Jaarrapport Milieu 2013

Transcriptie

1 Jaarrapport Milieu 2013

2 Juli 2014 Antoni van Leeuwenhoek Servicediensten, afdeling KAM Trudi Hengeveld, milieucoördinator Plesmanlaan CX Amsterdam Tel. (020) Hoewel bij het opstellen van dit Jaarrapport Milieu 2013 de grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht, bestaat altijd de mogelijkheid dat bepaalde informatie onvolledig is of na verloop van tijd verouderd of niet meer juist is. Het Antoni van Leeuwenhoek / Nederlands Kanker Instituut, is niet aansprakelijk voor gebruik van de inhoud van de teksten en de daaruit voortvloeiende feiten, omstandigheden en gevolgen.

3 Voorwoord... 5 Samenvatting... 6 Inleiding Milieubeleidszaken Milieuzorg, plaats in de organisatie Duurzaam en verantwoord ondernemen Milieubeleidsverklaring Milieuthermometer Zorg Duurzame inzetbaarheid Duurzame bouw- en inrichting Mobiliteit Verantwoorde werkprocessen Milieudruk en CO2 footprint Milieubarometer en schaduwprijzen Milieubelasting en kengetallen Informatievoorziening aan medewerkers Website en intranet Opleiden en voorlichten Advisering Introductiedag veilig werken Specifieke instructies stralingsaspecten BHV en EHV LearningGuide en E-learning Wet- en regelgeving ten aanzien van milieuzorg Wet milieubeheer en activiteitenbesluit Zorgplicht Landelijk afvalbeheersplan Publicatiereeks gevaarlijke stoffen (PGS) Vergunningen en handhaving Borging en controle KAM inspectie / RI&E Meldingen milieu-incidenten Stralingsbelasting mens en milieu Milieu en bedrijfsvoering Energiebeheer Algemeen energiebeheer Energieopslag / grondwateronttrekking Elektriciteit Gas Waterbeheer Afvalwater Afvalbeheer Afvalscheiding, instructie en registratie... 21

4 3 Jaarplan Milieubeleid / milieuthermometer Zorg Vergunningaanvraag Extra projecten milieuzorg en KAM Controles en borging Energiezorg Afval: preventie en scheiding Gevaarlijke stoffenregistratie Legionella beheersplan Mobiliteit LearningGuide / E-learning Duurzaam inkopen / duurzaam ondernemen Bijlage 1 Gebruikte afkortingen Bijlage 2 Milieubeleidsverklaring Bijlage 3 Uit de milieubarometer Bijlage 4 Milieugegevens... 31

5 Voorwoord Het milieu en de zorgen omtrent een gezonde samenleving worden steeds belangrijker. Ook in ziekenhuizen zijn afwegingen over duurzaamheid en CO2 besparing nodig. Zo hebben de Amsterdamse Ziekenhuizen met de Gemeente een Convenant gesloten met daarin de ambitie om de lat hoger te leggen op het gebied van milieu. Het AVL en NKI doen hierin volop mee. Vanuit dit duurzaamheidsperspectief zijn we veel kritischer geworden in het beoordelen van de gebouwen, het bouwen en beheer van installaties. Dit levert een nieuwe visie op techniek op. Anders beheersen van energie en warmte en op een andere manier bouwen. Het gaat om het vinden van de balans tussen wat nu kan, technisch haalbaar is en wat later moet gebeuren. Begin 2014 is deze visie gereed. Daarnaast werken we aan de bewustwording van de gevolgen van de maatregelen die we nemen. Wat kunnen we doen om verspilling te voorkomen? Op welke wijze kunnen we de schade die we op de leefomgeving veroorzaken beperken? Waar kunnen we stappen zetten die het verschil maken? Jaarrapportages van de afdeling Kwaliteit Arbo en Milieu gaan over de veiligheid op de werkplek en veiligheid voor de patiënt. Hier doen we geen concessies in. Wel vergen toepassingen in gemêleerde omstandigheden van het AVL en het NKI aanpassingen op maat. Dit milieujaarrapport 2013 vertelt het verhaal met cijfers, tabellen en legt uit hoe de stappen afgelopen jaar gezet zijn en hoe we de ontwikkeling voor ogen hebben naar een duurzame toekomst voor topzorg en onderzoek. Ik wens u veel leesplezier, Eric de Wilde, manager Servicediensten Jaarrapport Milieu

