Engineered Containment Solutions

Transcriptie

1 Engineered Containment Solutions

2 GECERTIFICEERDE KWALITEIT DENIOS heeft al meer dan 25 jaar ervaring met de productie van containmentsystemen voor de farmaceutische en de chemische industrie GARANTIE We garanderen complete overeenstemming met de Europese normen. Onze uitgebreide interne tests worden constant gecontroleerd en goed bevonden door externe en officiële beoordelingen. Deze manier van werken staat garant voor de hoogste veiligheids- en containmentnormen. De meeste van onze producten worden in eigen beheer gemaakt, maar het assortiment wordt aangevuld met hoogwaardige producten van externe leveranciers, waardoor u voor praktisch al uw behoeften een totaaloplossing bij ons vindt. Onze consultants hebben een grondige productkennis. Hetzelfde geldt voor onze servicetechnici, die zijn opgeleid in onze productievestigingen. Zij zijn volledig vertrouwd met hun product en zijn daar ook trots op. Bovendien kunnen onze werknemers in 14 Europese landen u in uw eigen taal te woord staan. KWALITEIT Onze producten moeten aan strenge veiligheids- en kwaliteitseisen voldoen, zodat ze gegarandeerd het hoogste veiligheidsniveau bieden. Onze documentatie omvat: Kwaliteitsplan Kwalificatiemasterplan Ontwerpspecificatie FAT (Factory Acceptance Tests) SAT (Site Acceptance Tests) IQ (Installation Qualification) OQ (Operational Qualification) Handleidingen voor bediening en onderhoud Algemene overzichtstekening Tekening van de apparatuur en leidingen (Piping and Instrumentation drawing, PID) Elektrische schema s TOTAL CONTAINMENT VOOR UW TOEPASSINGEN In onze adviezen wordt rekening gehouden met uw specifieke lokale omstandigheden. We garanderen het beste advies en de beste ondersteuning. Al onze adviseurs zijn vakmensen. Wij leveren u vrijblijvend een rapportage van onze bevindingen, eventueel aangevuld met een risico analyse en advies voor verbetering. Tevens ontvangt u een gedetailleerd overzicht van de benodigde investeringen voor de voorgestelde oplossingen. Bij DENIOS eindigt het project niet nadat de producten zijn afgeleverd. We zorgen er ook voor dat de producten op de juiste manier kunnen worden gebruikt en instrueren uw werknemers. Indien gewenst kunnen we ook regelmatig inspecties en onderhoud uitvoeren, waarbij we niet alleen de toestand van het product controleren, maar ook de toegepaste werkwijzen en de procedures bekijken. Engineering, ontwerp, productie, installatie en service in één hand 2

3 INHOUDSOPGAVE HET SYSTEEM: Veilig werken met gevaarlijke stoffen Veiligheid, service en onderhoud Ventilatietechieken Het stappenplan De beschermingsniveaus VARIO-Flow: Ejectortechniek Ejectortechniek: De testmethodes PAG IN DE PRAKTIJK: Zuurkasten bij Alterra bleken onvoldoende te beschermen Afzuiging van schadelijke stoffen bij Covestro Eurofins Food Testing kiest voor VARIO-Flow werkplekken VARIO-Flow BASIC voor Martini Ziekenhuis Veilig zaden coaten op labschaal bij Syngenta Instellen drukregime bij Perfetti van Melle bleek de oplossing PAG HET SYSTEEM: De laminair downflow principes IN DE PRAKTIJK: Accrediteurs staan met open mond te kijken bij Sanquin Laminar downflow booth-unit bij MSD Recirculation booth beschermt onderzoekers bij BASF de Meern MONITORING: Grip op luchtparameterwaarden Bewustwording door monitoring PAG PAG PAG TOTAL- CONTAINMENT STAAT VOOR EFFICIËNT INVESTEREN IN DE VEILIGHEID VAN UW WERKNEMERS 3

4 T TECHNOLOGY Om optimale risicoreductie te realiseren waarbij veiligheid, toegankelijkheid, efficiëntie en het reduceren van kosten primaire doelstellingen zijn, vormt de combinatie van praktische ervaring en technische kennis de basis voor de ontwikkeling van nieuwe producten. Binnen onze organisatie is het een continu proces om u op basis van de Best Available Technology de juiste oplossing te bieden. TECHNOLOGY RESEARCH Veiligheidstechnische voorzieningen vragen in de ontwikkelingsfase een hoge mate van research. Conformiteit met wet- en regelgeving betekent meer dan het uitsluitend invullen van gebruikerswensen. De juiste combinatie waarbij het gebruikersgemak en het efficiënt gebruik samen gaan met het gewenste of vereiste veiligheidsniveau, vraagt uitvoerige ontwikkeling en testperioden die in eigen beheer worden uitgevoerd. R RESEARCH INDUSTRIE Opslagsystemen, van veiligheidskast tot FBM-compartiment, complete werkplekinrichting, speciale handelingsystemen, adsorptie-materialen of vloeistofbarrières, allen specifiek ontwikkeld en gecertificeerd voor het veilig werken met gevaarlijke stoffen. DENIOS streeft naar standaardisatie waarbij Europese normen en eisen de uitgangspunten bepalen in het ontwikkelingstraject. Zelfs onze tailor-made oplossingen die wij graag voor u ontwikkelen, zijn voor ons de basis in onze standaard technologie. 4

5 LABORATORIUM Hoewel de uitgangspunten voor producten die wij speciaal voor het laboratorium ontwikkelen, hetzelfde zijn als voor industrieproducten, zijn vormgeving, materiaalgebruik en afmetingen afwijkend. Technieken die hun functionaliteit hebben bewezen voor een industriële doelstelling, worden ook op het laboratorium succesvol toegepast, en andersom. VARIO-Flow-afzuigtechniek is een in het oog springend voorbeeld, waarbij van push-pull luchttechniek gebruikgemaakt wordt. Een nieuwe toepassing voor het laboratorium van een techniek die al sinds de jaren 50 van de vorige eeuw in de industrie wordt toegepast. I INNOVATION Innovatie beperkt zich niet tot het ontwikkelen van nieuwe producten alleen. Ons inziens is er alleen sprake van een innovatief product wanneer het product praktisch en technologisch aanzienlijke verbeteringen biedt bij een kostprijs, die niet aanzienlijk hoger is in vergelijking tot de bestaande technologie. Het streven naar kostenreductie staat centraal bij elk innovatieproject. INNOVATION P PRODUCTION Zo n 80% van de producten die wij u bieden, wordt binnen de DENIOS-groep geproduceerd. Met productielocaties in 5 Europese landen en in de VS zijn wij altijd dicht bij onze klant. Met 15 Europese vestigingen spreken wij uw taal, zijn wij bekend met nationale eisen en wetgeving en kunnen wij u snel een adviserende en technisch hoogwaardige service bieden. Bovendien koopt u bij de producent zonder kostenverhogende handelsstucturen. PRODUCTION 5

6 VEILIG WERKEN MET GEVAARLIJKE STOFFEN Een optimaal veiligheidsbeleid binnen een bedrijfsorganisatie begint bij de persoonlijke veiligheid van werknemers. De wetgeving op dit punt is helder: Op basis van de Europese- en nationale arbowetgeving dienen werkgevers een beleid te voeren dat de risico s voor de veiligheid en de gezondheid van werknemers zo veel mogelijk uitsluit. Dit geldt in het bijzonder voor situaties waar met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt. Ongezonde en onveilige werksituaties kunnen leiden tot ziekteverzuim en schade aan de gezondheid van werknemers. Dat kan een werkgever tegenwoordig veel geld kosten. Ook is het voldoende bekend dat een goed sociaal beleid met aandacht voor de gezondheidsrisico s van werknemers motiverend werkt en zo een bijdrage levert aan de kwaliteit en de kwantiteit van het geleverde werk. Investeringen in goede arbeidsomstandigheden leveren in de regel meer op dan dat ze kosten. minimale beperking van de bewegingsvrijheid zal het animo om de vereiste handelingen uit te voeren maximaal zijn, waardoor de productiviteit zo min mogelijk wordt benadeeld. Om dat te bereiken biedt luchttechniek diverse mogelijkheden. Een enkele afzuigventilator die boven een vrijwel gesloten kast wordt geplaatst, zoals bij traditionele zuurkasten, is echter weinig effectief en het vrijwel altijd aanwezige schuifraam beperkt bovendien de bewegingsvrijheid aanzienlijk. Veel effectiever is het blazen of inblazen van lucht. Vergelijk maar eens het doven van een kaars door middel van lucht zuigen met het doven door te blazen. Met een gerichte luchtstroom kunnen aanwezige dampen worden meegevoerd naar een vooraf bepaalde plek, waar ze vervolgens wel goed kunnen worden afgezogen. Wanneer de oorzaak van de emissie niet weg te nemen is, moet er vervolgens een doeltreffende oplossing voor bronafscherming worden gezocht door toepassing van één of meer ventilatietechnieken. TOTAALOPLOSSING Bij voorkeur wordt gezorgd voor optimale bronafscherming waarbij het veiligheidsniveau is afgestemd op het risico. Doel is daarbij het gehele proces onder controle te hebben en te houden, ook wel Total Containment genoemd. Dat houdt in dat de werkplek zelf, de afzuiginstallatie, de afzuigcapaciteit, het leidingwerk, de te verwerken stoffen, etc. niet op zich moeten worden bekeken, maar in combinatie met elkaar. Daarvoor is een goede analyse van de werksituatie en de productieprocessen noodzakelijk. Die kan over het algemeen het beste worden uitgevoerd door een leverancier die met alle aspecten van de materie bekend is en daarvoor een complete oplossing kan aanbieden, inclusief de controles voor en na de installatie. BEWEGINGSVRIJHEID Een belangrijk uitgangspunt is dat de bewegingsvrijheid van de gebruiker zo groot mogelijk blijft, maar zonder concessies te doen aan de veiligheid. Bij 6

7 MONITORING Real-time monitoring biedt middels een interactief dashboard een perfect overzicht over de actuele condities en meetdata. Parameters kunnen individueel worden bepaald en ook de layout van het controlepaneel kan worden aangepast aan de wensen en bevoegdheden van de gebruiker. Het imeasure monitoring systeem controleert door continue inventarisatie waarbij de veiligheid van de gebruiker, de omgeving en het product centraal staat Voor het bepalen van de juiste maatregelen dient men de volgende fasen te doorlopen: 1. Het wegnemen van de oorzaak (de bron) 2. Het afschermen van de bron door ventilatietechnieken. 3. Het scheiden van mens en bron. 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen toepassen. SERVICE EN ONDERHOUD Een ander aspect aan het gebruik van werkplekken voor gevaarlijke stoffen is het onvermijdelijke onderhoud. Na de plaatsing zullen de werkplekken regelmatig moeten worden onderhouden en gecontroleerd om het correct functioneren en het vereiste veiligheidsniveau te kunnen garanderen. Daarnaast moet dit door gecertificeerd en voor het betreffende product speciaal getraind onderhoudspersoneel worden uitgevoerd. Over het algemeen zal dat de afdeling service en onderhoud van de producent van de werkplekken zijn, aangezien deze alle noodzakelijke technische kennis in huis heeft en het product door en door kent. Verder is van belang dat de servicedienst in geval van storing snel kan reageren, om onderbreking van de werkzaamheden tot een minimum te beperken. 7

8 VENTILATIETECHNIEKEN VOOR BESCHERMING WERKNEMERS BIJ HET WERKEN MET GEVAARLIJKE STOFFEN BLOOTSTELLING WERKNEMERS BIJ WERKEN MET GEVAARLIJKE STOFFEN Als werknemers tijdens het werk blootgesteld (kunnen) worden aan gevaarlijke stoffen, dan is de werkgever verplicht de mate (hoeveelheid) van blootstelling te beoordelen. Een optimaal veiligheidsbeleid rond het werken met gevaarlijke stoffen begint bij de persoonlijke veiligheid van uw werknemers. Ongezonde en onveilige werksituaties leiden tot ziekteverzuim en schade aan de gezondheid van werknemers. Ook is het voldoende bekend dat een goed sociaal beleid met aandacht voor de gezondheidsrisico s van werknemers motiverend werkt en zo een bijdrage levert aan de kwaliteit en de kwantiteit van het geleverde werk. Op basis van de Europese en nationale Arbowetgeving dient de werkgever een beleid te voeren, dat risico s voor de veiligheid en gezondheid van werknemers zoveel mogelijk uitsluit. Dit geldt in het bijzonder voor situaties waar met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt. Vaak wordt gedacht dat het gebruik van chemische agentia, en bijgevolg de daarmee verbonden risico s, zijn beperkt tot chemische en aanverwante industrieën, zoals de farmaceutische of de petrochemische industrie die de chemische agentia feitelijk fabriceren. Deze opvatting is geheel onjuist, immers, chemische agentia worden heden ten dage praktisch overal gebruikt; niet alleen op het werk maar ook bij huishoudelijke, educatieve en recreatieve activiteiten, in de vorm van reinigingsmiddelen, kleefmiddelen, cosmeticaproducten, enz. De uit de toepassing van chemische agentia voortvloeiende risico s kunnen derhalve op een groot aantal werkplekken worden aangetroffen, zowel in de industrie als in de landbouw of de dienstensector. 8

9 BLOOTSTELLINGSNIVEAU Het blootstellingsniveau is een waarde die aangeeft in welke mate uw werknemers de gevaarlijke stof binnenkrijgen. De waarde hangt af van de volgende factoren: De gevaarlijke eigenschappen van de chemische agentia. De dosis gevaarlijke stof waaraan een werknemer wordt blootgesteld. Het type blootstelling (via de huid, inademing ) Hoe vaak en hoe lang de blootstelling plaatsvindt. Het blootstellingsniveau kan worden bepaald door onder meer: Het door een deskundige uitvoeren van metingen. Een deskundige vergelijking met meetresultaten in vergelijkbare situaties. Met onderbouwde schattingen. HET DOOR DE WETGEVER BEPAALDE STAPPENPLAN Voor het bepalen van de juiste maatregelen dient men de volgende fasen te doorlopen: 1. Het wegnemen van de bron. Wanneer de oorzaak van het risico kan worden weggenomen, heeft dat de voorkeur. Een bekend voorbeeld is het vervangen van oplosmiddelhoudende verf door verf op waterbasis. 2. Het afschermen van de bron door ventilatietechnieken. Wanneer de bron niet te elimineren is, zijn er verschillende mogelijkheden met ventilatietechnieken die een goede oplossing bieden om de werknemer op de juiste wijze te beschermen tegen de risico s. Formeel noemen we dit: risicobeheersing door technische maatregelen. 3. Het scheiden van mens en bron. Wanneer ventilatie (afzuigsystemen) onvoldoende vermindering van emissieblootstelling biedt, moet de risicobron worden afgeschermd. Dit kan bijvoorbeeld door een handschoenenkast, een traditionele zuurkast op het laboratorium, of door het menselijk handelen te vervangen door machines of robots. 4. Het toepassen van persoonlijke beschermingsmiddelen. De persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) vormen de laatste barrière tussen de gevaarlijke stoffen en de werknemer. Het toepassen van persoonlijke beschermingsmiddelen is vandaag de dag nog altijd het meest vanzelfsprekend. Anders dan de praktijk uitwijst, zijn persoonlijke beschermingsmiddelen echter alleen toegestaan wanneer de eerder genoemde maatregelen niet toepasbaar zijn of onvoldoende bescherming bieden. 9

