Gevolgen van de Waterwet voor het bodembeheer van gemeenten in Noord-Brabant

Transcriptie

1 Gevolgen van de Waterwet voor het bodembeheer van gemeenten in Noord-Brabant Werkgroep Gevolgen Waterwet Platform Bodembeheer Brabant Definitief 19 november 2010

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Aanleiding en doel Afbakening Leeswijzer Algemene achtergronden Waterwet Vervanging bestaande wetten Uitvoeringsregelingen van de Waterwet Watervergunning Waterwet als integraal afwegingskader Bevoegdheidsverdeling Rijkswaterstaat Provincie Waterschap Gemeente Waterbodembeheer Watersysteembenadering als basis voor aanpak waterbodem Kwaliteitsbaggeren en onderhoudsbaggeren Begrenzingen Landbodem versus waterbodem Samenloopgevallen verontreiniging waterbodem en landbodem Procedures en werkwijzen onder Waterwet Handreiking beoordelen waterbodems Procedures aanpak waterbodem Grondwaterbeheer Bronbemalingen, grond- en grondwatersaneringen Zorgplicht gemeente Aanvullende informatie...11 Bijlage I: Begrenzing oppervlaktewater Bijlage II: Notitie Gevolgen herziening waterregelgeving voor het gemeentelijk takenpakket, Regionale Milieudienst West-Brabant

3 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel De Waterwet is van kracht per 22 december 2009 en vervangt acht bestaande wetten voor het waterbeheer in Nederland. Niet alleen voor het waterbeheer betekent de Waterwet forse veranderingen, ook de aanpak van verontreinigde waterbodems en de omgang met de ondergrond wordt op andere wijze georganiseerd. De veranderingen zijn vooral procedureel van aard. Door de Waterwet zijn waterschappen, gemeenten en provincies beter in staat wateroverlast, waterschaarste en watervervuiling tegen te gaan. Met één integrale wet is ook het uitvoeren van Europese waterrichtlijnen eenvoudiger geworden, zoals de Kaderrichtlijn Water, die uitgaat van internationale stroomgebieden en watersystemen. De Waterwet heeft gevolgen voor de taken van gemeenten. Deze notitie is opgesteld om de gevolgen van de Waterwet in relatie tot bodembeheer/ondergrond voor de Brabantse gemeenten te inventariseren. Het doel van deze notitie is de veranderingen in het waterbeheer voor gemeenten inzichtelijk te maken. Daarbij gaat het vooral om de gevolgen voor de aanpak van waterbodemsaneringen en het grondwaterbeheer. 1.2 Afbakening De Waterwet heeft vooral belangrijke gevolgen voor het waterbeheer. Deze notitie is niet bedoeld om al deze wijzigingen volledig in beeld te brengen. Waar deze wijzigingen ook gevolgen kunnen hebben voor de bodembeheertaken van gemeenten wordt dit wel behandeld. Het gaat dan bijvoorbeeld om de gewijzigde melding- en vergunningprocedures voor het saneren van de waterbodem en het onttrekken van grondwater voor bronneringen en saneringen. Met de Waterwet zijn gemeenten verantwoordelijk gesteld voor het voorkomen van grondwateroverlast in bebouwd gebied en dienen zij maatregelen te treffen om nadelige gevolgen voor de bestemming van de grond te voorkomen of te beperken. Omdat deze zorg ook gevolgen kan hebben voor het gemeentelijk bodembeheer wordt hier in deze notitie aandacht aan gegeven. 1.3 Leeswijzer Eerst worden de algemene achtergronden van de Waterwet toegelicht (hoofdstuk 2). Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 ingegaan op het waterbodembeheer. Daarbij komen de verschillen tussen de Wet bodembescherming (Wbb) en de Waterwet aan de orde. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op het onttrekken van grondwater ten behoeve van bronneringen en grondwatersaneringen en wordt beschreven hoe het (gemeentelijk) grondwaterbeheer eruit ziet. 2. Algemene achtergronden Waterwet 2.1 Vervanging bestaande wetten De Waterwet (Wtw) is gericht op het beheer van watersystemen 1 met betrekking tot: - kwantiteit: overstroming, wateroverlast, schaarste; - kwaliteit: chemisch en ecologisch; - de maatschappelijke functies van het watersysteem. De Wtw is van kracht per 22 december 2009 en vervangt acht bestaande wetten voor het waterbeheer in Nederland: - Wet op de waterhuishouding; - Wet op de waterkering; - Grondwaterwet; - Wet verontreiniging oppervlaktewateren; 1 Een watersysteem is het samenhangend geheel van één of meer oppervlaktewaterlichamen en grondwaterlichamen met bijbehorende bergingsgebieden, waterkeringen en ondersteunende kunstwerken. Het riool is dus geen watersysteem en rioolbeheer en indirecte lozingen vallen niet onder de Waterwet maar onder de Wet milieubeheer. De Waterwet is wel van toepassing op directe lozingen (van bv. riooloverstorten) op oppervlaktewater. 1

4 - Wet verontreiniging zeewater; - Wet droogmakerijen en indijkingen; - Wet beheer rijkswaterstaatswerken ( natte deel ) 2 ; - Waterstaatswet 1900 ( natte deel ). Ook het onderdeel waterbodems van de Wbb is opgenomen in de Wtw (zie hoofdstuk 3 van deze notitie). 2.2 Uitvoeringsregelingen van de Waterwet In de Waterwet wordt niet alles inhoudelijk geregeld. Onderwerpen zijn of worden nader uitgewerkt in onderliggende regelgeving of in verordeningen van waterschappen en provincies. Op 22 december 2009 zijn naast de Waterwet ook het Waterbesluit (AMvB) en de Waterregeling (ministeriële regeling) in werking getreden. Het besluit en de regeling behandelen dezelfde onderwerpen als de Waterwet en hebben een vergelijkbare opbouw. De volgende onderwerpen komen aan de orde: - doelstellingen en normen; - organisatie van het waterbeheer; - waterplannen; - beheer van waterstaatswerken; - handelingen in watersystemen; - financiële bepalingen. De regeling is hierbij een verdere uitwerking van het besluit. Zo zijn hierin de indieningvereisten voor de watervergunning opgenomen en de wijze van bepalen van de verontreinigingsheffing. 2.3 Watervergunning De Waterwet geeft verschillende juridische instrumenten voor het uitvoeren van het waterbeleid. Eén van die instrumenten is de integrale watervergunning. Ook de vergunningen op grond van de verordening van het waterschap (de Keur) vallen daaronder. Verder zijn, waar mogelijk en zinvol, activiteiten onder algemene regels gebracht. Hierdoor nemen de administratieve lasten voor burgers en bedrijven af. Bij de beoordeling van een aanvraag voor een watervergunning moet getoetst worden op alle doelstellingen van de Waterwet in onderlinge samenhang: kwaliteit, kwantiteit, infrastructureel beheer en functievervulling. Ook een groot deel van het grondwaterbeheer komt onder de bevoegdheid van het waterschap. Er ontstaat een integraal afwegingskader. De gemeente is aangemerkt als het overheidsloket van Nederland, dus ook voor de watervergunning. Het aanvraagformulier moet dan ook via de gemeente verkrijgbaar zijn. Gemeente zijn echter geen bevoegd gezag voor de verlening en afhandeling van de watervergunning. Een via de gemeente binnengekomen aanvraag om een watervergunning zal aan het juiste bevoegd gezag moeten worden doorgezonden. Dit is het waterschap voor het regionale watersysteem, Rijkswaterstaat indien het gaat om het hoofdwatersysteem of aan de provincie indien het gaat om specifieke categorieën grondwateronttrekkingen en infiltraties. De aanvraag voor een watervergunning kan echter ook rechtstreeks bij het bevoegd gezag worden ingediend. De Wvo-vergunning voor lozingen vanuit gemeentelijke rioolstelsels op het oppervlaktewater bestaat onder de Waterwet niet meer. In plaats van de vergunningen zijn er algemene regels. Dit betekent dat de interbestuurlijke samenwerking tussen waterschappen en gemeenten is veranderd. Samenwerking vindt plaats op basis van afspraken in plaats van vergunningvoorschriften. 2 De Wet beheer rijkswaterstaatwerken en de Waterstaatswet 1900 bevatten ook onderdelen die betrekking hebben op de droge waterstaat (beheer van wegen). Deze onderdelen blijven gereguleerd onder de bestaande wetgeving. 2