6 Samenvatting Zorg voor het milieu en oog voor duurzaamheid heeft een eigen plaats binnen alle bedrijfsprocessen die het gevolg zijn van de doelstelling van het Antoni van Leeuwenhoek: het bestrijden van kanker door middel van patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek. Met een vernieuwde milieubeleidsverklaring en de ondertekening van het convenant Milieuthermometer Zorg zijn de kaders aangegeven waarbinnen gewerkt wordt aan verantwoord milieubeleid. In dit jaarverslag is een opsplitsing gemaakt tussen milieubeleidszaken en milieubedrijfsvoering. Dit zet enerzijds de algemene richtlijnen uiteen en de vertaling naar effecten op de omgeving en brengt anderzijds verbruikscijfers in beeld van de hoeveelheid energie, gas, water en afval verbruikt en afgevoerd over 2013 in vergelijking met voorafgaande jaren. Planontwikkeling voor solide beheer van de installaties is continue aan de orde. Door alle uitbreidingen zal de vraag naar energie toenemen. Noodzaak dus om dit nauwkeurig te blijven volgen zodat efficiënte sturing mogelijk is. Voor de hoeveelheid afval die bij alle operationele werkzaamheden vrijkomt zijn aanpassingen op maat nodig om hergebruik in te passen waar dat kan. Het elektriciteitsverbruik per vloeroppervlak is afgenomen met 10% en het gasverbruik laat een stijging te zien van 8%. Omgerekend naar gebouw gebonden CO 2 emissie per vloeroppervlak betekent dit 134kg CO 2 /m2. Dat is een mooie daling van 22% ten opzichte van vorig jaar. Het branchegemiddelde voor ziekenhuizen voor 2013 is op 111 kg CO 2 /m2 vastgesteld. Door de combinatie van zorg en onderzoek bij het AVL is de vergelijking met algemene ziekenhuizen niet goed te maken. De eigen cijfers door de jaren heen moeten hier het verschil gaan maken. Registratie van die cijfers in tabellen en met beelden maakt voor iedereen zichtbaar wat het gevolg is van alle handelingen op de werkvloer. Voor de totale afvalstroom is een lichte 2% stijging waar te nemen, wat redelijk stabiel is gezien het groeiend aantal medewerkers binnen het Antoni van Leeuwenhoek. Voor de komende twee jaar zijn de ambities voor milieuzorg gericht op nadere uitwerking van de criteria van de Milieuthermometer Zorg. Dit vindt plaats in samenwerking met de afdelingen Inkoop, Gebouwbeheer, Hotel en de verschillende laboratoria. Met dit jaarrapport wordt voldaan aan de verplichting tot registratie die volgt uit de milieuvergunning (Wabo, Barim). De registraties t.b.v. de Wet verontreiniging oppervlaktewater (Wvo)-vergunning zijn deels in dit rapport opgenomen. Behalve dat hiermee de Gemeentelijke Omgevingsdienst en Waternet worden geïnformeerd over de uitvoering van het milieubeleid van het AVL, is dit rapport een naslagwerk voor de verschillende clusters en hun afdelingen. Het is beschikbaar voor een ieder die is geïnteresseerd in de wijze waarop het AVL omgaat met milieuzorg. Voor buitenlandse medewerkers zal een Engelse samenvatting uitgegeven worden. Jaarrapport Milieu

7 Inleiding De hoeveelheid aan milieuonderwerpen die aan de orde zijn binnen een ziekenhuis en onderzoeksinstelling zoals het AVL vraagt om een nadere begripsbepaling. Termen als duurzaamheid, milieubeleid, goed voor het milieu, groene voorzieningen, worden vaak in opiniestukken door elkaar gebruikt. Dat dit al snel leidt tot spraakverwarring en misverstanden moge duidelijk zijn. De thema s die leidraad zijn voor een goed milieubeleid zijn dezelfde thema s die gelden bij goed ondernemerschap. Het gaat om mensen, het gaat om bedrijfsvoering en het gaat om de leefomgeving (Milieu). Het model dat hierbij handig is om te gebruiken staat bekend als het triple P model: People, Profit, Planet. De belangen die in deze context spelen en de mate van beïnvloeding zijn telkens wisselend. De kunst is nu om alle aspecten in de juiste verhouding tot z n recht te laten komen. Aandacht voor kwaliteit van leven voor de patiënt en de hulpverlener. Zuinig gebruik van grondstoffen en niet alleen kosten baten analyses maar ook inzetten op integraal en duurzaam voorraadbeheer. Met dit model in het achterhoofd kan verbinding gemaakt worden tussen milieu en mensen om een stimulerende zorg en werkomgeving te creëren, waarin aandacht is voor de invloed van gebouwen, groen, voeding en licht op patiënten en personeel. 1 Figuur 1: De invloedsferen: altijd in beweging op zoek naar de balans 1 1 Bron: Rapport MVO in de Zorg Jaarrapport Milieu