10 PLAATSELIJK AFZUIGEN ZONDER BARRIÈRES Plaatselijke afzuiging creëert door middel van aanzuiging een luchtstroom voor het afvangen van de verontreinigende stoffen in de onmiddellijke omgeving van de bron die deze veroorzaakt. De ervaring leert dat het creëren van barrières bij plaatselijke afzuigsystemen of het beperken van bewegingsvrijheid negatieve gevolgen heeft voor de productiviteit en dat werknemers de werkzaamheden bovendien als onprettig ervaren. Het gevolg is dat barrières worden weggenomen en de voorziening het gewenste veiligheidsniveau niet meer biedt. Een bekend voorbeeld is de zuurkast in een laboratorium. Om veilig te werken dient het schuifraam grotendeels gesloten te zijn; de hoogte van de opening mag maximaal 40 cm bedragen. Dat werkt niet prettig, met je neus tegen het raam, en in sommige gevallen werkt het zelfs helemaal niet, bijvoorbeeld wanneer er een hoog voorwerp op het werkblad staat. Bronafscherming door luchttechnische voorzieningen biedt veelal een mogelijkheid om zonder belemmerende barrières een optimaal veiligheidsniveau te realiseren. EFFECTIVITEIT VAN AFZUIGING Conventionele afzuiging verliest na het verlaten van het afzuigkanaal vrijwel onmiddellijk kracht en snelheid. Op een afstand circa gelijk aan de doorsnede van het afzuigkanaal is al 95% van de effectiviteit verloren. Bij het toepassen van conventionele afzuigsystemen gaat er veel energie verloren. Bovendien functioneren deze alleen wanneer de afzuigopening zich in de nabijheid van de bron bevindt. Door te blazen i.p.v. te zuigen kan men met weinig energie veel effectiviteit bereiken. Blazen is echter ongecontroleerd. De oplossing is dan te vinden in een juiste combinatie van blazen en afzuigen, door met gecontroleerde luchtstromen de emissie naar de afzuiging te brengen, pal voor de afzuigopening, daar waar de effectiviteit optimaal is. RISICO-INVENTARISATIE Wanneer er een enkele keer gewerkt wordt met een relatief ongevaarlijke stof, zal men in de regel genoegen nemen met een eenvoudige oplossing. Bijvoorbeeld één of twee afzuigarmen die prima werk doen, mits de afzuigopening zich vlak bij het emissiepunt bevindt. Wordt er gewerkt met gevaarlijke stoffen, dan wordt het al gauw anders en zijn er betere voorzieningen gewenst, die in de regel ook prestatiebevorderend werken. Een goede risico-inventarisatie is dus op z n plaats. Hierbij wordt gekeken naar de aard van de werkzaamheden, de gevaarsaspecten van de stoffen waarmee gewerkt wordt en de intensiteit. Op basis daarvan wordt het risico bepaald. Bij een OEL meting (Operational Exposure Level) uitgedrukt in ppm of µg/m³ kan de omvang van de blootstelling en het risico op inademing eenvoudig worden bepaald door de omgevingsconcentratie te vermenigvuldigen met de duur van de blootstelling. Vermindering van één of beide variabelen leidt tot de vermindering aan blootstelling Een dergelijke bepaling begint bij een neutrale meting om de conditie van de ruimte te kunnen vaststellen wanneer er geen werkzaamheden worden uitgevoerd. Vervolgens wordt er een meting uitgevoerd tijdens werkzaamheden, zonder dat er beschermende voorzieningen zijn getroffen. Het verschil wordt veroorzaakt door de werkzaamheden. Op basis van de emissie-eigenschappen en de intensiteit van de werkzaamheden kan nu het gewenste veiligheidsniveau worden bepaald. DE BESCHERMINGSNIVEAUS De veiligheidsniveaus bieden een afschermingsfactor waarmee de OEL meeting wordt gedeeld om het theoretische veiligheidsniveau te kunnen bepalen. Op basis hiervan, en de intensiteit van de werkzaamheden, kan er een keuze gemaakt worden voor de juiste afzuigvoorziening. BESCHER- MINGS- NIVEAU LUCHTTECHNISCHE VOORZIENINGEN AFSCHERMINGS- FACTOR DUUR TAAK (TRANSFER) VERWERKTE HOEVEELHEID BLOOTSTELLINGS- POTENTIEEL* GEZONDHEIDS- RISICO (OEL) µg/m³ 0 GEEN 1 1 AFZUIGARMEN Kort Klein (g) Laag tot PUSH-PULL, VARIO-FLOW-SYSTEMEN 750 Kort Gemiddeld (kg) Laag tot DOWNFLOW BOOTH Lang Gemiddeld (kg) Gemiddeld en Hoog 100 tot 10 DOWNFLOW BOOTH MET BARRIÈRE Lang Gemiddeld (kg) Gemiddeld en Hoog 10 tot 1 4 HANDSCHOENENKAST/ISOLATOREN Lang Gemiddeld (kg) Gemiddeld en Hoog < 0,01 *Blootstellingspotentieel: is de factor van de hoeveelheid los poeder dat wordt overgedragen bij het handmatig uitscheppen van product uit zakken, vaten, enz. 10

11 BESCHERMINGSNIVEAUS NIVEAU 1: CONVENTIONELE AFZUIGTECHNIEK Niveau 1 is gebaseerd op conventionele afzuigtechnieken en wordt toegepast in werksituaties waarbij het afzuig punt op een korte afstand van het emissiepunt kan worden opgesteld. DENIOS levert volledige installaties van afzuigarmen die in laboratoria en in industriële omgevingen kunnen worden ingezet. NIVEAU 2: EJECTORTECHNIEK, HET VARIO-FLOW SYSTEEM Het modulaire VARIO-Flow systeem van DENIOS biedt optimale bescherming dankzij het schone-luchtscherm, gecreëerd door luchtejectoren bovenaan en onderaan de werkopening. Het systeem is voorzien van een volledig open front, waardoor uw personeel op een veilige en comfortabele manier kan werken. NIVEAU 3: LAMINAIRE DOWNFLOW Custom-made laminaire downflow booth-units bieden het best mogelijke veiligheidsniveau op basis van de ventilatietechniek. Het werk wordt uitgevoerd in een open ruimte, waardoor de werknemer over een optimale bewegingsvrijheid beschikt en onbelemmerd op een efficiënte manier kan werken. Best beschikbare techniek. Een combinatie van laminaire downflow en afzuiging. NIVEAU 4: HET PROCES INSLUITEN EN DE PERSOON VAN DE EMISSIE SCHEIDEN Op niveau 4 wordt het emissiepunt van de gebruiker gescheiden, waardoor het hoogste beschermingsniveau wordt bereikt. Dit heeft wel een invloed op de bewegingsvrijheid en de productiviteit van de medewerker. Een voorbeeld van een systeem van niveau 4 is een handschoenenkast of een zuurkast in een laboratorium. 11

12 EJECTORTECHNIEK VORMT DE BASIS VOOR DOELTREF- FENDE OPLOSSINGEN VEILIGHEIDSNIVEAUS Bij het ontwikkelen van luchttechnische oplossingen hanteert DENIOS vier veiligheidsniveaus. Het gewenste niveau wordt bepaald door het risico, en is daarmee afhankelijk van de emissieomvang en de werkmethode, die de effectiviteit van het afzuigsysteem kunnen beïnvloeden. De verschillende veiligheidsniveaus worden inzichtelijk gemaakt aan de hand van afschermingsfactoren. (zie voor meer informatie de aparte white paper ventilatietechnieken) TOTAL CONTAINMENT DENIOS adviseert op basis van het Total- Containmentconcept en streeft daarbij altijd naar maximale bewegingsvrijheid voor de gebruiker, zodat de voorziening geen of minimale negatieve gevolgen heeft voor de productiviteit. DENIOS levert niet alleen de voorziening, maar kan ook de complete afzuiginstallatie verzorgen. Deskundige projectadviseurs bepalen de gewenste afzuigcapaciteit; onze engineering-afdeling ontwerpt de installatie die vervolgens door onze monteurs vakkundig wordt gerealiseerd. De werking en controle van de gehele installatie wordt tijdens een FAT-test (Factory Acceptance) gecontroleerd, en afhankelijk van het project ook tijdens een SAT-test (Site Acceptance). VARIO-FLOW WERKPLEKKEN: MODULAIR SYSTEEM OP BASIS VAN EJECTORTECHNIEK Om te beginnen levert DENIOS gestandaardiseerde oplossingen, zoals de VARIO-Flow werkplek: een modulair systeem op basis van ejectortechniek (veiligheidsniveau 2). Schoneluchtsluiers aan de boven- en onderzijde van de werkopening verplaatsen risicovolle dampen die vrijkomen tijdens het werken met gevaarlijke stoffen naar de achterzijde van de werkplek, waar de afzuiging het meest effectief is. OPBOUW De VARIO-Flow werkplek bestaat uit vier gestandaardiseerde componenten: een onderstel voor staand of zittend werk, een geïntegreerde veiligheidskast, een werkblad en een VARIO-Flow Basic module. Deze elementen vormen samen een complete werkplek, maar kunnen ook onafhankelijk van elkaar perfect functioneren. Door de losse componenten kan het systeem eenvoudig geplaatst, verplaatst of aangepast worden. De verschillende onderdelen van de VARIO-Flow Basic werkplek zijn in meerdere maatvoeringen beschikbaar. Voor explosiegevaarlijke omgevingen is de werktafel ook in een EX-uitvoering leverbaar. 12

13 CONTINUE CONTROLE Een VARIO-Flow werktafel is voorzien van een permanent werkend veiligheidssysteem waarbij door middel van drukmeting zowel de luchttoevoer als de afzuigcapaciteit wordt gecontroleerd. Een potentiaalvrij contact maakt doormelding mogelijk. Dankzij de geïntegreerde noodstroomvoorziening blijft de bewakingsunit ook bij stroomuitval functioneren. VARIO-Flow Basic-werkplekken zijn getest conform de EN deel 3, de testmethode voor zuurkasten waarbij het venster grotendeels gesloten moet zijn. Indien gewenst kan DENIOS ook een SAT-test (Site Acceptance) verzorgen. Hiermee biedt DENIOS optimale zekerheid voor de juiste werking van de installatie. VARIO-FLOW-WERKTAFELS: OOK MAATWERK OP BASIS VAN EJECTORTECHNIEK De standaard VARIO-Flow werktafel is zo variabel inzetbaar en bovendien beschikbaar in 96 maatvoeringen, dat er, zeker in de laboratoriumpraktijk, vrijwel altijd een standaard oplossing beschikbaar is. Mocht er echter geen enkele standaard VARIO-Flow werkplek voldoende passen in uw specifieke bedrijfssituatie, dan kan een VARIO-Flow-systeem op basis van uw individuele wensen worden ontworpen en gebouwd. Dit kan in het voorkomende geval toch uitkomst bieden. VOORDELEN VARIO-FLOW WERKPLEK TEN OPZICHTE VAN ZUURKASTEN: 1. Meer bewegingsvrijheid Door toepassing van ejectortechniek wordt een hoog veiligheidsniveau gecombineerd met een volledig open voorzijde. Dit betekent meer bewegingsvrijheid, wat prettiger is voor de gebruiker en een positieve werking heeft op de productiviteit. Een zuurkast biedt dezelfde veiligheid uitsluitend met een grotendeels gesloten schuifraam. In de praktijk staat dit raam vaak open zodat het gewenste veiligheidsniveau niet bereikt wordt. Ook een VARIO-Flow Basic werkplek kan uitgerust worden met een schuifraam, maar dit is alleen zinvol wanneer bij het werken met gevaarlijke stoffen het risico op spatten bestaat. 2. Lager energieverbruik Ondanks de volledig open voorzijde heeft een VARIO-Flow Basic werkplek minder afzuigcapaciteit nodig dan een traditionele zuurkast. Door de emissie met weinig energie te verplaatsen naar het gebied waar de afzuiging hoogefficiënt is, wordt er zeer verantwoord met energie omgegaan. Ten opzichte van zuurkasten en andere traditionele afzuigsystemen wordt hierdoor gemiddeld zo n 30% energie bespaard. Minder afzuigcapaciteit heeft verder een positieve uitwerking op de gehele luchthuishouding. Standaard zijn de BASIC-werkplekken in 16 breedtematen leverbaar. Van 900 mm uit te breiden per 300 mm tot mm. De werkplek is over de gehele breedte volledig vrij. 13

14 EJECTORTECHNIEK: DE TESTMETHODES Tot voor kort werd het geboden veiligheidsniveau van een zuurkast op locatie bepaald door de luchtintredesnelheid onder het schuifraam. Door het verkleinen van de werkopening met behulp van het schuifraam wordt een inwaartse luchtstroming (raamsnelheid) bereikt in de werkopening, waarbij een gemiddelde lineaire luchtsnelheid in de werkopening tussen 0,25 0,45 m/s in de meeste gevallen voldoende bescherming geeft. Hierbij wordt geen rekening gehouden met verstorende factoren zoals personen die voor de zuurkast bewegen en apparatuur in de zuurkast die de luchthuishouding kunnen beïnvloeden. TESTMETHODE VOLGENS EN In de norm voor zuurkasten, de (NEN) EN 14175, wordt de testmethode beschreven in deel drie. Hierbij wordt de uittredende emissie vastgesteld waarbij verstoring wordt gesimuleerd. Omdat uitsluitend de testmethode is bepaald en er geen minimumeisen aan zijn verbonden dienen de testgegevens van ieder type zuurkast met het product te worden meegeleverd, zodat het veiligheidsniveau kan worden beoordeeld. Dit niveau is ook de basis voor de periodieke inspecties op locatie, waarbij de zuurkast op praktijkniveau wordt beoordeeld en de resultaten worden vastgelegd in de risico-inventarisatie. 3. Bewegingssimulatie tijdens de testprocedure Meetvlak met 9 sensoren die de uittrede vaststellen Werkplek voor gevaarlijke stoffen waarin het testgas wordt vrijgegeven. 14

15 Testen op basis van de EN met grenswaarden op basis van DIN In de Duitse norm DIN zijn de vereisten vastgelegd voor bijzondere afzuigsystemen die in apothekerslaboratoria conform de (Duitse) bedrijfsvoorschriften voor apotheken worden gebruikt. Het is een aanvulling op de EN waarin onder meer eisen voor de afmetingen, gebruikte materialen, constructie, robuustheid en wijze van testen van de afzuiging zijn vermeld. Afzuigkasten die zijn getest volgens de waarden uit de DIN voldoen hierdoor aan een groter aantal criteria dan omschreven in de EN alleen. In Nederland bestaat een vergelijkbare situatie: de praktijkrichtlijn NPR 4500:2008. Deze praktijkrichtlijn geeft een toelichting op het gebruik van de norm NEN-EN Zuurkasten. NEN-EN en dus ook deze praktijkrichtlijn beschrijven de typekeur voor zuurkasten en zijn daarom vooral bedoeld om verschillende zuurkasten met elkaar te kunnen vergelijken. De keuze voor een bepaalde zuurkast wordt mede bepaald door het gebruik. Zo kunnen aan zuurkasten voor R&D-toepassing andere eisen worden gesteld dan aan zuurkasten gebruikt voor routineanalyses. AANVULLENDE TESTMETHODES: Testmethode volgens gravimetrische stofconcentratie (persoonsbeschermingstest). Om op locatie de veilige werking aan te tonen van een afzuigsysteem wordt deze test uitgevoerd met direct uitlezende meetapparatuur, waardoor het mogelijk is om een kortstondige concentratieverhoging te meten van deeltjes die in de ademzone kunnen binnendringen tijdens operationele omstandigheden. Tegelijkertijd wordt er met meetapparatuur vlak voor het afzuigsysteem gecontroleerd of de stofconcentratie oploopt ten opzichte van de achtergrondconcentratiemeting. De toename van stofconcentratie voor de werkplek en binnen de ademzone dient zo laag mogelijk te zijn, bij voorkeur niet meer dan 0,1% van een gegenereerde concentratie in de werkplek (10-20 mg/m³). De kaliumjodidetest. De kaliumjodidetest is ontworpen om de beschermende werking van ingaande luchtstromen in veiligheidskabinetten te beproeven op functionaliteit. De speciale testapparatuur is bekend onder de naam KI-discus (merknaam). Buiten deze specifieke toepassing is er ook onderzoek gedaan naar het testen van o.a. zuurkasten met de KI-Discusopstelling en op andere toepassingen die beogen bescherming te bieden aan operators op basis van luchtafzuiging en containment. Bij deze kaliumjodidetest worden kaliumjodidedeeltjes met grote snelheid rondgeslingerd vanaf een zogenaamde KI-discus en vormen daarmee een zware belasting voor instromende lucht. Na verdamping van de alcohol blijven de droge kaliumjodidedeeltjes over. De kenmerken hiervan zijn uniek, waardoor uitkomsten niet verstoord kunnen worden door de aanwezigheid van vreemde deeltjes. Bij deze test wordt de KI-spinningdisc (aerosolgenerator) op een afstand van 100 mm geplaatst vanaf de binnenrand van de raamopening aan de voorzijde en worden er vier aanzuigmonsterkoppen geplaatst op een afstand van 150 tot 160 mm. 15

16 16 DAT RAAM HEBBEN WIJ NIET NODIG!

