Speech burgemeester Van der Laan, Staat van de stad, 25 oktober 2016

Transcriptie

1 Speech burgemeester Van der Laan, Staat van de stad, 25 oktober 2016 INLEIDING; het gaat goed met de stad Graag heet ik alle Amsterdammers van harte welkom. Dan bedoel ik natuurlijk niet alleen de mensen uit de gemeente Amsterdam, maar ook die uit Amsterdam Beach, Amsterdam Castle en Amsterdam Flowers het voormalige Zandvoort, Muiden en Aalsmeer. Als we het hebben over de Staat van de Stad, hebben we het over de staat van de Amsterdammer. In de afgelopen jaren zijn er weinig onderwerpen geweest waarover ik zoveel brieven heb gehad als over de drukte en overlast in de stad. Een bewoner van de Burgwallen schreef onlangs in een open brief dat er om twee uur s nachts een schoolklas uit Den Haag, mèt leraar, voor zijn deur stond. Toen de bewoner had uitgelegd dat ze hem gestoord hadden in zijn slaap, zei een leerling: Oh, er wónen dus ook gewoon mensen. Al die brieven neem ik serieus. Maar ik wil er op wijzen dat als het in Den Haag normaal is om 2 uur s nachts met een klas over straat te gaan, dat ze daar dan weer hun eigen problemen hebben. Op 7 juli 2010 had ik de eer om geïnstalleerd te worden als burgemeester van Amsterdam. Het was twee maanden nadat de eerste noodfondsen in Europa waren opgericht. De werkloosheid was hoog opgelopen. De bouw viel stil. We zaten volop in de crisis. Daarom begreep ik dat mensen mij voor gek verklaarden toen ik zei dat Amsterdam weliswaar met een economische crisis te maken had, maar misschien ook wel aan de vooravond stond van een Derde Gouden Eeuw. Door globalisering kunnen bedrijven en mensen kiezen waar ze willen wonen en werken. Dat betekent dat aantrekkelijke steden een groot voordeel hebben. Amsterdam is een aantrekkelijke stad, waar mensen wonen voor wie Pagina 1 van 8

2 internationaal zakendoen al vierhonderd jaar de tweede natuur is en die een toegangspoort van Europa is. Daarom kan Amsterdam één van de grote winnaars van de mondialisering worden genoemd was een bijzonder jaar. Het Rijksmuseum ging weer open, net als het Stedelijk. We vierden dat de grachten 400 jaar bestonden. Met de inhuldiging van de koning liet Amsterdam zich van zijn meest gastvrije kant zien. Het gevoel ontstond dat we de financiële crisis aan het verslaan waren. Het ging nog lang niet met iedereen goed, maar het was duidelijk dat de stad de weg omhoog had gevonden. Amsterdam bleek inderdaad één van de meest aantrekkelijke zakensteden op het vaste land van Europa te zijn. Die positie levert ons jaarlijks meer dan 120 nieuwe buitenlandse bedrijven op, en een paar duizend arbeidsplaatsen. In 2010 keken we nog met enige verbazing terug op een groei van bewoners over de 25 jaar ervoor. In de afgelopen 6 jaar groeide het inwonertal van Amsterdam liefst met zo n mensen. Dat is een stad zo groot als Assen erbij. We groeien dus meer dan 3 keer zo snel. Ook de economie en het aantal banen groeien een stuk harder dan in de rest van Nederland. We hebben alles in huis om ook de komende jaren te blijven groeien. Zo zijn we in april van dit jaar door de EU gekozen tot innovatiehoofdstad van Europa. Een prestigieuze prijs waar ook ander Europese hoofdsteden, zoals Londen en Parijs, voor in de competitie zaten. Persoonlijk vond ik het wel een wat overdreven reactie dat Boris Johnson meteen uit de EU wilde stappen nadat hij het van ons verloren had. En wie hier niet kan wonen of werken, wil in ieder geval graag op bezoek komen. In 2010 waren er nog geen hotelkamers in Amsterdam. We zitten nu al rond de erbij in vijf haar. In 2010 hadden we rond de 14 miljoen bezoekers. Dat waren er 17 miljoen in In 2010 werden op 1 juli 2015 Pagina 2 van 8