8 1 Milieubeleidszaken 1.1 Milieuzorg, plaats in de organisatie Het AVL koos 100 jaar geleden al voor de grensverleggende weg door onderzoek en specialistische zorg samen te voegen met een scherp gedefinieerd doel: de beste behandelingen bieden aan kankerpatiënten. Daarvoor is doordringen tot in de kern van kanker de enige weg. In het jaardocument wordt door de Raad van Bestuur verantwoording afgelegd over de geleverde prestaties van het AVL. Milieu en duurzaamheid maken onderdeel uit van alle onderwerpen die in het jaardocument aan de orde moeten komen. Voor algemene informatie over de organisatie is het jaardocument 2013 het juiste naslagwerk. In het jaarrapport Milieu 2013 zijn alle milieuaspecten nog eens extra voor het voetlicht gebracht en wordt de context met duurzaamheid en de plaats in de maatschappij nader toegelicht. Het AVL beschikt over een afdeling KAM van waaruit advisering en ondersteuning met betrekking tot Kwaliteit, Arbo en Milieu plaatsvindt. De Arbo taken ten aanzien van het arbeidsomstandighedenbeleid zijn tussen de afdeling HR (Human Resources) en KAM verdeeld. Onderwerpen waar de afdeling KAM zich op richt zijn: Het uitvoeren van de risico inventarisatie & evaluatie De aanvraag en controle naleving van vergunningen Incidenten-, calamiteiten- en crisismanagement Bedrijfshulpverlening Brandveiligheid Biologische veiligheid Arbeidshygiëne Milieuzorg en duurzaamheid Stralingszorg Veiligheid, voorlichting en advisering Het Arbo jaarverslag 2013 gaat uitgebreid in op gezonde en veilige werkomstandigheden. Onderwerpen als verzuimbegeleiding, preventie maatregelen, brandveiligheid en bedrijfshulpverlening vormen vaste onderdelen. In aparte hoofdstukken zijn de risico s voor de gezondheid opgenomen die spelen bij het omgaan met gevaarlijke stoffen zoals cytostatica en biologische agentia. Maatregelen die deze risico s voorkomen en beperken zijn hier terug te vinden. Het jaarverslag Stralingszorg 2013 behandelt de onderwerpen met betrekking tot ioniserende straling en stralingshygiëne. 1.2 Duurzaam en verantwoord ondernemen Milieubeleidsverklaring De doelstellingen voor Duurzaam en verantwoord ondernemen door het AVL zijn in 2013 opnieuw vastgesteld in de milieubeleidsverklaring 2013 (zie bijlage 2). 2 Jaarrapport Milieu

9 Voor de komende jaren staan de volgende onderwerpen centraal: Bouw Duurzaamheid Maatschappelijk verantwoord ondernemen Milieuthermometer Mobiliteit Voor de uitvoering van dit milieubeleid is een structuur gemaakt die moet leiden tot besluiten op momenten dat keuzes nog gemaakt kunnen worden. Kennis van de gevolgen van stappen die in het bedrijfsproces nodig zijn en tijd om belangen goed af te wegen zijn basisvoorwaarden. Inzet en bijdragen van alle medewerkers wordt gevraagd om tot duurzame besluiten te komen. In de volgende paragrafen wordt nader ingegaan hoe die inzet vorm kan krijgen, wat meetbaar is en op welke manier medewerkers actief betrokken kunnen worden Milieuthermometer Zorg De Milieuthermometer Zorg is de naam voor een milieumanagementsysteem dat binnen zorginstellingen en ziekenhuizen ingezet kan worden. Het biedt een goed houvast om de milieuprestatie en het milieumanagement structureel te verbeteren en om personeelsleden, cliënten, bezoekers en overheid inzicht te geven in de resultaten. In 2013 is samen met de andere Amsterdamse ziekenhuizen een convenant ondertekend met de afspraak om één of meerdere niveaus van certificering van de Milieuthermometer Zorg te behalen. Op deze manier kan een uitwisseling tot stand komen van kennis uit de zorgketen zodat concrete stappen naar verdere verduurzaming haalbaar zijn. Op 12 november 2103 vond in de ambtswoning van de burgemeester de ondertekening plaats van het convenant Amsterdamse ziekenhuizen voor verbetering van milieuprestaties. Milieucoördinatoren van deze ziekenhuizen tonen hier het officiële bord. Jaarrapport Milieu

10 In het convenant is de bijdrage aan maatschappelijke en duurzaamheidsthema s als volgt opgenomen: Circulaire Economie; behoud van grondstoffen door deze in een kringloop te brengen Duurzaam voedsel en terugdringing voedselverspilling Duurzame inkoop; verduurzaming van de eigen en de hele zorgketen Duurzaam (ver)bouwen Minder CO 2 -uitstoot door gebruik van zuinige voertuigen en efficiënt goederen en personen vervoer Terugdringen van CO 2 uitstoot door minder energiegebruik Mogelijke kostenbesparingen De afgelopen jaren is het schema van de Milieuthermometer Zorg voor het AVL al leidraad geweest waarmee de juiste accenten zijn gelegd in de bedrijfsvoering zodat milieu en duurzaamheid aspecten de nodige aandacht krijgen. Voor 2014 staat de officiële audit gepland. Aan de hand van meetbare criteria wordt dan beoordeeld of de verschillende bedrijfsonderdelen voldoen aan het niveau om te certificeren Duurzame inzetbaarheid Het project Duurzame inzetbaarheid is in 2013 door HR opgestart. In 2014 wordt er een projectvoorstel geschreven door HR en een werkgroep samengesteld om de verschillende onderdelen uit het project verder te ontwikkelen Duurzame bouw- en inrichting In 2013 zijn de plannen op het gebied van nieuwbouw verder uitgevoerd. Door duurzame keuzes voor verwarming, verlichting en indeling van de werkplekken zal het gebruik van energie verminderen binnen deze projecten. Steeds meer zoekt het AVL hoe het groen, naast en in de gebouwen, het best tot zijn recht komt. Dit is noodzakelijk nu door nieuwbouw en renovatie een aantal tuinen wegvallen. De mogelijkheid om daken met Sedum te bedekken maakt onderdeel uit van dit onderzoek. Samen met een externe organisatie wordt gekeken naar planologische oplossingen voor het buitengebied rondom alle gebouwen. Voorts loopt er een onderzoek naar de mogelijkheden van inzet van zonnepanelen op de talloze daken die het AVL inmiddels telt. Bij het ontwerp van het nieuwe parkeergebouw wordt veelvuldig gebruik gemaakt van bamboe, zowel als plant als ter decoratie Mobiliteit Mobiliteit en bereikbaarheid voor patiënten, bezoekers, medewerkers en leveranciers is essentieel. Voor al deze doelgroepen zet het AVL zich in om een efficiënte bereikbaarheid te garanderen. Naast goede parkeervoorzieningen stimuleert het AVL het gebruik van de fiets en het openbaar vervoer. Sinds 2012 werken de Amsterdamse ziekenhuizen samen aan een betere bereikbaarheid. In 2013 zijn voorbereidingen getroffen om de parkeerbehoefte te garanderen tijdens de bouw van een nieuwe parkeergarage Verantwoorde werkprocessen Het verankeren van duurzaamheid gebeurt door dit onderdeel te laten uitmaken van de kernprocessen zoals energiebeheer, waterbeheer, afvalbeheer en inkoop. Jaarrapport Milieu