5 Artikel 3.8. van de Waterwet regelt het volgende: Waterschappen en gemeenten dragen zorg voor de met het oog op een doelmatig en samenhangend waterbeheer benodigde afstemming van taken en bevoegdheden waaronder het zelfstandige beheer van inname, inzameling en zuivering van afvalwater. Op basis van dit artikel in de Waterwet zijn waterschappen en gemeenten verplicht tot overleg en afstemming binnen de afvalwaterketen (afvalwaterakkoorden). 2.4 Waterwet als integraal afwegingskader De Waterwet stelt integraal waterbeheer op basis van de watersysteembenadering centraal. Deze benadering gaat uit van het geheel van relaties binnen watersystemen. Denk hierbij aan de relaties tussen waterkwaliteit, -kwantiteit, oppervlakte- en grondwater, maar ook aan de samenhang tussen water, grondgebruik en watergebruikers. Hiernaast kenmerkt integraal waterbeheer zich ook door de samenhang met de omgeving. Dit komt tot uitdrukking in relaties met beleidsterreinen als natuur, milieu en ruimtelijke ordening. In de Waterwet wordt uitgegaan van een functie en een gewenste gebiedskwaliteit, die betrekking kan hebben op bijvoorbeeld chemische kwaliteit (Kaderrichtlijn Water), ecologische kwaliteit (Kaderrichtlijn Water en Natura 2000) of waterkwantiteit (Natuur- beschermingswet en veiligheidsdoelstellingen). 2.5 Bevoegdheidsverdeling Er vinden ook enkele verschuivingen in bevoegdheid plaats. Zo zullen de bedrijven die via de riolering afvalwater op oppervlaktewater lozen onder de Wet milieubeheer vallen. Het bevoegd gezag is dan ook de gemeente of provincie. Het waterschap behoudt ten aanzien van deze lozingen een adviesrecht en de rol als toezichthouder. Van de provincie neemt het waterschap een groot deel van het grondwaterbeheer in kwantitatieve zin over. In het kort komt het erop neer dat de taken op het gebied van vergunningverlening, handhaving en beleid voor kleine grondwateronttrekkingen zijn verhuisd naar de waterschappen. Het waterschap is met de invoering van de Waterwet verantwoordelijk voor de bronbemalingen, industriele onttrekkingen en beregening. De overige grondwatertaken blijven bij de provincie. Verder komen waterbodems onder de bevoegdheid van het waterschap te vallen. Onderstaand is per bestuursniveau aangegeven welke taken er zijn Rijkswaterstaat - Bevoegd gezag voor de verlening van de watervergunning voor het hoofdwatersysteem; - Beheerder van de rijkswateren; - Verantwoordelijk voor doorwerking van water in aanpalende gebieden als (natte) natuur, milieu en ruimte (bepalen functies watersystemen); Provincie - Bevoegd gezag voor de verlening van de watervergunning voor industriële onttrekkingen > m 3 /jaar, koude/warmte opslag en drinkwater; - Bevoegd gezag voor indirecte lozingen (voor inrichtingen waarvoor provincie bevoegd gezag is); - Verantwoordelijk voor doorwerking van water in aanpalende gebieden als (natte) natuur, milieu en ruimte (bepalen functies watersystemen); Waterschap - Bevoegd gezag voor de verlening van de watervergunning voor het regionale watersysteem; - Beheerder van de overige (niet-rijks)wateren; - Verantwoordelijk voor het zuiveringsbeheer; - Verantwoordelijk voor regionaal operationeel waterbeheer; - Vaststellen van regelgeving en het nemen van besluiten met betrekking tot vergunningen voor grondwateronttrekkingen voor bronbemalingen, waterbodemsaneringen, beregening en overige onttrekkingen tot maximaal m 3 per jaar. 3