17 UIT DE PERS ZUURKASTEN BLEKEN ONVOLDOENDE TE BESCHERMEN Het Wageningse Alterrra heeft onlangs zuurkasten vervangen door veiligheidsvoorzieningen zonder schuifraam. De blootstellingsrisico s tijdens de hexaanextractie zijn hierdoor sterk afgenomen. Een nieuwe, laminaire downflow bench-unit beschermt buurcollega s van het ISRIC tegen kwalijke dampen bij het prepareren van bodemprofielen. Auteur: Vincent Hentzepeter Fotografie: Foodnote De afgelopen periode vond een herschikking en renovatie van de laboratoria plaats in het ruim vijftien jaar oude GAIA-gebouw op de City of Life Sciences. Hier vindt onderzoek plaats naar waterige milieus, zowel wetenschappelijk als contractonderzoek. Er zijn zo n 800 fte werkzaam, in totaal personen. Alle labactiviteiten concentreren zich nu in het Lumen, aan de oostzijde van het complex. Bij de herinrichting van de laboratoria werden de arbo-omstandigheden geëvalueerd. Hieruit kwamen verbeterpunten naar voren. Zo bleken de medewerkers te veel te worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen bij de veel toegepaste hexaanextractie, een methode om organische componenten uit in het water zwevende deeltjes te kunnen halen. Er moest dus iets gebeuren om de veiligheid wel te kunnen garanderen. GEEN VEILIGE SITUATIE De monstervoorbereiding vond traditioneel plaats in zuurkasten. Die bleken de vrijkomende dampen onvoldoende binnen te houden. Dat medewerkers hier continu aan werden blootgesteld was Berry Diekema, kwaliteit-, arbo- en milieucoördinator, een doorn in het oog. In verband met milieukwaliteit eisen voor gevaarlijke stoffen in oppervlaktewater van pesticiden tot pcb s en aromaten wordt hier grondig onderzoek gedaan. Dat gebeurt met hexaanextracties. Hexaan is geen prettige stof, die onder meer leukemie kan veroorzaken. Als instelling ben je volgens de arbowet dan verplicht naar vervangende stoffen te zoeken. Voorlopig is hexaan helaas onmisbaar, dus moeten we de blootstellingsrisico s tot een minimum beperken. Zuurkasten bleken onvoldoende te beschermen. Bij het openen van een deur konden er al dampen het laboratorium in lekken. De medewerkers merkten dat ook. Dat was geen veilige situatie, we moesten dus op zoek naar een betere oplossing om veilig te kunnen werken. ZONDER SCHUIFRAAM De hoeveelheden hexaan zijn de laatste jaren wel sterk teruggebracht door miniaturisering. Diekema spreekt van emmerchemie naar milliliterwerk. De vloeistofchromatografen van Dionex zijn bijzonder zuinig, stelt hij verheugd vast. Die kunnen voor de clean-up van monsters al met 15 ml toe. Maar geavanceerde opstellingen in het laboratorium, zoals vloeistofchromatografie met massaspectrometrie en triplequad (LC-MS/MS QQQ), lusten nog wel wat. Door de reductie van hexaan is het spatrisico heel laag geworden. Dit opende de weg naar een veiligheidsvoorziening zonder schuifraam die de gebruiker wél tegen alle kwalijke dampen beschermt. Diekema: Zo kwamen we uit op een kast met een open front, de VARIO-Flow Basic. We raakten hierover in gesprek met DENIOS, die hier ook veel brandveiligheidskasten levert. Door het luchtgordijn in het systeem kunnen hexaandampen niet meer uittreden. Ook hoeven medewerkers niet meer te letten op het sluiten van het raam, maar zelfs met gesloten raam was er regelmatig te veel blootstelling. We hebben vier zuurkasten vervangen door VARIO-Flow Basic werkplekken. Twee zijn er behouden voor handelingen waarbij er wel spatrisico s zijn. Artikel verschenen in Laboratorium Magazine, september

18 Promotieonderzoeker Marlies Vollebregt bereidt een hexaanextractie voor, beschermd door de VARIO-Flow Basic VEILIG AFWEGEN De door DENIOS geleverde VARIO-Flow Basic werkplekken zijn op maat gemaakt. Het grootste exemplaar is zelfs drie meter lang en herbergt een complete opstelling voor de hexaanextractie. Uit onafhankelijke testen is gebleken dat de kasten de veiligheid sterk hebben verbeterd. Op grond van de onderzoeksrapporten hebben we de voorzieningen goedgekeurd. De veiligheid is ook gegarandeerd als er deuren opengaan of er mensen langs de opstelling lopen. Het is prettig werken ook. Dit zijn behoorlijke grote opstellingen. Je kunt nu overal gemakkelijk bij. Er is een speciale, kleinere VARIO-Flow Basic werkplek opgesteld met een balans. Voor het afwegen van gevaarlijke stoffen. Dat deden we ook in een zuurkast, maar bij wegen gaat eigenlijk altijd het raam omhoog. Nu kun je de veiligheid continu garanderen. WORLD SOIL MUSEUM Parallel aan dit traject liep er een project om medewerkers van het ISRIC, het internationale informatiecentrum voor bodemgegevens, optimaal te beschermen tegen gevaarlijke stoffen bij het prepareren van bodemprofielen. Dit World Data Center for Soils werd in 1996 opgericht. Het centrum, dat gevestigd is in het GAIAgebouw, komt voort uit een aanbeveling van de International Soil Science Society (ISSS) en United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). Kerntaken zijn het verzamelen, archiveren en verspreiden van gegevens en onderzoeksinformatie over bodems wereldwijd. Zo n veertig bodems zijn nu wetenschappelijk in kaart gebracht. De informatie van het ISRIC is van belang voor het inventariseren van het potentieel van bodems als natuurlijke hulpbronnen. Voor de aanpak van mondiale problemen als uitputting, uitdroging en verzilting van bodems zijn onderzoeksgegevens van het ISRIC van grote waarde. In het GAIAgebouw is ook het World Soil Museum gevestigd. Per 2014 zit het in een nieuwe, grotere ruimte om plek te bieden aan het groeiende aantal bodemprofielen. Ze hangen in lijsten en tonen een dwarsdoorsnede van bodemtypes uit alle continenten. Gelaagdheid, korrelgroottesamenstelling, pigmentering, bodemdiepte en gehalte aan organische stoffen zijn in één oogopslag te zien. De bodemuitsneden komen van overal ter wereld in kisten aan en worden vervolgens geprepareerd. Hierbij wordt de grond vastgelegd in een matrix. Daarna kan het profiel als schilderij worden opgehangen. FYTOSANITAIR RISICO Het prepareren vereist nogal wat chemicaliën, waaronder de stof tolueen. De blootstelling aan de preparateurs baarde Diekema zorgen. Ze werkten weliswaar Voorlopig is hexaan onmisbaar, dus moeten we blootstellingsrisico s minimaliseren in inloopzuurkasten, maar die boden onvoldoende bescherming. Buiten de kasten was de situatie redelijk onder controle, maar binnen de kasten stonden de medewerkers tijdens het prepareren in een continue stroom van afgezogen dampen. Bovendien is er ook een fytosanitair risico. Organismen uit de bodems zouden via de afzuiging in het milieu terecht kunnen komen. Er zijn voorbeelden in Europa van invasieve exoten die lokale ecosystemen hebben verstoord. Sommige produceren ook toxische stoffen, met alle risico s voor mens en milieu van dien. De nieuwe veiligheidsvoorziening moest dus zowel medewerkers beschermen tegen blootstelling als besmetting naar de omgeving door organismen uitsluiten. 18 Artikel verschenen in Laboratorium Magazine, september 2014

19 Arbotechnisch gezien heb je dus te maken met gevaarlijke stoffen die je buiten wilt sluiten en micro-organismen die je binnen moet houden. Met de twee zuurkasten naast elkaar waar we de bodemprofielen lieten uitdampen konden we dit niet realiseren. De directie had al een besluit genomen dat de oude methode met het overgieten van autolakken niet meer gebruikt mocht worden. Per decreet was vastgelegd dat 15 tot 20 % oplosmiddelen toelaatbaar is. Dat is minimaal nodig om bindmiddel op te lossen op basis van een nieuwe werkwijze met watervaste, geplakte lijmen. We zochten naar een oplossing die paste bij onze werkwijze: het inrijden van de kisten met bodemmateriaal op een tafel. We werken met twee monolieten tegelijk. Een wordt dan bewerkt, terwijl de ander wordt voorbereid. De Laminar flow bench unit in de werkruimte van het ISRIC. Meters voor de condities van de luchtstroming, het HEPA-filter en van het fijnstoffilter. LAMINAIR DOWNFLOW BENCH-UNIT Tijdens een voorlichtingsmiddag in de demoruimte van DENIOS in Alphen aan den Rijn maakte Diekema kennis met de Laminar downflow booth. Deze unit produceert een laminaire, neerwaartse luchtstroming. Vrijkomende dampen en stofdeeltjes kunnen daardoor niet opstijgen, blijven buiten de ademhalingszone van de medewerker en worden continu aan de onderzijde afgezogen. Diekema zag direct de meerwaarde van deze techniek voor de problematiek in het ISRIC. In samenwerking met een werkgroep kwam het tot een ontwerp. De Laminar flow bench-unit die Diekema in de werkruimte van het ISRIC toont, is helemaal maatwerk. De lengte is 3 meter, de diepte is aangepast aan de bestaande tafels. De afzuig openingen zitten op werkhoogte en vloerniveau. Rode banden in de unit en op de vloer geven het contour aan waarbinnen werkzaamheden moeten plaatsvinden. We hadden speciale eisen aan onze bench-unit. Onze tafels moesten er per twee tegelijk in passen. Dit ontwerp is helemaal afgestemd op onze logistiek en methodiek. De kist wordt opengemaakt in het ML1-laboratorium. De planken gaan eraf en hij wordt op de tafel gezet en verreden naar de bench-unit. Dan begint de behandeling van conserveren en impregneren. De medewerker staat voor de unit en zal door de afzuiging op bodem- en tafelniveau geen dampen meer inademen. De downflow met een neerwaartse luchtsnelheid van 0,42 m per seconde garandeert dat je ruim onder de grenswaarde van tolueen blijft. Het HEPA-filtersysteem vangt alle eventuele organismen af. Het is nu uitgesloten dat we invasieve micro-organismen introduceren rondom dit gebouw die milieuproblemen in eigen flora en fauna kunnen geven. Deze veiligheidsvoorziening is werkbaar, goed te onderhouden en voor ons als arbodienst meer dan acceptabel. Wageningen heeft een goede naam op het gebied van arbo en milieu hoog te houden. Dat kunnen we hier waarmaken. bureau de Laminar flow bench door. Er is gebruik gemaakt van een standaard aerosol voor het testen van dit soort voorzieningen met stabiele eigenschappen. Gevaarlijke stoffen die je buiten wilt sluiten en micro-organismen die je binnen moet houden Uit metingen met dit officiële testgas is gebleken dat we binnen de door ons gestelde normen blijven. De validatie toont aan dat we nu veilig werken. Voor het veilig afwegen van gevaarlijke stoffen is deze balans in een VARIO-Flow Basic werkplek geplaatst. VALIDATIE Net als bij de VARIO-Flow Basic werkplekken bij Alterra lichtte een onafhankelijk Bodemprofiel in het World Soil Museum. Artikel verschenen in Laboratorium Magazine, september

20 UIT DE PERS AFZUIGING VAN SCHADELIJKE STOFFEN Sinds Bayer MaterialScience in 2015 zijn naam gewijzigd heeft in Covestro, werkt de polymeeronderneming in Leverkusen zelfstandig op het gebied van onderzoek en productie van hoogtechnologische materialen, zoals lakken, lijm- en coatingsystemen, polycarbonaat en polyurethaan. Een grote verantwoordelijkheid, vooral wat betreft de bescherming van de werknemers, iets waarvan de planners zich bewust waren bij de herinrichting van de onderzoeksomgeving. STOFVRIJ WERKEN Bij de omgang met chemische basismaterialen in poeder- of stofvormige toestand gelden hogere veiligheidseisen voor de werkplekinrichting ter bescherming van de werknemers. Het contact met de huid of het inademen van de materiaalemissies kan gevaarlijk zijn voor de gezondheid van de werknemers. Daarom heeft Covestro groot belang gehecht aan de bescherming van de werknemers bij het herinrichten van de onderzoeksomgeving waarin werknemers met poedermengsels werken. De speciale uitdaging: naast de optimale bescherming van de werknemers moeten de voorziene verwerkingsstappen wegen, zeven en mengen zo efficiënt en ergonomisch mogelijk uitgevoerd kunnen worden. Dit moet in drie werkomgevingen gebeuren, die Covestro gemeenschappelijk met de projectingenieurs van DENIOS gedefinieerd heeft. Niet in het minst omdat DENIOS kon voldoen aan alle eisen inzake de werkplekken, heeft men bij de uitvoering van het project gekozen voor deze marktleider uit Bad Oeynhausen. De DENIOS-oplossing bestaat uit een weegomgeving, een zeefomgeving en een met deuren afgesloten werkruimte voor het onderbrengen van een intensieve menger. In de weegomgeving worden chemicaliën van deels grotere colli overgeheveld in kleinere eenheden en worden kleine hoeveelheden gewogen. Een DENIOS-werktafel zorgt hierbij voor het efficiënt opvangen en afzuigen van de emissies die ontstaan. Via een lift aan de zijkant worden de te verwerken stoffen op de werktafel geplaatst. Voor het plaatsen van grotere verpakkingen is ter ondersteuning van de operators een mobiele elektronische stapelaar beschikbaar. EJECTORTECHNIEK TEGEN TOCHT Ook in de zeefomgeving waarin een trilzeefmachine ingezet wordt, wordt een beroep gedaan op een werktafel van DENIOS. Deze werktafel is hier echter zonder werkvlak en met een dubbele draaideur uitgevoerd. De gewogen materialen worden in deze omgeving gezeefd. Ook bij deze verwerkingsstap vangt de werktafel de emissies die bij deze werkfase ontstaan door middel van ejectortechniek op, en voert deze via de achterwand af. De beide werktafels van het type Premium zijn getest volgens deel 3 van EN Het doel van dit deel van de Europese norm EN is het vastleggen van voorschriften voor het testen van prototypes om de veiligheid en de capaciteit van de luchtstroom en de 20 Artikel verschenen in SCOPE, juli 2017