11 Bij energiebeheer is een werkgroep met specialistische kennis actief om voor de kortere en langere termijn door te berekenen welke combinatie van installaties nodig zijn over een periode van 20 jaar en hoe het kostenplaatje voor vervanging beheer en onderhoud er dan uit gaat zien. Dit is een winwin situatie, immers reductie van kosten loopt vaak gelijk met vermindering van energiegebruik. Voor waterbeheer is de situatie complex in de zin dat hier twee tegenstrijdige belangen spelen. Minder watergebruik werkt droge leidingen in de hand wat tot gevolg kan hebben dat er infecties (legionella) in de leidingen komen. Het juist afstellen van kranen om een te forse waterstraal te voorkomen aan de ene kant en aan de andere kant het opstellen van een goed spoelprogramma in overleg met de medewerkers op de afdelingen moet uiteindelijk tot het gewenste resultaat spaarzaam maar veilig leiden. Met afvalbeheer komt alles in beeld dat wordt aangeleverd, gebruikt en weer wordt afgedankt. Herbezinning, over wat echt nodig is en hoe materialen opnieuw gebruikt kunnen worden is iets dat mondjesmaat onder de aandacht komt. Hier is het de kunst om zorgvuldig keuzes te maken van wat binnen de mogelijkheden ligt van een dynamisch ziekenhuis. Met de inzet van de medewerkers van logistiek, die op veel plaatsen de distributie verzorgt van vele gebruiksartikelen en daarbij scherp let op afgepaste voorraden, wordt voorkomen dat er onnodig gehamsterd wordt. Daarmee is al veel winst behaald. Inkoopprocessen maken eveneens onderdeel uit van verantwoord ondernemen zoals dat in de milieuthermometer staat gedefinieerd. Het aanbod voor biologische maaltijden in het personeelsrestaurant is hiervan een voorbeeld. 1.3 Milieudruk en CO2 footprint Milieubarometer en schaduwprijzen Zoals met een barometer luchtdruk wordt gemeten zijn bij het data-systeem milieubarometer verbruikscijfers van energie, water en afvalstromen ingevoerd om een milieudruk uit te kunnen rekenen. De grafiek die zo ontstaat toont de verdeling van hoeveelheden afval en het energie en waterverbruik. De impact van al deze verbruikscijfers op de leefomgeving is berekend met behulp van schaduwprijzen. Schaduwprijzen geven een maatschappelijke waarde weer die aan milieukwaliteit wordt gegeven. Aan de hand van een inschatting van schade die ontstaat als gevolg van emissies van milieuschadelijke stoffen is een waardering vastgesteld. Hoe schadelijker een bepaalde emissie van bv. brandstoffen ten aanzien van gezondheid, hoe hoger de schaduwprijs. De milieudruk kan op verschillende manieren grafisch worden weergegeven. Gekozen is hier voor het aantal fte s over 2013, dit was Het aantal medewerkers dat betrokken is bij deze processen is Met behulp van de milieubarometer is de CO 2 footprint te berekenen. De gegevens staan in meer detail in tabel 3 van bijlage 3. We komen op een totale netto uitstoot van ton CO 2 ten opzichte van vorig jaar. Dit is een afname van ongeveer 20%. In vergelijking met de jaren daarvoor was 2012 echter wel een piekjaar. Met de vernieuwde aanpak van de visie op techniek is het spannend te volgen hoe de footprint beïnvloed kan worden. Jaarrapport Milieu

