Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid. De sanitair installateur WATER. Het bereiden van drinkwater waterbehandeling en drukverhoging

Transcriptie

1 Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid De sanitair installateur WATER Het bereiden van drinkwater waterbehandeling en drukverhoging

2 D E S A N I T A I R I N S T A L L A T E U R WATER: HET BEREIDEN VAN DRINKWATER WATERBEHANDELING EN DRUKVERHOGING FONDS VOOR VAKOPLEIDING IN DE BOUWNIJVERHEID Koningsstraat Brussel Tel.: (02) Fax: (02) info@fvbffc.be

3 VOORWOORD Toen het werkterrein van het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid werd uitgebreid tot de Voltooiingssector, werden de verantwoordelijkheden per beroep verdeeld over werkgroepen: de FVB-secties. Binnen de FVB-sectie «Sanitaire Installaties, Kunststoffen en Gas» werd reeds van bij de aanvang be slist om een leerboek te ontwikkelen. In de loop van de werkzaamheden kreeg het leerboek eerder het ka rak ter van een naslagwerk voor opleiding. Met dit naslagwerk willen we een zo breed mogelijk publiek bereiken: de leerlingen, de volwassenen in opleiding, de opleiders, en last but not least... de sanitair installateur zelf. Ten behoeve van de lezer werd het naslagwerk opgedeeld in verschillende modules. Per afgeronde eenheid werd er telkens een boekje van een 40-tal pagina s opgemaakt. Voor diegenen die zich meerdere boekjes, of de volledige reeks willen aanschaffen, werd een bijbehorende map ontwikkeld, om de boekdelen in op te bergen. De volledige structuur van het naslagwerk vindt u op de keerzijde van de cover. We hopen met dit werk een bijdrage te leveren tot meer uniformiteit in de opleiding en zijn er van overtuigd dat de leerlingen of cursisten met dit werk op een aangename wijze kunnen kennismaken met het zo veelzijdige beroep van «Sanitair Installateur». We willen hierbij al de leerkrachten danken die hun bijdrage hebben geleverd om dit omvangrijk werk te realiseren, evenals de fi rma s die ons hebben geholpen bij de keuze van de illustraties en het corrigeren van sommige teksten. Speciaal willen we de heren N. De Pue ( ) (past-voorzitter L.B.I.S. - Beroepsfederatie Sanitair, Gas en Dakbedekking) en G. Wouters (honorair voorzitter, Verenigde Lood- en Zink be wer kers, Ant werpen) vermelden, die mee aan de wieg stonden van dit project en de verdere realisatie mogelijk maakten. Veel lees ple zier. Stefaan Vanthourenhout, FVB-Voorzitter. WERKGROEP Heeft meegewerkt aan de opmaak van de teksten: De heer Cornelis Opmaak en eindredactie Leerkrachten onderwijs : De heer Boeynaems De heer Ides De heer Uten De heer Verhoeven Coördinatie : De heer P. Becquevort 2

4 INHOUDSTAFEL MODULE IV: WATER HOOFDSTUK I: DRINKWATER... 4 I.1. WATERKRINGLOOP... 4 I.2. DRINKWATERPRODUCTIE... 5 I.2.1. Grondwaterwinning... 5 I.2.2. Oppervlaktewaterwinning... 5 I.3. DRINKWATERDISTRIBUTIE I.3.1. Waterleidingbedrijven I.3.2. De huisaansluiting I.4. DE BINNENINSTALLATIE I.4.1. De technische voorschriften I.4.2. De beveiligingen I.4.3. Huishoudelijke toepassingen I.4.4. Industriële toepassingen HOOFDSTUK II: WATERBEHANDELING EN DRUKVERHOGING II.1. WATERKWALITEIT II.2. HUISHOUDELIJKE WATERBEHANDELING (zie ook MODULE VIII - NIEUWE TECHNOLOGIEËN) II.2.1. Mechanische fi lters II.2.2. Ontharding en anti-kalktoestellen II.2.3. Omgekeerde osmose II.2.4. Dosering van chemicaliën II.2.5. Actieve-koolfilters II.2.6. UV-stralers II.3. DRUKVERHOGING II.3.1. Algemeen II.3.2. Dimensionering en selectie van de pompen II.3.3. Eisen van het waterleidingbedrijf II.3.4. Pompgroep met voorraadketel II.3.5. Pompgroep met schakelvat II.3.6. Continu draaiende pompen met vaste of variabele snelheid Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen. D/1997/1698/03 3

5 HOOFDSTUK I: DRINKWATER I.1. WATERKRINGLOOP Al het water van de aarde vormt een gesloten kringloop. De zon verdampt het water van de oceanen, zeeën en alle oppervlaktewateren. Door afkoeling in de lucht condenseert de waterdamp en valt hij als neerslag (regen, sneeuw of ijskristallen) op de aarde. Door luchtstromingen valt hiervan ongeveer één vijfde op het land. Twee derden hiervan verdampt opnieuw (de kleine kringloop). De rest dringt in de grond of vloeit af naar beken en rivieren (de grote kringloop). Wat in de grond dringt kan door de planten worden opgenomen of sijpelt naar de diepere lagen. Het grondwater kan eeuwen in de grond blijven en duizenden kilometers afleggen vóór het weer aan de oppervlakte van de zee komt om opnieuw te verdampen. Neerslag die in beken en rivieren wordt verzameld, vloeit snel terug naar de zee. Grondwater kan opnieuw aan de oppervlakte komen als een bron en zo beken en rivieren voeden. Neerslag Neerslag Verdamping (bodem, oppervlaktewater, levende wezens) Afvloeiing van de neerslag via de waterlopen en de ondergrond Verdamping van oppervlaktewater BRON: PANDA (WORLD WILDLIFE FUND) 4

6 I.2. DRINKWATERPRODUCTIE Voor de drinkwaterproductie in België gebruikt men ongeveer één derde oppervlaktewater en twee derden grondwater. In het Vlaamse Gewest ligt deze verdeling momenteel ongeveer %. I.2.1. GRONDWATERWINNING Het grondwater kan op verschillende manieren worden gewonnen, naargelang de ligging van de watervoerende laag en het soort grond of gesteente waarin het water zich bevindt: het meest eenvoudige is het opvangen van water van een natuurlijke bron; in ondiepe waterhoudende zandlagen kan het water worden gedraineerd door middel van sleuven, gevuld met grind of draineerbuizen. Dit kan eveneens in de zijwanden van valleien waar draineergalerijen worden aangebracht. meestal wordt echter gebruik gemaakt van boorputten, waaruit het water wordt opgepompt. Vroeger was het grondwater meestal van zeer goede kwaliteit zodat geen of slechts een minimale zuivering nodig was. Dit is evenwel niet altijd meer het geval door de milieuverontreiniging. De hoge gehalten aan nitraten en fosfaten, veelal afkomstig van de landbouw, die doordringen tot in de waterlagen, noodzaken tot extra zuivering. Dikwijls zijn ook bepaalde anorganische bestanddelen in de grondlagen aanwezig, zoals kalk en ijzer. Kalk vormt slechts bij grote hoeveelheden een probleem (zie II.2.2. Ontharding en anti-kalktoestellen). Het ijzer wordt verwijderd door beluchting, waarbij het ijzer oxydeert en onoplosbaar wordt. Ver volgens worden de roestdeeltjes tegengehouden in zandfi lters. I.2.2. OPPERVLAKTEWATERWINNING Het oppervlaktewater wordt genomen uit rivieren of kanalen die een voldoende kwaliteit hebben. Veelal wordt het eerst opgeslagen in bekkens, als reserve bij droge perioden of verontreiniging van de ruwwaterbron. Deze voorraadbekkens hebben ook een sterk zelfzuiverend vermogen, zodat de kwaliteit gunstig evolueert. Oppervlaktewater is niet zuiver genoeg om het zonder meer als drinkwater te gebruiken. De verdere behandeling vindt plaats in meerdere elkaar opvolgende trappen en hangt af van de aard en kwaliteit van het oppervlaktewater. BRON: SOCIETE D ENERGIE DE LA BAIE JAMES (CANADA) 5