21 De intensieve menger staat in een vrije werkruimte met vleugeldeuren, die niet alleen de bescherming van de werknemers verhogen, maar ook het geluidsniveau van de menger verlagen. opvangcapaciteit van afvoersystemen te kunnen beoordelen. Door speciale uitstroomopeningen, zogenaamde ejectoren, aan de voorkant van het werkvlak en in het plafond worden luchtstralen gericht geleid naar de afzuiglijst in de achterwand. De daardoor gevormde luchtstromingen voeren dampen en stof af in de richting van de achterwand, waar ze gericht en veilig afgezogen worden. Zo worden alle emissies met een minimum aan benodigde lucht veilig verwijderd. De ejectortechniek dient voor processen die een tochtvrije omgeving vereisen. De intensieve menger die nodig is voor de laatste werkfase, is in een vrije werkplek van DENIOS met vleugeldeuren ondergebracht. De gezeefde materialen worden hier gemengd. Bij dit proces kan er stof ontstaan en in de omgeving opdwarrelen. Net als bij de werktafels in de weeg- en zeefomgeving dient de cabine voor de veilige afzuiging van deze emissies. De deuren vooraan verhogen niet alleen de bescherming van de werknemers, maar verlagen tegelijkertijd ook het geluidsniveau van de menger. Zowel de werktafels als de vrije werkruimte zijn gekoppeld aan het afzuigsysteem van de klant en kunnen door middel van speciale controlepanelen afzonderlijk bediend worden. Om te voldoen aan de hoge kwaliteitseisen voor de onderzoekomgeving van Covestro, zijn de drie systemen compleet van roestvast staal gemaakt. Covestro heeft meermaals beroep gedaan op de jarenlange projectervaring van DENIOS op het gebied van luchttechniek en opvang van schadelijke stoffen. De volledige werkcyclus in de heringerichte onderzoeksomgeving verloopt naadloos en levert extra meerwaarde voor de gebruikers en operatoren. Naast de eigenlijke uitvoering van dit project hebben de projectingenieurs van DENIOS ook de coördinatie met andere dienstverleners op zich genomen om het project als gebruiksklare all-in-one-oplossing te kunnen aanbieden. Naast het veiligheidsaspect voor de eigen werknemers is zo een optimale oplossing ontstaan om de verschillende werkfasen efficiënt en ergonomisch te kunnen uitvoeren. Voor Covestro heeft DENIOS bovendien een stand-by-functie ontwikkeld, die extra energiebesparingen oplevert. Ondanks de effectieve afvoer van schadelijke stoffen ontstaat geen tocht, die voor de gebruiker onaangenaam zou kunnen zijn of materialen laat wervelen een belangrijk veiligheidsaspect bij de dagelijkse omgang met poeders en stof. Artikel verschenen in SCOPE, juli

22 Wat mij is overkomen gebeurt helaas nog maar al te vaak in de praktijk. Gelukkig is er steeds meer aandacht voor veiligheid in laboratoria, zoals de volgende praktijkcases laten zien. De werknemers bij Eurofins in Barendrecht kunnen onbelemmerd werken tijdens hun onderzoek, maar wel volledig beschermd dankzij de VARIO-Flow werktafels. Bij Syngenta uit Enkhuizen en bij het Martini ziekenhuis in Groningen was bescherming van de medewerkers de hoogste prioriteit, zonder de bewegingsvrijheid in te perken. Om die reden is ook daar de VARIO-Flow-techniek toegepast. Ga voor meer nuttige informatie naar mijn website veiligedennis.com voor diverse white papers over verschillende aspecten van het veilig werken in een laboratorium 22

23 UIT DE PERS EUROFINS FOOD TESTING KIEST VOOR VARIO-FLOW WERKPLEKKEN Eurofins Food Testing Rotterdam is sinds 2008 klant bij DENIOS. In het Barendrechtse laboratorium zijn inmiddels 5 VARIO-Flow werkplekken in gebruik, en in verband met de uitbreiding van het laboratorium is er in april 2012 een zesde werkplek aangekocht. Eurofins werd 25 jaar geleden opgericht in het Franse Nantes en is uitgegroeid tot een internationale en zeer moderne laboratoriumorganisatie. Het bedrijf is wereldwijd actief in 33 landen, met een compleet spectrum aan bioanalytische services op het gebied van voedingsmiddelen-, farmaceutisch, milieu- en wateronderzoek. Het succes van de organisatie, die wereldwijd medewerkers heeft, is gebaseerd op een hoog kennisniveau en een grote mate van expertise. het leidingwerk in de achterwand of in het werkblad verwerkt. Dit voorkomt verstoringen van de luchtstroom, waardoor dampen nog effectiever worden afgevoerd. EXTRA BREEDTE VOOR MEER COMFORT Op verzoek van Eurofins zijn de geleverde modellen voorzien van RVS-werkbladen, koudwaterkranen, wandcontactdozen en brandveilige onderbouwkasten. Opvallend is vooral de breedte van de units. In laboratoria en ziekenhuizen wordt normaal gesproken gewerkt met werkbreedtes van 1,20 tot 1,80 mtr. Eurofins koos heel bewust voor 2,40 mtr. brede werkplekken. Niet vanwege de aard van de werkzaam heden, maar om een heel eenvoudige reden, aldus Wilbert Duits: De brede werkplekken zorgen voor extra comfort. De ruimte was er en daar hebben we optimaal gebruik van gemaakt. Bovendien kan er ook goed met 2 personen aan gewerkt worden. Wilbert Duits is verder positief over het verloop van het project: Het is snel en vakkundig gerealiseerd zonder veel overlast. En bij deze laatste opdracht was een snelle levertijd ook van groot belang. Met vestigingen in Breda, Barneveld, Heerenveen en Barendrecht is Eurofins goed vertegenwoordigd in Nederland. Op de Heerenveense vestiging werden in 2005 al 10 VARIO-Flow werkplekken in gebruikgenomen. De unieke werking van het VARIO-Flow systeem is binnen Eurofins dan ook goed bekend. BESCHERMING EN BEWEGINGSRUIMTE De heer Duits heeft een laboratoriumachtergrond en is werkzaam binnen de levensmiddelen industrie. Voor Wilbert Duits was dit zijn eerste kennismaking met de VARIO-Flow werkplekken van DENIOS. Hij vertelt hierover: Binnen Eurofins wordt zo veel mogelijk met VARIO-Flow werkplekken gewerkt. Het is een uitstekende oplossing. De VARIO- Flow werkplek beschermt de laborant en geeft bewegingsruimte. Eurofins is zeer tevreden en er was dan ook geen enkele aanleiding om naar alternatieven te kijken. De aanvraag van Eurofins was gebaseerd op de specificaties van de VARIO-Flow werkplekken die DENIOS 6 jaar eerder had geleverd. Dit oude type wordt inmiddels niet meer geproduceerd en is verder ontwikkeld en verbeterd. Maarten Borgstein, binnendienst adviseur bij DENIOS, zegt hierover: De werkplekken in deze eerdere serie bevatten appendage kanalen. Tegenwoordig wordt EUROFINS Eurofins Food Testing Rotterdam (vestigingsplaats Barendrecht) beschikt over een snel contaminanten-laboratorium, speciaal voor goederen uit de haven van Rotterdam. Het nieuwe laboratorium dat in het artikel vermeld wordt, zal zich met name gaan richten op analyses voor de fruitveiling in Barendrecht. Daarnaast beschikt Eurofins Food Testing in Heerenveen over een laboratorium voor nutritionele en microbiologische analyses. Artikel verschenen in GlobalNews 2013, editie 1 23

24 UIT DE PERS VARIO-FLOW BASIC VOOR MARTINI ZIEKENHUIS Het Groningse Martini Ziekenhuis heeft in het nieuwe blok Geneesmiddelenbereidingen binnen de RVE Farmacie, drie VARIO-Flow Basic-voorzieningen in gebruik-genomen voor niet-steriele geneesmiddelenbereidingen. Uit testen blijkt dat deze werkplekken een betere bescherming bieden tegen contact met gevaarlijke stoffen dan de oude zuurkast. Met de verhuizing van het bereidingsgedeelte van de apotheek van de locatie Van Ketwich naar de compleet vernieuwde vleugel op de locatie van Swieten, is het Martini Ziekenhuis een hypermoderne apotheek rijker. Sinds eind 2010 staan de apothekersassistenten in bereidingsruimtes met geconditioneerde lucht en permanente overdruk, om zo hygiënisch mogelijk te kunnen werken. Er gelden verschillende cleanroomklassen volgens de GMPz de richtlijnen voor Good Manufacturing Practices voor ziekenhuizen. CYTOSTATICA Projectleider Herman Siekman deelt de werkzaamheden in de cleanrooms op in steriele en niet-steriele werkzaamheden. Voor de eerste categorie bereidingen gebruiken we downflowkasten, veiligheidskabinetten type 2b voor het aseptisch kunnen bereiden van geneesmiddelen. Voor de niet-steriele handelingen met gevaarlijke stoffen gebruiken we de VARIO-Flow Basic werkplekken als alternatief voor de klassieke zuurkast. In de werkplekken verpakken apothekersassistenten onder meer cytostatica in een eenheidsafleveringsverpakking en doen ze kleinschalige bereidingen met niveau 2-stoffen. Hiervoor zijn geen steriele omstandigheden vereist. Wel moeten de assistenten optimaal beschermd worden tegen contact met deze risicovolle stoffen, stelt ziekenhuisapotheker Jan Reindert Moes die verantwoordelijk is voor de geneesmiddelenbereidingen: De VARIO-Flow Basic werkplek biedt de medewerker voldoende bescherming tegen blootstelling aan deze gevaarlijke stoffen. Naast cytostatica zijn dat bijvoorbeeld hormonen, agressieve grondstoffen als trichloorazijnzuur en teerhoudende preparaten. De twee VARIO-Flow Basic kasten zijn uitgevoerd met HEPA-filters bovenop de kast. Een vereiste als er met cytostatica gewerkt wordt. Die mag je niet zonder HEPA-filter naar de buitenlucht afvoeren. Met dit extra maatwerkstuk voldoen we aan de wettelijke eisen, zegt Siekman. De werkplekken zijn uitgevoerd met Corianwerkbladen, een geregistreerd materiaal van DuPont, dat bestand is tegen agressieve stoffen. Moes: Er wordt met chloorhoudende grondstoffen gewerkt, zoals hypochlorietoplossingen. Daar moet het werkblad tegen kunnen. 24 Artikel verschenen in GlobalNews 2011, editie 2

25 VALIDATIEMETINGEN De keuze tussen een zuurkast en een en de VARIO-Flow-techniek viel na een demon stratie op locatie door DENIOS. We hebben een proefopstelling gekregen en met rooktesten gekeken naar de verschillen tussen de VARIO-Flow Basic werkplek en de klassieke zuurkast. Er stroomt volgens het VARIO-Flow-principe bij deze test minder lucht uit de kast bij luchtverplaatsingen voor de kast. Ook als er iemand langs loopt, stroomt er vrijwel niets uit. Dat was bij de zuurkast wel anders, zegt Moes. Eind 2010 kreeg de apotheek een GMP z-erkenning van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ). Moes: De ruimteclassificaties hebben we middels drie opeenvolgende validatiemetingen aangetoond. We zijn nu een half jaar in het blok Geneesmiddelenbereidingen aan het werk en willen die metingen herhalen. Zelf monitoren we de microbiologie elke maand. De validatie van de VARIO-Flow Basic werkplekken was bij de oplevering uitbesteed aan Intermicon, waarmee de onafhankelijkheid van de validatie werd gewaarborgd. MARTINI ZIEKENHUIS Het Groningse Martini Ziekenhuis is in 1991 ontstaan door het samengaan van twee bestaande ziekenhuizen: Het Algemeen Christelijk Diakonessenhuis aan de Van Ketwich Verschuurlaan en het Rooms Katholiek Ziekenhuis aan de Van Swietenlaan. In het Algemeen Christelijk Diakonessenhuis werden tot eind jaren zeventig de patiënten verzorgd door diaconessen. In het Rooms Katholiek Ziekenhuis werd dit vroeger uitgevoerd door de Zusters van Liefde. Beide ziekenhuizen zijn als algemeen ziekenhuis voor patiënten van alle gezindten opgegaan in het nieuwe Martini Ziekenhuis. Omdat men zich in beide ziekenhuizen realiseerde dat een intensieve samenwerking zou resulteren in een betere patiëntenzorg, zijn de ziekenhuizen in 1991 gefuseerd tot het Martini Ziekenhuis. Door deze fusie is het zorgaanbod voor de patiënt beter en breder geworden. Tegelijkertijd met de fusie is besloten om alle zorgaanbod te concentreren op één locatie. Vanaf dat moment is er gewerkt aan de realisatie van een nieuw ziekenhuis. Dit nieuwe Martini Ziekenhuis opende in 2007 de deuren en vervangt beide oude locaties. Ondertussen is de renovatie van de voormalige locatie Van Swieten ook bijna klaar. De locatie aan de Van Ketwich Verschuurlaan is vanaf december 2010 officieel gesloten. Artikel verschenen in GlobalNews 2011, editie 2 25

26 VEILIGHEID ZONDER BELEMMERINGEN! 26

27 UIT DE PERS VEILIG ZADEN COATEN OP LABSCHAAL Bij zaadveredelingsbedrijf Syngenta in Enkhuizen worden peperdure zaden op roestvaststalen werktafels handmatig gecoat met gewasbeschermingsmiddelen. Nieuwe laminair downflow-werktafels met onderafzuiging houden de blootstellingsrisico s voor medewerkers ruim onder de wettelijk vereiste minima. Auteur: Vincent Hentzepeter Fotografie: Foodnote In de avondschemer lichten de kassencomplexen naast de kantoren, productieruimtes en laboratoria van Syngenta in Enkhuizen fel op. Hier worden tuinbouwgewassen en bloemen gekweekt voor veredelingsonderzoek. De geavanceerde kleinzaden die hieruit voortkomen, kunnen euro s per stuk kosten. De bloemenen tuinbouwsector kan er zijn opbrengsten mee verhogen, chemicaliëngebruik mee verlagen, kwaliteit verbeteren en rendementen maximaliseren. Het coaten van dit waardevolle zaad met gewasbeschermers luistert nauw en gebeurt daarom handmatig op labschaal. Vorig jaar nog werkte de afdeling Coating met puntafzuigingen om medewerkers te beschermen tegen de blootstelling aan stoffen. Daarmee voldeed Syngenta aan de arbo-eisen, maar het bedrijf wilde een stap verder gaan om nu en in de toekomst flink onder de blootstellingsgrenzen te blijven. Dit leidde tot het besluit om drie werkplekken en twee wascabines te integreren in laminair flow booths. De neerwaartse luchtstroming vanuit het plafond naar de achterzijde van de werktafels en cabines houdt schadelijke stoffen uit de ademhalingszone. Validatie van de units wijst op een significante verbetering van de luchtsituatie en daardoor een verbetering van de arbo-omstandigheden bij de werkplekken. Panorama van de downflow booths. Artikel verschenen in Laboratorium Magazine september

28 PRECISIEWERKJE Op de afdeling Coating sprayen medewerkers diversen soorten vloeistof over de zaden in een soort pan. De middelen beschermen de zaden, afkomstig van wereldwijde teeltprogramma s, bijvoorbeeld tegen schimmel. Dit coaten op laboratoriumschaal is een waar precisiewerkje. Na elke serie bepaalt de medewerker de eindgewichten om te zien of de juiste hoeveelheid gewasbescherming is gebruikt en controleert hij de zaden op verklevingen. Geen zaadje mag verloren gaan, er zitten fijne zeefjes in de gootsteen om niets kwijt te raken. Na iedere batch wordt alles nagezogen, er mag absoluut geen vreemd zaad in een gecoate partij zitten. Daarna checkt het lab op niet voor het oog zichtbare eigenschappen die de coating moet bezitten. De batches variëren van grammen tot kilo s. SYNGENTA-MAATSTAVEN We willen onze medewerkers zo min mogelijk met de middelen in aanraking laten komen, zegt Jeroen Greiner. Hij is projectleider op de facilitaire afdeling en coördineerde het project met de laminar flow booths. We sprayen de slurry rechtstreeks op het zaad. Deze middelen zijn niet goed voor de gezondheid. Met de oude puntafzuigingen was de blootstelling naar Syngenta-maatstaven te hoog. We voldeden aan alle wettelijke veiligheidseisen, maar Syngenta legt vanuit de gewasbeschermingstak de lat hoog. De eisen daar worden bedrijfsbreed geïmplementeerd, dus ook uitgerold naar de zaaddivisie. We wilden de situatie hier logistiek en qua stofbeheersing beter onder controle krijgen. Het gaat om stoffige middelen, lichter dan koffiemelkpoeder. Zo n puntafzuiging werkt op de coatingsmachine goed, maar minder in de omgeving eromheen, waar je de zaden uit moet storten. VEILIGE BARRIÈRE Er volgde een zoektocht naar een passende oplossing. In het voortraject zijn we ons samen met een ingenieursbureau gaan oriënteren op het aanbod. Het principe van de nieuwe opstellingen die we hebben gekozen, had ik al eens gezien tijdens een beurs op de stand van DENIOS. Het sprak me toen al aan. Dat werd het vertrekpunt voor het ontwerp van een installatie waarmee we een veilige barrière creëren tussen de medewerker en het proces. Door de luchthuishouding van de booth is dat gegarandeerd. We hebben er drie laten bouwen voor de coating en twee waarin wascabines met oogdouche zijn geïntegreerd, vertelt We willen onze medewerkers zo min mogelijk met de middelen in aanraking laten komen, zegt Jeroen Greiner, projectleider op de facilitaire afdeling. Greiner. Er is gekozen voor units met tafels, waarbij de booth niet betreden kan worden. Greiner: Het leek ons handiger om de apparatuur op tafels in de kast te zetten, vanwaar de lucht direct naar buiten wordt afgezogen via een centraal afvoersysteem. Een retoursysteem sprak ons minder aan, omdat je bij een calamiteit van de filtratie-installatie het risico loopt dat er via de retourleiding alsnog stof de cabine ingevoerd wordt. De afgevoerde lucht gaat langs een hoog rendement warmtewisselaar. Zo hebben we het luchtsysteem fysiek gescheiden, maar kunnen we de energie zo veel mogelijk terugwinnen voor halverwarming. PROEFMODEL Greiner betrok zijn collega s vanaf de start bij de plannen. De opstelling met de tafels in een booth liet hij eerst testen in de praktijk. DENIOS heeft op locatie een proefmodel van mdf-plaat in een stalen frame geplaatst. Zo konden medewerkers ervaren of de getekende theorie daadwerkelijk werkt in de praktijk. One time right, dat is waar we naar streefden. Uit de ervaringen kwamen speciale wensen naar voren die werden doorgevoerd in het definitieve ontwerp. Het plateau werd aangepast en de stalen emmer om de zaden in te doen kan nu in hoogte worden versteld. Daarnaast kwam het verzoek voor een waterkering in de rand en een rooster onder de tafels. Om 28 Artikel verschenen in Laboratorium Magazine september 2014