12 30% 2,7% 22% gevaarlijk afval bedrijfsafval brandstoffen elektriciteit water afvalwater 8,1% 38% Figuur 2: De milieudruk per fte over 2013, berekend met behulp van de milieubarometer Milieubelasting en kengetallen Het woord milieubelasting roept associaties op aan de belasting en blauwe enveloppen. Hier wordt echter een ander soort belasting bedoeld, het gaat om de last die het milieu ondervindt door energieverbruik en afvalproductie. Op verschillende manieren kan deze last doorberekend worden. Dit gebeurt met kengetallen. In tabel 2 van bijlage 3 staat het overzicht; de cijfers per arbeidsplaats geven onderstaande grafiek. 75 Milieubelasting per fte AVL elektriciteit brandstoffen bedrijfsafval gevaarlijk afval water afvalwater index (referentiejaar 2004) Figuur 3: Verloop van de 5 milieuaspecten per fte gedurende de afgelopen 10 jaar 1.4 Informatievoorziening aan medewerkers Informatie verstrekking over milieu onderwerpen gaat via de mogelijkheden die de afdeling KAM in een groter verband ter beschikking heeft. Zorg voor de leefomgeving speelt een rol op alle terreinen waar veiligheidsaspecten aan de orde komen. Jaarrapport Milieu

13 1.4.1 Website en intranet Om de medewerkers goed te informeren wordt door de afdelingen KAM en HR-Arbo een uitgebreide intranet-website onderhouden op het gebied van milieuzorg, arbeidsomstandigheden en stralingszorg. Via de website is onder andere informatie te verkrijgen over gevaarlijke stoffen, bedrijfshulpverlening, genetisch gemodificeerde organismen, arbobeleid en protocollen (informatie over zwangerschap & arbeid, fysieke belasting, e.d.) en diverse milieu-onderwerpen Opleiden en voorlichten Het doel van het geven van training en instructie is om de medewerkers bepaalde gevaren te laten onderkennen die zich op de werkplekken kunnen voordoen en hun te helpen bij het vermijden van risico s. Veel incidenten immers worden veroorzaakt door een gebrek aan kennis over de gevaren die verbonden zijn aan de arbeidssituatie en de hulpmiddelen waarmee gewerkt wordt. In het Arbo Jaarverslag is beschreven wanneer er trainingen en instructies zijn gegeven en voor welke groepen medewerkers/afdelingen/clusters. Hieronder een verkort overzicht van structurele voorlichtingsprogramma s/opleidingen met doorverwijzing naar overlappende jaarrapporten Advisering Via een eigen adres kunnen medewerkers vragen stellen over bijvoorbeeld afvalscheiding of het opruimen van chemicaliën Introductiedag veilig werken Nieuwe medewerkers in de laboratoria volgen een Engelstalige introductiedag. In 2012 is het programma van deze introductiedag sterk gewijzigd. Er wordt nog meer aandacht besteed aan veilig werken (incl. een instructie ten aanzien van het gebruik van kleine blusmiddelen) en de dag wordt nu maandelijks gegeven in plaats van iedere twee maanden. Alle nieuwe medewerkers (incl. gasten en studenten) die in de research in het laboratorium gaan werken zijn verplicht deze dag te volgen. Tijdens de maandelijkse Nederlandstalige introductiedag voor nieuwe medewerkers die niet in de laboratoria werkzaam zijn, worden deelnemers o.a. geïnformeerd over het bedrijfsnoodplan en bedrijfshulpverlening, afvalscheiding en duurzaamheid Specifieke instructies stralingsaspecten Behalve bovenstaande scholingsprogramma s verzorgt de Stralingsbeschermings Eenheid bijscholing aan laboranten en artsen om werkprotocollen zodanig in te voeren dat de kans op incidenten zo laag mogelijk blijft. Alle medewerkers die handelingen gaan verrichten met stralingsbronnen of betrokken zijn bij nieuwe toepassingen van isotopen krijgen gerichte instructie BHV en EHV De in het AVL aanwezige bedrijfshulpverleners en eerste hulpverleners hebben in 2013 herhalingslessen/trainingen gevolgd. Tevens zijn verpleegkundigen getraind in brandbestrijding en ontruiming en hebben veel researchmedewerkers een praktische training gehad in het omgaan met kleine blusmiddelen. Tijdens de workshop brand en ontruiming krijgen de deelnemers ervaring met manieren van handelen tijdens brandgevaarlijke situaties 4. 3 Voor een overzicht zie Jaarrapportage Stralingszorg Voor meer uitgebreide beschrijving van opleidingen, oefeningen en noodplannen zie hoofdstuk 11 ARBO Jaarverslag Jaarrapport Milieu