7 Een combinatie van volgende zuiveringsmethoden staat ter beschikking. Vlokvorming en snelfiltratie Hierbij worden door toedoen van vlokmiddelen de kleine vaste deeltjes die in het water zweven gevangen en omgezet tot vlokken. Deze vlokken worden vervolgens in filters tegengehouden. Door regelmatige terugspoeling wordt het vuil uit de filters verwijderd, waarna het in een slibbehandeling wordt verwerkt. VLOKVORMING-VLOKVERWIJDERING BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 6

8 DUBBELLAAGSFILTRATIE BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 7

9 Flotatie Algen worden door ingebrachte luchtbelletjes naar de oppervlakte gebracht en vervolgens afgevoerd. FLOTATIE BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 8

10 Actieve-koolfiltratie Bepaalde organische stoffen, alsook pesticiden kunnen goed verwijderd worden door vasthechting aan actieve kool. ACTIEVE-KOOLFILTRATIE BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 9

11 Biologische langzame zandfiltratie Van oudsher wordt deze techniek toegepast, waarbij het water langzaam door een zandlaag stroomt. In de bovenste zandlaag bevinden zich goedaardige bacteriën die bepaalde stoffen gebruiken als voedsel en ze zo verwijderen uit het water. BIOLOGISCHE LANGZAME ZANDFILTRATIE BRON: A.W.W. - ANTWERPEN Na de eigenlijke waterzuivering wordt het water ontsmet (gedesinfecteerd) om eventuele ziektekiemen te doden en het behoud van de goede waterkwaliteit te garanderen tijdens het verblijf in het distributienet. Hiertoe wordt vooral chloor en soms ozon aangewend. Chloor (onder de vorm van natriumhypochloriet ( javel )) heeft als enige het voordeel dat hiermee een veiligheidsfactor beschikbaar blijft voor het eigenlijke distributienet. 10

12 I.3. DRINKWATERDISTRIBUTIE I.3.1. WATERLEIDINGBEDRIJVEN De drinkwaterproductie en -distributie is in België regionaal uitgebouwd. Enkele grote drinkwatermaatschappijen nemen het leeuwendeel voor zich: Voor Vlaanderen: AWW (Intercommunale Vennootschap Antwerpse Waterwerken ) Mechelsesteenweg ANTWERPEN - tel.: 03/ PIDPA (Provinciale en Intercommunale Drinkwatermaatschappij der Provincie Antwerpen) Desguinlei ANTWERPEN - tel.: 03/ TMVW (Tussengemeentelijke Maatschappij der Vlaanderen voor Waterbedeling) Stropkaai GENT - tel.: 09/ VMW (Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening) Trierstraat BRUSSEL - tel.: 02/ IWVA (Intercommunale Waterleidingmaatschappij van Veurne-Ambacht) Doornpanne KOKSIJDE - tel.: 058/ Voor Wallonië: CILE (Compagnie Intercommunale Liégeoise des Eaux) Rue du Canal de l Ourthe LIEGE (Angleur) - tel.: 041/ Régie des Eaux de Charleroi Chaussée de Lodelinsart GILLY - tel.: 071/ SWDE (Société Wallonne des Distributions d Eau) Rue de la Concorde VERVIERS - tel.: 087/ Voor Brussel: BIWM (Brusselse Intercommunale Watermaatschappij) Wolstraat BRUSSEL - tel.: 02/ met haar bijbehorende distributie-intercommunales. 11

13 In de overige gebieden zijn kleinere maatschappijen of gemeentelijke regies actief. Deze maatschappijen hebben zich nationaal verenigd in: BELGAQUA (Belgische Federatie van Drinkwaterbedrijven) (vroeger NAVEWA ) Waterloosesteenweg 255 bus BRUSSEL - tel.: 02/ Het geproduceerde water wordt via leidingen vanuit de productiecentra naar het verzorgingsgebied gebracht. Meestal zijn er watervoorraden onder de vorm van watertorens of waterkelders die tijdens de perioden met laag verbruik gevuld worden. De torens hebben ook een drukregelende functie. Soms wordt de druk in het net gerealiseerd door pompen die het water vanuit reinwaterhouders op de gewenste druk brengen. BRON: VAN ROEY - RIJKEVORSEL BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 12

14 Vanuit de watertorens en -kelders wordt het water verdeeld via het leidingennet, waarop de ver bruikers zijn aangesloten. In deze distributieleidingen bevinden zich hydranten (ook soms brandmonden genoemd), dienstig voor spuiing (ofwel spoeling), monstername en waterafname (ondermeer door de brandweer), en afsluiters om gedeelten te kunnen isoleren. De diameters van de leidingen variëren van 80 mm tot 1300 mm. BRON: PONT-A-MOUSSON (FRANKRIJK) In 1993 waren in België 98 % van de woningen aangesloten op het drinkwaternet. Andere waterbevoorradingswijzen zijn put- en regenwater, wat in vele landelijke woningen aan wezig is, meestal naast leidingwater. De kwaliteit van het putwater is de laatste jaren zeer bedenkelijk geworden. 13

15 I.3.2. DE HUISAANSLUITING De verbinding met de distributieleiding in de straat gebeurt door middel van de huisaansluiting. Enkele uitvoeringswijzen zijn hiervan afgebeeld. NIEUW CONCEPT Optie 1 : Distributieleiding in rijweg Rijweg Voetpad Hoofdstopkraankast Draagplaat in kunststof Schutbuis PVC Hoofdstopkraan Dienstplugkraan Distributieleiding Aanboorzadel Stopkraan (keerklep) Binneninstallatie Wachtbuis voor meter Optie 2 : Distributieleiding in voetpad Voetpad Hoofdstopkraankast Draagplaat in kunststof Schutbuis PVC Hoofdstopkraan Distributieleiding Aanboorzadel Stopkraan (keerklep) Binneninstallatie Wachtbuis voor meter BRON: T.M.V.W. Meterput voor aansluiting van Ø 32 mm Voor grotere diameters : voorschriften vragen aan de exploitant DOORSNEDE GRONDPLAN Opening 0,20 m hoog 0,15 m breed Keerklep Type A Wateraftapkraan Afsluitkraan Watermeter Veiligheidskraan 0,80 m 0,80 m 0,08 0,80 m Aangelegd door de exploitant Aangelegd door aanvrager BRON: T.M.V.W. 14