29 Roestvaststalen VARIO-FLow werktafel met geïntegreerde oogdouche en sanitairvoorzieningen. de booths goed te organiseren wilden ze in elke unit een plank om spullen op neer te leggen. We werken namelijk volgens het 5sprincipe, alles heeft een vaste en logische plek. Al met al aardig wat verbeterpunten. Hier zie je de meerwaarde van het proefmodel. Door medewerkers in een vroeg stadium mee te nemen in het ontwerpproces, creëer je een volledig uitgedacht en uitvoerbaar ontwerp. FAT EN SAT Zes weken later vond bij de fabrikant in Engeland de Factory Acceptance Test (FAT) plaats. Een test om de kast luchttechnisch te controleren. Verder hebben we bij de FAT goed gekeken naar de afwerking van de stopcontacten en aanzuigpunten. De finishing touch was het waterkinnetje van zo n centimeter. Het zijde van de kast, waar de medewerker aan het werk is. Hieruit blijkt dat situatie significant is verbeterd. Als we de meetdata uit het periodiek arbeidsgezondheidsonderzoek naast elkaar leggen en een vergelijking maken tussen de oude en nieuwe situatie, dan kunnen we stellen dat we als Syngenta voorop lopen qua veiligheid, gezondheid en milieu. We willen ruim onder de normen zitten oppervlak van de tafel moet helemaal glad zijn om het blad goed schoon te kunnen maken, maar mors je vloeistoffen, dan houd je dat met dat opstaande randje toch beheersbaar binnen de tafel. Bij de Site Acceptance Test (SAT) in Enkhuizen bleek alles prima te werken. De SAT hebben we in samenspraak met de filterinstallatieleverancier gedaan. Die moet zorgen voor voldoende afzuigcapaciteit. We hebben alle beveiligingen gecontroleerd. Pas als het licht aangaat en de afzuiging werkt, is er stroom om te werken. Als de afzuiging niet werkt, moet de coatingmachine uitgaan en uitblijven, totdat dit verholpen is. Daarnaast zijn alle alarmen gecheckt. De operator kan in de booth visueel zien of hij veilig kan werken. Dit kan alleen als de verlichting aan is. VOOROP LOPEN In januari is een stationaire test gedaan met concentratiemetingen aan de open We willen ruim onder de normen zitten. Als je weet dat de eisen steeds weer worden aangescherpt, dan moet je de technische voorzieningen daarvoor in je ontwerp meenemen. Deze kasten gaan zeker tien tot vijftien jaar mee en al die tijd moeten ze aan de wettelijke norm blijven voldoen. Een veilige en gezonde werkomgeving is voor Syngenta namelijk van groot belang. TRAININGEN De installaties werden plug and play geïnstalleerd, zodat het proces continu door kon blijven gaan. Tijdens de SAT zijn medewerkers in het projectteam geïnstrueerd over het proces en de kast. Hoofdgebruikers maken hun collega s met deze informatie wegwijs in het nieuwe proces. Hierdoor kunnen we het systeem snel in gebruik nemen. Verder zijn er basistrainingen geweest voor gebruikers en technische dienst om eventueel eerste storingen te kunnen verhelpen. Artikel verschenen in Laboratorium Magazine september

30 Denios Laminair downflow.pdf :22:55 Bij DENIOS in Alphen aan den Rijn wordt deze techniek gedemonstreerd en ook de continu monitoring van het hele proces en product. Daar wil ik wel heen! Zoals u kunt zien heb ik nog aardig kunnen bijkomen van mijn feestje, zonder daarbij mijn collega s tot last te zijn. Laminair Dawnflow is echter niet alleen maar goed tegen knoflooklucht. Deze techniek is zelfs tot zo n keer veiliger dan helemaal geen bescherming en ook nog ongeveer 25 keer veiliger dan een VARIO-Flow werkplek, die op zich al een hoog beschermingsniveau biedt. De volgende praktijkcases geven aan hoe snoepfabrikant Perfetti van Melle, bloedbank Sanquin, geneesmiddelenproducent MSD en chemieconcern BASF zowel hun medewerkers als de producten optimaal beschermen met Laminair-Downflowtechnologie. Wilt u meer weten over veilig werken in een laboratorium, kijk dan op mijn website veiligedennis.com waar ik diverse white papers heb geplaatst met meer informatie over dit onderwerp. 30

31 UIT DE PERS Auteur: Henriëtte van Norel PERFETTI VAN MELLE Sinds 2001, toen het Italiaanse Perfetti en het Nederlandse Van Melle fuseerden, werkt Perfetti van Melle met medewerkers vanuit meer dan 35 vestigingen in de wereld. Het concern produceert tientallen tonnen snoep en kauwgum, onder merknamen als Mentos, Fruittella, Chupa Chups, Smint en Frisk, die worden verkocht in meer dan 150 landen. Bij al onze (productie)vestigingen in de wereld staat maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel, vertelt Ief Goukens van Perfetti Van Melle Benelux. Dit is dan ook één van de redenen waarom we op de productielocatie in Sittard Smint en Frisk in bulk produceren en op die wijze transporteren naar de afzetmarkt. Op de lokale markt zelf worden deze snoepjes pas verpakt in de bekende blikjes. Niet alleen besparen we zo fors op transportkosten, ook kunnen we op deze manier sneller inspelen op fluctuaties in de markt. De laminaire down flow booth van DENIOS gecombineerd met de modulair op te bouwen werkplek VARIO-Flow. Overdruk voorkomt dat lucht van buiten naar binnen komt DE VARIO-FLOW OPLOSSING: Door deze aanpak voldoet onze pilot plant nu exact aan dezelfde condities als de productie, aldus Goukens. Op beide locaties is sprake van een overdruk, om tegen te gaan dat lucht van buiten naar binnen komt. Eventuele toekomstige aanpassingen kunnen we voortaan eerst in de pilot plant doorvoeren als test. Blijkt dat de aanpassing het gewenste effect heeft, dan kan deze probleemloos in de productie worden doorgevoerd. Zo kan dus ongestoord verder geproduceerd worden, terwijl de focus blijft op procesoptimalisatie en het verbeteren van operatorveiligheid. Artikel verschenen in EVMI, december

32 INSTELLEN DRUKREGIME BLEEK DE OPLOSSING Snoepfabrikant Perfetti Van Melle heeft in verband met de toenemende vraag naar Smint en Frisk diverse keren extra ruimte gecreëerd door muren in de productiehal in Sittard uit te breken. Dat leidde weer tot stofproblemen in de pilot plant en het analytisch laboratorium. Samen met DENIOS en installatiebureau Kuijpers ging de producent op zoek naar een passende oplossing. Op elke machine rollen in Sittard per uur één miljoen suikervrije Smintjes of Frisk van de band. De belangrijkste grondstoffen voor de productie van de snoepjes, suikervervangers Xylitol en Sorbitol, worden meerdere malen per week aangeleverd in big bags. De smaak-, geur- en kleurstoffen die op certificaat geleverd worden, komen binnen in zeer diverse verpakkingen, zoals vaten, kannen en zakken. Speciaal voor de opslag van deze licht-ontvlambare stoffen staat bij binnenkomende goederen een DENIOS brandcompartiment, type BMC, opgesteld. Voor de olieachtige producten zijn opvangbakken voorzien. Sander Rüpp, specialist gevaarlijke stoffen bij DENIOS, licht toe: Ondanks het feit dat jaar in, jaar uit alle benodigde maatregelen getroffen zijn om steeds zo veilig mogelijk te kunnen werken, probeert Perfetti Van Melle de opslag van de honderden benodigde aroma s tot een minimum te beperken. Voor de opslag van de aroma s die worden gebruikt, zijn volgens hem passende maatregelen genomen. Afhankelijk van het te maken product worden de benodigde ingrediënten, aan de hand van de ingegeven receptuur, afgewogen per batch van 500 kilogram per keer. Dit afwegen van de ingrediënten geschiedt sinds 2015 in een laminaire downflow booth. Dat zorgt voor optimale bescherming van de operator en de omliggende ruimtes. Vervolgens gaat de massa door naar de mixer en dan naar één van de vier opgestelde tabletteermachines. Daarna zijn de suikervrije snoepjes klaar om verpakt te worden in zakken van 10 kilogram, die daarna voor verder transport in octabins gaan met een inhoud van 500 kilogram. Bij de openingen van de tabletteermachines zijn afvoerroosters (plenums) geplaatst om stofoverlast tegen te gaan. 32 Artikel verschenen in EVMI, december 2016

33 SCHAALVERGROTING Doordat de productie van Frisk sinds de opstart in 2005 enorm is opgeschaald en er bij Perfetti Van Melle steeds meer aandacht kwam voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, plaatste DENIOS er in de loop der jaren drie extra brandveiligheidskasten bij conform de PGS15-richtlijnen, onder andere voor de opslag van aroma s en chemische stoffen. Toch ontstonden er op een gegeven moment door de almaar groter wordende ruimtes, stofproblemen in de pilot plant en het analytisch laboratorium. Om de veiligheid van onze medewerkers te kunnen blijven garanderen, hebben we toen in nauwe samenwerking met DENIOS en installatiebedrijf Kuijpers een plan opgesteld, om deze ruimtes weer volledig conform de laatste stand der techniek in te richten, vertelt Ief Goukens, technical analyst bij Perfetti Van Melle Benelux. Brandveiligheidskasten, model Q van DENIOS, met een brandwerendheid van 90 minuten. NIEUWE INRICHTING Zo is onder andere in het analytisch laboratorium nog een extra 90 minuten brandwerende veiligheidskast bijgeplaatst voor de opslag van kleinere hoeveelheden laboratoriumhulpmiddelen. De voormalige zuurkast die daar al geruime tijd stond, is vervangen door de modulair op te bouwen werkplek VARIO- Flow van DENIOS. Een werkplek met een open voorzijde, waaraan mensen kunnen werken met gevaarlijke stoffen en risicovolle dampen, zonder dat hun gezondheid daarbij in het geding komt. De gebruiker behoudt hierbij optimale bewegingsvrijheid. Om te allen tijde een optimale luchtcirculatie in de pilot plant te kunnen blijven garanderen, is installatiebureau Kuijpers gevraagd om toevoerroosters (plenums) te plaatsen boven alle emissiepunten, evenals een luchtbehandelingskast met een capaciteit van 3500 m³/uur. Door deze toevoerroosters wordt maar liefst 3500 m³ schone lucht per uur verplaatst via de aansluitpunten door het analytisch lab en de pilot plant, zegt Rob Beerends, projectleider KLP bij Kuijpers. Afhankelijk van de buitentemperatuur verwarmt de luchtbehandelingskast de van buitenaf aangevoerde lucht tot de gewenste binnentemperatuur, of voert te warme lucht af naar buiten. Interessant te melden is ook de in de technische ruimte opgestelde warmtepomp. Met deze warmtepomp wordt warme lucht uit de omgeving aangezogen, de energie eruit gehaald en daarna toegevoegd aan de schone lucht die via de toevoerroosters weer de ruimte in wordt geblazen. Door het toepassen van deze efficiënte ventilatietechniek in combinatie met een drukregime is er geen sprake meer van een explosiegevaarlijke omgeving of van contaminatie, zelfs niet nu voortdurend grote hoeveelheden ingrediënten moeten worden afgewogen en medewerkers tussen de ruimtes op en neer lopen. En dat was het doel. Artikel verschenen in EVMI, december

34 PRINCIPE RECIRCULATIEBOOTH-UNITS Een laminaire downflow booth is een autonoom systeem dat is ontworpen om vrijkomende dampen of poedervormige stoffen tijdens het samplen, de weging of andere handmatige processen onder controle te houden. Laminaire downflow booth-units worden op grote schaal in de farmaceutische en de chemische industrie gebruikt om operators te beschermen tegen schadelijke stoffen die tijdens het handmatige behandelen van poeders of vloeistoffen vrijkomen. Basisprincipe recirculatiesysteem voor bescherming van de operator LAMINAIR DOWNFLOW: TWEE VERSCHILLENDE PRINCIPES Recirculatiesysteem voor bescherming van de operator en het product In een recirculatiesysteem wordt 100 % van de lucht afgevoerd door een hoogrendementsventilator/-aandrijfsysteem en wordt het luchtvolume automatisch aangepast om het drukverlies op te vangen dat ontstaat naarmate er steeds meer stof in het filter vast komt te zitten. 90 % schone en HEPA-gefilterde lucht wordt vanaf het plafondplenum gelijkmatig over de volledige veiligheidswerkzone verdeeld, waarbij de vrijkomende emissie, die zou kunnen worden ingeademd, naar beneden wordt geblazen, weg van de ademhalingszone van de operator. De vrijkomende emissie wordt door een hoogefficiënt afzuigsysteem via het plenum in de achterwand afgevoerd. Het filtersysteem in het plenum is voorzien van pre-pad-, fijnstof- en HEPA-filters en absorbeert de emissie voordat het de schone lucht via het plafondplenum terugvoert. 10 % van de lucht wordt na de HEPA-filters als ontluchting naar de omliggende ruimte afgevoerd, waardoor een lichte onderdruk ontstaat in het systeem. Ca. 10 % lucht wordt op een laag niveau aan de voorkant van de booth aangezogen en zorgt voor de nodige bescherming van de omliggende ruimte. De booth-units worden standaard voorzien van de nodige visuele controle instrumenten en automatische bewakingssystemen ten behoeve neerwaartse luchtstroming, filter functionaliteit, drukverschilmeting etc.. Onderhoud en service aan de filters, motoren en verlichting zijn eenvoudig en veilig van binnenuit uit te voeren. 34