14 1.4.7 LearningGuide en E-learning In 2012 is nagegaan of het mogelijk is informatie over veilig werken aan te gaan bieden als LearningGuide. Het onderdeel gevaarlijke stoffen is daarbij gedeeltelijk uitgewerkt in een LearningGuide. In 2013 is echter besloten om hiermee (voorlopig) niet door te gaan en aan te haken bij ontwikkelingen bij andere instellingen ten aanzien van het aanbieden van lesstof in de vorm van E-learning modules. 1.5 Wet- en regelgeving ten aanzien van milieuzorg Wet milieubeheer en activiteitenbesluit Volgens de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) is het AVL, vanwege de aard van de activiteiten die binnen de bedrijfsvoering plaatsvinden, geclassificeerd als type C inrichting en daardoor vergunningplichtig. Dit volgt uit het Besluit Algemene Regels voor Inrichtingen Milieubeheer (Barim), verder Activiteitenbesluit genoemd. Voorschriften uit de vergunningen worden door de toezichthouder als maatwerkvoorschriften beschouwd. Daarnaast gelden bepalingen uit het Activiteitenbesluit Zorgplicht Het Activiteitenbesluit hanteert het begrip zorgplicht. Dit betekent dat het aantoonbaar moet zijn dat nadelige gevolgen voor het milieu worden voorkomen of anders zo veel als mogelijk worden beperkt. Dit houdt onder andere in dat gebruik van energie doelmatig moet zijn en dat geluidshinder moet worden voorkomen, dan wel voor zover dat niet mogelijk is tot een aanvaardbaar niveau moet worden beperkt Landelijk afvalbeheersplan Voor het gescheiden houden van gevaarlijke stoffen en het scheiden, opslaan en afvoeren van gevaarlijke (afval)stoffen is het Landelijke afvalbeheersplan vastgesteld volgens bepalingen uit de Wet Milieubeheer. Binnen de bedrijfsvoering van het AVL is het beleid ten aanzien van afvalstromen en opslag gevaarlijke (afval)stoffen vastgelegd in werkprocedures en protocollen. Deze zijn in te zien met behulp van het documentbeheersysteem iprova Publicatiereeks gevaarlijke stoffen (PGS) Overzichten van voorschriften, eisen, criteria en voorwaarden die bij vergunningverlening kunnen worden toegepast zijn in de uitgaven van de publicatiereeks gevaarlijke stoffen opgenomen. Voor gevaarlijke stoffen is de PGS15 het relevante document. Voor de opslag van gassen is dit de PGS 9. In de publicatiereeks wordt integraal aandacht besteed aan arbeidsveiligheid, milieuveiligheid, de transportveiligheid en de brandveiligheid. Vanwege het integrale karakter beslaat de Publicatiereeks meerdere wetgevingsterreinen. Naast bovengenoemde wet- en regelgeving zijn o.a. de Arbowet, de Kernenergiewet en voorschriften uit het Bouwbesluit van toepassing. Milieuzorg ligt ook besloten tussen de andere aandachtsgebieden waarover KAM adviseert. Door nauwe samenwerking en continue interactie met de werkvloer is het mogelijk om werkwijzen af te stemmen die passen binnen het wettelijk kader. Op deze manier krijgen we oplossingen waarmee medewerkers uit de voeten kunnen zonder onnodige schade te veroorzaken aan de omgeving in de ruimste zin van het woord. Jaarrapport Milieu

15 1.6 Vergunningen en handhaving De lijst met meldingen van wijzigingen op de revisievergunning uit 1996 is in 2013 aangevuld met twee besluiten op onderdelen. Uitbreiding kliniek en het inrichten van een laboratorium met voorzieningen voor het werken op ML-III niveau. In december is de aanvraag ingediend voor een nieuwe omgevingsvergunning. Alle milieuaspecten binnen de bedrijfsvoering zijn opnieuw in kaart gebracht om tot een revisie vergunning te komen aangevuld met een bouwvergunning voor de nieuwe bouwdelen voor pathologie, het revalidatiecentrum en de uitbreiding van de hal. Het gaat hier om een uitgebreide behandelprocedure die in juli 2014 moet resulteren in een ontwerpbesluit. Op 5 december heeft de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied als toezichthouder een milieu inspectie voor de installaties en de opslagplaatsen op het AVL terrein uitgevoerd. Actiepunten naar aanleiding van het inspectierapport zijn in 2014 opgepakt. Vergunningen NKI-AVL Registratienummer Datum Wet Milieubeheer Revisievergunning R01/5006 MD maart 1996 Veranderingsvergunning; nieuwbouw A R01/1014 MD augustus 2000 Melding 8.19; opslag gevaarlijke stoffen R03/0003 MD augustus 2001 Veranderingsvergunning; uitbreiding RT R01/0008 MD augustus 2002 Veranderingsvergunning; gastanks R01/0013 MD december 2002 Melding 8.19; auditorium R03/1432 DMB maart 2005 Melding 8.19; renovatie B, C en H R03/3147 DMB september 2005 Melding 8.19; uitbreiding OK, bouw M oktober 2010 tijdelijke Poli; verplaatsing opslagbunker gevaarlijke stoffen;verplaatsing milieuplein. Melding milieuneutraal veranderen OLO april 2012 bouwdeel T Omgevingsvergunning voor aanpassen en OLO april 2013 inrichten van een laboratorium op ML III niveau Omgevingsvergunning nieuwbouw OLO juli 2013 bouwdeel A+ en uitbreiding Wet verontreiniging oppervlaktewateren /NEDAM04 6 april 2006 Tabel 1: De vergunningen van Wm, Wvo en Gww met registratienummer en datum van afgifte 1.7 Borging en controle KAM inspectie / RI&E De nieuwe opzet om alle aandachtgebieden die door de afdeling KAM bestreken worden in één rondgang mee te nemen heeft in 2013 vanwege andere projecten stilgelegen. In het plan van aanpak dat volgde uit de RI&E uit 2012 bij de research zijn instructie, afvalscheiding en opslag gevaarlijke stoffen opgenomen 5. De Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) in de kliniek (HOD en MOD) is in 5 Zie ARBO-jaarverslag Jaarrapport Milieu

16 2013 uitgevoerd. Hierbij zijn milieuaspecten ruim aan bod gekomen. De plannen van aanpak worden in 2014 opgesteld Meldingen milieu-incidenten Met de database voor KAM-meldingen is een incident in kaart gebracht binnen de rubriek milieu, dit betrof het verkeerd afvoeren van een kleine hoeveelheid xyleen. Het werkprotocol om dergelijke vergissingen te voorkomen is inmiddels aangepast Stralingsbelasting mens en milieu Om mens en milieu te beschermen tegen de nadelige effecten van ioniserende straling zijn binnen de Stralingsbeschermingseenheid (SBE) diverse deskundigen actief. Bij controle van de hoeveelheid straling die medewerkers kunnen oplopen tijdens werkzaamheden in de buurt van of met ioniserende straling is vastgesteld dat de ontvangen dosis ruim onder de dosislimiet bleef. Ook bleven de geloosde hoeveelheid activiteit in het milieu en de stralingsbelasting aan de terreingrens van het AVL ruim onder de daarvoor gegeven voorwaarden uit de vergunning 6. 6 Voor nadere details over het onderwerp straling zie Jaarrapportage Stralingszorg 2013) Jaarrapport Milieu

17 2 Milieu en bedrijfsvoering 2.1 Energiebeheer Algemeen energiebeheer Planontwikkeling en realisatie van nieuwbouw heeft in de afgelopen jaren een gebouwenbestand opgeleverd dat qua uitgangspunten en technische principes bepalend is voor verdere ontwikkeling van de techniek voor de komende 30 jaar. In 2013 is in diverse werkgroepsessies met vertegenwoordigers van Gebouwbeheer, het Bouwbureau en Deerns raadgevende ingenieurs een blauwdruk opgesteld voor een nieuwe visie op techniek voor de langere en middellange termijn. Technische haalbaarheid, procedurele mogelijkheden binnen de bedrijfsvoering en financiële reikwijdte zijn de kaders waarbinnen oplossingen getoetst moeten worden. Centraal versus decentraal is het principe dat de denkrichting bij planontwikkeling bepaalt. De verwachting is dat hiermee op den duur installaties langer meegaan met lagere onderhoudskosten en energiezuiniger zullen werken Energieopslag / grondwateronttrekking Koeling van de gebouwen vindt plaats door middel van koelmachines, koeltorens (ten behoeve van condensorwarmte afvoer en vrije koeling) en een grondwatersysteem ten behoeve van koudeopslag. Het grondwatersysteem bestaat uit twee koude en twee warme bronnen met een totaal debiet van 500m³ per uur. Het thermisch vermogen wat de koude opslag kan leveren bedraagt, afhankelijk van de brontemperaturen, zo n kwt. Monitoring en beheer van het grondwatersysteem gebeurt in nauwe samenwerking met IF Technology bv. Het onderhoud doet BAM-infra. Het principe van Warmte/Koude Opslag (WKO) berust op het oppompen van relatief kouder grondwater voor koeling in de zomer. Teruggepompt water in de zomer levert in de winter de bron voor verwarming. De energierapportage van deze vorm van energieopslag heeft vanwege storingen in het databeheer systeem niet plaatsgevonden op de gebruikelijk wijze. Gegevens met betrekking tot het energetisch functioneren en de hoeveelheid onttrokken en geïnfiltreerd water zijn vanaf juli 2013 wel in kaart gebracht. Hierin is zichtbaar dat de jaarlijkse trend dat in de winterperiode beduidend minder koude wordt geladen terwijl de vraag om koeling toeneemt zich voort zet. De werkgroep visie op techniek heeft de opdracht om te inventariseren wat de huidige warmte en koude vraag is en wat nodig is in de toekomst na de uitbreidingen en wijzigingen van de bestaande bouw. Inzet van meerdere nieuwe bronnen en warmtepompen behoort tot de mogelijkheden. Daarnaast moet rekening worden gehouden met het buiten gebruik stellen van een koelmachine vanwege uitfasering van koelmiddelen. Besluitvorming over het plaatsen van een nieuwe koudeopwekker zal in 2014 plaatsvinden Elektriciteit De aanleg van de 10kV infrastructuur is in 2013 uitgevoerd. Onnodige transportverliezen zijn hierdoor geminimaliseerd en de capaciteit voor de voorziene uitbreidingen is met deze nieuwe leiding voldoende veiliggesteld. De verbruiksgegevens van elektra zijn voor 2013 aan de hand van de facturering door Liander in de 5 jaren grafiek uitgezet. De bijdrage van de warmtekrachtkoppeling installaties (WKK s) is vanwege het Jaarrapport Milieu

18 relatieve geringe verbruik niet in deze grafiek meegenomen. De werking is in 2013 een paar keer onderbroken vanwege bouwwerkzaamheden in het ketelhuis en door onderhoud aan de installaties. In bijlage 4 staat het overzicht met de bijdrage van de WKK s en de bijbehorende kosten zie tabellen 4 en 7. Miljoenen kwh elektriciteit ingekocht jaar Figuur 4: Het elektriciteitsgebruik van de afgelopen 5 jaar weergegeven in miljoenen kwh. Noodstroomvoorziening is in 2013 omgezet van een tijdelijke mobiele opstelling naar een tweetal nieuw geïnstalleerde aggregaten. De stookolie die hiervoor nodig is komt nu uit een bovengrondse olieopslagtank. Om bodemverontreiniging te voorkomen is de tank dubbelwandig uitgevoerd en geplaatst op een vloeistofdichte vloer. Het olieverbruik door de noodstroomaggregaten in 2013 was liter Gas Het ingenomen gas wordt gebruikt voor verhitting van water voor CV (heetwaterketels), luchtbehandeling (stoomketels) en de warmtekracht koppeling (WKK). Grafiek 5 laat het verloop over de afgelopen 5 jaar zien. Het kantoorgebouw O neemt gas in vanuit het Slotervaart ziekenhuis. Het Gasthuis ontvangt gas van het AVL; dit gasverbruik is niet meegenomen in de grafiek Gas. In bijlage 4 tabellen 5 en 7 staan de verbruikscijfers en de kosten. Jaarrapport Milieu

19 Duizenden m Gas verwarming stoomketels WKK jaar Figuur 5: Gasgebruik van de afgelopen 5 jaar weergegeven in duizenden kubieke meter (m 3 ). 2.2 Waterbeheer Water komt op twee plaatsen het AVL binnen. Waternet zorgt voor de toelevering en is tevens toezichthouder voor beheer waterleidingen en waterkwaliteit. Al dit water is nodig voor drinkwater, de demiwater voorziening in laboratoria, luchtbevochtiging vanuit het ketelhuis via de stoomketels en luchtkoeling met koeltorens. De verdamping door de koeltorens is met de grafiek water afgebeeld (fig.6). Het ingenomen water dat niet verdampt gaat via drie lozingsputten naar het gemeente riool. In 2013 is omgerekend m 3 water geloosd. Een Olympisch zwembad kan hiermee 23 x worden gevuld! Naast een beleid om waterverspilling te voorkomen zijn maatregelen nodig ter preventie van legionella. In een beheerprogramma zijn specifieke spoelprotocollen voor alle afdelingen vastgelegd. Het Arbo-Jaarverslag 2013 heeft in het hoofdstuk Gebouwen en Techniek een aparte paragraaf legionella opgenomen waarin dit onderwerp nader wordt belicht. Jaarrapport Milieu

20 Duizenden m water berekende lozing verdamping jaar 2013 Figuur 6: Waterlozing en verdamping van de afgelopen 5 jaar, weergegeven in duizenden kubieke meter (m 3 ) 2.3 Afvalwater Om de kwaliteit van het afvalwater te bewaken zijn door Waternet grenzen gesteld aan concentraties en type stoffen die in het afvalwater terecht mogen komen. Ieder kwartaal worden monsters genomen en analyses uitgevoerd ter controle. In bijlage 4 tabel 8 t/m 10 staan de analyseresultaten. In het voorjaar van 2013 zijn meerdere metingen gedaan omdat de grens voor de concentratie van de EOX was overschreden. Het gaat hier om organische verbindingen die in het water kunnen ontstaan of een gevolg zijn van onvoorzichtige handelingen op de werkvloer. Omdat het om een groep componenten gaat die op verschillende manieren gedetecteerd kunnen worden is een vergelijkende studie gedaan. Van één watermonster is volgens twee analysemethodes het gehalte van de EOX bepaald. De uitkomsten van beide bepalingen waren niet gelijk. Bij een herhaling van deze procedure op een later tijdstip waren de analyseresultaten opnieuw niet gelijk. Met de gemeentelijke Omgevingsdienst en Waternet is naar aanleiding van dit onderzoek overleg geweest en zijn deze bevindingen besproken. Het verzoek om de analyse methode voor EOX aan te passen is in de aanvraag van de revisie vergunning meegenomen. In bijlage 4 zijn de uitkomsten van het vergelijkend onderzoek opgenomen in tabel Afvalbeheer In een ziekenhuis en onderzoeksomgeving zijn veel artikelen nodig die steriel en veilig moeten zijn. Het is dan ook nauwelijks te voorkomen dat er veel materiaal gebruikt wordt dat al heel snel in de afvalemmer belandt. Hergebruik van verpakkingsmateriaal wordt door inventieve medewerkers wel op kleine schaal gedaan. Het gaan hier om inzamelacties van plastic doppen voor een goed doel of hergebruik van lege doosjes voor knutselhoeken in een peuterspeelplaats. Deze initiatieven zijn waardevol, zij laten zien dat met kleine stapjes verschil te maken valt als het gaat om hergebruik van materialen. Het werkt als stimulans om verder te rond te kijken naar mogelijkheden waar verpakkingen na gebruik een andere bestemming dan de afvalbak kunnen krijgen. Jaarrapport Milieu