16 Sommige maatschappijen voorzien een afsluitkraan (hoofdstopkraan) in het voetpad. Binnen is er steeds een afsluitkraan (veiligheidskraan, dienstkraan of stopkraan) waarmee de watertoevoer kan worden afgesloten. Hierna volgt de watermeter of een wachtstuk voor watermeter. Voor grote gebouwen en industrie zijn er bijkomende voorzieningen mogelijk zoals omloopleidingen en aftakkingen voor brandbestrijding. SCHEMA TYPE AANSLUITING VOOR VERBRUIKSLEIDING MET OMLOOP EN BRANDLEIDING HORIZONTALE DOORSNEDE Gevel- straatzijde Meet- en debiettoestellen Omloop Verbruiksleiding Automatische brandblusinstallatie (Sprinkler, e.d.) Brandleiding Niet-automatische brandblusinstallatie (haspels, slangen, e.d.) Persleiding Distributieleiding (***) automatische sproeikoppen voor brandbestrijding onder rechtstreekse voedingsdruk en qua installatie en aansluiting vergelijkbaar met manueel bediende brandhaspels, worden niet als automatische brandblusinstallatie beschouwd. VERKLARING BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 1 T-stuk 2 Schuifafsluiter (geopend) (*) = gesloten en verzegeld : met de omloop (facultatief) kan de bevoorrading verzekerd blijven bij werken aan de watermeter, de begrenzer en of de keerklep van de verbruiksleiding. 3 Uitbouwstuk 4 Snelheidswatermeter (cf. NBN , art ) 5 Keerklep 6 Bochtstuk 7 Verloopstuk (eventueel) (*) = DN 80/50 enkel te plaatsen in geval van brandleiding en verbruiksleiding DN50 (**) = niet te plaatsen in geval van brandleiding DN50 8 Flens - fl ensstuk 9 Volumewatermeter 10 Mechanische debietbegrenzer (eventueel) 15 Hoofdschuifafsluiter (minimum DN80, normaal in de stoep) van de aansluiting 16 Schuifafsluiters (facultatief) voor beveiliging van de bevoorrading bij werken aan de distributieleiding 17 Persmond met perskoppelstuk DN70 - V.I.V (facultatief) 18 Waterreservoir (aangesloten vgl. art. 38 van de technische voorschriften) 19 Pomp OPMERKING : a) de brandleiding en de verbruiksleiding moeten van elkaar gescheiden zijn. b) de verbruiksleiding wordt voorzien van een verzegeld eindstuk met aftapkraan 1/2. Dit verzegeld eindstuk mag door de installateur/abonnee verwijderd worden nadat de binneninstallatie door de watermaatschappij werd goedgekeurd. BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 15

17 De diameter en capaciteit van de aansluiting wordt bepaald in overleg tussen de aanvrager en de watermaatschappij. Voor het tracé van de aansluiting en de plaats van de dienstkraan en watermeter gelden een aantal voorwaarden. Korte aansluitingen worden gebracht tot in de kelder of een gelijkvloerse ruimte (b.v. garage). Indien de afstand te lang is wordt de aansluiting gerealiseerd in een meterput. Deze plaats dient steeds goed bereikbaar te zijn voor werken en meterafl ezing en dient ook vorstvrij te zijn. Werken aan de aansluiting vallen onder de bevoegdheid van de watermaatschappij. De abonnee dient wel toezicht te houden op het binnengedeelte. Een lekkende stopkraan b.v. dient door hem gemeld aan de maatschappij, die voor herstelling zal zorgen. Tevens dient de abonnee te zorgen voor een vorstvrije opstelling van de stopkraan (hoofdkraan) en de meter. Verschillende maatschappijen verplichten de plaatsing van een centrale keerklep als centrale beveiliging van de binneninstallatie (zie ook Technische Voorschriften). De keerklep dient van een goedgekeurd type te zijn. 16

18 I.4. DE BINNENINSTALLATIE I.4.1. DE TECHNISCHE VOORSCHRIFTEN De binneninstallatie is het geheel van leidingen en toestellen in een gebouw, gevoed met drinkwater door de aansluiting. De aanleg en het onderhoud vallen onder de verantwoordelijkheid van de abonnee. De binneninstallatie moet voldoen aan de Technische Voorschriften van BELGAQUA (Belgische Federatie van Drinkwatermaatschappijen VZW), die gebaseerd zijn op de Europese MONTOUTmethode. De watermaatschappijen zelf kunnen nog bijkomende eisen opleggen. De voorschriften hebben tot doel om de goede waterkwaliteit die reglementair gewaarborgd wordt op het leveringspunt (eindpunt van de aansluiting), tot op elk tappunt (de waterkraan) te behouden. Hierbij wordt er tevens over gewaakt dat water, dat zou verontreinigd worden in de binneninstallatie, niet kan terugkeren naar de distributieleiding op de openbare weg (d.m.v. 1 centrale keerklep op de huisaansluiting + individuele beveiligingen op toestellen). Het dient benadrukt dat de abonnee zelf volledig verantwoordelijk is voor het goede behoud van de waterkwaliteit in zijn binneninstallatie en tevens voor elke eventuele terugstroming van verontreinigd water naar de distributieleiding. De Technische Voorschriften hebben 4 onderdelen: voorschriften voor aanleg en gebruik van de binneninstallatie (zie hoofdstuk III.3. Leidingaanleg; Verontreiniging), de beveiligingen (zie I.4.2.), de huishoudelijke toepassingen, de industriële toepassingen. Volgende principes zijn belangrijk in de verhouding tussen de sanitair installateur, de klant en het waterleidingbedrijf: de abonnee is verantwoordelijk voor de binneninstallatie met inbegrip van alle apparaten en toebehoren. Hij zorgt dat deze in overeenstemming is met de voorschriften; aldus moet hij ook alle beveiligingen in perfecte staat van werking houden; het waterleidingbedrijf heeft het recht om de binneninstallatie na te zien. Afwijkingen dienen door de abonnee binnen de termijn, bepaald door het waterleidingbedrijf, in orde gebracht. Indien de binneninstallatie niet in orde is kan de watertoevoer worden geschorst of, bij nieuwbouw, worden ontzegd. Het is aan te bevelen steeds contact op te nemen met het plaatselijk waterleidingbedrijf, om de geldende voorschriften te raadplegen. I.4.2. DE BEVEILIGINGEN De beveiligingen, opgenomen in de Technische Voorschriften van BELGAQUA zijn apparaten die tot doel hebben om elke terugstroming te verhinderen van vreemd of in samenstelling gewijzigd water naar de drinkwaterleiding. De beveiligingen zijn ingedeeld in groepen, aangeduid met twee letters. 17