35 PRINCIPE SINGLE PASS-SYSTEEM Een laminair downflow Single-Pass booth is een autonoom systeem, ontworpen om de operator maximaal te beschermen bij open stof-handling met actieve (toxische) poedervormige stoffen en vloeistofdampen. Single-Pass booth-units worden in de farmaceutische en de chemische industrie gebruikt om operators en hun omgeving te beschermen tegen schadelijke stoffen die tijdens het handmatig verwerken van poeders of vloeistoffen vrijkomen. gemakkelijk toegankelijk van binnenuit voor onderhoud van de filters, de motor, de ventilatoren en de verlichting. Magnehelic-drukmeters bieden op ieder moment zicht op de toestand van het toevoer- en het afvoerfilter en de toevoer- en de afvoerluchtstromen. In de besturingskast zijn de nodige systemen aangebracht voor de regeling van de luchtvolumes, temperatuur en beveiligingen. Ingebouwde veiligheidsinterlocks zorgen voor de nodige communicatie tussen de verschillende veiligheidssystemen, druksensors en veiligheidsautomaten. Potentiaalvrije contacten zijn beschikbaar voor doormelding aan uw gebouwbeheerssysteem. Optioneel kunnen de booth-units uitgevoerd worden volgens ATEX, zone 1 of 2. In het Single-Pass-systeem wordt 100 % van de luchttoevoer geleverd door een specifieke hoogrendementsventilator/- filter systeem met pre-pad-, fijnstof- en HEPA-filters, resulterend in een neerwaartse stroom van schone gefilterde lucht, die tevens de vrijkomende emissie naar beneden blaast, weg van de ademhalingszone van de operator. De vrijkomende emissie wordt door een hoogefficiënt afzuigsysteem via het plenum in de achter wand afgevoerd. Het afvoerfiltersysteem in het plenum is voorzien van pre-pad-, fijnstof- en HEPA-filters, die de emissie absorberen voordat die in de atmosfeer terechtkomt. Onderaan de booth wordt 10 % extra lucht van buitenaf aangezogen, waardoor de booth continu in onderdruk wordt gehouden. Het systeem beschikt over instrumentatie, luchtstromings controle en is Basisprincipe single pass- systeem voor bescherming van de operator 35

36 UIT DE PERS ACCREDITEURS STAAN MET OPEN MOND TE KIJKEN Sanquin Plasma Products gebruikt een laminair downflow unit om inkomende grond- en hulpstoffen op een veilige manier te kunnen bemonsteren. Elke verpakking passeert een desinfectieruimte, waarna een medewerker in de downflow booth een monster neemt dat op Sanquins kwaliteitslaboratorium volgens specificatie gecontroleerd wordt. Deze systematiek borgt de veiligheid van zowel Sanquins producten als medewerkers. Auteur: Vincent Hentzepeter Fotografie: Foodnote Alle chemicaliën die ter controle aangeboden worden voor onze farmaceutische bereidingen gaan via dit systeem, zegt kwaliteitscontroleadviseur Patrick de Castro. Het gaat om grondstoffen en hulpstoffen. In totaal zo n 30 stoffen, zoals deze batch met potten PEG [Polyethyleenglycol, red.]. Sanquin is als fabrikant van farmaceutische producten verplicht om een kwaliteitscontrole uit te voeren op alle grondstoffen en hulpstoffen die wij gebruiken. Sylvia van t Schip, teamleider QC bij Sanquin voegt toe: We richten ons onder andere op de identiteitscontrole. Je moet zeker weten dat wat er op het etiket staat, ook in de verpakking zit. Deze hulpstoffen moeten exact aan de specificaties voldoen. Er mogen geen verontreinigingen in zitten, noch microbiologisch, noch chemisch of van welke aard dan ook. HIGHTECH De Castro staat voor de hightech sampling facility die is opgedeeld in een voorportaal voor aan- en afvoer van goederen, een materiaalsluis met desinfectiesysteem voor het desinfecteren van de verpakkingen met grond- en hulpstoffen, een kleedsluis en een laminair down flow booth (ISO klasse 5) voor de monstername. In een U-vormige opstelling gaan producten links op rvs-trays op de rollerbaan. Na een druk op de knop schuift de ruit open en rolt het product in de desinfectieruimte. Na een verblijf van 30 sec in een damp van isopropylalcohol is de verpakking gedesinfecteerd en gaat het schuifraam open naar de droogruimte en vervolgens naar de downflowbooth. Hier opent de medewerker de verpakking, neemt een monster, sluit de verpakking, en geleidt verpakking en genomen monster naar de uitgaande sluis. Hierna eindigt de reis aan de rechterzijde van het voorportaal. Op de verpakking en genomen monster komen controlestickers. Vervolgens worden ze opgeslagen in het magazijn. Als alle tests uitgevoerd zijn en de grond- of hulpstof voldoet aan alle specificaties, krijgt de partij vrijgave 36 Artikel verschenen in LABinsights, juli 2016

37 De emmer met polyethyleenglycol komt uit de ontsmettingsruimte voor bemonstering. voor productie. De hightech installatie van 20 x 5 x 4,5 meter draait sinds 23 december Het is de grote versie van een kleinere sampling facility die in april 2012 werd opgeleverd en bedoeld is voor kleinere verpakkingen. Deze is nu tijdelijk buiten gebruik om enkele verbeteringen door te voeren. Hiervoor vond de monstername van grond- en hulpstoffen plaats in een LAF-kast. Met het oplopen van de productieaantallen en de verpakkingsgrootte was een grotere voorziening nodig. Van t Schip: De verpakkingsgrootte ging bijvoorbeeld van 5 kg naar 12,5 kg potten. Er komen nu complete pallets met grond- en hulpstoffen binnen met tientallen emmers. Dat kun je niet handelen in LAF-kasten en is arbotechnisch ook niet verantwoord. Voor het plaatsen van zware verpakkingen op de rollerbaan beschikken we over een tilarm. VEILIG EN EFFICIËNT Na een marktinventarisatie gaf Sanquin DENIOS opdracht een installatie voor de monstername van grond- en hulpstoffen op maat te ontwerpen en installeren. Er zijn wereldwijd slechts enkele partijen die dit kunnen. DENIOS had al werkende systemen staan in de Benelux, dankzij deze referentieprojecten kon een weloverwogen keuze gemaakt worden. Meerdere veiligheidsissues spelen een rol bij dit project, beklemtoont De Castro: Primair gaat het erom producten te beschermen tegen stoffen van buiten af. Er mag geen besmetting optreden tijdens de monstername. Tegelijk moet je ook de medewerkers beschermen tegen contact met deze stoffen, bijvoorbeeld via inademen. Ook mag er tijdens een calamiteit geen product uit de booth treden. Met dit volledig gesloten systeem kunnen we van buitenaf al deze risico s afdekken. De unit maakt veilig én efficiënt werken mogelijk. Zo staan er tijdens het bezoek 31 pallets met in totaal 500 potten met PEG van elk 12,5 kilo in de planning. Van t Schip: Dat wordt in vier, vijf dagen verwerkt; inclusief schoonmaken van het materiaal en de ruimte kan er effectief zes tot zeven uur per dag worden bemonsterd. GLANSRIJK Vanuit de ervaringen met de kleine sampling facility is in het grote systeem een optimalisatie doorgevoerd en zijn aanpassingen gedaan. Zo is er een volautomatische desinfectieruimte geïnstalleerd in explosieveilige uitvoering. De Castro: We desinfecteren de verpakkingen met isopropylalcohol. Dat is bij verneveling explosief. Na een risk assessment is een externe partij met een aanbevelings-rapport gekomen. Hier kwamen ontwerptechnische verbeterpunten uit. Alles is bijvoorbeeld geaard, zodat er geen statische elektriciteit kan optreden. In de desinfectieruimte heerst verder altijd onderdruk ter bescherming van de medewerker. Met detectoren is er continue registratie van zuurstofgehalte en het gehalte isopropylalcohol. Waar we in de booth 90% van de lucht recirculeren, gebeurt dit in de desinfectieruimte bewust niet. Hier zuigen we alles af. In de kleine unit spelen dit soort risico s niet. Van t Schip: Omdat we daar handmatig onder een puntafzuiging met doekjes ontsmetten. We verwerken daar straks de kleinere verpakkingen en kunnen die unit inzetten als back-up. Met straks twee sampling facilities voor monstername van de controle van farmaceutische grondstoffen kan Sanquin jaren vooruit. Van t Schip besluit: Accrediterende instanties staan in het algemeen met hun mond open te kijken. Je ziet ze denken: wat is dit! SANQUIN Sanquin Plasma Producten verwerkt bloedplasma tot geneesmiddelen, zoals stollingsfactoren voor de behandeling van hemofilie en immunoglobulinen voor behandeling bij afweerstoornissen. Deze geneesmiddelen gaan naar apothekers, ziekenhuizen en de farmaceutische groothandel. De hulpstoffen die hieraan worden toegevoegd zijn noodzakelijk voor o.a. de stabiliteit en houdbaarheid. Artikel verschenen in LABinsights, juli

38 UIT DE PERS LAMINAR DOWNFLOW BOOTH-UNIT BIJ MSD Hiermee is maximale veiligheid voor de operators gegarandeerd. Twee MSD-medewerkers en een projectingenieur van projectpartner DHV vertellen over de op maat gemaakte Booth-unit die DENIOS leverde aan MSD Oss. Mark Spelmink, Production Engineer, Technology (MSD) Ik ben betrokken geweest, als interne projectleider, bij het technisch opstellen en indelen van de laminar downflow booth-unit. Hierin bevindt zich de inweegruimte waarbij producten, die gedroogd op een plaat liggen, worden leeggeschept in vaten. Hier komt veel stof bij vrij. De downflow zorgt ervoor dat deze stof niet bij de operator kan komen, die zodoende veilig kan werken. Merck heeft de lat hoger gelegd - we voldeden al aan de Nederlandse norm - en wilde de hoeveelheid actieve stoffen naar nihil brengen. Dit bereiken we onder andere met de voor MSD op maat gemaakte booth-unit van DENIOS! ADVIES Tijdens het offertetraject is alles tot in detail doorgesproken en is er een aangepaste aanbieding gedaan met alle eisen en wensen van MSD erin verwerkt. Ook is er een advies gegeven over de maximale hoogte inzake de luchtflow om tussen het CG-Doek en het plafond van de unit onnodige luchtwervelingen te voorkomen!, zegt Mark. Hij vervolgt: De moeilijkheid zat hem in het feit dat de hele installatie in lage ruimtes geplaatst moest worden die ook nog eens moeilijk toegankelijk zijn. DENIOS wist hier wel raad mee en construeerde het geheel zodanig dat er een volledig werkbare situatie ontstond! VASTE COÖRDINATOR Mark merkt ten slotte op: Wij zijn uiterst tevreden over DENIOS en haar producten. Maar bovenal met het feit dat we een vaste coördinator kregen toegewezen vanuit DENIOS die ons het gehele traject terzijde heeft gestaan met advies en expertise. We hebben tot nu toe geen ervaring met de aftersales, omdat alles goed functioneert. We hebben zelfs extra filters meegeleverd gekregen zonder dat DENIOS die in rekening heeft gebracht! EXTREME VEILIGHEID DOOR LAMINAIR DOWNFLOW Containment-systemen, zoals laminar downflow booth-units en laminar downflow bench-units, beschermen operators tegen schadelijke stoffen die vrij kunnen komen tijdens handmatige producthandelingen. Diverse ventilatietechnieken zijn leverbaar met een zeer hoog beschermingsniveau, waarbij de operator alle bewegingsvrijheid krijgt. Laminar downflow booth-units worden vooral gebruikt in de farmaceutische, chemische, cosmetische en voedingsindustrie. Ze bieden een extreem grote bescherming tegen blootstelling aan schadelijke stoffen. De gebruiker heeft volledige bewegingsvrijheid. De werkzaamheden kunnen plaatsvinden onder de beste condities. Dit resulteert in een aanzienlijke verhoging van de productiviteit. De booths zijn leverbaar met recirculatie of met single-pass techniek; in een uitvoering volgens Good Manufacturing Practices (GMP) en volgens de eisen van de Food and Drug Administration (FDA); met persoonsbescherming, met productbescherming en met persoons- en productbescherming. Vooraf worden met de opdrachtgever afspraken gemaakt over te realiseren doelstellingen. De afgelopen jaren heeft DENIOS diverse projecten gerealiseerd voor producenten in de farmaceutische en fijnchemische industrie. 38 Artikel verschenen in GlobalNews 2013, editie 2

39 Fred Bongers, Quality Assurance Officer (MSD) Fred Bongers was sectieleider van de monsternamegroep bij MSD in Oss. Deze groep is de gebruiker van de booth-unit met betrekking tot het bemonsteren van niet actieve grondstoffen (excipients). De reden voor MSD om de booth-unit te plaatsen was om te voldoen aan de nieuwste eisen op het gebied van GMPregelgeving. DENIOS heeft heel goed begrepen aan welke eisen de booth-unit moest voldoen en heeft op basis van de opgestelde URS een mock-up (proefmodel 1:1) laten bouwen in Engeland. Er is zelfs rekening gehouden met een eventuele strengere regelgeving. De nieuwe installatie bestaat uit een laminar downflow booth-unit voorzien van klasse A lucht en een personeels-/goederensluis met klasse C lucht. DENIOS heeft de gehele installatie geleverd, inclusief de nodige overdruk- en onderdrukruimtes, koel- en verwarmingssystemen, luchtbehandelingskasten, filters, interlocks en besturingssystemen. FAT & SAT Tijdens de ontwikkelperiode van de booth-unit zijn we twee keer naar Engeland afgereisd. De eerste keer was de booth-unit, zoals reeds aangegeven, als proefmodel samengesteld op ware grootte van hout. Wij hadden uitgebreid de mogelijkheid om veranderingen aan het concept te maken, die uiteindelijk ook allemaal zijn ingewilligd. De tweede keer was de booth-unit conform eisen en wensen gereed in de vorm, zoals die zou worden afgeleverd aan MSD. De FAT (Factory Acceptance Test) is goed doorstaan. Tijdens het plaatsen op de locatie is er alles gedaan wat binnen het vermogen lag om de planning te halen. Toen vervolgens ook de SAT (Site Acceptance Test) succesvol was, werd er opgeleverd!, aldus Fred Bongers. KORTE LIJNEN Fred vervolgt: MSD heeft van meet af aan een vaste coördinator toegewezen gekregen van DENIOS. Dit hebben wij als zeer prettig ervaren, hierdoor zijn de communicatielijnen zeer kort en is er geen sprake van onnodige ruis. Gerard van de Camp, projectingenieur werktuigbouwkunde (DHV / Royal HaskoningDHV) Ik ben sinds 2007 vanuit DHV Eindhoven continu werkzaam op projectbasis bij MSD. Hierdoor zijn de interne richtlijnen en standaarddocumenten goed bekend. In het voortraject is door de betrokken afdeling binnen MSD, in samenwerking met een derde partij, een URS voor een booth-unit opgesteld. Aansluitend is er een ontwerp gemaakt en op basis hiervan is er een offerteaanvraag gedaan bij een aantal partijen, waarbij DENIOS positief naar voren kwam met een totaaloplossing. DENIOS is binnen MSD een bekende leverancier voor booth-units en kon aan alle voorwaarden voldoen tegen een concurrerende prijs. Vanaf dat moment is het verdere project uitgevoerd door DENIOS onder leiding van DHV. MOCK-UP De hoofdredenen voor de aanschaf van een dergelijke booth-unit waren productbescherming en persoonlijke bescherming. Er is een mock-up, een houten model op ware grote gemaakt, zodat de klant kon zien en ervaren wat er geleverd zou worden. Daaruit is een aantal optimalisaties ontstaan inzake de installatiehoogten en uitvoering van een aantal componenten. De complete installatie is bij de fabrikant opgebouwd, zodat deze tijdens de FAT volledig getest en gecontroleerd kon worden. Dit is gedaan om het proces bij MSD niet te verstoren en de doorlooptijd te verkorten. Aansluitend is de installatie gedemonteerd en in Oss opgebouwd, waarna de SAT en vervolgens de kwalificatie met succes zijn uitgevoerd. Voor de productbescherming en persoonlijke bescherming moest de booth een downflow van 0,45 m/s en een luchtkwaliteit klasse C leveren. De luchtkwaliteit in de booth voldoet echter zelfs nog aan klasse A! SAMENWERKING MET DENIOS De doorlooptijd van de mock-up tot aan de oplevering bedroeg circa 4 maanden. Het was een complex project omdat er weinig ruimte beschikbaar was voor de installatie. DENIOS heeft het project samen met CCD uit Engeland op een professionele en flexibele wijze uitgevoerd!, concludeert Gerard. OVER MSD MSD heeft zich wereldwijd ten doel gesteld om te investeren in de grote medische vraagstukken van deze tijd. MSD focust zich op aandoeningen die mensen ernstig belemmeren in hun functioneren of zelfs levensbedreigend zijn. MSD richt zich op het vinden van oplossingen voor ziekten waar nog geen antwoord op is en die vragen om nieuwe geneesmiddelen. Artikel verschenen in GlobalNews 2013, editie 2 39