6 2.5.4 Gemeente - Bevoegd gezag voor indirecte lozingen (voor inrichtingen waarvoor gemeente bevoegd gezag is); - Verantwoordelijk voor waterbeheer dat samenhangt met de inrichting van het stedelijk gebied; - De watervergunning kan bij de gemeente worden aangevraagd. De gemeente zorgt vervolgens voor doorzending naar de juiste bevoegde instanties (= één-loket-functie). 3. Waterbodembeheer 3.1 Watersysteembenadering als basis voor aanpak waterbodem In de Waterwet is het beheer van de waterbodem een integraal onderdeel van het watersysteem, gericht op het realiseren van de doelstellingen van waterbeheer. De Waterwet geeft een breder toetsingskader voor ingrepen in de waterbodem dan het huidige toetsingskader van de Wet bodembescherming (die is gericht op een milieuhygiënische grondslag). De waterbodem is een onderdeel van het oppervlaktewaterlichaam. Dit heeft als gevolg dat handelingen in de waterbodem niet meer, zoals eerder gebeurde, op zichzelf worden beschouwd. In plaats daarvan worden handelingen of maatregelen gekoppeld aan de te behartigen of nog te behalen kwantitatieve en kwalitatieve doelstellingen in een gebied. De bescherming van de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem staat bij ingrepen in de waterbodem niet langer centraal, maar is één van de vele doelstellingen geworden. Een verontreiniging wordt bijvoorbeeld niet meer beoordeeld en aangepakt via een gevalsdefinitie en een beoordeling van ernst en spoedeisendheid, maar in het bredere kader van het verbeteren van de gebiedskwaliteit. In tabel 1 zijn de belangrijkste verschillen tussen de Wbb en de Wtw beschreven voor de omgang met de waterbodem. Tabel 1. Verschillen Wbb en Wtw voor aanpak waterbodem omschrijving Wet bodembescherming (oud) Waterwet (nieuw) Denkwijze milieuhygiënische kwaliteit per locatie/geval alleen de waterbodem watersysteembenadering definitie waterbodem waterbodem is bodem onder oppervlaktewater waterbodem is bodem en oever van een oppervlaktewaterlichaam Proces bevoegd gezag Rijkswateren Rijkswaterstaat of provincie (kanalen) Rijkswaterstaat bevoegd gezag regionale wateren provincie waterschap vergunningen saneringsplan en Wbb-beschikking Watervergunning (uitvoering door derden) of projectplan (uitvoering door waterbeheerder) gevallen beschikt voor invoering alleen ernstig en spoedeisende gevallen beschikt niet meer saneren. Alleen verwijderen als de van de Waterwet voor invoering van de Waterwet worden onder de Wbb afgerond waterbodem van negatieve invloed is op het behalen van de gewenste water- of gebiedskwaliteit Kwalibo van toepassing voor onderzoek (BRL2003), van toepassing voor onderzoek (BRL2003), analyses (AS3000), milieukundige begeleiding analyses (AS3000), milieukundige begeleiding (BRL6003) en uitvoering (BRL7003) (BRL6003) en uitvoering (BRL7003) onderzoek en beoordeling verkennend onderzoek met name aandacht voor microparameters, e.e.a. conform Besluit bodemkwaliteit en NVN5720 NEN5720, ook aandacht voor macroparameters en nutriënten. Tevens aandacht voor microparameters, e.e.a. conform Besluit bodemkwaliteit. 4

7 omschrijving Wet bodembescherming (oud) Waterwet (nieuw) nader onderzoek met name aandacht voor microparameters, NEN5720, ook aandacht voor macroparameters e.e.a. conform Besluit bodemkwaliteit. en nutriënten. Tevens aandacht voor NVN5720 of een geldend protocol voor specifieke gebieden of toepassingen: microparameters, e.e.a. conform Besluit bodemkwaliteit. - richtlijn nader onderzoek voor waterbodems, RIZA, 2002; - protocol nader onderzoek deel 1, SDU, 1994; - richtlijn nader onderzoek deel 1, SDU, gevalsdefinitie geval van waterbodemverontreiniging (> 25 m 3 geen gevalsdefinitie. Verontreiniging boven verontreinigd boven de interventiewaarde). interventiewaarde alleen verwijderen als de Wettelijk kader: Circulaire sanering waterbodems verontreiniging de waterkwaliteit dusdanig (Wbb) beïnvloedt dat de gewenste waterkwaliteit niet gehaald wordt bepalen ernst en urgentie / beoordelen omvang en risicobeoordeling volgens richtlijn hulpmiddel voor waterbeheerder om effectiviteit effectiviteit maatregel in waterbodem nader onderzoek waterbodems nemen maatregelen in waterbodem af te leiden: Handreiking beoordelen waterbodems Uitvoering (verschijnt naar verwachting najaar 2010) soorten baggeren onderhouds- en saneringsbagger kwantiteits- en kwaliteitsbagger kwaliteitsbagger verwijderen van het geval of afdekken van het geval (sanering) aanpak nodig indien kwaliteit van de waterbodem substantieel bedraagt aan de kwaliteit van het watersysteem (met name chemische kwaliteit of ecologische kwaliteit). herinrichting watersysteem niet van toepassing vanuit KRW-doelen. Het herinrichten van de waterbodem kan nodig zijn voor het halen van ecologische doelstellingen (bv morfologie waterbodem). verwijderen onderhoudsbagger via beschikking op saneringsplan, of verleende Voor kwantiteitsbagger is het aanvragen van boven interventiewaarde vrijstelling voor het opstellen van een saneringsplan. een Watervergunning niet nodig. Voor het verwijderen van bagger boven de interventiewaarde moet een werkdocument opgesteld worden en een melding gedaan worden (melding Besluit lozen buiten inrichtingen) 3.2 Kwaliteitsbaggeren en onderhoudsbaggeren Met de Waterwet krijgt het saneren van de waterbodem een andere naam: kwaliteitsbaggeren. Dit omvat het plegen van ingrepen in de waterbodem door het verwijderen van bagger, zodat de kwaliteit van het watersysteem wordt verbeterd. In onderstaande afbeeldingen is het verschil weergegeven tussen saneren onder de Wet bodembescherming (afbeelding 1) en het plegen van kwaliteitsbaggerwerk (afbeelding 2) en onderhoudsbaggerwerk (afbeelding 3) onder de Waterwet. Bij saneren onder de Wbb werd de verontreiniging in zijn geheel verwijderd (multifunctioneel saneren) of afgedekt (functioneel saneren) met een leeflaag. afbeelding 1. Saneren volgens de Wet bodembescherming saneren Klaar! Baggerspecie > I-waarde Schoon profiel + schone vaste bodem 5

8 Bij kwaliteitsbaggeren voldoet de kwaliteit van de waterbodem niet aan de functies die zijn gesteld aan het watersysteem. In deze gevallen wordt de oplossing gezocht in het gebiedsproces. De verontreiniging kan in zijn geheel verwijderd worden of worden afgedekt met een leeflaag. afbeelding 2. Kwaliteitsbaggeren - Beheer en onderhoud volgens de Waterwet Beheer en onderhoud Functie-eis is waterkwaliteit en ecologie Natuurvriendelijke oever Klaar! Kwaliteit baggerspecie voldoet niet aan de functie-eisen van het watersysteem Schoon profiel + schone vaste bodem Aanpassen profiel (aanvullen+herprofileren) om te voldoen aan de functie-eisen van de watergang Indien sprake is van hydraulische knelpunten in het watersysteem, dient (acuut) dit knelpunt opgelost te worden door het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden, het zogenaamde onderhoudsbaggeren of kwantiteitsbaggeren. Er wordt gebaggerd tot aan onderhoudsprofiel. Een deel van de verontreiniging kan achterblijven zonder deze te voorzien van een leeflaag. afbeelding 3. Onderhoudsbaggeren - Beheer en onderhoud volgens de Waterwet onderhoud Klaar! Hydraulisch probleem Schoon profiel 3.3 Begrenzingen De begrenzing van de waterbodem is veranderd door de invoering van de Waterwet. Ook kan sprake zijn van samenloopgevallen, die zowel betrekking hebben op de landbodem als de waterbodem. Een andere begrenzing is die van het leggerprofiel: als een ingreep plaatsvindt binnen het leggerprofiel gelden andere regels dan voor ingrepen buiten het leggerprofiel Landbodem versus waterbodem De begrenzing van de waterbodem in de Waterwet is geformuleerd als de bodem en oever van een oppervlaktewaterlichaam. In de Invoeringswet Waterwet is de volgende definitie van oppervlaktewaterlichaam opgenomen: samenhangend geheel van vrij aan het aardoppervlak voorkomend water, met de daarin aanwezige stoffen, alsmede de bijbehorende waterbodem, oevers en, voor zover uitdrukkelijk aangewezen krachtens deze wet, drogere oevergebieden, alsmede flora en fauna. Voor regionale wateren (de niet-rijkswateren) dienen de provincies met een verordening deze drogere oevergebieden aan te wijzen. Na analyse is door de Brabantse waterschappen geconcludeerd en met de provincie afgestemd dat de eerder genoemde definitie toereikend is en dat aanwijzing van drogere oevergebieden niet noodzakelijk is. 6