19 De voornaamste types zijn: De waterhouders (AA, AB, AC, AD en AE) Er is een volledige onderbreking tussen de voeding en de afvoer, zodat ze geschikt zijn voor beveiliging tegen de zwaarste risico s. Enkel het type AE is geschikt als reservoir voor drinkwater. In de overige types van waterhouder is de drinkbaarheid van het water niet gegarandeerd, zodat ze vooral in industriële omgeving (b.v. proceswater in fabrieken...) of voor brandbestrijding bruikbaar zijn. De voeding, afl oop en overloop dienen bepaalde afmetingen te hebben. De voeding dient zich steeds min. 20 mm boven de overloop of rand te bevinden. Type AA: Beveiligingen AA, AB, AC, AD en AE Type AB: Toevoer b Toevoer b a 2b (min. 2 cm) a a 2b (min. 2 cm) c 2b d c (min. 2 cm) Overloop Afvoer optioneel Afvoer optioneel Type AC: Type AD: Toevoer b a 2b (min. 2 cm) a a a 2b (min. 2 cm) b c c 2b d c (min. 2 cm) c 2b Overloop d c (min.2 cm) Afvoer optioneel Type AE: reservoir voor drinkwater Luchtfilter Toevoer OPMERKINGEN : Bij de beveiligingen AA, AB, AC, AD en AE is een drukverhogingspomp of een plaatsing boven het gebruikspunt nodig. De luchtinlaatpijp van beveiliging AC moet over haar totale lengte een doorsnede hebben die minstens gelijk is aan de doorsnede van de toevoerpijp, met een minimum van 25 mm 2 (kleinste afmeting ten minste 4 mm). De beveiliging AE moet worden voorzien van een afneembare beschermkap met een goede afdichting. De openingen voor ventilatie, overloop en leegloop moeten worden beschermd tegen het binnendringen van in secten en ongedierte door geschikte voorzieningen (bijvoorbeeld corrosiebestendig metaalgaas met maaswijdte van ten hoogste 1 mm). e 75±25mm b a 2b (min. 2 cm) Afvoer optioneel w w 50 mm waterslot c 2b d c (min. 2 cm) BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 18

20 De onderbrekers met controleerbare en niet controleerbare verschildrukzone (BA en CA) Er is een tussenkamer die zich, bij terugheveling of terugpersing of bij defect van het apparaat zelf opent voor evacuatie van het water, komende van de binneninstallatie. Men zou ze de - zij het onvolmaakte - smeltzekeringen kunnen noemen van de watersector. De voorplaatsing van een zeef voor het verhinderen van storing door onreinheden is gewenst. Tevens dienen voorzieningen getroffen voor de opvang van het spuiwater. Bij de BA kan de goede werking van buitenaf gecontroleerd worden met behulp van de voorziene drukmeetpunten. Ze zijn toepasbaar bij de meeste risico s van chemische verontreiniging. BRON: SOCLA - BRUSSEL BRON: SOCLA - BRUSSEL 19

21 De mechanische onderbrekers (GB en GA) zijn te vergelijken met de vorige types BA en CA, doch hebben een mechanische werking voor openen van de tussenkamer. BRON: GRUNBECK (DUITSLAND) De beluchters met en zonder beweegbare delen (DA en DC) Deze toestellen maken bij terugvloeiing een onderbreking via beluchtingsopeningen die voor de DA in normaal bedrijf gesloten en voor de DC steeds open zijn. Beide toestellen mogen afwaarts geen afsluiter hebben. BRON: SOCLA - BRUSSEL De keerklep van het controleerbare en niet controleerbare type (EA en EA ) Dit is het meest gebruikelijke type van beveiliging. Het type EA, ook wel keerklep type A genoemd, dient steeds opgesteld achter een afsluiter en controlekraan, hetzij tussen de afsluiter en de keerklep, hetzij op de keerklep zelf, om de keerklep te testen op dichtheid. Dit type wordt soms door het waterleidingbedrijf gevraagd als centrale beveiliging op het vertrek van de binneninstallatie. Type EA of keerklep type B is een keerklep voor inbouw in b.v. mengkranen. Sommige kranen beschikken over een ingebouwde keerklep (deze moet goedgekeurd zijn door BELGAQUA) en zijn dus reeds technisch in orde. 20

22 BELGAQUA heeft een lijst van goedgekeurde keerkleppen. Tevens worden de keerkleppen aanvaard die voldoen aan de norm NBN E BRON: SOCLA - BRUSSEL De beluchter met ingebouwde keerklep (HA) Het betreft een beveiliging die specifi ek dient voor montage op een dubbeldienstkraan. In bepaalde kranen is de beluchter ingebouwd. Van zodra de kraan wordt gesloten wordt lucht ingelaten in de aangesloten soepele slang, wat enig lekwaterverlies tot gevolg heeft. Om dit te ver mijden wordt de HA soms gecombineerd met een ingebouwde keerklep. BRON: EGGEMANN (DUITSLAND) Momenteel is in Europees verband een normalisatie van de reglementering en de beveiligingen aan de gang. Hierdoor zullen nieuwe types hun intrede doen. Alle beveiligingen dienen van een BELGAQUA goedgekeurd type te zijn. Tevens gelden bepaalde installatievoorwaarden. Periodiek nazicht van bepaalde apparaten is een noodzaak. Hiervoor dienen de voorschriften van de fabrikanten te worden gevolgd. Voor bepaalde complexe beveiligingen (BA, GB...) kunnen soms onderhoudscontracten worden afgesloten met de leverancier. Voor meer details wordt verwezen naar het plaatselijk waterleidingbedrijf. 21

23 I.4.3. HUISHOUDELIJKE TOEPASSINGEN De beveiliging van de meest gebruikelijke sanitaire toestellen is zoals aangegeven in onderstaand schema. Voor meer details wordt verwezen naar Module VII. MENGKRAAN Beveiliging van elke koudwatervoeding van de woongelegenheid Beveiliging van elke mengkraan Voorbeeld: APPARTEMENT met twee voedingen Badkamer Kraan Keerklep type A (EA) Kraan Keerklep type B (EA ) op de koudwaterleiding Keuken Keerklep type A (EA) Kraan Kraan Voorbeeld: EENGEZINSWONING Voorbeeld: met individuele beveiliging Watermeter Kraan Keerklep type A (EA) Keerklep type B (EA ) op de koud- en warmwaterleiding W.C. EN URINOIR MET RANDSPOELING Zonder toevoeging van producten Met toevoeging van producten K Spoelkraan Beluchter met beweegbare delen (DA) K Spoelkraan Beluchter met beweegbare delen (DA) K Spoelkraan Beluchter zonder beweegbare delen (DC) Toevoeging producten K Spoelkraan Beluchter zonder beweegbare delen (DC) Toevoeging producten BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 22