40 UIT DE PERS Auteur: Jacques Geluk RECIRCULATION BOOTH BESCHERMT ONDERZOEKERS Het katalysatorenonderzoek bij chemiebedrijf BASF in De Meern gebeurt sinds kort in een indrukwekkende, in rvs uitgevoerde zeven meter brede downflow recirculation booth. Die maakt het mogelijk werkzaamheden met minder omslachtige handelingen, zoals meerdere afzuigpunten, efficiënter uit te voeren. Een duidelijk eisen- en wensenpakket en de vrijheid dat te realiseren zoals ons het beste leek, heeft geleid tot de booth die exact past bij dit onderzoeksteam, zegt Sander Ru pp van leverancier DENIOS. Katalysatoren maken chemische processen energie-efficiënter en selectiever. We produceren ze op ons bedrijventerrein in De Meern, maar om de goede katalysatoren voor de juiste en vooral innovatieve toepassingen te vinden, doen wij voortdurend onderzoek. Dr. Rob Gosselink, chemisch onderzoeker en samen met collega dr. Esther Groeneveld projectleider van het onderzoeksteam, geeft aan dat BASF voornamelijk met katalysatoren in poedervorm werkt en dat is gekozen voor het aanschaffen van een downflow recirculation booth. Om ervoor te zorgen dat onze medewerkers en de omgeving beschermd zijn tijdens het op grotere schaal uitvoeren van handelingen met deze poeders. Gosselink benadrukt dat de operators in het laboratorium en de omgeving altijd beschermd zijn geweest. Op het lab hebben we tafelmodel poederkasten waarin we veilig op kleine schaal kunnen werken. Op grotere schaal hadden we tot nu toe allerlei afzonderlijke afzuigkappen, werkend op het bestaande laboratoriumafzuigsysteem en waren veel aanvullende maatregelen nodig voordat onze medewerkers aan het werk konden. Dat laatste was echt een beperking. Nu gaat de afzuiging vrijwel automatisch en dus veel gemakkelijker en sneller, waardoor er meer tijd is voor het onderzoekswerk zelf. Doordat het gaat om vaste deeltjes, mogen we de afgezogen lucht filteren en terugbrengen in de booth, wat ook uit energetisch oogpunt interessant is, zegt Rob Gosselink. In de booth zijn daarnaast wel afzuigarmen aangebracht die aangesloten zijn op het bestaande laboratoriumafzuigsysteem. De afzuigarmen dienen voor de afvoer van mogelijke (waterige) dampen en gassen die ontstaan bij bepaalde handelingen, zoals het drogen van poeders. Dat wordt dus niet gerecycled, aldus DENIOSverkoopmanager Sander Rüpp. Volgens Groeneveld is goed gekeken naar de beste manier om de booth toekomstbestendig te maken. Niet alleen moesten er voldoende afzuigarmen aanwezig zijn, ook de afmetingen van de booth en de elektravoorzieningen zijn daarbij belangrijk. Innovatieve onderzoeks- en ontwikkelingsprocessen houden immers 40 Artikel verschenen in Automatie, juni 2017

41 in dat onderzoekers in een later stadium wellicht ook met andere apparatuur van andere afmetingen gaan werken. WENSEN NIET STANDAARD DENIOS heeft na een aanbesteding, waarop drie leveranciers reageerden, de opdracht gekregen. Naast een goede prijs, heeft het feit dat deze leverancier een goed trackrecord heeft bij BASF, en vanaf het begin bereid is geweest mee te denken, daarbij geholpen. Rüpp: Wij hebben onze aanbieding gebaseerd op het wensen- en eisenpakket van het onderzoeksteam. Dat was niet standaard, zegt Gosselink. We hadden echt een oplossing op maat nodig. Een booth met zoveel mogelijk oppervlakte in de beperkte ruimte die we in de onderzoekshal hebben. DENIOS kon dat binnen anderhalf jaar volgens de door BASF gewenste planning leveren, gerekend vanaf de eerste contacten die we hadden. Dat is inclusief de periode van aanbesteding en het op orde brengen van de financiering. Rüpp: Bovendien hadden we geen commercieel product klaarstaan dat we alleen nog moesten inbouwen. We hebben geen standaard booths. Dit soort producten bouwen we altijd op wens van de klant en liefst tot op de millimeter nauwkeuring. Hier ging het om een in onze productiefaciliteit in Groot- Brittannië gebouwde voorziening van zeven meter breed bij drieënhalve meter hoog, die we naar binnen moesten zien te krijgen en in een krappe ruimte moesten plaatsen. Dat betekende onder meer veel onder leidingen door balanceren. Gosselink en Groeneveld geven graag een compliment aan de technisch facilitaire medewerker die ervoor heeft gezorgd dat kabels zijn verlegd, leidingen omhoog zijn gezet en aangepast, zodat de booth eronderdoor kon. Ook heeft hij voor een lege ruimte gezorgd waarin gebouwd kon V.l.n.r.: Esther Groeneveld, Sander Rüpp en Rob Gosselink Er is geen tocht en lawaai en dat is gezien de verplaatsing van m³ lucht per uur heel bijzonder. worden en voor het schoonmaken van de vloer. Een aardige operatie voor een onderzoekslaboratorium. IMPOSANT Het resultaat is imposant. De booth voldoet niet alleen aan alle regelgeving, maar ook aan de beloften wat betreft geluid- en lichtopbrengst. De gevreesde bak wind en lawaai is uitgebleven. Er is in het geheel geen tocht en lawaai en dat is gezien de verplaatsing van m³ lucht per uur heel bijzonder. Alles is volgens Rüpp, Gosselink en Groeneveld heel soepel gegaan. Eigenlijk is de schakeling van de elektra het enige geweest waarbij de bouwers wat langer hebben stilgestaan. Alles is exact volgens planning verlopen. Projectleiders Groeneveld en Gosselink wisten vanaf het begin precies wat ze wilden, maar niet hoe ze op dat punt moesten komen. Rüpp: Het wensen- en eisenpakket was zoals gezegd duidelijk, maar niet zeer gedetailleerd. Dat was goed. Ze hebben ons alle vrijheid gegeven om daaraan te voldoen en ons niet beperkt door tevoren allerlei complexe eisen te stellen maar te vertrouwen op onze expertise. Dat hebben wij enorm gewaardeerd en dankzij de uitstekende communicatie en samenwerking tijdens het project zijn problemen uitgebleven. DENIOS werkt al jaren samen met BASF, heeft eerder al een installatie voor de katalysatorfabriek ontworpen en geleverd en kan daardoor de behoeften van het chemieconcern goed op waarde schatten. KLEIN BEGONNEN Groeneveld: Het hele project is als iets kleins begonnen. In eerste instantie ben je met een project bezig en denk je dat een kleine booth misschien handig zou zijn wanneer je op grotere schaal werkt met poeders. Vervolgens praat je met mensen, bekijk je brochures en voor je het weet staat de halve hal vol met zo n booth. En nu hebben we een veilige, afgeschermde zone om in te werken, zegt ze terwijl ze samen met haar collega en Sander Rüpp de inderdaad indrukwekkende booth laat zien. De oppervlakte ervan lijkt nog groter, doordat er op dat moment alleen een klein formaat speedmixer in staat. Het is niet veiliger, veilig was het al, maar het is gemakkelijker werken. Nogmaals: we hoeven minder te doen om hetzelfde beschermingsniveau te bereiken, bij wijze van spreken kunnen we meteen aan de slag! Artikel verschenen in Automatie, juni

42 UIT DE PERS GRIP OP LUCHT- PARAMETERWAARDEN Technologie volgens Industrie 4.0 maakt het mogelijk om de veiligheid van geconditioneerde werkplekken real-time te monitoren. Een interactief dashboard toont actuele meetdata van parameters als luchtsnelheid, vochtgehalte en temperatuur, waarschuwt bij overschrijdingen en biedt hulp bij storingen. Auteur: Vincent Hentzepeter Fotografie: Foodnote In gereguleerde omgevingen worden er van laboratoria steeds meer garanties gevraagd op naleving van veiligheidsprotocollen. Zo ook op het gebied van geconditioneerde werkplekken en ruimten als cleanrooms. De bewijslast rond het waarborgen van luchtparameterwaarden is streng. Alle data van de verschillende parameters direct beschikbaar hebben tijdens een audit is een uitdaging. Tevens hebben de gebruikers van het monitoringsysteem - technische dienst, QA, QC, hoofd productie - een verschillende achtergrond. De behoefte aan gebruiksvriendelijke software om overzicht te houden groeit daarom. Daarnaast willen afdelingshoofden direct op een scherm kunnen zien wat de status van systemen is en waar zich storingen voordoen en hoe operators met alarmen omgaan. Zo kunnen ze direct actie ondernemen en problemen voorblijven. Procescondities ook na de validatie continu bewaken Tom Baele van isense-it (links),sander Rüpp van DENIOS, Maarten Bouwman van CMI en Ivo Van Wanghe van DENIOS tonen het nieuwe monitoringsysteem voor het onder controle houden van luchtomgevingsparameters. 42 Artikel verschenen in LABinsights, maart 2017

43 DASHBOARD Hier biedt technologie volgens Industrie 4.0 uitkomst met zijn combinatie van digitale apparatuursignalen en draadloze visualisatie. Door The internet of things kunnen de waarden van belangrijke procesparameters in diverse systemen worden gebundeld en overzichtelijk worden gepresenteerd. Waartoe een dergelijk monitoringsysteem in staat is, zal tijdens Labtechnology te zien zijn. DENIOS en CMI, die deze tool distribueren, zullen de imaxi & imeasure van isense it demonstreren in een laminar downflow booth in een farmaceutische setting. Bezoekers kunnen op stand B03 live meemaken hoe de parameterwaarden gepresenteerd worden die door de sensoren van het systeem gelogd worden. Met dit bewakingssysteem krijgen geautoriseerde personen via een dashboard op een scherm of via hun tablet of smartphone direct inzage in het functioneren van de veiligheidsvoorzieningen. Bij storingen volgt er een alarm. Door te klikken op de betreffende unit, kan er in de installatie worden gekeken om de storingsbron te achterhalen. Parameters die gemeten kunnen worden zijn temperatuur, relatieve vochtigheid, luchtsnelheid en drukverschil, signaalmeting (4-20 ma), deurcontacten en analoge en digitale contacten. Ook is de integratie van deeltjestellers of een modbustoestel mogelijk, ongeacht het type. Zelfs het aansturen van alarmtorens en pompen kan via deze nieuwe technologie. Communicatie kan bekabeld met ethernet of draadloos via wifi of gsm of Long Range Low Power (LoRa), een mobiel netwerk voor het internet of things. Eén meettoestel kan drie types metingen combineren. Dit scheelt aanzienlijk in sensorbekabeling. MANAGEMENTTOOL Binnen het samenwerkingsverband professional partners for cleanrooms (PP4C), dat inclusief DENIOS en CMI uit tien bedrijven bestaat, kan dit monitoringssysteem plug & play bij oplevering van cleanroomprojecten worden aangeboden. Dit heeft als voordeel dat laboratoria procescondities ook na de validatie continu kunnen blijven bewaken. Naast monitoring is deze oplossing ook een managementinstrument. Zo is via de software makkelijk te achterhalen of een activiteit verbonden aan een bepaalde shift tot een verhoogde deeltjesdichtheid leidt of hoe personeel op een calamiteit reageert. Dit is belangrijke managementinformatie om processen te verbeteren Het interactieve dashboard van imeasure geeft in een oogopslag een overzicht van het productieproces. Door the internet of things bundelen we waarden van procesparameters en compliant gedrag bij cleanroommedewerkers te stimuleren. CONDITION BASED MAINTENANCE Dit monitoringssysteem werkt in de cloud via een beveiligde verbinding, maar biedt ook een intern geheugen voor lokale opslag van ruim metingen. Zo treedt er geen dataverlies op bij uitval van uw netwerk. Als optie kan de leverancier bevoegdheid worden gegeven om de installaties op afstand te bewaken. Daarmee is het ook een tool voor condition based maintenance, dus inzetbaar voor preventief onderhoud en storingsservice op afstand. PRESENTEERBLAADJE In gewone laboratoriumomgevingen kan het monitoringsysteem worden gekoppeld aan nieuwe en bestaande veiligheidsvoorzieningen. Toepassingen zijn actuele metingen van parameters als luchtsnelheid, vochtgehalte, temperatuur, druk en deeltjesdichtheid in VARIO- Flow kasten, zuurkasten, veiligheidskabinetten en laminar flow booths. Ook geventileerde installaties als brandveiligheidskasten en brandwerende onderbouwkoelkasten kunnen zo bewaakt worden. Een verstopte filter komt dan niet meer als een verrassing. Een leverancier ziet het probleem al aankomen op basis van een daling van de flow. Het filter kan dan tijdig vervangen worden, zodat er geen gevaarlijke situaties ontstaan. Laboratoria die dit systeem hebben geïnstalleerd, zijn verlost van de papierwinkel tijdens audits. Het is namelijk mogelijk de kalibratiecertificaten van de sensoren in de software te laden. Ze zijn met een klik op de plattegrond en de betreffende installatie opvraagbaar. Zo krijgt de auditor de bevestiging dat de laminar flow-kasten of andere veiligheidsvoorzieningen volgens specs functioneren op een presenteerblaadje aangereikt. Artikel verschenen in LABinsights, maart

44 AFZUIGAPPARATUUR EN INSTALLATIE Of het nu een plaatselijke afzuigarm, een VARIO-Flow Basic werkplek of een laminair downflowsysteem betreft, alle installaties die gebruikmaken van luchttechniek moeten met een luchtafvoersysteem verbonden zijn. Dit kan een eenvoudige ventilator of een recirculatiesysteem zijn, maar het kan ook een complexer luchtbeheersingssysteem voor meerdere installaties of ruimtes zijn. Onze specialisten berekenen de vereiste capaciteiten en onze ingenieurs ontwerpen uw afzuiginstallatie. Installatie wordt door hooggekwalificeerde monteurs van DENIOS bij u op locatie uitgevoerd. Back-up systeem 44

45 Dankzij luchttechnieken kan er in een laboratorium, zowel voor onderzoek als voor productie, heel veilig worden gewerkt zonder toevlucht te moeten nemen tot allerlei persoonlijke beschermingsmiddelen. Toch is dat niet vanzelfsprekend en moet deze apparatuur goed worden onderhouden zodat ze de beste bescherming kunnen blijven geven. De afdeling service en onderhoud van DENIOS bestaat uit gecertificeerde medewerkers die uw apparatuur tip-top in orde kunnen houden. Op de volgende pagina s worden ze aan u voorgesteld. Als u net als ik geïnteresseerd bent in veilig werken in het laboratorium dan raad ik u aan om mijn website veiligedennis.com te bezoeken. Daar heb ik een aantal white papers over dit onderwerp geplaatst. 45

46 KUNDIG, SLAGVAARDIG EN FLEXIBEL Om het veiligheidsniveau binnen uw organisatie ook op lange termijn te waarborgen, is systematische aanpak nodig van het (preventief) onderhoud van uw veiligheidstechnische voorzieningen. Dit is zelfs een wettelijke verplichting. De experts van DENIOS zijn opgeleid om inspecties, onderhoud en verslaggeving conform wet- en regelgeving te verzorgen. Een onderhoudscontract wordt optimaal afgestemd op uw specifieke wensen en verduurzaamt uw investeringen in kostbare veiligheidstechnische bedrijfsmiddelen. 46

47 We are DENIOS At your service... SERVICE EN ONDERHOUD Maatwerk voor een duurzaam en probleemloos veiligheidsbeleid. 47