9 Bij bepaalde rijkswateren, zoals de onbedijkte delen van rivieren, is niet meteen duidelijk waar de grens ligt. De grenzen tussen waterbodem en landbodem zijn op kaarten vastgelegd die als bijlage bij de Waterregeling zijn gevoegd 3. Hiermee worden de gebiedsgrenzen tussen de verschillende bevoegde gezagen vastgelegd. Op de kaarten is aangegeven tot waar het beheer van de waterkwaliteit reikt en welke gebieden zijn aangewezen als drogere oevergebieden. Verder wordt opgemerkt dat vanuit de Waterwet geen verticale begrenzing aan de waterbodem gesteld kan worden. Vastlegging oppervlaktewaterlichaam in de legger Tot op heden wordt de verplichting tot het opstellen van een legger (register van waterstaatswerken) opgelegd vanuit de Waterschapswet. De functie van de legger is hierin het vastleggen van de onderhoudsplichtigen en de -verplichtingen. Ook volgens de Waterwet dient de beheerder een legger vast te stellen. Hierin wordt omschreven waaraan waterstaatswerken naar ligging, vorm, afmeting en constructie moeten voldoen (artikel 5.1 Waterwet). Met deze definitie (onder waterstaatswerk wordt ook een oppervlaktewaterlichaam begrepen) heeft de legger ook betekenis voor waterbodembeheer omdat hierin de grens tussen het landbodemsysteem en het oppervlaktewatersysteem is vastgelegd. In bijlage I zijn voor enkele stroomprofielen de begrenzing van het oppervlaktewatersysteem aangegeven Samenloopgevallen verontreiniging waterbodem en landbodem Specifiek voor verontreinigingen bepaalt 2a van de Waterwet ( Bijzondere bepalingen met betrekking tot verontreiniging van de bodem en oever van oppervlaktewaterlichamen ) dat bij onduidelijkheid over het bevoegde gezag uitgegaan moet worden van de bron van de verontreiniging. Als deze zich in de landbodem bevindt is de provincie of grote gemeente vanuit de Wbb het bevoegd gezag en wordt de verontreiniging van de waterbodem ook binnen het geval van bodemverontreiniging aangepakt. Dit betekent dat voor waterbodemverontreinigingen die als samenloopgeval aangeduid worden de Wbb van toepassing is. Verontreinigingen die over landbodem en waterbodem verspreid zijn, worden in samenwerking tussen twee bevoegde gezagen aangepakt, waarbij de plaats van de bron het bevoegde gezag bepaalt. Als de verontreiniging uitwaaiert naar de waterbodem, betrekt het bevoegde gezag van de landbodem het bevoegde gezag van de waterbodem, en vice versa. 3.4 Procedures en werkwijzen onder Waterwet Handreiking beoordelen waterbodems Met ingang van de Waterwet is de systematiek uit de Wet bodembescherming (gebaseerd op milieuhygiënische beoordeling) niet meer van toepassing. De termen onderzoeksgeval, nader onderzoek, geval van ernstige verontreiniging en saneren die in de Wbb een zeer specifieke betekenis hebben komen daarmee te vervallen. Dit houdt ook in dat de beoordeling van de ernst van verontreinigingen van de waterbodem, van de urgentie van het verwijderen ervan en van het verwijderen ervan zelf, waarbij de interventiewaarden een cruciale rol speelden op een andere wijze zal gaan plaatsvinden

10 Interventiewaarden voor de waterbodem blijven wel bestaan maar krijgen een andere betekenis: ze geven de grens van toelaatbaarheid van bepaalde activiteiten op de waterbodem aan. Onder de Waterwet zal het onderzoek naar verontreinigingen van de waterbodem of oever van een oppervlaktewaterlichaam zich richten op de mate waarin de verontreiniging een belemmering vormt voor het bereiken van de gewenste zgn. gebiedskwaliteit: een ingreep in de waterbodem door de beheerder is dus gericht op het zo veel mogelijk realiseren van de gewenste gebiedskwaliteit, en niet meer op het ongedaan maken van een verontreiniging. Om te beoordelen of de waterbodem een negatief effect heeft op het bereiken van de gewenste gebiedskwaliteit wordt er door het Rijk de Handreiking beoordelen waterbodems opgesteld, inclusief de rekentool Sedias (eind 2010 beschikbaar via De waterbeheerder kan de Handreiking gebruiken als technisch instrument om te bepalen of de kwaliteit van de waterbodem de gewenste doelen en functies, zoals afgeleid en vastgesteld in gebiedsprocessen (KRW) en (stroomgebied)beheerplannen, in de weg staat. In de Handreiking is onderscheid gemaakt in situaties dat de gewenste functies en doelen mogelijk worden belemmerd door de waterbodemkwaliteit (vertrekpunt waterkwaliteit) en situaties waarbij een vermoedelijke waterbodemverontreiniging mogelijk van invloed is op de functies en doelen (vertrekpunt bodemkwaliteit) Procedures aanpak waterbodem Als gevolg van de wijzigingen in bevoegd gezag en nieuwe beoordelingskaders veranderen ook de procedures en werkwijzen met betrekking tot waterbodems. Dit geldt zowel initiatiefnemers en/of uitvoerders van waterbodemingrepen, als voor het waterschap als bevoegd gezag. Handelingen in de waterbodem die door de waterbeheerder of in opdracht van de waterbeheerder worden uitgevoerd zoals regulier baggerwerk zijn niet vergunningplichtig. Daar waar andere partijen dan de waterbeheerder ingrepen in de waterbodem willen doen, zal er wel gecontroleerd moeten worden of deze ingrepen geen negatieve gevolgen hebben voor de kwaliteit van het oppervlaktewater, de volksgezondheid, verspreiding in het grondwater of strijdig is met de zwemwaterrichtlijn. Door de Waterwet zijn er ook veranderingen in wettelijke procedures gekomen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen handelingen door de waterbeheerders zelf en handelingen door derden. De algemene uitgangspunten zijn als volgt samen te vatten: Ingrepen binnen het leggerprofiel (regulier beheer en onderhoud): Voor het baggeren van watergangen tot het aanlegprofiel/leggerprofiel (in veel gevallen betreft dit het reguliere onderhoud) heeft de onderhoudsplichtige in het kader van de Waterwet geen meldingsplicht of vergunning nodig. De onderhoudsplichtige kan zowel een waterbeheerder zijn, maar ook een gemeente, een andere overheid of particulier, kortom enkel denkbare derde. Voor het baggeren van sterk verontreinigde waterbodem dient wel een melding gedaan te worden en een werkplan opgesteld te worden in het kader van het Besluit lozingen buiten inrichtingen (waarschijnlijk eind 2010 van kracht). Het verspreiden/toepassen van vrijkomende baggerspecie moet voldoen aan de wettelijke eisen en procedures geregeld in het Besluit Bodemkwaliteit. Ingrepen buiten het leggerprofiel: Door waterbeheerder of in opdracht van de waterbeheerder Indien het leggerprofiel door de waterbeheerder of in opdracht van de waterbeheerder gewijzigd wordt (ligging of dimensie van het profiel) dan is het opstellen van een projectplan (term uit Waterwet) en bestuurlijke vaststelling van het projectplan noodzakelijk. In het projectplan wordt de ingreep in de waterbodem beschreven en worden consequenties en oplossingen voor eventueel optredende nadelige invloeden gemotiveerd. 8