24 GOOTSTEEN MET HANDSPROEIER Voorbeeld: koudwatervoeding is centraal beveiligd met keerklep type A (EA) Handsproeier Keerklep type B (EA ) BAD MET HANDSPROEIER Voorbeeld: koudwatervoeding is centraal beveiligd met keerklep type A (EA) Keerklep type B (EA ) Handsproeier Min. 2 cm DUBBELDIENSTKRAAN Keerklep type A (EA) Kraan Kraan Kraan Kraan Beluchter met ingebouwde keerklep (HA) BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 23

25 W.C. Onderbreking Onderbreking Min. 2 cm Min. 2 cm Overloop Overloop Mengkraan (NIET TOEGELATEN) WANVERBINDING Dienstkraan Kraan Watermeter Kraan Pomp Keerklep type A (EA) Kraan Distributiewater Eigen waterwinning ONTHARDINGSAPPARAAT Kraan Keerklep type A (EA) + controlekraan Degelijk deksel Verluchting min. 2 cm Afvoerleiding Onthardingsapparaat Pekelbad Overloopleiding Verluchting min. 2 cm BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 24

26 VOORRAADTOESTEL direct of indirect gestookt gas of elektrisch Keerklep type A (EA) Kraan Beveiliging tegen overdruk Afvoerleiding Verluchting (min. 2 cm) Verluchting (min. 2 cm) Afvoerleiding Veiligheidsgroep met ingebouwde keerklep type A (EA) en afsluitkraan DOORSTROOMTOESTEL tot en met 10 liter inhoud gas of elektrisch Warmtewisselaar Kraan SWW Aanvoer koud water BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 25

27 VOORRAADTOESTEL LAGE DRUK elektrisch SWW Aanvoer koud water Keerklep type A (EA) Afsluitkraan VOORRAADTOESTEL MET WATERDRUK elektrisch Aanvoer koud water SWW Beveiliging tegen overdruk Keerklep type A (EA) of veiligheidsgroep Afsluitkraan Aanvoer koud water BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 26

28 CENTRALE VERWARMINGSINSTALLATIE zonder toevoeging van additieven Met vaste verbinding Gesloten expansievat Vaste verbinding Keerklep type A (EA) Stookketel Kraan (vulling c.v.) Kraan Met tijdelijke verbinding: voorbeeld met HA Gesloten expansievat Tijdelijke soepele verbinding Stookketel (vulling c.v.) Kraan Beluchter met ingebouwde keerklep HA BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 27

29 TOESTEL MET 2 KRINGLOPEN: centrale verwarming en warm water Met tijdelijke verbinding: voorbeeld met HA zonder toevoeging van additieven Beveiliging tegen overdruk Beveiliging tegen overdruk CV uit gas SWW Keerklep type A (EA) Afsluitkraan of veiligheidsgroep Bijvulling cv-kring Afsluitkraan Beluchter met ingebouwde keerklep type HA CV in Aanvoer koud water (Opm.: de beveiliging tegen overdruk kan tevens d.m.v. een expansievat, afwaarts van de keerklep) Met vaste verbinding Beveiliging tegen overdruk Beveiliging tegen overdruk Afsluitkranen CV uit gas SWW Keerklep type A (EA) Afsluitkraan of veiligheidsgroep Bijvulling cv-kring CV in Aanvoer koud water Keerklep type A (EA) (Opm.: de beveiliging tegen overdruk kan tevens d.m.v. een expansievat, afwaarts van de keerklep) BRON: A.W.W. - ANTWERPEN 28

30 I.4.4. INDUSTRIËLE TOEPASSINGEN BELGAQUA heeft voor de verschillende industriële toepassingen technische fi ches gemaakt met opgave van de beveiligingen. Het betreft toepassingen in een groot aantal sectoren: medische apparaten, drankbereiding, grootkeuken, was- en vaatwasmachines, dosering, warmtewisselaars, waterbehandeling, fotografi e, land- en tuinbouw, reiniging, enz. Bepaalde toestellen zijn nationaal gekeurd en voldoen aan deze normen, zodat ze door alle maatschappijen worden aanvaard. Ze zijn vermeld in de BELGAQUA-lijst van conforme apparaten en toestellen, REPERTORIUM genaamd. Het REPERTORIUM en de technische fiches zijn te verkrijgen bij BELGAQUA en bij de waterleidingbedrijven. 29

31 HOOFDSTUK II: WATERBEHANDELING EN DRUKVERHOGING II.1. WATERKWALITEIT Het water dat door de watermaatschappijen verdeeld wordt moet voldoen aan strikte wettelijke bepalingen. Aldus is leidingwater het strengst gereglementeerd, maar ook het best gecontroleerd voedingsproduct. Daartoe moeten echter op vlak van winning, productie en distributie maatregelen worden genomen. Hierdoor is de geschiktheid voor consumptie aan het leveringspunt gegarandeerd, zodat een verdere behandeling bij de abonnee hiervoor niet nodig is. Toch wordt in de praktijk soms huishoudelijke waterbehandeling toegepast. Algemeen dient er hierbij over gewaakt dat: dit enkel gebeurt als er objectieve redenen voor zijn (b.v. gedemineraliseerd water voor productiedoeleinden); ze enkel worden geplaatst op de gedeelten van de drinkwaterleiding waarvoor ze echt noodzakelijk zijn (b.v. ontharding op de warmwaterleiding, in geval van een hoge hardheid); de drinkbaarheid van het water niet in het gedrang kan komen waarbij er desgevallend zelfs schadelijke gevolgen kunnen zijn voor de gezondheid (b.v. bacteriegroei op sommige fi ltertjes) en de binneninstallatie zelf (b.v. aantasting bij totaal onthard water). II.2. HUISHOUDELIJKE WATERBEHANDELING Er zijn twee soorten behandeling: aan het innamepunt: hiermede worden centraal bepaalde stoffen verwijderd of gerecupereerd uit al het water dat doorheen de binneninstallatie loopt; aan het tappunt: hier worden toestellen gebruikt die op geselecteerde waterkranen worden geplaatst om alleen daar bepaalde stoffen gedeeltelijk of totaal te verwijderen of toe te voegen. Dit kan zowel rechtstreeks op de kraan, als juist vóór de kraan. Hiervoor moet de verbruiker bijzonder gewaarschuwd worden. BELGAQUA verspreidde daartoe volgende folders onder haar verbruikers. 30