3 misschien honderd woningen via Airbnb verhuurd, het bestond net. Als u op dit moment op de site kijkt zult u zeker verschillende woningen aangeboden treffen. Er zijn nu al bijna 2000 restaurants in Amsterdam 2. Dat is niet vanzelfsprekend hoor. In 2010 waren dat er nog geen Er zijn er dus 500 bijgekomen. En nog steeds komen er elke week 4 bij. Om het verhaal over de drukte in de stad handen en voeten te geven, vertel ik u twee kleine verhaaltjes: 1 Drukte in de stad VERHAAL 1: DE ONDERNEMER Stel je eens voor je bent ondernemer in het centrum van de stad. Ik zou het wel weten. Ik zou dolgelukkig zijn om in Amsterdam te zitten waar je klanten letterlijk met vliegtuigen, cruiseschepen en bussen worden aangevoerd. De burgemeester zou ik zeggen om de hele wereld over te blijven vliegen om toerismeseminars te openen en met I Amsterdam vlaggen te zwaaien. Met KLM, de hotelbranche, de musea en de diamantairs en andere bedrijven in de delegatie worden die reisbureaus ingepakt. Welke stad wil er nou niet van profiteren van als er straks 300 miljoen Chinezen en 300 miljoen Indiërs het zich kunnen veroorloven om een buitenlandse reis te maken omdat ze middenklasse zijn geworden? Als ondernemer zou ik denken, laat ik een prachtig hotel maken voor die mensen. Bied ik nog veel mensen kans op een baan ook. De Amsterdammers hebben toch ook plezier van alle restaurants? En daarbij, we kunnen toch geen hek om de stad zetten? VERHAAL 2 DE BEWONER Als ik op de wallen zou wonen dan had ik ook mijn buik vol van op straat plassende Engelsen, krijsende vrijgezellen en groepen op hun fietsen of segways die de straat blokkeren om een sekswerker aan te staren. Drukte hoort natuurlijk wel bij deze buurt, dat was nooit anders. Maar vroeger hadden we de in in 2010 Pagina 3 van 8

4 wintermaanden nog voor onszelf, dat is nu ook voorbij. Ik vind het ook verschrikkelijk dat er bij mij in de buurt bijna alleen nog maar ijs en wafels in de straat te koop zijn terwijl de buurtwinkels en boekhandels verdwenen zijn. Komen er straks ook nog eens 300 miljoen Chinezen en 300 miljoen Indiërs? Dat gaat toch nooit passen? Ja, waarschijnlijk zou ook ik wel een brief schrijven aan de burgemeester. Als hij die bierfiets kan verbieden, kunnen ze echt wel meer doen. Amsterdam moet wel van de Amsterdammers blijven. Lieve vrienden, Wij hebben met z n allen, in deze tijd van mondialisering, een enorm probleem. En dat is dat we in zo ongeveer de mooiste en fijnste stad van de wereld wonen. Dat is het echte probleem. In die stad komen redelijke mensen tegenover elkaar te staan. En zoals vaker dreigen de hardste schreeuwers de meeste aandacht te krijgen, met aan de ene kant de activistische bewoner die beweert dat Amsterdam allang verloren is, en alleen nog maar een pretpark is. En aan de andere kant de ondernemer die zelfs zijn moeder nog in een Mickey Mouse pak zou hijsen om er geld aan te verdienen. Er is echt wel iets aan de hand. We hebben er al honderden brieven over gehad, enquêtes bevestigen het, experts waarschuwen ons, we lezen het op de opiniepagina s en vooral: we zien het met onze eigen ogen. Op sommige plekken is het op bepaalde momenten veel te druk, is er teveel overlast en is het voor teveel bewoners allang niet leuk meer in Amsterdam. In hun stad. In de stad wordt steeds meer om handhaving gevraagd. Maar wist u dat er sinds 2010 geen politiemensen in de stad zijn bijgekomen en dat tussen 2010 en 2015 het aantal gemeentelijke handhavers daalde van 950 naar 700? En dat met al die toegenomen drukte. Pagina 4 van 8

5 Inderdaad, er staan in zowel India als China 300 miljoen mensen klaar om tot de middenklasse te gaan behoren. Daar hoort reizen bij, en een deel zal naar Amsterdam komen. Dat kan onze stad niet zonder meer aan en dat kunnen een hoop Amsterdammers zeker niet meer aan. Het verandert ook de stad. Het dreigt grote delen van de stad onbetaalbaar te maken, voor normale ondernemingen, maar vooral ook voor gewone bewoners en hun kinderen. De ingrepen, experimenten en studies uit het Stad in balans-programma, leveren heus wel wat op. Veel partijen binnen en buiten de gemeente helpen om de stad groter te maken en technologie slim te benutten. Met het nieuwe evenementenbeleid worden parken weer meer de tuinen van alle Amsterdammers en wordt overlast teruggedrongen. Touringcars worden geweerd uit het centrum. Er wordt praktisch iedere dag een illegaal hotel gesloten. Er is een stop voor nieuwe hotelinitiatieven. Maar, de echte oplossing voor de drukte in de stad is gewoon nog niet gevonden. Het stomste dat je kunt doen is ten onder gaan aan je eigen succes. Dus moeten we optreden. Dat snappen alle Amsterdammers. Alle Amsterdammers snappen ook dat we geen hek om de stad kunnen zetten. Welke forse ingrepen zijn nodig en mogelijk? 2 Oplossingen Ook nu zullen we maatregelen moeten nemen waar we boze brieven over krijgen. Daarom moeten we nog meer in gesprek met de stad. En ondersteunen we gesprekken tussen mensen onderling. De discussie moet in handen blijven van de redelijke Amsterdammers. De bewoner die zegt: Ik geniet van dat enorme aanbod aan restaurants en de rijke cultuur, maar de stad moet wel van ons blijven. En aan de ondernemer die zegt: Ik profiteer enorm van de stad, dus die mag ik niet kapot laten gaan. Die mensen moeten met elkaar in gesprek. Pagina 5 van 8

6 Er mag over de waarden die we willen dienen geen misverstand zijn. Amsterdam moet blijven meedraaien in de wereldtop van internationale innovatieve, creatieve en zakelijke knooppunten. Wij blijven de toegangspoort tot Europa, voor Amerikaanse en Aziatische bedrijven. En Amsterdam blijft een magneet voor internationaal talent dat wil studeren, onderzoek of een bedrijf wil starten. Een Amsterdam dat niet internationaal, open, inclusief en gastvrij is, is ondenkbaar, is geen Amsterdam. Maar de bewoners moeten wel weer op de eerste plaats komen. Straten zijn er niet om bier te drinken maar om naar je werk, school of vrienden toe te gaan. Winkels moeten er zijn, niet enkel om de vreetkick na het blowen te stillen, of de koffers te vullen met souvenirs, maar om dagelijkse inkopen te doen. En huizen zijn er niet om aan toeristen te verhuren, maar om in te wónen. Er zijn geen makkelijke oplossingen die op de plank klaarliggen. En over concrete oplossingen wordt in de stad, in de raad en het college soms nog verschillend gedacht. Maar we hebben wel een inspirerend voorbeeld. Weet u nog dat het een paar jaar geleden steeds vaker uit de hand liep op Koninginnedag? Het werd alsmaar drukker, met mensen in de stad. En er werd steeds meer alcohol gedronken, ik herinner me een aantal van 560 alcohol ambulanceritten, en daardoor werd het steeds agressiever. Al met al was het steeds minder een feest voor de Amsterdammer en voor de kinderen. Het is één van de weinige bevoegdheden van de burgemeester, maar toen heb ik gezegd: het Radio538 evenement op het museumplein moet daar weg. Niks mis met Radio538, maar er kwamen wel mensen van buiten de stad op af. Er zijn weinig beslissingen geweest waar ik zoveel kritiek op, maar ook zoveel complimenten voor heb gehad. In ieder geval kunnen we objectief vaststellen dat er heel wat minder incidenten zijn op, wat inmiddels Koningsdag heet en dat het weer een feest voor de Amsterdammers en de kinderen is geworden. En volgens mij heeft Radio 538 er in Alkmaar, ik bedoel natuurlijk Amsterdam Cheese Market, een mooi alternatief feest van gemaakt. Pagina 6 van 8

7 We moeten gebruik maken van onze voortreffelijke internationale contacten. Europese (hoofd)steden zullen we uitnodigen voor een conferentie. Europa telt veel aantrekkelijke steden, die allemaal met dit probleem te maken hebben. Het doel van die conferentie is om van elkaar te leren en om één front te vormen tegen verhuurplatforms die wel de deel-economie bejubelen, maar zelf geen informatie willen delen. Afgelopen vrijdag bleek al dat het grootste platform zwichtte voor het stadsbestuur van New York. Dan gaan we dezelfde massa organiseren, samen met Rome, Barcelona, Praag, Parijs, Berlijn en andere (hoofd)steden. Zouden er trouwens geen start-ups klaar staan die zeggen: wij kunnen ook zo n platform bouwen, maar dan sociaal? Die zelf de maximale verhuurtijd van 30 dagen (voor AirBnB) in de gaten houdt, gegevens deelt en overlast bestrijdt. Stelt u zich eens voor dat alle populaire steden in Europa zo n initiatief omarmen. Dan staan we echt sterker. We zullen echt moeten spreiden, dus meer toeristen verleiden om in Den Haag of Rotterdam te overnachten en daar meer tijd te besteden. Het Mauritshuis is echt net zo mooi als het Rijksmuseum. Maar met die maatregelen zijn we er nog niet. We moeten ook gevoelige vragen stellen. Benutten we nu het instrument van toerismebelasting optimaal? Er worden de komende jaren nog zo n 100 hotels geopend in de stad. Het college is zeker bereid om te bekijken hoeveel hotels van die lijst echt juridisch onvermijdelijk zijn. Wat is er eigenlijk mis met branchering in winkelstraten en een maximum aan ijs- wafel en andere toeristenwinkels? Wetten kunnen worden aangepast. En dat is voor Amsterdam en Utrecht, en ook voor andere steden, hoognodig. Pagina 7 van 8

8 Kunnen we vergunningen invoeren voor grote groepen die door de binnenstad gaan of op de fiets of segways stappen? Dan zouden we de groepen ook kunnen beperken, of spreiden naar tijd of plaats. Ja, er zal ook veel meer gehandhaafd moeten worden, maar we moeten ook eerlijk aangeven dat er grenzen zijn aan wat je met meer handhaving kan bereiken. En handhaving is nooit meer dan een sluitstuk. 3 Afsluiting Dames en heren, In krap zes jaar tijd: extra bewoners; 8000 extra hotelkamers; Airbnb woningen, 3 miljoen extra toeristen; 500 nieuwe restaurants. We hebben haast. De Chinezen en de Indiërs wachten niet tot wij onze zaken op orde hebben. Die willen ook naar de mooiste en fijnste stad ter wereld. Een paar dagen Amsterdammer zijn. Ook nog als wij de Chinese muur de Amsterdam Wall noemen en zeggen dat de Ganges een afwatering van de Amstel is. Het gaat ons lukken als we met hulp van de bewoners en ondernemers de Amsterdamse waarden blijven koesteren. We blijven een gastvrije, open, internationale stad van de Amsterdammers zelf. Rustig hoeft het nooit te worden. Maar we blijven wel een stad waar, zoals die gozer uit Den Haag zei: gewoon mensen wonen. Pagina 8 van 8