11 Op het projectplan is bezwaar en beroep mogelijk. Nadat de werkzaamheden uitgevoerd zijn, moet het nieuwe profiel en/of ligging in het beheersregister en/of legger opgenomen worden. Voorbeelden: beekherstelprojecten, aanleg nieuwe waterlopen, aanleg ecologische verbindingszones in de oevers. Door andere partijen anders dan de waterbeheerder Wordt er maatregelen buiten het leggerprofiel uitgevoerd of wordt het profiel gewijzigd door een derde dan dient deze een watervergunning aan te vragen. Deze (integrale) watervergunning kan worden aangevraagd bij burgemeester en wethouders van de gemeente waar de handeling geheel of in hoofdzaak wordt verricht (artikel 6.13 Waterwet) of rechtstreeks bij de waterbeheerder. Op de watervergunning is bezwaar en beroep mogelijk. Het profiel kan, indien het waterschap dat wenst, na uitvoering op de legger opgenomen worden. Voorbeelden: herprofileren van stadswateren door gemeenten, plaatsen oeverbescherming. 4. Grondwaterbeheer De Waterwet brengt veranderingen met zich mee ten aanzien van de verdeling van taken en bevoegdheden in het grondwaterbeheer én ten aanzien van het vergunningstelsel. De waterschappen hebben met de Waterwet operationele taken overgenomen van de provincie, bestaande uit vergunningverlening, handhaving en beleid voor kleine grondwateronttrekkingen, bronbemalingen en grondwatersaneringen. De overige grondwatertaken, waaronder het strategisch beheer en beleid blijven vooralsnog bij de provincie. 4.1 Bronbemalingen, grond- en grondwatersaneringen Vergunningen en meldingen voor bronbemalingen, grond- en grondwatersaneringen lopen via de waterschappen. Wanneer moet een melding gedaan worden of een vergunning aangevraagd worden? 9

12 Met de inwerkingtreding van de Waterwet is het voor alle grondwateronttrekkingen, met uitzondering van de onttrekkingen die door de waterbeheerder zijn vrijgesteld van vergunning of meldplicht, verplicht om de onttrokken hoeveelheid grondwater of geïnfiltreerd water met een nauwkeurigheid van maximaal 5% afwijking te meten. Uiterlijk op 31 januari van elk jaar moet dit opgeven worden bij het waterschap. 4.2 Zorgplicht gemeente De gemeente heeft de zorgplicht ten aanzien van grondwateroverlast in bebouwd gebied. Deze zorgplicht is in de Waterwet terug te vinden (art. 3.6 Wtw). Artikel 3.6 uit de Waterwet 1. De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders dragen zorg voor het in het openbaar gemeentelijke gebied treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, voor zover het treffen van die maatregelen doelmatig is en niet tot de zorg van het waterschap of de provincie behoort. 2. De maatregelen, bedoeld in het eerste lid, omvatten mede de verwerking van het ingezamelde grondwater, waaronder in ieder geval worden begrepen de berging, het transport, de nuttige toepassing en het, al dan niet na zuivering, op of in de bodem of in het oppervlaktewater brengen van ingezameld grondwater, en het afvoeren naar een zuiveringtechnisch werk. De gemeente heeft op basis van dit artikel de plicht om op een doelmatige wijze verzameld grondwater van particuliere terreinen in te zamelen en te verwerken (infiltreren of lozen eventueel na lichte zuivering), door een gemeentelijk ontwateringstelsel. Deze zorgplicht is bedoeld om structureel nadelige gevolgen door toedoen van grondwater, zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. Gemeenten die doorgaans weinig overlast ondervinden houdt het vooralsnog weinig bezig. In gemeenten met veel overlast echter, speelt het een grote rol. Ondanks dat een gemeente geen directe bevoegdheden heeft om grondwaterstanden te beheren, hebben zij wel aanpalende bevoegdheden en instrumenten waarmee zij invloed kunnen uitoefenen op grondwaterstanden. Voorbeelden hiervan zijn het voorschrijven van bouwpeilen en het beheer van het openbaar gebied. De kernvragen voor gemeenten met betrekking tot de grondwaterzorgplicht zijn: - wanneer is sprake van structurele nadelige gevolgen? - zijn er maatregelen om die te voorkomen of te beperken? - zijn die maatregelen doelmatig? Voor de invulling van de zorgplicht moet een gemeente denken aan: - Waterhuishoudkundige maatregelen in zowel bestemmingsfase (watertoets), inrichtingsfase (bouwrijp maken) en beheerfase; - Zorgplicht ook bij bestaande schadegevallen (zorgvuldige belangenafweging kan bijvoorbeeld tot ontwaterings- of infiltratievoorzieningen leiden), maar is geen grond voor aansprakelijkheidsstelling; - Perceelseigenaar is verantwoordelijk voor eigen perceel en bouwwerk (bouwkundige maatregelen). In bijlage II is een notitie toegevoegd opgesteld door de Regionale Milieudienst West-Brabant, waarin de gevolgen van de veranderde waterregelgeving voor het gemeentelijk takenpakket zijn beschreven. 10

13 5. Aanvullende informatie - Algemene informatie over de Waterwet van de rijksoverheid: (Helpdesk Water) - Regionale informatie en informatie over procedures: websites van de Brabantse waterschappen:

14 Bijlage I Begrenzing oppervlaktewater De ligging van waterlopen wordt vastgelegd door middel van de linker en rechter insteek in de legger. De plaats van de insteek is in meeste gevallen bepalend voor de reikwijdte van de gebods- en verbodbepalingen in de Keur. In onderstaande figuren, afkomstig uit de keur van het waterschap de Dommel, is schetsmatig aangeduid waar de insteek zich bij de verschillende verschijningsvormen van waterlopen bevindt. Het oppervlak tussen de linker- en rechterinsteek behoort tot het oppervlaktewaterlichaam en valt dus onder het regiem van de Waterwet. Buiten de linker- en rechterinsteek kunnen droge oevergebieden aangewezen worden. 1a Standaard profiel: L R e a b c 1b Plasberm: L R u v w a b e c d 1c Natuurvriendelijk profiel: L R e 1d Beschoeiing: a b L c d x R z Codering: a: taludhelling links b: bodemhoogte c: bodembreedte d: talud helling rechts e: breedte waterloop tussen insteken u v a b c e d x z L: Linker Insteek R: Rechter insteek u: taludhelling links geknikt talud v: hoogte knikpunt talud links w: breedte plasberm links 1e Natuurlijk profiel L H R x: hoogte knikpunt talud rechts y: breedte plasberm rechts z: taludhelling rechts geknikt talud H: hoogte maatgevend waterpeil Q: Maatgevende afvoer Q

15 Bijlage II Notitie Gevolgen herziening waterregelgeving voor het gemeentelijk takenpakket, Regionale Milieudienst West-Brabant

16 Notitie Gevolgen herziening waterregelgeving voor het gemeentelijk takenpakket Regionale Milieudienst West-Brabant 20 oktober 2009 Printdatum:

17 1. Aanleiding Tijdens het portefeuillehoudersoverleg van 21 januari 2009 hebben de portefeuillehouders Milieu van de 8 eigenaargemeenten de RMD opgedragen een verkennende notitie op te stellen over de gevolgen van de herziening van de waterregelgeving waarin onder andere wordt ingegaan op de volgende vragen: 1. Wat verandert er voor gemeenten? (m.b.t. taken, bevoegdheden, verantwoordelijkheden en instrumenten) 2. Wat betekenen deze veranderingen voor gemeenten? (m.b.t. capaciteit, kennisbehoefte, organisatie, samenwerking en procedures) 3. Welke acties worden door de betrokken partijen ondernomen om op deze veranderingen in te spelen en wat is de positie van de RMD hierbij? Het doel van deze notitie is niet om een volledig beeld te schetsen van alle ontwikkelingen rond het thema water. Er wordt vooral ingegaan op de praktische consequenties voor gemeenten van recente en aanstaande wijzigingen in de regelgeving. Dit document bevat een momentopname op basis van de situatie die in oktober 2009 bekend was. De informatie zal de komende maanden verder worden aangevuld en (zonodig) aangepast. 2. Wat verandert er en welke gevolgen heeft dit voor gemeenten? 2.1 Inleiding Binnen de waterregelgeving doen zich momenteel verschillende ontwikkelingen voor. Deze ontwikkelingen staan niet los van elkaar en moeten in onderlinge samenhang bezien worden. Voor gemeenten zijn vooral de volgende ontwikkelingen relevant: - De komst van de Waterwet per ; - De Wet gemeentelijke watertaken (in werking getreden op ) met een voorkeursvolgorde voor de afvoer van regenwater; - De komst van het Besluit lozingen buiten inrichtingen per 1 juli Daarnaast is er een relatie tussen deze ontwikkelingen en de komst van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), naar verwachting tweede kwartaal De komst van de Wabo met de omgevingsvergunning en de nieuwe waterregelgeving zal voor een aantal taken onder meer een verschuiving van het bevoegde gezag tot gevolg hebben. De één-loket functie stelt bijzondere eisen aan de samenwerking tussen de betrokken partijen bij de waterregelgeving. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste veranderingen en hun consequenties toegelicht voor zover deze in oktober 2009 bekend waren. 2.2 Achtergrond van de veranderingen De overheid staat voor grote opgaven in het waterbeheer. Om het toekomstig waterbeheer zo goed mogelijk vorm te geven en uit te voeren, is het van belang dat het huidige wettelijke instrumentarium wordt gestroomlijnd en gemoderniseerd. Daarbij staat integraal waterbeheer centraal. Daarmee worden onder meer de volgende doelen nagestreefd: - verbetering van de samenhang tussen waterbeleid en ruimtelijke ordening; - vermindering van regels en vereenvoudiging van vergunningstelsels; - decentralisering van bevoegdheden; - vermindering van administratieve lasten. 2

18 2.3 Waterwet Algemeen Naar verwachting zal op de Waterwet van kracht worden. Deze wet moderniseert en integreert de bestaande wetgeving op het gebied van waterbeheer. In principe gaan alle 9 bestaande wetten die betrekking hebben op het beheer van watersystemen op in deze nieuwe wet. De Waterwet stelt waterschappen, gemeenten en provincies beter in staat om wateroverlast, waterschaarste en watervervuiling tegen te gaan. De Waterwet is gericht op het beheer van watersystemen 1 met betrekking tot: - kwantiteit: overstroming, wateroverlast, schaarste; - kwaliteit: chemisch en ecologisch; - de maatschappelijke functies van het watersysteem. De Waterwet is een raamwet en regelt niet alles. Voor bepaalde onderwerpen geldt dat deze nader moeten worden uitgewerkt in onderliggende regelgeving: het Waterbesluit (AMvB), de Waterregeling of in verordeningen van waterschappen en provincies. Deze uitvoeringsregelingen treden tegelijkertijd met de Waterwet in werking. De Waterwet gaat niet over de organisatie en financiering van het regionale waterbeheer. Dit is vastgelegd in de Waterschapswet. Ook zijn geen regelingen opgenomen voor de waterketen (het geheel van drinkwatervoorziening, riolering en zuivering van stedelijk afvalwater), behalve voor de zuivering. De Waterwet kan niet los worden gezien van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO). Er komt één watervergunning die via één loket kan worden aangevraagd. Wat zijn de belangrijkste veranderingen? Invoering van één watervergunning en één loketfunctie: - Een belangrijk uitgangspunt van de Waterwet is dat zoveel mogelijk activiteiten onder algemene regels vallen. In de regel komt dit neer op een meldingsplicht in plaats van een vrij zware vergunningenprocedure. Voor de resterende activiteiten worden de huidige zes vergunningstelsels op het gebied van watersystemen in de Waterwet gebundeld tot één integrale watervergunning voor alle handelingen in het watersysteem. - De watervergunning kan bij de gemeente, maar ook rechtstreeks bij het bevoegde gezag worden aangevraagd. De gemeente zorgt vervolgens voor doorzending naar de juiste bevoegde instanties. Als de aanvraag van een watervergunning betrekking heeft op handelingen waarvoor verschillende bestuursorganen bevoegd zijn, wordt de beslissing op de aanvraag in beginsel genomen door het hoogste bevoegd gezag. Bestuursorganen kunnen onderling echter tot een andere werkformule besluiten. In bijlage 2 is aanvraagprocedure schematisch weergegeven. - Samenwerking en afstemming vormen de basis voor het bereiken van de doelstellingen van de Waterwet. Dat betekent dat samenwerking niet vrijblijvend is. In art. 3.8 van de Waterwet is vastgelegd dat waterschappen en gemeenten zorgdragen voor afstemming van taken en bevoegdheden met het oog op een doelmatig en samenhangend waterbeheer. Om proactief te kunnen sturen of bijsturen, biedt het wetsvoorstel diverse instrumenten, zoals een vernieuwd planstelsel. Herindeling van taken en bevoegdheden: - Bevoegd gezag voor de verlening van de watervergunning zijn het waterschap voor het regionale watersysteem, Rijkswaterstaat voor het hoofdwatersysteem en provincies voor drie specifieke categorieën grondwateronttrekkingen en infiltraties. 1 Een watersysteem is het samenhangend geheel van één of meer oppervlaktewaterlichamen en grondwaterlichamen met bijbehorende bergingsgebieden, waterkeringen en ondersteunende kunstwerken. Het riool is dus geen watersysteem en rioolbeheer valt niet onder de Waterwet maar onder de Wet milieubeheer. 3

19 - Gemeenten en provincies worden bevoegd gezag voor indirecte lozingen 2. Met de inwerkingtreding van de Waterwet vervalt de Wet verontreiniging oppervlaktewater (Wvo). Daarmee vervalt ook de bevoegdheid van de waterkwaliteitsbeheerder (Waterschap) inzake de lozing van afvalwater afkomstig van aangewezen categorieën bedrijven via openbare riolen op zuiveringstechnische werken. (In bijlage 1 is deze wijziging schematisch weergegeven). Alle indirecte lozingen zullen straks op grond van de Wet milieubeheer worden geregeld (deze vallen dus niet onder de Waterwet). Dit heeft tot gevolg dat het takenpakket van het bevoegde gezag voor de omgevingsvergunning wordt uitgebreid. Samengevat zal de rolverdeling tussen het waterschap en het bevoegde gezag voor de omgevingsvergunning er dan als volgt uitzien: De indirecte lozingen vallen onder de vergunningen- en handhavingsbevoegdheid (monstername en analyse) van de gemeente (en provincie); Het Waterschap krijgt een brede adviesbevoegdheid (geen adviesplicht). Als het waterschap een advies geeft moet dit in principe worden overgenomen door het bevoegde gezag, voor zover de doelmatige werking van de rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi s) wordt belemmerd of de waterkwaliteitsdoelstellingen in het geding zijn. Gemeenten kunnen wel van het advies afwijken wanneer dit in strijd is met andere milieuaspecten. Bijvoorbeeld wanneer de maatregelen die een bedrijf moet nemen voor een verantwoorde lozing, tot teveel lawaai of stank leiden. Het waterschap heeft voor indirecte lozingen een toezichthoudende bevoegdheid in relatie tot de eigen belangen: een goede werking van de rwzi s en de kwaliteit van het oppervlaktewater. Het waterschap rapporteert aan het bevoegd gezag voor de omgevingsvergunning (gemeente/provincie). - De Waterwet kent formeel slechts twee waterbeheerders: het rijk, als beheerder van de rijkswateren, en de waterschappen, als de beheerders van de overige wateren. De waterschappen zijn daarnaast ook verantwoordelijk voor het zuiveringsbeheer. Provincies en gemeenten zijn formeel geen waterbeheerder, maar hebben wel waterstaatkundige taken. - Rijk en provincies zorgen vooral voor het strategische beleid en de normstelling op nationaal en regionaal niveau. Ook de noodzakelijke doorwerking van water in aanpalende gebieden als (natte) natuur, milieu en ruimte is een verantwoordelijkheid voor Rijk en provincies. Zij stellen de functies van watersystemen vast. Het regionale operationele waterbeheer ligt in handen van de waterschappen. De gemeentelijke taken in het waterbeheer hebben vooral betrekking op de inrichting van het stedelijk gebied. - Met de inwerkingtreding van de Waterwet gaat een deel van het grondwaterbeheer over van de provincies naar de waterschappen. Waterschappen krijgen de bevoegdheid tot het vaststellen van regelgeving en het nemen van besluiten met betrekking tot vergunningen voor grondwateronttrekkingen voor bronbemalingen, waterbodemsaneringen, beregening en overige onttrekkingen tot maximaal m 3 per jaar. - Met de overheveling van de saneringsregeling voor waterbodems van de Wet bodembescherming naar de waterwet, gaat het beheer van de waterbodem over van de provincie naar het waterschap. Wat zijn de gevolgen van deze veranderingen voor gemeenten? 1. De gevolgen van de overdracht van de indirecte lozingen van de waterschappen naar de gemeente (en provincie) voor de gemeentelijke capaciteit en kennisbehoefte. Deze gevolgen zijn beperkt. Dit wordt hieronder toegelicht aan de hand van de situatie in het voorzieninggebied van het Waterschap Brabantse Delta (Dit is uitsluitend bedoeld als voorbeeld omdat het voorzieninggebied van dit Waterschap niet overeenkomt met het grondgebied van de eigenaargemeenten van de RMD). 2 Indirecte lozingen zijn lozingen van bedrijven via openbare riolen op zuiveringstechnische werken. 4

20 Complexere lozingen naar provincie Het Waterschap Brabantse Delta was het bevoegd gezag voor 281 inrichtingen. Als gevolg van de overdracht van taken naar het Wm bevoegd gezag zullen 154 inrichtingen overgaan naar de provincie. Dit zijn de relatief complexe lozingen die op basis van toetsing van monsteranalyses worden gecontroleerd op naleving. De provincie heeft besloten deze nieuwe taken voorlopig te mandateren aan het Waterschap. Bij bedrijven die onder het bevoegd gezag van de provincie vallen is de gemeente wel belanghebbende. De adviserende rol die gemeenten in het verleden hadden blijft ook met de komst van de Waterwet bestaan. Minder complexe lozingen naar gemeente 127 inrichtingen komen te vallen onder het bevoegd gezag van de gemeenten. Dit zijn veelal de minder complexe lozingen. Een aantal hiervan valt sinds onder het BARIM-cat. B en zijn dus niet (meer) vergunningplichtig. De impact voor het milieu van de resterende vergunningplichtige bedrijven is over het algemeen beperkt. Geconcludeerd wordt dat slechts een relatief klein deel van de bedrijven die voorheen onder de WVO vielen (en daarmee onder het bevoegd gezag van het Waterschap voor het onderdeel water) na de komst van de Waterwet als vergunningplichtige inrichting onder het bevoegd gezag van de gemeente zal vallen. Daar komt bij dat de gemeente ook nu al bevoegd gezag is voor deze bedrijven met het oog op de bescherming van het openbaar riool. Met de Waterwet komt daar dus de bescherming van de RWZI en het oppervlaktewater bij. Omdat de nieuwe gemeentelijke taken met betrekking tot vergunningverlening en handhaving aansluiten op bestaande Wm-taken én omdat het een relatief beperkt aantal inrichtingen betreft én omdat de druk van deze inrichtingen op de RWZI s door preventieve maatregelen al sterk is afgenomen, wordt verwacht dat de verschuiving van bevoegdheden geen grote gevolgen zal hebben voor de capaciteit en kennisbehoefte voor de uitvoering van de gemeentelijke Wm-taken. 2. De gevolgen van de inrichting van één loket en de noodzaak tot samenwerking Voor de gebruikers betekent dit meer gemak; voor het bevoegd gezag betekent dit dat de vergunning aan álle aspecten van het waterbeheer moet worden getoetst. De keuze op welke wijze invulling wordt gegeven aan de één-loket-functie wordt bepaald door het bevoegd gezag. Vanwege de betrokkenheid van meerdere overheden (gemeenten, waterschappen, provincie en Rijkswaterstaat) moet het loket in onderlinge samenwerking worden ingericht. Nadat de aanvraag in ontvangst is genomen, moet de verdere uitwerking immers gecombineerd uitgevoerd worden. De organisatie van de één-loketfunctie is een grote uitdaging. Denk aan het bewaken van kritische termijnen of afspraken over interne en externe communicatie. Om goede invulling te geven aan de loketfunctie is bovendien enige kennis van watertaken noodzakelijk. Gemeenten zullen deze kennis moeten gaan opbouwen dan wel inhuren. 3. De gevolgen van de overdracht van het operationeel grondwaterbeheer van de provincie naar de waterschappen. Deze verschuiving van taken heeft geen directe gevolgen voor gemeenten. Gemeenten zijn geen grondwaterbeheerder. Gemeenten hebben op grond van de Wet gemeentelijke watertaken (zie 2.4) wel een zorgplicht ten aanzien van grondwateroverlast in bebouwd gebied. Wel zullen de gemeenten vaak het loket zijn waar de watervergunning wordt aangevraagd. Voor een deskundige doorzending is het van belang dat gemeenten goed op de hoogte zijn naar welk bevoegd gezag moet worden doorgezonden. In november wordt meer informatie verwacht over de overdracht. 5

21 2.4 Wet gemeentelijke watertaken met voorkeursvolgorde Algemeen Per 1 januari 2008 is de Wet gemeentelijke watertaken ingevoerd. Deze wet wordt opgenomen in de Waterwet zodra deze is ingevoerd. Door deze wetgeving hebben de gemeenten een aantal nieuwe zorgplichten: afvloeiend hemelwater, grondwaterstand, en een verbrede zorgplicht inzamelen afvalwater buitengebied. Naast gemeenten zijn in de nieuwe wet ook perceeleigenaren (indirect) verantwoordelijk gesteld voor het eigen terrein. Om invulling te geven aan de gemeentelijke zorgplichten die voortvloeien uit de Wet gemeentelijke watertaken hebben veel gemeenten inmiddels een verbreed gemeentelijk rioleringsplan of integraal Waterplan opgesteld. Een aantal gemeenten is hier nog mee bezig of begint hiermee op korte termijn. Omdat de implementatie van de verbrede rioleringstaken over het algemeen redelijk ver gevorderd is, zal hierop in deze notitie niet nader worden ingegaan met uitzondering van de voorkeursvolgorde voor afvalwater ten gevolge van bedrijfsmatige activiteiten die hierna besproken wordt. (Deze heeft gevolgen voor de uitvoering van gemeentelijke Wm-taken). Wat zijn de belangrijkste veranderingen? Voorkeursvolgorde voor afvalwater ten gevolge van bedrijfsmatige activiteiten: Met de Wet gemeentelijke watertaken is onder andere de Wet milieubeheer gewijzigd. Omdat afvalwater volgens de Wm moet worden gezien als een afvalstof moet het ook (procedureel) worden behandeld als een afvalstof. Omdat afvalwater echter veelal op de plaats waar het ontstaat, wordt geloosd op een riool of direct in het milieu is de bestaande voorkeursvolgorde voor afvalstoffen niet goed toepasbaar op afvalwater. Daarom is per 1 januari 2008 in artikel 10.29a van de Wm een voorkeursvolgorde voor het omgaan met afvalwater opgenomen. Deze voorkeursvolgorde bepaalt dat het water moet worden hergebruikt. Als dat niet mogelijk is, wordt het lokaal in het milieu teruggebracht. Alleen als dit ook geen optie is, is lozing via een riool naar de RWZI toegestaan. Bij het hanteren van de voorkeursvolgorde wordt onderscheid gemaakt tussen 3 soorten afvalwater: 1. Huishoudelijk afvalwater en daarmee qua biologische afbreekbaarheid, vergelijkbaar afvalwater: bij voorkeur afvoeren via vuilwaterriool naar een door het Waterschap beheerde RWZI; 2. Schoon afvalwater, zoals afstromend hemelwater, grondwater en koelwater: bij voorkeur ter plaatse terugbrengen in het milieu (eventueel na zuivering); 3. Overig afvalwater; afvalwater ten gevolge van bedrijfsmatige activiteiten: Bij voorkeur zodanig zuiveren bij de bron dat het ter plaatse kan worden teruggebracht in het milieu. Indien dit niet in redelijkheid van de lozer verwacht kan worden: lozing op vuilwaterriool en afvoer naar RWZI. Ad 3. Het is niet de bedoeling dat met het van kracht worden van deze wetswijzigingen alle lozingen van bedrijfsafvalwater die nu op het riool plaatsvinden acuut worden omgezet naar directe lozingen. In verband met optimalisatie van het rioolstelsel en herziening van vergunningen en maatwerkvoorschriften (voorheen nadere eisen ) kan heroverweging van de wijze waarop het bedrijfsafvalwater wordt afgevoerd aan de orde zijn. Wat zijn de gevolgen van deze veranderingen voor gemeenten? Deze benadering is onder andere van invloed op de watervoorschriften die worden opgenomen in de Wm-vergunning en bij de handhaving. In de huidige praktijk van vergunningverlening en handhaving worden afvalwaterstromen nog vaak afgevoerd naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) terwijl deze afvalwaterstromen met een beperkte (zuiverings)inspanning ook direct in het milieu geloosd zouden kunnen worden. 6