32 WATERFILTERS? OVERBODIG. Waarschijnlijk krijgt u regelmatig publiciteit voor allerlei soorten waterfilters of individuele waterzuiveringssystemen waarvan de verkopers beweren dat ze aan het kraantjeswater een aangename, natuurlijke smaak verlenen, net bronwater. Om hun argumenten kracht bij te zetten, schrikken zij er niet voor terug alarmerende berichten rond te strooien over de kwaliteit van het leidingwater dat door allerlei onzuiverheden zou besmet zijn. Moet kraantjeswater nog bijkomend behandeld worden? Nochtans wordt het drinkwater gans het jaar door onderworpen aan ontelbare laboratoriumcontroles onder toezicht van de regionale overheid, waaruit blijkt dat het kraantjeswater, dat door de drinkwaterbedrijven op oordeelkundige wijze wordt behandeld, van uitstekende kwaliteit is en alle waarborgen biedt voor de gezondheid van de verbruikers. Leidingwater: strenge normen, nauwgezette controles Leidingwater is het strengst gereglementeerde voedingsproduct: de Europese wetgeving, die door de regionale overheid wordt toegepast en gecontroleerd, legt voor 61 parameters zeer hoge kwaliteitsnormen op. In de laboratoria van de drinkwaterbedrijven worden daarvoor dagelijks duizenden controles uitgevoerd. De aangeboden waterbehandelingstoestellen zijn vaak zeer duur en in wezen overbodig. Wat meer is, de drinkbaarheid kan er in bepaalde omstandigheden ernstig door in gevaar gebracht worden en het water kan zelfs ongeschikt worden voor menselijk verbruik. Het is voor particulieren immers zeer moeilijk om dag in dag uit een optimale werking van deze toestellen te garanderen, die zelden of nooit zijn voorzien van een controlesysteem. Water, een dagelijkse weldaad Vóór alles moet leidingwater beantwoorden aan de drinkbaarheidseisen die gesteld worden door de regionale overheid. Verder is het water een element van comfort en dagelijkse hygiëne, waarvoor het uitermate geschikt is. In sommige streken is het water van nature rijk aan minerale zouten (voornamelijk calcium en magnesium), die in voldoende mate moeten worden opgenomen door het lichaam. Evenwel kunnen deze mineralen, wanneer het water wordt verwarmd, zorgen voor kalkaanslag in huishoudapparaten. Regenwater, een geschenk uit de hemel? Gebruik van regenwater is momenteel in en wordt daarenboven door bepaalde overheidsdiensten aangemoedigd. Regenwater is zeker aan te bevelen voor het wassen van de auto, voor de schoonmaak, om de kamerplanten te gieten en de tuin te besproeien en zelfs, indien mogelijk, voor het doorspoelen van het toilet. Regenwater volstaat normaal gezien echter niet om in alle essentiële behoeften van een gezin te voorzien en wil men regenwater voor deze doeleinden dan toch benutten, dan wordt het vaak zelfs veel duurder dan leidingwater. Regenwater is nooit als dusdanig drinkbaar en er mag in geen geval binnen in de woning een verbinding bestaan met het leidingwaternet. Een waterverzachter kan om problemen van kalkaanslag in sommige huishoudapparaten te vermijden indien het water: zeer hard is (meer dan 35 F of 20 D); wordt verwarmd tot meer dan 55 C maar... het toestel moet door bekwame vakmensen worden geplaatst en onderhouden; er dient steeds een residuele hard heid van minimum 15 F of 8,5 D behouden; bij slechte afstelling veroorzaakt het ontharde water corrosie van de leidingen; het waterverbruik stijgt erdoor; en tenslotte... water voor voedingsdoeleinden en het volledige koudwater circuit worden best niet verzacht. Wil u er meer over weten: Neem contact op met uw waterbedrijf om de samenstelling te kennen van het drinkwater dat u ontvangt. Op uw eenvoudige vraag stuurt BELGAQUA u meer informatie over: waterverzachters huishoudelijke waterfilters oordeelkundig gebruik van regenwater. Deze documentatie kan ook telefonisch aangevraagd worden tijdens de kantooruren op het gratis nummer BRON: BELGAQUA - BRUSSEL Belgische Federatie van Drinkwaterbedrijven VZW Waterloosesteenweg 255/ Brussel 31

33 De verschillende soorten van behandelingstoestellen worden verder in detail besproken. II.2.1. MECHANISCHE FILTERS Ze dienen om gesuspendeerde deeltjes van allerlei aard te verwijderen. Dit kan nuttig zijn voor bepaalde gevoelige toestellen zoals complexe beveiligingen, pompgroepen, fotografi sche toepassingen, enz. Er zijn verschillende versies, naargelang de aard van het filtermedium: spoelfi lters, fi lters uit poreuze materialen en membraanfi lters. Al deze apparaten dienen regelmatig gereinigd, zoniet kunnen er extra drukverliezen optreden, of ook aangroei van bacterieën. BRON: CULLIGAN (BELGIE) II.2.2. ONTHARDING EN ANTI-KALKTOESTELLEN De hardheid van het water wordt bepaald door het gehalte aan calcium- en magnesiumionen. Als eenheid gelden o.a. de Franse ( F) en de Duitse graden ( D). (10 F = 5,6 D). Water wordt als volgt gecatalogeerd: F D Zacht Matig hard Hard >30 >16 De hardheid van het drinkwater voor een bepaalde lokatie kan bij het plaatselijk waterleidingbedrijf worden bekomen. Het water in de Antwerpse regio (verzorgingsgebied AWW) is matig hard (gemiddeld 20 F). Bij verwarming is er een neerslag van kalkproduct, ook ketelsteen genoemd, die zich afzet op de verwarmingselementen van warmwaterinstallaties en vaatwas- en wasmachines. Hoe hoger de temperatuur, hoe groter de afzetting. Dit kan leiden tot minder goede werking en, op lange termijn, tot defecten. Daarom hebben bepaalde huishoudelijke toestellen soms een eigen ont harding. 32

34 Tevens is de werking van zepen minder goed naarmate de hardheid toeneemt. Verzachting van het drinkwater is echter uitsluitend verantwoord bij hard water (> 30 F) in warmwater-installaties, teneinde er hinderlijke kalkaanslag te vermijden. Zeer belangrijk is dat, bij ontharding, er continu over gewaakt wordt dat de uiteindelijke hardheid niet onder 15 F daalt (te regelen met bypass-leiding of dergelijke) en dit om zowel de gezondheid van de verbruiker als de gezondheid van de binneninstallatie te vrijwaren. Er zijn verschillende methoden van ontharding. Ontharders met ionenuitwisseling De ionen, verantwoordelijk voor de hardheid (calcium, magnesium) worden in een harsbed uitgewisseld met natriumionen uit zout, die niet neerslaan. Deze toestellen dient men periodisch te regenereren (= heractiveren). Het beste zijn de systemen die dit automatisch doen in functie van het totale volume onthard water. Er dient regelmatig zout bijgevoegd in het pekelvat. Hierbij dient bijzonder gewaakt over het zuiver houden van deze installatie, omdat langs deze weg gemakkelijk verontreiniging kan optreden. Bij deze apparaten wordt ook het natriumgehalte van het behandelde water verhoogd, wat nadelig kan zijn voor verbruikers waarvoor een natrium-arm dieet is voorgeschreven. BRON: CULLIGAN (BELGIE) Dosering van polyfosfaten (poeder) of silicaat-polyfosfaat (vloeibaar) De toegevoegde stoffen reageren met de calcium- en magnesiumionen zodat ze niet meer kunnen neerslaan. De patronen met toevoegstof dienen regelmatig te worden vervangen. Deze toestellen worden afgeraden omdat de continue goede werking moeilijk te controleren is. Bij dosering dient er inderdaad over gewaakt dat de maximaal toelaatbare concentratie nooit wordt overschreden. Electronische en magnetische anti-kalk-apparaten Onder invloed van electromagnetische velden zouden de calcium- en magnesium-ionen zodanige veranderingen ondergaan dat ze niet meer kunnen neerslaan. De werkingsprincipes zijn evenwel nog niet volledig gekend en er zijn twijfels over de efficiëntie van dit soort apparaten. De concrete gebruiksvoorwaarden zouden inderdaad zeer kritisch zijn, zodat een goede werking niet zou kunnen gewaarborgd worden. Het gebruik ervan in een huishoudelijke installatie is dan niet aan te bevelen. Ook dient men er rekening mee te houden dat de kalk- en magnesium-ionen bij goede werking van het apparaat in oplossing blijven en kunnen conglomereren, wat voor problemen kan zorgen bij afzetting in kraanwerk e.d. Al deze apparaten dienen beveiligd te worden mits voorplaatsing van een goedgekeurde keerklep type EA, zoals bepaald in de technische reglementering (zie p. 20). 33