48 HET AANLEREN VAN VEILIG GEDRAG VERGT CONTINUE HERHALING Auteur: Henriëtte van Norel Fotografie: DENIOS Het naleven van veiligheidsprotocollen is veelal een absolute vereiste in sectoren als de voedingsindustrie, de farmacie en laboratoriumomgevingen. Toch gaat dit niet altijd zonder slag of stoot. Vanwege tijdsdruk en/of financiële redenen worden nog wel eens beslissingen genomen die niet bepaald bijdragen aan veilig gedrag, dit met alle gevolgen van dien. Denk maar eens aan het werken in geconditioneerde ruimtes of het gebruik van nood-/oogdouches. Samen met isense it ging DENIOS derhalve de uitdaging aan om speciaal hiervoor nieuwe alternatieven te ontwikkelen, die wél bijdragen aan veilig gedrag. Het monitoringsysteem imeasure van isense it staat hierbij centraal. Inmiddels zijn een tankdouche en een laminaire downflow booth van DENIOS hiermee uitgerust. Op LabTechnology 2017 en Food Engineering 2017 zijn deze innovaties te zien. De FDA-compliant Cloud-applicatie imeasure, een volledig in eigen huis ontwikkeld monitoringsysteem van de Belgische hard- en softwareontwikkelaar isense it, plaatst het begrip monitoring in een heel nieuw daglicht. Behalve dat zeer uiteenlopende data gemonitord kunnen worden, kunnen diezelfde data voortaan ook dienen voor beslissingsondersteuning tijdens de daadwerkelijke uitvoering van een proces, om later aangevoerd te worden als bewijs. Tom Baele, directeur van isense it aan het woord hierover: Een gebruikers- en procesflowonderzoek dat we uitvoerden voor ITW heeft geleid tot de oprichting van isense it in Een drie jaar durend onderzoek waarin we het begrip monitoring hebben bekeken vanuit een nieuwe optiek. De tot dan toe geijkte manier van monitoren hebben we daarbij terzijde geschoven. VEILIG GEDRAG VOOROP Peter van Doesum, directeur van DENIOS, vertelt: Het meest opmerkelijke verschil tussen traditionele monitoringsystemen en het nieuwe monitoringsysteem imeasure is dat het laatstgenoemde systeem speciaal is ontwikkeld is om veilig gedrag in productieomgevingen en geconditioneerde ruimtes als laboratoria en cleanrooms in geen geval aan toeval over te laten. Zo staat het systeem volledig in het teken van bewustwording en herhaling. Baele vult aan: Dat klopt. Veilig gedrag kan bij mensen immers alleen worden aangeleerd door het steeds maar weer te herhalen, op een zodanige wijze dat het op termijn onderdeel wordt van hun DNA. Zo attenderen we alle gebruikers van imeasure, voortdurend op alle echelons in een organisatie, aan nieuwe en/of bestaande procedures en protocollen die van toepassing zijn. 48

49 MEERDERE GEBRUIKERS MOGELIJK Een ander verschil met conventionele monitoringsystemen is dat alle gemeten data bij dit nieuwe systeem toegankelijk zijn voor een onbeperkt aantal gebruikers op diverse hiërarchische niveaus in een organisatie en op uiteenlopende fysieke locaties. Dit in tegenstelling tot een conventioneel, bekabeld monitoringsysteem waarbij alle gemeten data via een centraal systeem getoond worden aan slechts 1 of 2 clients die zich op één en dezelfde locatie bevinden. Via toegangsrechten kan bij imeasure exact worden bepaald welke functionaris wat te zien krijgt via interactieve dashboards op zijn/haar PC, tablet of smartphone. De ene gebruiker kan alleen lezen en de andere gebruiker kan daadwerkelijk aanpassingen aanbrengen. De supervisor daarentegen heeft een overzicht van alle data, waarmee verschillende analyses kunnen worden gemaakt. Zo kunnen voor het management van een plant analyses worden gegenereerd waaruit kan worden afgeleid hoe goed een fabriek draait en voor de Technische Dienst kunnen rapporten worden samengesteld als zich ergens een storing voordoet. Dit is slechts een greep uit de vele mogelijkheden. Voor alle typen functionarissen (lees: operators, laboranten, managers en directieleden) kunnen de verschillende data op een zodanige wijze worden gebundeld, dat deze beslissingsondersteunend zijn voor de uit te voeren activiteiten. waarop bijvoorbeeld te zien is om welke tankdouche of laminaire downflow booth het precies gaat en waar deze exact staat opgesteld. Tevens kan dan ook worden afgelezen of er al iemand van de Technische Dienst onderweg is. Het benodigde aantal lagen in de software verschilt per klant en is afhankelijk van de eisen per klant. DATA-INTEGRITEIT GEWAARBORGD imeasure is ontwikkeld voor het real time meten van zowel verplichte (als gewenste) data, in het bijzonder bij kritische applicaties als geconditioneerde werkplekken en cleanrooms in de farmacie, de voedingsindustrie en laboratoriumomgevingen. Denk aan data als temperatuur, druk, deeltjestelling, het drukverschil (bij bijvoorbeeld een VARIO-Flow laminaire downflow booth), relatieve vochtigheid, luchtsnelheden en algemene omgevingscondities. Baele legt uit: Alle data worden gemeten met behulp van sensoren met een uniek ID van het imeasure systeem, die ter plaatse worden aangebracht. Doordat bij deze sensoren (imaxi geheten) gewerkt wordt met zogeheten plug ins, kunnen de sensoren steeds volledig worden afgestemd op de wensen van de klant. Zo kan het type communicatie en het type meting vrij gekozen worden. Direct na de meting worden de data via een bepaald algoritme versleuteld, alvorens deze naar een zwaar beveiligde Cloud-server bij een Cloud-serviceprovider worden gestuurd. Daarnaast heeft het systeem een intern geheugen voor lokale opslag van ruim metingen, zodat er in geen geval dataverlies kan optreden bij uitval van het (bedrijfsinterne) netwerk. Stel dat er desalniettemin een ongewenste onderbreking optreedt bij de communicatie naar de server dan krijgt de betreffende sensor een terugkoppe- GEBRUIKSVRIENDELIJKHEID Bij de ontwikkeling van het nieuwe monitoringsysteem is met name veel aandacht besteed aan het laagdrempelig en zeer gebruiksvriendelijk maken van de software. Baele legt uit: Zo hebben we in het bijzonder gekeken wat gebruikersgroepen triggert. Wat zorgt ervoor dat ze tot actie overgaan als er een melding op hun laptop, PC of smartphone binnenkomt en hoe zorgen we ervoor dat de gebruikers in geval van alarmering veilig gedrag vertonen? Uit het onderzoek kwam naar voren dat het essentieel was dat alle benodigde informatie in één oogopslag te zien is op één overzichtelijk scherm. Met andere woorden: de layout van het scherm is per gebruiker verschillend en is volledig afgestemd op zijn/ haar bevoegdheden. Heeft een gebruiker de bevoegdheid om aanpassingen door te voeren (bijvoorbeeld het bevestigen van een alarm), dan kan hij vanuit het hoofdscherm (lees: de bovenste laag) doorklikken naar de lagen daaronder 49

50 MAATWERK Baele licht toe: Interessant te melden is dat imeasure volledig op maat voor elke klant wordt geconfigureerd en in alle gevallen wordt geleverd in combinatie met een SLA (Service Level Agreement). Deze SLA omvat behalve het onderhoud en de updates van de server ook de opslag van de data op de server en support. imeasure draait op diverse browers, zoals Microsoft Internet Explorer, Google Chrome, Safari, Firefox etc. Indien bij deze browsers het communicatieprotocol onverhoopt wijzigt dan wordt dit onderkend door testservers en zorgt isense it ervoor dat dit zo spoedig mogelijk weer wordt aangepast. Klanten merken hier niets van. ling en wordt het bericht eenvoudigweg opnieuw verzonden. Zodra de versleutelde gegevens in de server aankomen worden deze gedecrypteerd, zodat de originele informatie beschikbaar is voor het maken van de eerdergenoemde analyses of het genereren van een alarm. In totaal kent het systeem vijf alarmeringsniveaus. De eerst vier zijn standaard en het hoogste niveau van alarmering is een technisch alarm. EERSTE APPLICATIES Van Doesum vult aan: Zowel onze tankdouche als onze laminair downflow booth zijn inmiddels uitgerust met het nieuwe systeem en dit is nog maar het begin. In de nabije toekomst kan dit ook geïntegreerd worden in producten als zuurkasten en brandveiligheidskasten. Met één imaxi-toestel kunnen tot maar liefst 12 verschillende metingen naast elkaar worden uitgevoerd (bijvoorbeeld drie 4-20 ma signalen naast elkaar, 6 temperatuurmetingen naast elkaar, 6 drukverschilmetingen naast elkaar en 6 metingen ten behoeve van het vochtigheidsgehalte). Door de metingen op deze wijze te combineren blijven de kosten van de aan te leggen bekabeling binnen de perken. Er kan immers worden volstaan met één datakabel en één stroomkabel, of zelfs met een power over ethernet-kabel, in plaats van honderden meters kabel bij conventionele monitoringssystemen. Bij de tankdouche wordt automatisch een signaal gegenereerd als het filter toe is aan vervanging, als de tankdouche te lang niet is gebruikt of als een bepaalde, van te voren ingestelde, druk niet meer wordt gehaald. Ook signaleert het systeem of een tankdouche openstaat, hoeveel water er verbruikt wordt etc. imeasure is immers een hulpmiddel bij uitstek voor het uitvoeren van conditiegestuurd of predictief onderhoud. SPECIALE SENSOREN isense it configureerde de allereerste imeasure-systemen op maat voor ziekenhuizen. Al snel kwamen er echter ook aanvragen vanuit de farmaceutische industrie, de voedingssector, de semiconductorindustrie en de laboratoriumwereld, waar het systeem inmiddels in ras tempo furore maakt. Met name in de voedingsindustrie en de farmacie leent dit systeem zich bij uitstek om nadien de kwaliteit van een proces te kunnen bewijzen in het kader van productaansprakelijkheid. Met gebruikmaking van speciale sensoren is het imeasure-systeem toepasbaar bij zeer extreme temperaturen, namelijk van -80 tot C. Om te allen tijde de gemeten data te kunnen garanderen, worden de sensoren minimaal eenmaal per jaar gekalibreerd en in sommige situaties zelfs eenmaal per drie maanden. Dit is sterk afhankelijk van de applicatie waar het systeem is ingebouwd. TREND Alle systemen evolueren in de nabije toekomst naar software als een service (Saas). Dit heeft te maken met het feit dat besturingsystemen heden ten dage steeds sneller worden geüpdatet en gepatcht dan voorheen, dit om beveiliging te allen tijde te kunnen garanderen. Baele vertelt: Vandaar die evolutie naar Saas die we met imeasure maken. Bij patches is dit vaak van invloed op de werking van software - dus ook monitoringsoftware - op de lokale servers, een probleem dat niet eenvoudig kan worden ondervangen. Doordat de imeasure software een Saas is, is de softwarestructuur anders en wordt de eindklant van dit probleem verlost. 50

51 Het monitoringsysteem imeasure meet real time uiteenlopende data zoals: Temperatuur Druk Deeltjestelling Drukverschillen Relatieve luchtvochtigheid Luchtsnelheden Algemene omgevingscondities 51

52 HET DENIOS-CONCEPT; DE STANDAARD VOOR EEN DUURZAAM VEILIGHEIDSBELEID Bij veiligheid draait alles om details, zeker bij het werken met gevaarlijke stoffen. Voor een optimale risicoreductie voor mens en milieu bent u bij DENIOS aan het goede adres. Met expertise, optimale service en nazorg en het meest uitgebreide assortiment producten waarborgen wij uw veiligheid. Direct naar het digitale overzicht? Scan hier! Opslag en handeling van gasflessen Brandwerende opslagvoorzieningen 1 2 Uitpandige opslag van gevaarlijke stoffen Opvangbakken en stellingen voor inpandige opslag 3 4 Veiligheidskasten Vatenhandeling

53 Statische elektriciteit en aarding Handeling van vloeistoffen en emballage 7 8 Veilig werken, bronafscherming door luchttechnische voorzieningen Verwarmen van gevaarlijke stoffen 9 10 Sorbents, barrières en bluswateropvang Reinigen en verzamelen Veiligheidsaccessoires en PBM s Nood- en oogdouches

54 RISK ASSESSMENT & CONTAINMENT THE DOOR TO GLOBAL PARTNERSHIP DENIOS OP UW PLATFORM! DENIOS is al geruime tijd actief op e-procurement gebied. Via e-procurement kunnen wij u op basis van ons standaard assortiment een specifiek voor u samengestelde elektronische catalogus aanbieden. In nauw overleg met de betrokken eindgebruikers, uw veiligheidsfunctionaris, de onderhoudsafdeling en/of technische dienst en de afdeling inkoop. Volgens uw wensen en conform de binnen uw onderneming geldende veiligheidseisen en voorschriften wordt uw DENIOS e-catalogus zorgvuldig samengesteld. Binnen hun budget kunnen de daarvoor verantwoordelijke werknemers in uw organisatie kiezen uit het overeengekomen assortiment kwaliteitsproducten. Zij worden niet lastig gevallen met producten die niet aan de voor uw onderneming geldende eisen voldoen. Daardoor is de controle op toegestane artikelen al bij voorbaat goed geregeld. Flexibiliteit blijft gewaarborgd, want bij behoefte aan een bepaald product dat niet in deze catalogus is opgenomen, kunt u rekenen op de deskundigheid van DENIOS voor advies. Na een akkoord van uw organisatie kan worden besloten om dit artikel eenmalig aan te schaffen of om het aan uw DENIOS e-catalogus toe te voegen. Veel catalogi in één database (Multi-Leveranciers Catalogus): Producten en prijzen zijn vergelijkbaar. Eén zoekmachine voor alle productdata. De gebruikers werken in één uniforme interface. De klanten hebben de volledige controle over de producten en prijzen. Wijzigingen met catalogus-updates kunnen worden geëvalueerd door de klant. 54

55 HET INFOPLATFORM M.B.T. OPSLAG VAN GEVAARLIJKE STOFFEN Actuele wet- en regelgeving: Wij brengen u tijdig op de hoogte van de relevante veranderingen in de wet- en regelgeving. UITGEBREIDE INFORMATIE: Praktijkgericht en overzichtelijk vindt u de nieuwste artikelen over de omgang met gevaarlijke stoffen en de door ons gerealiseerde individuele oplossingen. ACTUELE THEMA S EN AGENDA: Blijf op de hoogte van actuele meldingen en datums voor beurzen en seminars. UW DIRECTE TOEGANG TOT DENIOS! BESCHIKBAARHEID VAN PRODUCTEN: Hier kunt u nagaan of het product dat u nodig hebt, leverbaar is en hoe snel. VERKOOPVOORWAARDEN DENIOS BV: DENIOS hanteert de door de Koninklijke Metaalunie bepaalde METAALUNIE- VOORWAARDEN, d.d De volledige voorwaarden vindt u op onze website: 100% DESKUNDIGHEID 100% SERVICE 100% KWALITEIT 55

56 people WE ARE DENIOS DENIOS AG Hoofdkantoor Dehmer Straße Bad Oeynhausen Tel Fax DENIOS BV in de Benelux Nederland Christiaan Huijgensweg AJ Alphen aan den Rijn Tel Fax info@denios.nl België Zandstraat 48 / Zoersel Tel Fax info@denios.be China DENIOS Co. Ltd. Ludu, Taicang Tel Denemarken DENIOS ApS 7000 Fredericia Tel Finland DENIOS AB Espoo Tel Frankrijk DENIOS SARL Nassandres Tel Groot-Brittannië DENIOS Ltd. TF10 7DW Newport-Shropshire Tel Italië DENIOS S.r.l Isola del Cantone (GE) Tel Oostenrijk DENIOS GmbH 5301 Eugendorf-Salzburg Tel Polen DENIOS Sp. z o.o Skierniewice Tel Slowakije DENIOS s.r.o Trencin Tel Spanje DENIOS S.L Zaragoza Tel Tsjechië DENIOS s.r.o Strakonice Tel USA DENIOS INC. Louisville, KY Tel Zweden DENIOS AB Jönköping Tel Zwitserland DENIOS AG 5430 Wettingen Tel OF BEL ONS NL: BE: