waarvan 16 bewoond, met een oppervlakte van 1399 km2 en inwoners. Het klimaat heeft milde winters, koele zomers, vaak bewolkt of mistig en zeer winderig. De Slaettaratindur is met 882 meter het hoogste punt. De Faeroër leven van de visverwerking en de scheepsbouw. De landbouw bestaat uit melk, aardappelen, groenten, schapen, zalm en andere vissoorten. Ook Groenland, 's werelds grootste eiland waarvan 84% bedekt is met ijs, behoort tot Denemarken. Het heeft een oppervlakte van km², waarvan km² ijsvrij is. Het hoogste punt is de Gunnbjorn van 3700 meter. De officiële naam van Groenland is Kalaallit Nunaat. De hoofdstad heet Nuuk (Godthåb). Er wordt Deens, Engels en Groenlands (oost-inuits) gesproken. Het aantal inwoners bedraagt en het land heeft sinds 1979 een zelfstandig bestuur. Men leeft er van visverwerking (met name garnalen), pelzen, scheepsbouw (kleine schepen), groenten, schapen, rendieren, visserij. Finland Landschap en ligging Finland heeft een totale oppervlakte van vierkante kilometer (ongeveer acht keer zo groot als Nederland). Hiermee is het één van de grootste landen van Europa. Desondanks heeft Finland de laagste bevolkingsdichtheid van de lidstaten van de Europese Unie: vijftien inwoners per vierkante kilometer (Nederland heeft er 431 per vierkante kilometer). Opvallend aan Finland is dat een derde van het land binnen de poolcirkel ligt. Finland is ook het meest noordelijk gelegen land ter wereld. De drie buurlanden van Finland zijn Noorwegen, Zweden en Rusland. Finland wordt ook wel het land van de duizend meren genoemd, tien procent van het land bestaat namelijk uit water. Deze meren zijn vijf maanden per jaar dichtgevroren. Daarnaast bestaat ongeveer 65 procent van het land uit bossen. Finland is in de meeste gebieden vrij vlak. Alleen in Midden- en Oost-Finland is het wat heuvelachtig en in het uiterste noorden liggen enkele bergen. Het land is ruwweg te verdelen in vier regio's met elk een heel verschillend landschapstype. In het zuiden liggen de Alandeilanden. Dit zijn rotseilanden (scheren) veroorzaakt door gletsjers. In het midden liggen de bossen en wouden van Kuusamo. In het oosten ligt het merengebied en ten slotte in het noorden Lapland. Lapland is één van de laatste wildernissen van Europa. Hier ligt ook de hoogste berg van Finland, Pagina 3 van 17

4 de Haltiatunturi (1328 meter). Klimaat De gemiddelde temperatuur in het zuiden van Finland is in juli zestien tot achttien graden. Dit is vergelijkbaar met de temperaturen in Nederland. In het noorden van Finland is de gemiddelde temperatuur in juli met twaalf tot vijftien graden iets lager. Met het noorden is ook iets bijzonders aan de hand. Dit deel kent namelijk hele lange zomerdagen, hetgeen veroorzaakt wordt door de middernachtzon. Het wordt in deze periode niet donker, alleen een beetje schemerig. Utsjoki heeft de langste zomerdag, deze duurt meer dan twee maanden. Daarentegen wordt het tussen november en januari in Lapland juist nooit dag. Dankzij de invloed van de warme golfstroom is het in de winter redelijk aangenaam in Finland. Zowel in de winter als in de zomer worden de temperaturen hoger ervaren dan ze werkelijk zijn. Dit komt grotendeels door de lucht die over het algemeen vrij droog is. Een derde van de neerslag in Finland is sneeuw. Dit valt in zes maanden en begint in november. Februari is de koudste maand, maar ook de meest geschikte maand om te gaan skiën. Bevolking Finnen, Lappen en Zweden Finland heeft ongeveer 5,2 miljoen inwoners, bestaande uit Finnen Zweden Lappen Meer dan de helft van de bevolking woont in het zuiden en zuidwesten. De grote steden liggen vooral langs de kust. Met meer dan inwoners is hoofdstad Helsinki de grootste stad. De ligging van Finland is vrij geïsoleerd. Het land grenst namelijk aan dunbevolkte gebieden van Zweden, Noorwegen en Rusland. Net als het land, heeft ook de bevolking een gevoel van isolatie. Dit komt met name door de Finse taal. Deze vertoont geen overeenkomsten met de Scandinavische talen. De Finnen scheppen zo hun eigen geïsoleerde wereld en zijn erg gesteld op privacy. Dit komt wat kil over, maar wanneer je de Finnen een beetje beter leert kennen, zijn het meestal heel hartelijke en aardige mensen. De Finse samenleving is grotendeels afgekeken van de West-Europeanen. Het onderwijssysteem lijkt veel op dat van Duitsland en de staatsinrichting heeft veel weg van dat van de Scandinavische landen. Finland is officieel een tweetalig land. 93,1 procent van de bevolking beschouwt het Fins als moedertaal en 5,8 procent het Zweeds. De meeste Finnen spreken beide talen. Het Zweeds is namelijk ook verplicht op middelbare scholen. In Lapland wordt Laps (Samisch) gesproken. Ongeveer 1700 mensen spreken deze taal. Verder spreken de Finnen over het algemeen goed Engels en velen ook Duits. Van taalproblemen zal dus nauwelijks sprake zijn. Het Fins is verwant aan het Estlands en behoort tot de Fins-Oegrische taalgroep. Dit in tegenstelling tot de talen van de Scandinavische landen die van Indo-Europese oorsprong zijn. Bijzonder aan de Finse taal is dat lidwoorden ontbreken en dat er weinig voorzetsels zijn. Het Fins wordt door andere Europeanen beschouwd als een moeilijk te leren taal. Cultuur In tegenstelling tot de geïsoleerde bevolking ging de Finse muziek de hele wereld over. Denk aan de componist Jean Sibelius, die Finse stukken schreef, waarin hij zich verzette tegen Rusland dat Finland overheerste. Ook de Finse architectuur is over de hele wereld bekend. Alvar Aalto heeft naam gemaakt met zijn ontwerpen van onder meer gebouwen en meubilair. In Helsinki is de architecturale rijkdom nog goed te Pagina 4 van 17

5 zien. Gebouwen van onder andere Aalto zijn inmiddels weer grondig gerestaureerd. Vele landen hebben de Finse stijl van architectuur overgenomen. Een eeuwenoude traditie in Finland is de viering van het midzomerfeest, ter ere van de langste dag van het jaar. Er wordt dan gedanst in de straten, vuurwerk afgestoken en gebarbecued. Het symbool van de midzomernacht is de meiboom (een speciaal versierde boom). De mooiste meibomen staan op de Alandeilanden. Zowel de Russische als de Scandinavische keuken hebben het Finse eten beïnvloed. Vis is in het land van de meren erg populair. Enkele Finse visspecialiteiten zijn: graavi kirjolohi (gemarineerde regenboogforel) graavi lohi (gemarineerde zalm) rapu rivierkreeft (vanaf 20 juli verkrijgbaar) Vleesgerechten zijn, met uitzondering van rendier en wild, meestal beïnvloed door de Europese keuken. De Finse dranken zijn ook de moeite van het proberen waard. Finse champagne, bestaande uit witte aalbessen en kruisbessen, is een erg lekkere drank. Aanraders zijn de merken Kavaljeeri en Elysée. Het Finse bier heeft een lichte en frisse smaak. Alcoholvrij bier en pils zijn verkrijgbaar in de supermarkt. Voor sterk bier kun je in de Alkostaatswinkels terecht. Aan de top van de Finse dranken staat toch nog altijd de Koskenkorva. Dit is de Finse uit tarwe gedestilleerde wodka. De alcoholprijzen in Finland zijn redelijk hoog. Dit komt door de sterke importbeperkingen Toerisme Helsinki Helsinki is de hoofdstad van Finland. De stad wordt ook wel 'Witte stad van het Noorden' of 'De Dochter van de Oostzee' genoemd. In 1550 werd Helsinki onder de naam Helsingfors gesticht door de Zweedse koning Gustaaf I Wasa. In 1808 werd de stad zwaar getroffen door een brand. De Russische tsaar Alexander Helsinki riep de stad een paar jaar later uit tot hoofdstad van Finland. De stad is toen weer snel opgebouwd en de naam Helsingfors is toen verdwenen en vervangen door de naam Helsinki. Helsinki is in het jaar 2000 uitgeroepen tot één van de negen culturele hoofdsteden van Europa. Dit viel samen met de 450ste verjaardag van deze stad. Helsinki heeft meer dan een miljoen inwoners en is de grootste havenstad van Finland. De hoofdstad ligt in het zuiden van Finland en wordt door tientallen eilandjes omringd. De liefhebbers van musea komen in Helsinki goed aan hun trekken. Het Fins nationaal museum met werken van Van Gogh en Rembrandt, het nationaal museum met Finse kunst van vroeger en nu, het stadsmuseum met de geschiedenis van Helsinki en vele andere musea zijn zeker het bezichtigen waard. Als je geen museumliefhebber bent, zijn er nog diverse andere mogelijkheden om je te vermaken, zoals: een bezoekje aan de plaatselijke markt op het Kauppatori-plein een dagje naar het pretpark Linnanmälu een kijkje in Helsinki's botanische tuin Ook op de eilanden rondom Helsinki is veel te doen. De grote dierentuin op het eiland Kareasaari en het openluchtmuseum op het eiland Seurasaari zijn hier twee voorbeelden van. 6 december is een belangrijke nationale feestdag voor Finland. Op deze dag wordt de onafhankelijkheid van Finland (1917) gevierd. Een ander belangrijk traditioneel feest is het midzomerfeest in juni. Dit wordt gehouden ter ere van de langste dag van het jaar. De Finnen staan niet voor niets bekend als echte feesten festivalmensen, want begin november is er weer een feest. Dit keer vanwege het begin van de duistere Pagina 5 van 17

6 tijd. Het blijft dan in het noorden de hele dag donker en in het zuiden voor het grootste gedeelte van de dag. Dan is er nog één Finse nationale dag en dat is de 1 meiviering. Voor de rest worden er in Finland dezelfde feestdagen gevierd als in Nederland. In de winter is er in Finland van alles mogelijk op sportief gebied. Langlaufen is de meest populaire sport. Er zijn duizenden kilometers aan langlaufloipes in de bossen en velden van Finland te vinden. Ook het alpineskiën wordt steeds populairder. De Finse pistes zijn goed onderhouden en de hele winter van sneeuw voorzien. Er is ook aan de snowboarders gedacht. Voor hen zijn er speciale faciliteiten, zoals halfpipes, gebouwd. En wat dacht je van een hondensledetocht door de stille bossen of een sneeuwscootertocht over de speciaal geprepareerde sneeuwscootertracks? Een zomerse activiteit die je in Finland goed kunt beoefenen, is wandelen. Tijdens het wandelen kun je uitrusten in één van de vele wildernishutten die je kosteloos kunt gebruiken. Ook watersporten zijn in de zomer erg populair in Finland. Als je uitgeput bent na een dag vol activiteiten, kun je gebruik maken van de Finse sauna. Deze zorgt voor ontspanning en zal je zeker goed doen na een lange, vermoeiende dag. In de zomer vinden er veel verschillende culturele activiteiten plaats. Zo zijn in het kasteel van Savonlinna opera's te horen van Finse componisten. Ook zijn er in Finland ongeveer tweehonderd openluchttheaters. De meest bijzondere is het openluchttheater van Tampere. De achthonderd zitplaatsen worden gedraaid, zodat je de scènes die zich op twee podia afspelen allemaal kunt volgen. De vele folklorefestivals, die in elke plaats of streek georganiseerd worden, zijn ook kenmerkend voor Finland IJsland Landschap en ligging IJsland is het op één na grootste eiland van Europa en ongeveer drie keer zo groot als Nederland. IJsland ligt in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan net ten zuiden van de poolcirkel. 300km ten westen van IJsland ligt Groenland en 1000km ten oosten van IJsland ligt Noorwegen. Geologisch gezien is IJsland nog niet erg oud, de oudste gesteenten zijn nog geen twintig miljoen jaar oud (de oudste gesteenten op aarde zijn 4600 miljoen jaar oud!!). Vulkaanuitbarstingen, lavastromen en aardbevingen geven IJsland nog steeds een ander aanzien. De laatste aardbevingen met een kracht van 6.5 op de schaal van Richter dateren van juni Driekwart van het land bestaat uit zand- en grindwoestijnen, gletsjers, rotsen en lavavelden. Dat houdt in dat slechts een kwart van IJsland blijvend begroeid is. Door de zware regenval en het water van de vele smeltende gletsjers komen er veel rivieren in IJsland voor, die door de snelle stroming geen van allen bevaarbaar zijn. Er zijn gletsjerrivieren en regenwaterrivieren. IJsland heeft zeer veel, vaak kleine meren die gevormd zijn door bodemverzakkingen, lavadijken, ijsdammen en door gletsjers uitgesleten waterbekkens. Watervallen zijn ook kenmerkend voor het IJslandse landschap en komen in alle soorten en maten voor. De hoogste (190 meter) waterval van Europa ligt op IJsland, de Glymur. Gletsjers bedekken ongeveer 11% van IJsland. De grootste gletsjer, de Vatnajökull, bevindt zich in Zuid IJsland en is groter dan alle gletsjers van de Alpen, Noorwegen en andere IJslandse gletsjers samen (8.456 km2). Door het warmer wordende klimaat worden de gletsjers echter steeds dunner en sommige kleine gletsjers zijn al verdwenen. Vulkanen zijn er in vele soorten en ze komen op IJsland allemaal voor. Van al het vulkanische materiaal dat de afgelopen vijfhonderd jaar wereldwijd is uitgestoten, ligt ongeveer de helft op IJsland. De beroemdste Pagina 6 van 17

7 vulkaan op IJsland is de Hekla, die sinds het jaar 1104 al minstens 20 maal is uitgebarsten. De laatste keer dateert van De vulkaan is ongeveer jaar oud en meter hoog. Ook onder de zeespiegel vinden vulkanische uitbarstingen plaats. Geisers ontstaan doordat ondergronds water in één klap omgezet wordt in stoom. Omdat het volume van stoom vele malen groter is als van water wordt het nog boven de stoom aanwezige water met een enorme kracht omhooggeduwd. Hierdoor spuit het water omhoog, soms wel zestig tot zeventig meter hoog. Het hele eiland bestaat uit een gemiddeld m hoog plateau, waarop zich een aantal schilden, tafelvormige verheffingen en vulkanische kegels bevinden. Ongeveer 7% van de oppervlakte bestaat uit laagland. Het vrijwel onbewoonde centrale deel van de hoogvlakte bestaat voor het grootste gedeelte uit lava- en gletsjervelden. De vulkaankegel Öræfa-Jökull (2119 m hoog) in dit massief is het hoogste punt van IJsland. Klimaat Ondanks de noordelijke ligging zijn de korte zomers koel en de lange winters relatief zacht als gevolg van de invloed van de Golfstroom en de iets koelere Groenlandstroom. Wolken, mist en neerslag (op veel plaatsen in het zuiden meer dan 2000 mm per jaar, op de gletsjers tot 6000 mm, in het noorden tussen 300 en 500 mm) komen het hele jaar door voor. De warmste maand is juli (aan de kust 9-11 C), de koudste januari (in het zuiden 0 C, in het noorden en oosten -2 C tot -6 C). Het absolute maximum is 30 C, het absolute minimum -38 C. De gemiddelde jaartemperatuur in Reykjavík is 4,3 C, op Vestmannaeyjar ca. 6 C. Door de noordelijke ligging wordt het 's zomers nauwelijks of niet donker. In november, december en januari is het daarentegen maar enkele uren per dag licht. Bevolking De IJslanders zijn nakomelingen van de Vikingen, vermengd met Schotse en Ierse immigranten. Onder de buitenlanders wordt de grootste groep gevormd door de Denen. Maar 18% van de totale oppervlakte van het eiland is bewoond, met name de zuid- en de westkust. Ongeveer 10% van de IJslanders woont op het platteland en de rest woont in steden en dorpen. 54% van de bevolking woont in Reykjavik en omgeving. De grootste steden zijn de hoofdstad Reykjavík ( inw.), Kópavogu ( inw.), Hafnarfjördur ( inw.) en Akureyri ( inw.) De officiële taal is het IJslands, een verbastering van het Oud-Noors. Het IJslands is een Germaanse taal die in de loop der eeuwen nauwelijks veranderd is. Hoewel er wel buitenlandse invloeden te merken zijn, zijn de schrijftaal en de grammatica grotendeels hetzelfde gebleven. De geïsoleerde ligging en het kleine aantal inwoners zijn natuurlijk van groot belang hierbij. Het enige wat wel sterk veranderd is, is de taalklank. Opmerkelijk is verder dat in het IJslandse alfabet nog letters voorkomen die elders in Europa allang verdwenen zijn. Cultuur De IJslander heeft een diepgeworteld geloof in sagen en legenden die over zijn woongebied de ronde doen. De overleveringen staan bol van trollen, elfen, outlaws, geesten, afturganga's (zombies), Pagina 7 van 17

8 bloeddorstige vrouwen, Vikingkoningen en goden en helden uit de Noordgermaanse mythologie. Vooral elfen worden met groot respect behandeld. Zo worden de wegen speciaal om bekende elfenheuvels heengeleid. De weg tussen de kerk van Kópavogur en de sporthal heet bijvoorbeeld Álfshólsvegur (Elfenheuvelweg). Aan de hoofdstraat van het plaatsje Grundarfjördur igt tussen de huizen met nummer 82 en 86 een vrijstaande elfenrots. Deze 'hidden people' wonen dus op Grundargata 84. Het Reykjavík Theater Gezelschap treedt sinds 1897 op en het door de Staat geleide Nationale Theater sinds haar oprichting in Ze voeren per jaar zo'n 8 à 10 uitvoeringen op, welke bestaan uit IJslandse en vertaalde buitenlandse drama's en blijspelen, maar ook musicals. De IJslandse Dansvereniging treedt ook in het Nationale Theater op, terwijl de Opera, die daar oorspronkelijk ook speelde, nu zijn eigen Opera Huis heeft, waar ieder jaar 5 à 6 produkties worden verzorgd. IJslands uitstekende bijdrage aan de wereldcultuur bestaat uit haar middeleeuwse literatuur, met name de "Saga's van de IJslanders", een uniek genre van realistische en onvergankelijke prozaïsche novellen, geschreven in de landstaal van de 12de en 13de eeuw. Verbazingwekkend modern van stijl, aanpak en onderwerpen, handelen de Saga's over het bestaan, de reputaties, het dagelijkse leven en de heldendaden van prominente IJslanders uit de 10de en 11de eeuw. Ze zijn in een groot aantal buitenlandse talen vertaald en in vele Engelse versies verschenen, zoals de Njáls Saga, Egil's Saga, Laxdaela Saga, de Saga van Gísli en de Saga van Grettir de Sterke. Ondanks de bescheiden grootte van IJsland, duiken toch regelmatig succesvolle muziekgroepen, zangers of zangeressen in het nieuws op. Een goed voorbeeld is Björk, die tegenwoordig een begrip is, met haar uiterst herkenbare zang. In 1995 werd zij uitgeroepen tot beste talent ter wereld. Uit het verleden noem ik Mezzoforte, die prachtige melodieuze, instrumentale muziek maakte. Het conservatorium werd in 1930 opgericht en in 1950 begon het Nationale Symfonie Orkest in samenwerking met de Landelijke Omroep Dienst (SBS) en het Nationaal Theater. Het geeft in de winter iedere 14 dagen concerten. Een enorm aantal concerten en recitals worden iedere week opgevoerd op verschillende bijeenkomsten. Bezoekers van een restaurant zullen ongetwijfeld kiezen uit de rijke sortering vis of gerookt lamsvlees. Voor het dessert kan gekozen worden uit skyr en een uitgebreide, fantasierijke sortering van IJslandse kaassoorten. Toerisme Reykjavík Het is een moderne en verrassende stad, met tal van winkels, musea, uitstekende restaurants en een interessant nachtleven. Al snel vallen de uitgestrekte woonwijken op, die uit nieuwe, degelijk gebouwde huizen bestaan. Reykjavík wekt de indruk van een welgestelde buitenwijk, waar elke vorm van stress ontbreekt. Moderne woningen, beelden, brede wegen, nieuwe auto's en overal ruimte in overvloed. In het oude stadscentrum maken de kleurig geverfde huizen van golfplaat langzaam plaats voor moderne betonnen kantoorgebouwen, appartementen en winkels. De natuur vormt de grootste toeristische attractie van IJsland. Het land is uniek waar het gaat om de vele werkende vulkanen, lavavelden, geisers, gletsjers, watervallen en hete zwavelbronnen waarin men soms Pagina 8 van 17

9 een bad kan nemen. Het toerisme is zich nu redelijk aan het ontwikkelen, maar desondanks zijn alle natuurgebieden (nog) vrij toegankelijk. Nederlanders komen er vooral voor sportieve vakanties, zoals wandelen, fietsen, met terreinauto's rijden en paardrijden op de beroemde inlandse paarden: de IJslanders. Naar het eiland gebracht door de eerste kolonisten is dit kleine, stoere IJslandse paard uniek door zijn vijf gangen en door zijn buitengewone bereidwilligheid. Zowel voor de IJslanders zelf als voor toeristen is het een geweldige ervaring om eens op de rug van een rasechte IJslander te zitten. De paarden dragen met gemak een volwassene. De comfortabele tölt en telgang zijn de gangen waar het paard zo populair mee is geworden. Buitengewoon helder water in een magnifieke omgeving hebben IJsland jarenlang de status van vissersparadijs bezorgd. Daarom is het een verrukkelijke en verfrissende ervaring om een zomervakantie lang de vele mogelijkheden te ontdekken om in de IJslandse rivieren op zalm en forel te vissen. De visser kan optimaal genieten: de rust, de zuivere en verkwikkende lucht, het uitbundige en gevarieerde vogelleven, en tenslotte de unieke schoonheid van het land. Het land beroemd zich erop de beste zalmrivieren ter wereld te hebben en laten buitenlandse 'amateurs' meegenieten. Forel kan ook op veel plaatsen worden gevangen, zowel in meren als in rivieren. Ook het diepzeevissen wordt steeds populairder. Zowel in de zomer als in de winter kan op vele plaatsen wintersport worden beoefend. In de winter is het bijna overal mogelijk, terwijl in de zomer veelal tochten over de vele gletsjers georganiseerd worden. Voorafgaand aan zo'n tocht zal het te doorsteken terrein met behulp van een vliegtuig worden gecontroleerd op gevaarlijke plekken, zoals brede scheuren. Vervolgens wordt met behulp van GPS (satelliet navigatie systeem) de tocht onder uiterst deskundige leiding gemaakt. Op veel plaatsen worden tochten georganiseerd voor de liefhebbers van de vele vogelsoorten, die het land rijk is. Met name in de Westfjorden en rond met meer Mývatn is deze verscheidenheid enorm. Bij een aantal van deze gespecialiseerde tochten wordt u tussen de diverse gebieden met een vliegtuig vervoerd, om zoveel mogelijk van het IJslandse vogelleven te kunnen bewonderen Scandinavië Een verbond van Naties In de eerste eeuw na Chr. maakte de Romeinse magistraat en schrijver Plinius de Oudere in zijn monumentale Naturalis historia als eerste melding van Scandinavië. Veel meer informatie dan dat Scandinavië in het noordwesten van Europa lag, verschafte hij echter niet, en nu, bijna 2000 jaar later, heerst er nog steeds verschil van mening over wat men nu precies onder de aanduiding Scandinavië moet verstaan. Volgens sommige geografen is het alleen het grote, bergachtige schiereiland dat Noorwegen en Zweden omvat. Volgens de meer traditioneel ingestelden bestaat Scandinavië uit de drie oude koninkrjken Denemarken, Noorwegen en Zweden, die ooit onder één kroon verenigd waren. Tegenwoordig wordt het begrip echter meestal gebruikt voor Denemarken, Finland, IJsland Noorwegen en Zweden vijf landen die een aantal godsdienstige, historische en geografische kenmerken gemeen hebben. Pagina 9 van 17

10 De functionele integratie binnen de Scandinavische gemeenschap is uniek. Volgens het in 1962 gesloten verdrag van Helsinki hebben deze vijf landen zich verplicht tot het onderhouden en ontwikkelen van samenwerkingsverbanden op wettelijk, cultureel, sociaal en economisch gebied. Zo worden er gemeenschappelijke posttarieven gehanteerd en worden de respectievelijke industriële, handels, wettelijke en onderwijssystemen steeds meer op elkaar afgestemd. Over en weer mogen de burgers zich vrijelijk in de verschillende aangesloten landen vestigen en werken. Van een paspoortcontrole is niet of nauwelijks sprake, zodat Denen, Finnen, IJslanders, Noren en Zweden in zekere zin elkaars landgenoten zijn geworden. Op het oog is die eenvormigheid een heel bijzondere zaak, zeker wanneer men bedenkt dat de 22,5 miljoen inwoners van Scandinavië her en der verspreid wonen over landen die achtereenvolgens door de Oostzee, de Noordzee en de Atlantische Oceaan van elkaar gescheiden worden. IJsland het meest geïsoleerde land van Europa, ligt op ongeveer 900 kilometer afstand van het schiereiland waarop Noorwegen en Zweden liggen. Met uitzondering van de ijswoestijnen van Groenland, dat officieel nog deel uitmaakt van Denemarken hoewel het bijna geheel op zichzelf staat, beslaat Scandinavië een oppervlakte van vierkante kilometer. De geografische ligging draagt aan de andere kant echter ook weer veel bij aan het gemeenschapsgevoel dat er tussen Scandinavische landen onderling heerst. De landen liggen alle op hogere breedtegraden in het uiterste noordwesten van Europa. Daarnaast zien de Scandinavische landen zich alle geplaatst tegenover het onderhouden van uiterst kostbare communicatiesystemen en zijn ze, met uitzondering van Denemarken, allemaal veel geld kwijt aan de bestrijding van de gevolgen van de zeer strenge winters. Geen van de Scandinavische landen beschikt over een grote verscheidenheid van natuurlijke hulpbronnen, hoewel sommige van die hulpbronnen, zoals hout in Zweden en Finland, in ruime mate voorhanden zijn. In historisch opzicht werden de vijf Noordse landen verenigd in 1397, toen koningin Margaretha van Denemarken de aanzet gaf tot de Unie van Kalmar, een unie waarbij Denemarken, Noorwegen en Zweden en de gebiedsdelen IJsland en Finland onder één kroon kwamen. Aan deze personele unie der drie landen kwam formeel een einde toen Zweden zich in 1523 afscheidde. Noorwegen en Denemarken, waartoe toen ook IJsland en de Faeröer eilanden behoorden, bleven echter nog eeuwenlang onder één vorstenhuis verenigd, terwijl Finland nog zo n 650 jaar nauwe banden met Zweden onderhield tot het in 1809 aan Rusland werd afgestaan. Maatschappelijk gezien hebben de Scandinavische landen ook allerlei gemeenschappelijke kenmerken ontwikkeld. Zo zijn de vijf landen nu grotendeels verstedelijkt en beschikken, afgezien van IJsland over moderne economieën die grotendeels op de industriële en dienstensector zijn geconcentreerd. In de Scandinavische landen bestaan gelijke kansen voor iedereen en zijn de stelsels van sociale voorzieningen zeer hoog ontwikkeld. Bovendien is de levensstandaard overal zeer hoog. Denemarken, Noorwegen en Zweden zijn constitutionele monarchieën, terwijl IJsland en Finland een gekozen president als staatshoofd hebben. Dat is echter een marginaal verschil. In wezen is er in alle vijf landen sprake van een parlementaire democratie op basis van evenredige vertegenwoordiging, en zijn er alle landen zoveel politieke partijen met brede steun vanuit de bevolking dat er meestal coalitieregeringen worden gevormd. Daarnaast hebben de Scandinaviërs de evangelisch-lutherse godsdienst gemeen, 95 procent van de bevolking is lid van de Lutherse kerk, en spreken de Denen, IJslanders, Noren en Zweden talen die nauw Pagina 10 van 17

11 aan elkaar verwant zijn. Het Fins behoort tot een heel ander taalkundige familie, die van de Fins Oegrische talen. Finland is echter officieel tweetalig, zodat de meeste Finnen over een basiskennis beschikken van hun tweede taal, het Zweeds, dat in het middelbaar onderwijs een verplicht vak is. Wanneer Scandinaviërs zich onderling in een van hun eigen talen niet verstaanbaar kunnen maken, kunnen ze altijd terugvallen op Engels, dat op vrij wel alle scholen onderwezen wordt. Van een echte Scandinavische eenheid is echter pas sprake sinds In dat jaar werd namelijk de Noordse Raad opgericht als samenwerkingsorgaan voor de regeringen van Noorwegen, Zweden, Denemarken en IJsland. Finland trad in 1955 tot de Noordse Raad toe. In de afgelopen jaren hebben ook de Deense gebiedsdelen in de Atlantische Oceaan, Groenland, de Faeröer eilanden, en de Aland-eilanden (een autonome Finse provincie in de Oostzee) alle het recht en om hun eigen vertegenwoordigers naar de Noordse raad te sturen. De Noordse raad wierp voor het eerst vruchten af in 1954, toen door de lidstaten werd overeengekomen dat hun burgers voortaan zonder werk- of verblijfsvergunning in elk van de aangesloten landen zouden mogen gaan wonen en werken. Sindsdien hebben, meer dan een miljoen mensen van dat recht gebruik gemaakt, met name grote aantallen Finnen die naar Zweden zijn verhuisd. Andere voorbeelden van Noordse samenwerking zijn het gezamenlijk gebruik van transatlantische satellietverbindingen, het uitwisselen en gezamenlijk produceren van televisieprogramma s, een gezamenlijke aanpak van de milieuproblematiek, het aanleggen van autowegen en bruggen tussen de verschillende landen, het uitreiken van gemeenschappelijke prijzen op het gebied van de schone kunsten en het toekennen van stipendia voor het vertalen van literaire werken van de ene Scandinavische taal in de andere. Met particuliere- en overheidsgelden uit Denemarken, Noorwegen en Zweden werd bovendien een gezamenlijke luchtvaartmaatschappij opgericht, het Scandinavian Airlines System (SAS). Tevens zijn de elektriciteitsnetten van Denemarken, Finland, Noorwegen en Zweden op elkaar aangesloten, zodat eventuele overschotten hun weg naar een ander land kunnen vinden. Daarnaast wordt er nauw samengewerkt op het gebied van vakbonden, sport en jeugdorganisaties. De Scandinavische landen werken ook nauw samen in bepaalde grensgebieden, waar vaak gemeenschappelijke brandweerkorpsen, scholen en ziekenhuizen zijn opgezet, en waar het beleid inzake toerisme, wegenbouw en communicatie nauw op elkaar wordt afgestemd. Van dat soort regelingen profiteren vooral de inwoners van die provincies van Finland, Noorwegen en Zweden die geheel of gedeeltelijk binnen de poolcirkel liggen. In dat gebied, dat Nordkalotten wordt genoemd omdat het er op de landkaart enigszins als kalotje uitziet, wonen zo n mensen in een uitgestrekt en grotendeels onherbergzaam gebied dat zo n vierkante kilometer beslaat. Veel nauwer zullen de banden tussen de Scandinavische landen wel niet worden, want ongeacht hun gevoel van verwantschap zijn de Noordse volkeren toch zeer individualistisch ingesteld en gaan ze prat op de onafhankelijkheid van hun landen. In heel Scandinavië wordt de nationale trots met veel vlag-vertoon gevoed - in havens, op vliegvelden, op jachten en motorboten, bij de ingang van hotels én op tafel in de restaurants en bij de mensen thuis. Merkwaardig genoeg bestaat er echter geen gezamenlijke Scandinavische vlag. De IJslander Gylfi Gislason, een voormalig minister van Onderwijs en lid van de Noordse Raad, heeft daarover eens het volgende gezegd:,,elk land heeft zijn eigen patriottisme ontwikkeld en wil dat ook behouden. De huidige vorm van samenwerking wordt daarbij niet als hinderpaal, maar integendeel als aanmoediging beschouwd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat voorstellen om te komen tot de oprichting Pagina 11 van 17

12 van één Noordse staat of een Noordse unie steevast worden verworpen: de daaraan verbonden voordelen zouden namelijk nooit kunnen opwegen tegen het behoud van de eigen cultuur en identiteit afzonderlijke landen. Met andere woorden, hoewel er op zeer veel fronten wordt samengewerkt, blijft elk Scandinavisch land een staat op zich, met zijn eigen geschiedenis en mythologie, en door de bevolking gedeelde gevoelens die komen uit ervaringen die uniek zijn voor elk afzonderlijk land. Zweden Landschap en ligging Het koninkrijk Zweden (officieel: Konungariket Sverige) is het grootste land van het Scandinavisch schiereiland en is ongeveer 11x zo groot als Nederland. In het westen en noorden grenst Zweden aan Noorwegen. In het noordoosten grenst Zweden aan Finland. In het zuidwesten heeft Zweden een kustlijn van meer dan kilometer langs de Botnische Golf, de Oostzee, de Sont, het Kattegat en het Skagerrak.Tot Zweden horen verder de grotere eilanden Gotland en Öland. Zweden is een zeer langgerekt land. Het noordelijkste punt is Frederiksröset, dat boven de poolcirkel ligt: het meest zuidelijke punt is Smygehuk tegenover de Duitse Oostzeekust. De oppervlakte aan woeste grond in Zweden is 31% met inbegrip van de meer dan meren. 58% van de bodem is bedekt met bossen en de cultuurgrond beslaat 11%. De langste rivier is de Klarälv-Götaälv, 720 km lang. De hoogste berg van Zweden, de Kebnekaise, ligt in Norrland en is ruim 2100 meter hoog. De uiteindelijke vormgeving van het landschap van Zweden kwam tot stand door de ijstijden. De landijsbedekking had een dikte van 2000 tot 4000 m en bedekte het hele land. Door het schuivende ijs werd de bodem gepolijst, het land werd afgevlakt, enkele hardere knobbels werden afgeslepen tot zgn. bultrotsen. Daarnaast vond afzetting van morenemateriaal plaats. Onder het ijs werden kilometers lange en soms 100 m hoge, uit zand en grind bestaande heuvelruggen gevormd. Na het wegvallen van de grote druk van het landijs volgde een langzame opheffing van het land. Hierdoor werden oude kustlijnen sterk opgetilt. Ook nu nog vindt er opheffing plaats, welke in het noorden 100 cm per eeuw bedraagt en bij Stockholm 45 cm, terwijl aan de zuidkust geen opheffing meer meetbaar is. De Zweedse kust bestaat daardoor uit duizenden kleine eilandjes en rotspunten, die net boven water uitsteken. Deze scheren zijn aan de westkust vrijwel geheel kaal, maar langs de oostkust meestal bebost. Zweden wordt in drie grote landschappen verdeeld: Norrland in het noorden, Svealand in het midden en Götaland in het zuiden. Norrland is bergachtig met eindeloze wouden en vele rivieren en meren. Norrland beslaat bijna tweederde van de totale oppervlakte van Zweden. Svealand in het midden van Zweden heeft een wat opener en vriendelijker landschap. Aan de oostkust ligt achter een scherengordel de hoofdstad Stockholm. Rondom Stockholm is het begroeid met dichte wouden. Verder landinwaarts liggen open vlakten waar de Zweden zich al duizenden jaren op de akkerbouw toeleggen. De vruchtbare akkers worden echter ook weer afgewisseld door dichte bossen en moerassige hoogvlakten. Götaland in het zuiden heeft een zeer gevarieerd landschap met o.a in de zuidelijkste provincie Skåne Pagina 12 van 17

13 bloeiende landbouwgebieden en beukenbossen. Verder vindt men er uitgestrekte wouden op stenige grond, nauwelijks geschikt voor landbouw. De westkust is vlak met soms lange zandstranden. Verder een scherenkust met veel eilandjes en inhammen. Hier liggen ook de grote meren Vänern en Vättern. Vänern is het op twee na grootste meer van Europa. Klimaat Zweden heeft net als buurland Noorwegen te maken met de invloed van de Warme Golfstroom. Zo ligt de gemiddelde jaartemperatuur aanzienlijk hoger in streken zoals Noord-Rusland, Alaska en Groenland die op dezelfde breedte liggen. Midden-Zweden heeft een landklimaat met warme droge zomers en koude winters. Oorzaak is de bergketen in Noorwegen waar de wolkenvelden snel stijgen en het dus vaak regent. Gevolg is dat het achter die bergketen veel droger en zonniger is. In het noorden (Lapland) en de oostelijke gebieden langs de Botnische Golf kan het erg koud worden. De Botnische Golf kan zelfs helemaal dichtvriezen. In Lapland komen temperaturen van ± -35 C voor. In de noordelijke berggebieden ligt gemiddeld zo'n twee meter sneeuw die wel tot zeven maanden kan blijven liggen. In Stockholm blijft de sneeuw ongeveer drie maanden liggen. Het zuiden heeft een uitgesproken zeeklimaat als gevolg van de Warme Golfstroom en er valt dan ook wat meer regen dan in de rest van Zweden. Als er sneeuw valt, blijft die niet vaak liggen. Ook de havens blijven ijsvrij. Het zuiden heeft vier tot vijf zomermaanden, het midden drie tot vier en het noorden een tot drie. Van noord naar zuid zijn er met name in de winter grote verschillen in de gemiddelde temperatuur. In januari b.v. is de gemiddelde temperatuur in Lapland -14 C en kan dalen tot meer dan -35 C. Aan de zuidkust is het dan gemiddeld -1 C. De neerslag is ongelijk verdeeld over het land. De westkust tussen Malmo en de Noorse grens krijgt de meeste regen, ± 700 mm per jaar. Het oosten van Zweden heeft maar mm per jaar. Evenals in Zweden en Finland zijn er in Zweden twee bijzondere fenomenen waar te nemen: de middernachtzon en het noorderlicht. De middernachtzon staat voor veel reizigers hoog op het lijstje van bezienswaardigheden. Hoe verder men 's-zomers in de richting van de Noordpool gaat, hoe hoger en langer de zon achter elkaar blijft schijnen. De poolcirkel, die door het noorden van Zweden loopt, is de breedtegraad waarop de zon in de nacht van 21 op 22 juni net boven de horizon blijft staan. De middernachtzon is zelfs in zuidelijker delen van Zweden zichtbaar. Hartje zomer kan men dan zonder veel problemen 's-nachts op straat de krant nog lezen. Omgekeerd blijft de zon in de winter op de poolcirkel natuurlijk onder de horizon staan en op de Noordpool heerst dan de poolnacht. Bij zware bewolking is er natuurlijk veel minder van dit natuurverschijnsel te zien. Het noorderlicht of poollicht is in heldere, koude winternachten te zien. Uit zonnevlekken worden richting aarde elektrische deeltjes weggeschoten die door het magnetischveld om de aarde naar de hogere luchtlagen gestuwd worden, en daar beginnen te gloeien. Er ontstaan dan schitterende kleurschakeringen, in bogen en stralen. Het allermooiste is de noorderlichtkroon, als al die bogen en stralen als een kroon boven de pool lijken te hangen. Bevolking: Zweden heeft ca. 9 miljoen inwoners. Het grootste deel van de Zweedse bevolking behoort tot de meest karakteristieke bevolking van het hele Noorse ras. Met als kenmerken een lange slanke gestalte, smalle Pagina 13 van 17

14 schedel, blond haar en blauwe ogen. De enige etnische minderheid van betekenis wordt gevormd door de ca Lappen in het noorden, die zowel wat betreft lichaamskenmerken als taal en cultuur van de overige Zweden verschillen. Het aantal buitenlanders is tijdens en na de Tweede Wereldoorlog sterk toegenomen en bedroeg in 1994 ruim (6,7% van de bevolking). Zweden is een van de dunst bevolkte landen van Europa, maar er bestaan aanzienlijke regionale verschillen in bevolkingsdichtheid. De gemiddelde bevolkingsdichtheid per km2 is 20. In het uiterste noorden van het land is de dichtheid 3 inwoners per km2 en in de agglomeratie Stockholm 251 inwoners per km2. In de stedelijke gebieden van Stockholm, Göteborg en Malmö woont ruim een derde van de totale bevolking. Vanaf het midden van de negentiende eeuw hebben zich een paar belangrijke verschuivingen in de bevolkingsspreiding voorgedaan. Tussen 1850 en 1900 nam de bevolking van Norrland (de vijf noordelijkste districten) met 116 % toe door de grootscheeps opgezette exploitatie van de bossen en de ijzerwinning. Sedert de Tweede Wereldoorlog is een omgekeerde beweging op gang gekomen als gevolg van de teruglopende werkgelegenheid in dit gebied. Zweden kent al lange tijd een laag geboortecijfer. De gemiddelde levensverwachting is 79 jaar. Cultuur: In Linköping (daar staat een stadhuis uit de zeventiende eeuw), Skara en Eskilstuna is de traditionele oude houtbouw is te vinden. In de streek Dalarna om het Siljanmeer het Zweedse kunsthandwerkcentrum zijn vele houten, roodgeschilderde boerderijen te vinden. Ook in Hälsingland wordt nog volkskunst beoefend, o.a. spinnen, weven, vlechtwerk, hout- en beensnijwerk. Bekend is de Hälsinge-Hambo, een grote volksdansgroep (maximaal 1000 paren), die in juli in vele plaatsen optreedt. Bij Tanum zijn de meeste prehistorische relicten, zoals rotstekeningen en kamergraven, te vinden. Jokkmokk is het centrum van de Lappen. Nationale feestdagen zijn 6 juni ('Vlaggendag', de dag waarop in 1523 Gustaaf Wasa tot koning werd uitgeroepen) en 30 april, de dag waarop koning Karel XVI Gustaaf jarig is. Midzomer: Dit feest wordt gevierd op de vrijdagavond die het dichtst ligt bij 21 juni. In 2000 is dat op vrijdagavond 23 juni. Overal wordt er dan gedanst en gezongen rondom meibomen: palen die traditioneel versierd zijn met berkenbladeren, vlaggen, linten en kransen. Zweden kent vele specialiteiten, die vaak seizoensgebonden zijn. Zoals de 'Kräftskiva'. In augustus wordt in Zweden elk jaar het feest van de rivierkreeften gevierd. De rivierkreeftjes worden gekookt met dille en geserveerd met brood, boter en kruidenkaas. Ter verhoging van de feestvreugde wordt er veel gezongen en wordt er een borreltje bij gedronken. Aan het eind van de zomer eet men aan de noordoostkust van Zweden veel Surströmming. Het betreft hier een kleine haringsoort die in blikken wordt verpakt. De haring heeft een zeer aparte smaak en een sterke geur. Het is zeker geen gerecht voor de ietwat kieskeurige eter, maar meer voor mensen die vaker iets bijzonders eten. De meeste plaatsen hebben wel een restaurant of hotel waar u heerlijk kunt eten. Wat heel populair is bij de Zweden zelf is het zogenaamde Dagens rätt, een dagschotel met meestal een keus uit 3 verschillende gerechten. Hierbij hoort een drankje (frisdrank of licht bier) en u kunt meestal onbeperkt gebruikmaken van een saladebuffet en brood. Koffie toe hoort er in de regel ook bij. Drankjes zijn in Zweden overal vrij prijzig, vooral in restaurants, hotels, cafés en disco's. Dit geldt zowel voor alcoholische als niet-alcoholische dranken. Pagina 14 van 17

15 Tourisme: Bezienswaardige steden naast Stockholm zijn onder meer Malmö, Linköping, Göteborg, Hälsingborg en Visby. Linköping bezit bijvoorbeeld de grootste kathedraal van Zweden en Visby een dertiende-eeuwse kerk en een goed bewaard gebleven stadsmuur met dertien torens. Bij het wintersportcentrum Abisko begint de 393 km lange Kungsleden (Koningspad), een wandelroute dwars door Lapland. Een bekend vogelreservaat is te vinden in Kalmar, terwijl Borås een fraai aangelegde dierentuin heeft. Ystad en Båstad zijn bekende badplaatsen. De Oostzee-eilanden Gotland (hoofdplaats Visby) en Öland (hoofdplaats Borgholm) zijn populair vanwege hun milde klimaat en subtropische plantengroei. Er schijnen heel wat museums in het land aanwezig te zijn. Er zijn voornamelijk voorwerpen uit de vikingentijd te zien Er zijn heel wat monumentale gebouwen, ook voornamelijk uit de vikingentijd. Natuurlijk zijn er ook speciale landschappen. Deze zijn de bergen, de meren en de Taiga. Verder is er in het open gebied in de zomer de middernachtzon te zien. Noorwegen Landschap en ligging Noorwegen is een langgerekt land. Van het uiterste zuiden naar het noorden is de afstand 1752 km. Noorwegen grenst aan Zweden, Finland en Rusland. Deze oostgrens is 1555 km lang. Aan de noord-, westen zuidkant grenst Noorwegen aan de Noorse Zee. Voor deze kust liggen wel eilandjes. Voor zo groot land heeft Noorwegen maar weinig inwoners, ongeveer 4,5 miljoen. Gemiddeld wonen er twaalf mensen op een vierkante meter. In Noorwegen kan maar 4% van de grond voor landbouw worden gebruikt. In het breedste gedeelte van het land ligt het Jotunheimergebergte. Het is bedekt met gletsjers en eeuwige sneeuw. De hoogste berg van Noorwegen is de Glittertind die is ongeveer 2470 meter hoog. Van alle bergen in Noorwegen komen bruisende rivieren naar beneden. Daar wordt elektriciteit mee opgewekt. Noorwegen staat bekent om de fjorden die er zijn. Miljoenen jaren geleden zijn deze fjorden ontstaan. Op sommige plaatsen zijn de fjorden wel meter diep. De langste en diepste fjord is het Sognefjord. Dit fjord is meter diep en 160 km lang. Deze inham word ook wel koning van de fjorden genoemd. Klimaat In Noorwegen valt het klimaat best wel mee. In de zomer is het in Noorwegen gemiddeld graden Celsius. Zelfs in het hoge noorden zijn de temperaturen in de zomer redelijk. Dat komt door de Warme Golfstroom. In de zomers zijn de dagen in Noorwegen veel langer dan bij ons. In het binnenland is het in de winter flink koud. In het noorden kan het wel 40 vriezen. Het waait er dan niet en daarom is het bij die temperatuur wel uit te houden. In december komt de zon hier niet meer boven de horizon, het blijft dan wekenlang donker. We noemen dit de Poolnacht of middernachtzon. Het regent veel in Noorwegen. Ongeveer 2000 mm per jaar, maar de meestem regen valt in de winter. Middelen van bestaan Pagina 15 van 17

16 De Noren leven vooral van vis. Ze verdienen hun geld met landbouw en zeevisserij. In het noorden van Noorwegen trekken ze ook vaak met de sleehonden er op uit. Aan de fjorden en in de plaatsen Bergen en Stavanger is er veel olie, gas en fruitteelt. In het midden van het land vind je landbouw en veeteelt. Voor de Noorse kust liggen in de Noordzee grote olie- en gasvelden. Boortorens halen daar olie en gas uit de bodem van de zee. Veel heeft Noorwegen hiervan niet nodig. Het meeste gaat naar het buitenland. Als er te veel olie op de markt komt dan gaat de prijs naar beneden. Een deel van het oliegeld wordt besteed om de industrie te helpen. Bevolking Er wonen in Noorwegen bijna 4,5 miljoen mensen dat is 13,6 mensen op 1 km2. Noorwegen heeft 19 provincies en 435 gemeenten. Ongeveer 75% van de inwoners woont in de stad en er woont 25% op het platte land. De meeste mensen die in Noorwegen wonen zijn ook in Noorwegen geboren. Er wonen in Noord Noorwegen lappen (mensen uit lapland) deze mensen willen zelf liever Sámi genoemd worden. Deze mensen hebben hun eigen cultuur en hun eigen taal. Demografische kenmerken De bevolkingsdichtheid per vierkante kilometer is bijna overal minder dan 1, behalve in het zuiden waar het 1-10 is. Oslo heeft dan ook minder dan inwoners. De bevolkingsgroei in het Zuiden is gem. 1,0-1,5%, maar hoe verder je naar het Noorden gaat hoe minder dat wordt, totdat er zelfs sprake is van een afname! De werkloosheid is in heel Noorwegen minder dan 6%. Een overgrote meerderheid (60% of meer) van de beroepsbevolking werkt in de dienstensector. 5-10% in de landbouw, en minder dan 30% in de industrie/mijnbouw. Het aandeel van buitenlanders in de totale bevolking is 1.0-2,5%. Dat is laag voor een welvarend Europees land. CULTUUR Noren lezen graag. Zij geven per jaar veel geld uit aan boeken Nkr. 500 per persoon. Jaarlijks worden er ongeveer 4000 boeken in het Noors gepubliceerd en 10% daarvan zijn gedichtenbundels, verhalenbundels en romans geschreven door Noren. Allerlei Noorse sprookjes en vertellingen over trollen zijn wereldwijd bekend. Theater is iets wat in Noorwegen pas laat tot ontwikkeling is gekomen. In 1827 werd het eerste grote theater in Oslo geopend door een Zweed Ohaën Peter Strömberg. Pas in 1960 kwamen er in Noorwegen theaters in alle grotere plaatsen. Ook de muziek is er in Noorwegen sinds In 1970 zijn ook de grote orkesten ontstaan Het Oslo Philarmonic is wereldwijd bekend Noors orkest Leif Ove Andsnes is momenteel de bekendste concertpianist van Noorwegen. Opera is al wel sinds de 19e eeuw bekend in Noorwegen en diverse operasterren hebben in heel Europa opgetreden. Ook de jazz heeft in Noorwegen veel fans en er zijn diverse wereldbekende jazzmusici. De Noorse regering ondersteunt de culturele vormen financieel zeer sterk. Naar de film gaan is ook een geliefde bezigheid en de Noren maken ook zelf veel films die niet onderdoen voor de grote Amerikaanse films. Het meest opvallende in de Noorse architectuur is het gebruik Pagina 16 van 17