35 II.2.3. OMGEKEERDE OSMOSE (ZIE OOK MODULE VIII - NIEUWE TECHNOLOGIEËN) Soms dient ten behoeve van productiedoeleinden of voor medische toepassingen (b.v. nierdialyse) het water vrijgemaakt van al de aanwezige ionen. Dit noemt men demineralisatie. Een veel aangewende techniek is de omgekeerde osmose. Deze systemen dienen steeds automatisch te werken. Het toestel moet zodanig zijn dat de geconcentreerde zoutoplossing niet kan terugvloeien. De afvoer van deze afvalstroom vormt trouwens een secundair probleem bij dergelijke apparaten. Het gefilterd water wordt in een reservoir opgevangen. Bij te lange verblijftijden moet hier een desinfectans worden voorzien. Het behandelde water beantwoordt niet meer aan de normen voor drinkwater (omdat meerdere elementen volledig worden verwijderd; ook kan de opstapeling van stoffen op het membraan desge vallend de bacteriologische kiemgroei bevorderen), zodat de opportuniteit van toepassing in huishoudelijke installaties met de nodige voorzichtigheid dient geëvalueerd. Deze waarschuwing is zeer belangrijk, omdat dergelijke apparaten meer en meer worden aangeboden voor huishoudelijk gebruik. De beveiliging gebeurt met onderbrekers met verschildrukzone van het controleerbare type (BA) of gelijkwaardig (GB). II.2.4. DOSERING VAN CHEMICALIËN Dit zijn toestellen die bepaalde vloeibare toevoegstoffen (zinkfosfaat of silicaat-polyfosfaat) in de binneninstallatie doseren ter voorkoming van interne corrosie. De toevoegstoffen vormen beschermende lagen op de kwetsbare gedeelten. De hoeveelheid van toevoeging dient beperkt te zijn tot de wet telijk toegelaten gehalten om de drinkbaarheid te garanderen. Tevens mogen enkel voor het toestel aangepaste stoffen worden gebruikt. In België bestaat er echter nog geen specifi eke reglementering terzake. Als beveiliging is een keerklep (EA) te voorzien, voor zover producten worden gebruikt die verenigbaar zijn met menselijke consumptie. BRON: GRUNBECK (DUITSLAND) II.2.5. ACTIEVE-KOOLFILTERS Deze fi lters, gevuld met actieve kool, beogen de reuk en smaak van het water te verbeteren en ook chloor en sommige zware metalen te verwijderen. De werking is echter beperkt in de tijd, zodat een regelmatige vervanging nodig is. Zij kunnen daarenboven een reële groeihaard zijn van bacteriën, zodat de toepassing ervan volstrekt is af te raden. II.2.6. UV-STRALERS Het water wordt bestraald met UV-licht dat een bacteriedodende werking heeft. Deze toestellen worden gecombineerd met mechanische fi lters. Ze zijn vooral van toepassing in industriële omgevingen. 34

36 II.3. DRUKVERHOGING II.3.1. ALGEMEEN Indien er onvoldoende druk is aan de tappunten van een gebouw dient een drukverhogingsinstallatie met elektrische pompen te worden voorzien. Dit is het geval voor gebouwen met vijf of meer bouwlagen of bij te kleine dimensionering van de binnenleidingen. Tevens zijn er bepaalde toepassingen, zoals brandbestrijding, waar hoge drukken gewenst zijn. De drukverhogingsinstallaties worden meestal centraal geplaatst op het vertrek van de binneninstallatie. Soms worden de hogere bouwlagen (vanaf de vijfde verdieping) hiermee apart voorzien. II.3.2. DIMENSIONERING EN SELECTIE VAN DE POMPEN De dimensionering gebeurt door bepaling van: het maximaal debiet, de opvoerhoogte. Het maximaal debiet is afhankelijk van de aard van het gebouw (appartement, ziekenhuis...) het aantal tappunten en de bezettingsgraad. De opvoerhoogte Hp = H statisch + H dynamisch met H statisch = H niv + H min - Hv Opvoerhoogte Hp van de pomp P (druk) H dyn. H p H min. H stat. Tappunt H niv. H v Aansluiting Afsluiter Vacuümstop Pomp Keerklep BRON: A.W.W. - ANTWERPEN BRON: DAB - GROOT-BIJGAARDEN H niv = hoogteverschil tussen het hoogste tappunt en de aansluiting. H min = vereiste druk aan het tappunt (b.v. 15 mwk) (meterwaterkolom) ofwel 150 Kilo Pascal (kpa) ofwel 1,5 bar. Hv = beschikbare netdruk op de aansluiting. H dynamisch = drukverliezen in de leidingen en toestellen bij afname. 35

37 Met deze gegevens kunnen de pompen worden geselecteerd op basis van de pompcurven. Meestal worden meerdere pompen (2 à 3) voorzien voor bedrijfszekerheid en voor trapsgewijze werking (in cascade), teneinde energie te besparen. Typisch is een installatie met 3 pompen, waarvan 2 pompen elk de helft van het gevraagde debiet kunnen leveren en de derde pomp in reserve staat. De moderne stuureenheden laten alle pompen regelmatig werken om problemen na lange stilstand te vermijden. Het verschil tussen de in- en uitschakeldruk dient beperkt te blijven (richtwaarde max. 150 kpa) om een gelijkmatig drukcomfort aan het tapeinde te geven. Hogedrukcircuits dienen te worden beveiligd tegen overdruk, b.v. door een ontlastingsklep. Er wordt door de waterleidingbedrijven een maximale afname opgelegd in functie van de capaciteit van de aansluiting en watermeter. Een juiste berekening en keuze van de pompgroep en dimensionering van de eventuele vaten is van het grootste belang. Daarom wordt best beroep gedaan op gespecialiseerde firma s (b.v. studie bureaus of de producenten/leveranciers van pompgroepen). Tevens wordt best vooraf contact opgenomen met het waterleidingbedrijf. II.3.3. EISEN VAN HET WATERLEIDINGBEDRIJF Pompgroepen die op aansluitingen zijn opgesteld dienen aan een aantal eisen te voldoen. Ze mogen geen aanleiding geven tot: onderdruk of drukstoten in het net of de binneninstallaties, geluidshinder of trillingen, aantasting van de drinkwaterkwaliteit. Ook moet de pomp beschermd zijn tegen eventuele loskomende deeltjes vanuit de distributieleiding, b.v. door plaatsing van een fi lter voor de pomp. Vóór de opstelling dient een volledig dossier te worden ingediend ter goedkeuring, met volgende gegevens: opstellingsschema met benaming van de onderdelen, pompgegevens (type, druk-debietgrafi eken...), inhoud van de voorraadketel of het schakelvat, werkingsparameters (hoogte van het gebouw, max. debiet, opvoerhoogte). De pompgroep dient aan de voeding uitgerust te zijn met een beveiliging tegen onderdruk (vacuümstop), elektrisch gekoppeld aan de pompen. Werking vacuümstop Het diafragma (a) gaat open indien de waterdruk aan de intredezijde meer dan 10 kpa (1 mwk) bedraagt. Onder deze waarde wordt het diafragma (a) door zijn voorspanning op de torpedovormige kern (b) gedrukt en sluit hierdoor de watertoevoer af. Door deze volkomen sluiting is het onmogelijk dat de betreffende installatie een onderdruk in het drinkwaterleidingnet veroorzaakt. BRON: WATTS - AARTRIJKE 36

38 Aan de perszijden en in de by-pass dienen steeds goedgekeurde keerkleppen te worden voorzien. Trillingen kunnen worden opgevangen door plaatsing op kunststof draagblokken en het gebruik van geïsoleerde muurdoorgangen en geïsoleerde beugels. Zeer belangrijk is dat de installatie goed onderhouden wordt. Pompinstallaties geven inderdaad gemakkelijk aanleiding tot verontreiniging (olielekken van de pomp, afgifte van stoffen van de ketel...) of tot aanzienlijke drukstoringen (zowel in de woning als in de omgeving) ten gevolge van het ontbreken van het luchtkussen in het schakelvat. 37

39 II.3.4. POMPGROEP MET VOORRAADKETEL DRUKVERHOGINGSINSTALLATIE MET DRUKKETEL Luchtleiding Elek. sturing Naar tappunten Manometer 2. Onderdrukbeveiliging (mechanisch - elektrisch) 3. Drukschakelaars BRON: A.W.W. - ANTWERPEN Er zijn één of meerdere ketels voorzien die als waterreserve dienst doen. Bij drukdaling lopen eerst de ketels leeg tot een minimum-drukniveau, waarbij de pompen starten. De samendrukbaarheid van lucht in de ketel (in rechtstreeks contact met het water of via een membraan) bepaalt de inschakelduur. De voorraadketel wordt in een beperkte tijd opgevuld, zodat het pompdebiet hoger ligt dan in geval 3.5. Enkele algemene eisen met betrekking tot de voorraadketels: voldoende grote voorraadketels beperken het aantal pompschakelingen en geven groter comfort aan de gebruikers; de voorraadketels zijn min. 300 l groot; ze dienen tegen corrosie en verontreiniging te worden beschermd; ze zijn zo opgevat dat er verversing is van de waterinhoud; de gebruikte materialen mogen de drinkwaterkwaliteit niet wijzigen; het luchtkussen dient uit zuivere lucht te bestaan en moet permanent voldoende aanwezig zijn. Bij een te klein of ontbrekend luchtkussen, zijn er meer pompschakelingen en dus drukstoten. teneinde storingen ten gevolge van het verdwijnen van het luchtkussen te vermijden, wordt aanbevolen het luchtkussen te scheiden van het water bij middel van een membraan; indien de perslucht afkomstig is van een luchtcompressor moet de vulling gebeuren via een oliefi lter; de luchtinlaatopening moet zich boven het maximum-waterpeil bevinden. 38

40 II.3.5. POMPGROEP MET SCHAKELVAT DRUKVERHOGINGSINSTALLATIE MET SCHAKELVAT Naar tappunten Elek. sturing Manometer 2. Onderdrukbeveiliging (mechanisch - elektrisch) 3. Drukschakelaars 4. Schakelvat BRON: A.W.W. - ANTWERPEN In kleinere installaties is een schakelvat aanwezig met membraan. De voordruk wordt gerealiseerd door een luchtkussen, meestal 50 kpa lager dan de inschakeldruk van de pomp. Hier levert de pomp slechts het onmiddellijk gevraagde debiet (naast de korte periode voor het bijvullen van de waterruimte in het schakelvat). Teneinde het veelvuldig in- en uitschakelen te vermijden, wordt door middel van een elektrisch gekoppeld uurwerkmechanisme een nalooptijd van 10 minuten ingesteld na het bereiken van de uitschakeldruk. 39

41 II.3.6. CONTINU DRAAIENDE POMPEN MET VASTE OF VARIABELE SNELHEID DRUKVERHOGINGSINSTALLATIE MET CONTINU DRAAIENDE POMP MET EEN VARIABEL TOERENTAL Elek. sturing 2 4 Naar tappunten Pomp met variabel toerental 2. Manometer 3. Onderdrukbeveiliging (mechanisch - elektrisch) 4. Drukschakelaar BRON: A.W.W. - ANTWERPEN Deze drukverhogingswijze wordt veel toegepast als er gedurende lange perioden een drukverhoging nodig is (b.v. in de industrie). Voor huishoudelijke toepassingen is zij niet aan te raden. Ze geeft echter aanleiding tot hoge energiekosten. Er dient op gelet dat er geen opwarming is van het water. Met variabel toerental kan de ogenblikkelijke afname goed worden gevolgd. Tevens zijn het starten en stoppen dan geleidelijk, zodat er minder drukstoringen aanwezig zijn. 40

42 handboeken De sanitair installateur Overzicht beschikbare handboeken Tekenen: conventies, normen, symbolen en definities Tekenen: planlezen voor de sanitair installateur Leidingen in lood Leidingen in koper Leidingen in gietijzer Leidingen in staal Kunststoffen: algemeen Leidingen in PVC-U, PVC-C Leidingen in PE, VPE, sandwichbuis Leidingen in PPR, sandwichbuis Leidingen in ABS, PB Leidingen in gresbuis Het bereiden van drinkwater - Waterbehandeling en drukverhoging Aanleg van waterleidingen Sanitair kraanwerk De sanitair warmwaterbereiding Brandweerleidingen en sprinklers Waterafvoer Gas : Van oorsprong tot distributie - De binneninstallatie De verbranding van gas Gas : De huishoudelijke toestellen - Ventilatie en schoorstenen De sanitaire toestellen Aanverwante technologieën Elektriciteit voor de sanitair installateur Scheikunde en fysica voor de sanitair installateur De sanitair installateur - Lege klasseermap Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid