Definitie-herkenning: het begrijpelijker maken van medische wetenschappelijke teksten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Definitie-herkenning: het begrijpelijker maken van medische wetenschappelijke teksten"

Transcriptie

1 Definitie-herkenning: het begrijpelijker maken van medische wetenschappelijke teksten BA Informatiekunde, Rijksuniversiteit Groningen 8 augustus 2007 Martijn Eikenhorst (s ) Bachelor scriptie

2 Inhoudsopgave Inleiding...2 Hoofdstuk 1 Gerelateerd werk...3 Automatische term-herkenning op basis van een woordenlijst...3 Herkennen van definities doormiddel van syntactische informatie...4 Hoofdstuk 2 Andere applicaties...5 Herkennen van afkortingen...5 Automatische term-herkenning op basis van statistiek...6 Hoofdstuk 3 De applicatie...7 Hoofdstuk 4 Evaluatie...11 Conclusie...13 Referenties

3 Inleiding Wetenschappelijke documenten zijn meestal alleen te begrijpen voor professoren en studenten uit een bepaald vakgebied. Dit komt doordat de documenten vaak alleen gericht zijn op het betreffende vakgebied en bijna elk vakgebied heeft zijn eigen vakjargon. Een vakjargon bestaat onder andere uit vaktermen (definities). Neem bijvoorbeeld de zin: De acetylcysteïne bevordert de uitscheiding van de schadelijke paracetamolmetabolieten, dit gaat hepatoxiciteit (leververgiftiging) en renaal falen tegen. Deze zin komt uit een medisch document over paracetamol. In de zin staan een aantal medische definities, zoals renaal wat nier betekent en acetylcysteïne wat een naam van een medicijn is. Voor een leek zijn deze definities niet te begrijpen. Wetenschappelijke documenten kun je op verschillende manieren beter begrijpbaar maken voor mensen die niet bekend zijn met het vakjargon. Dit kan bijvoorbeeld door documenten niet in vakjargon te schrijven, maar omdat dit vaak geen optie is kun je er ook voor kiezen om bij een document uitleg te geven over bepaalde definities die in een document voorkomen. Om dit te verwezenlijken heb ik voor mijn Informatiekunde bachelor project software ontwikkeld die bij wetenschappelijke documenten uitleg geeft over de definities. Ik heb me hierbij gericht op het medische vakgebied. Dit omdat er op het World Wide Web veel wetenschappelijke documenten te vinden zijn op het medische vakgebied en omdat veel mensen interesse hebben in de medische wereld. In deze scriptie zal ik als eerste twee eerder gedane onderzoeken op het gebied van definitie herkenning in teksten bespreken. Daarna zal ik ingaan op twee applicaties die iets doen op het gebied van definitie herkenning. Vervolgens bespreek ik de door mij gemaakte applicatie en de evaluatie van mijn onderzoek. Tot slot geef ik mijn conclusie. 2

4 Hoofdstuk 1 Gerelateerd werk In dit hoofdstuk behandel ik twee artikelen over eerder gedane onderzoeken op het gebied van definitie herkenning. Als eerste behandel ik een artikel van Sophia Ananiadou en als tweede komt een artikel van Ismail Fahmi en Gosse Bouma aan bod. Automatische term-herkenning op basis van een woordenlijst Sophia Ananiadou 1 beschrijft in haar artikel een methode voor het automatisch herkennen van termen. Daarvoor heeft ze een systeem ontwikkeld op basis van een analyse van de subtaal geneeskunde (in het Engels). Wat een woordenlijst opleverde. Het systeem gaat uit van vier verschillende woordstructuur levels, namelijk: 1. niet native samenstelingen (neo-classicale samenstellingen); 2. klasse I achtervoegsel; 3. klasse II achtervoegsel; 4. en native samenstellingen. Elke level heeft twee karakteristieken, namelijk zijn eigen cyclus en de optionele cyclussen. De cyclussen met recursieve structuren kunnen er zo uit zien: prefix II + woord + suffix I + suffix I. Hierbij zijn level 1 regels twee keer gebruikt voor level 2. Voor het analyseren van tekst is gebruik gemaakt van een bottom-up chart parser. Elke grammatica regel is gemarkeerd door één of meerdere levels. Dit geldt ook voor de lexicale gegevens. Bijvoorbeeld het klasse I achtervoegsel ous van het Engels woord glorious zal gemarkeerd worden als level 1. De monomorphemische non-achtervoegsel native lexivale gegevens worden ook gemarkeerd als level 1. Bij het woord glorious zou de uitkomst zijn: glory ((zelfstandignaamwoord)(level 1)) en ous ((achtervoegsel)(level 1)), deze representaties komen in de chart te staan. Om definities te onderscheiden van normale woorden, zijn termvormende achtervoegsels uit de subtaal analyses gemarkeerd. Daarnaast is het term type geplaatst in een woordenboek record. Elk achtervoegsel heeft zijn eigen record. Bij het onderzoek kon men alleen voor onbekende woorden de term status bepalen als het een bekend terminologisch element bevatte. Deze woordvorm bevat namelijk een onbekende morfologie. Woordvormen met bekende morfologie vormden geen probleem. Het gebruik van level ordering maakte het mogelijk om sterke restricties toe te passen op woord- of termvormen. Zo zijn foutieve woord- en termvormen verwijderd door een filter. Volgens Sophia Ananiadou is term-formulering maar één van de factoren voor term herkenning. Het onderzoek was gericht op de morfologie-syntactische aspecten van termformulering. 3

5 Herkennen van definities doormiddel van syntactische informatie Ismail Fahmi en Gosse Bouma 2 hebben onderzoek gedaan naar het herkennen van definities met behulp van syntactische informatie. Met machine learning hebben ze geprobeerd om een Question Answering systeem te leren medische definities te herkennen. Om hiermee vragen over medische definities te kunnen beantwoorden. Om de uitleg over definities te vinden hebben ze gebruik gemaakt van de medische pagina s van Wikipedia. Hierbij is alleen gebruik gemaakt van de eerste alinea s, omdat daarin meestal de definitie staat. De medische pagina s hebben ze syntactisch geparsed met Alpino (Maloui en van Noord 3, 2004), waarbij ze zochten naar potentiële definitie zinnen. Potentiële definitie-zinnen zijn zinnen met een vorm van zijn met een bijbehorend onderwerp en een naamwoordelijk bevestigende frase als zuster. Doormiddel van filters is geprobeerd om alleen de definitie zinnen te extraheren. Het bleek dat ook niet definitie zinnen geëxtraheerd werden. Om definities beter te herkennen hebben ze definities geclassificeerd, waarbij ze experimenten uitgevoerd hebben met de volgende attributen: tekst (zins-) eigenschappen: bag-of-words, bigrams en root forms; document eigenschappen: positie van de zin in het document; syntactische eigenschappen, positie van het onderwerp in de zin; en named entity tags: named entity class (NEC) van onderwerpen. Door het systeem deze attributen aan te leren met machine learning hebben ze geprobeerd het systeem beter te maken. Daarbij is steeds één van de attributen of een combinatie van de attributen gebruikt. De machine learning technieken die ze gebruikt hebben zijn: naive Bayes; maximum entropy; en support vector machines (SVMs). De experimenten wezen uit dat simpele attributen als bag-of-words, bigrams en de positie van de zin in het document bij naive Bayes een relatief hoge nauwkeurigheid opleverde van 89,82%. De nauwkeurigheid werd groter wanneer de syntactische eigenschappen en de positie van de zin in het document beide gebruikt werden. De beste nauwkeurigheid werd behaald met maximum entropy (92.21%) zonder dat de named entity tags gebruikt werden. Daaronder zat de naive Bayes (90,26%) ook zonder dat de named entity tags gebruikt werden. 4

6 Hoofdstuk 2 Andere applicaties In dit hoofdstuk zal ik ingaan op twee applicaties die iets soortgelijks doen als mijn applicatie. Als eerste behandel ik een applicatie van Ariel Schmartz en Marti Hearst. Vervolgens behandel ik een applicatie van Manuel Zahariev. Herkennen van afkortingen Ariel Schwartz en Marti Hearst 4 hebben een applicatie gemaakt waarmee ze proberen afkortingen en hun betekenis in medische documenten te herkennen. Dit gebeurt aan de hand van twee hoofdtaken. De eerste taak is het extraheren van <short-form, long-form> paren uit het document. De tweede taak is het vinden van de correcte long-form uit dezelfde zin waarin de short-form staat, waarbij short-form staat voor de afkorting en long-form voor de betekenis. In de meeste gevallen staan afkortingen tussen haakjes of naast haakjes. Er zijn twee vormen: Betekenis (afkorting); en Afkorting (betekenis). De eerste vorm komt het meeste voor. Als er tussen de haakjes twee of meer woorden staan, dan is het één van de tweede vorm. Voor het herkennen van de afkortingen en hun betekenis maken Ariel Schmartz en Marti Hearst gebruik van een algoritme die met twee indexen werkt. De eerste index sindex staat in het begin bij de laatste letter van de afkorting. De tweede index lindex staat aan het einde van de mogelijke betekenis. De lindex loopt over de letters terug totdat een match gevonden is. Dan loopt de sindex een letter terug en daarna loopt de lindex terug totdat de volgende match gevonden is. Dit gebeurt totdat de sindex bij de eerste letter van de afkorting is en er een match is gevonden voor deze letter. Zo zou bij de het volgende paar <KNMI, Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut> de sindex beginnen bij I en de lindex bij de t van Instituut. Als de eerste match (Instituut) gevonden is gaat de sindex naar M en de lindex zoekt naar de volgende match (Meteorologisch). Dit gaat zo verder totdat de match (Koninklijk) gevonden is voor de K. Het algoritme is geschreven in een kort Java programma van 260 regels. Er is geen trainingsdata nodig om het programma te gebruiken. Voor de evaluatie van de applicatie hebben Ariel Schmartz en Marti Hearst gebruik gemaakt van MEDLINE en de Medstract Gold Standard Evaluation Corpus 5. Daarin zitten 168 <short form, long form> paren., waarbij ze een recall van 82% haalden en een precisie van 96%, wat een hoge effectiviteit betekent. Door de hoge effectiviteit en de simpelheid van het algoritme is de applicatie beter toepasbaar dan applicaties die veel regels hanteren. Door de eenvoud is de applicatie ook transparanter dan de alternatieve applicaties. Voor dit soort simpele taken hebben Ariel Schmartz en Marti Hearst de voorkeur voor een simpel algoritme boven het gebruik van machine learning. Dit omdat het sneller werkt. Het labelen van trainingdata kost veel meer tijd. 5

7 Automatische term-herkenning op basis van statistiek Ido Dagan en Ken Curch 6 hebben een semi-automatische tool (Termight) gemaakt dat professionele vertalers helpt met het identificeren van technologische definities. Termight werkt met twee subtaken, namelijk: 1. het genereren van een lijst met definities; 2. en het vinden van de vertalingsequivalenten. Voor de eerste taak maakt Termight gebruik van een part of speech tagger van (Church 7, 1988) voor het maken van een lijst met kandidaat definities. Deze lijst wordt handmatig gefilterd. Doordat het handmatig filteren te lang duurt hebben Dagan en Curch er een interactief user interface voor gebouwd. De professionele vertaler krijgt een lijst van kandidaat definities te zien en kan zo de definities filteren. Voor het genereren van een lijst met definities volgt het algoritme van Termight de volgende stappen: extraheren van single-woord en multi-woord definities groeperen van de definities op basis van de head-woorden en sorteren van de groepen op basis van de head-woord frequenties; alfabetisch sorteren in omgekeerde volgorde van definities binnen elke groep; het toekennen van overeenkomende zinnen met elke term; op basis van de tekst het alfabetisch sorteren van de overeenkomende zinnen van een term. Alleen zelfstandige naamwoorden worden herkent en single-woorden komen uit een lijst van alle worden in de tekst zonder de stopwoorden en noise woorden. Om multi-woord definities te herkennen gebruikt Termight syntactische patronen bestaande uit reguliere expressies en gevonden woorden uit een document dat getagged is met de tagger van (Church, 1988). Het groeperen van de definities op basis van head-woorden gaat aan de hand van het laatste woord van de definitie. De overeenkomende zinnen zijn er om te kunnen zien of een definitie echt een definitie is en om te kunnen zien of er multi-woord definties niet op de kandidaten lijst staan. Voor de tweede taak identificeerd Termight voor elk voorkomen van een source definitie een kandidaat vertaling gebaseerd op de ligging van de definitie woorden. Termight verzamelt de kandidaat vertalingen van alle voorkomende source definities en sorteert deze in een volgorde op basis van frequentie van laag naar hoog. De gebruiker kan vervolgens aangeven welke kandidaten goed zijn en welke nog niet op de lijst staan. De prestatie applicatie was bij de evaluatie door Dagan en Curch lang niet perfect, maar toont wel aan dat het mogelijk is om met statistische gegevens bruikbare informatie uit teksten te extraheren en die door de gebruiker te laten corrigeren. 6

8 Hoofdstuk 3 De applicatie In dit hoofdstuk komt mijn eigen ontworpen applicatie aan bod. De applicatie geeft uitleg over medische definities. Door op een door de applicatie herkende definitie te klikken zoekt de applicatie uitleg over de definitie op in Wikipedia. Er is gekozen voor Wikipedia, omdat Wikipedia een veel gebruikte en uitgebreide encyclopedie is. Hoe werkt de applicatie Om definities te herkennen maakt de applicatie net zoals in het onderzoek van Sophia Ananiadou gebruik van een woordenlijst. De woordenlijst bestaat uit 1828 woorden en is opgebouwd uit het online medische woordenboek van In de woordenlijst staan de definities in zowel het Nederlands als het in Engels. Dit om een vertaling mogelijk te maken. Het systeem zoekt alleen naar definities die bestaan uit één woord. Een geselecteerd document wordt regel voor regel ingelezen. Daarbij bekijkt de applicatie woord voor woord of het woord in de woordenlijst voorkomt. Als een woord voorkomt in de woordenlijst, dan maakt de applicatie een hyperlink aan, die het woord in de regel vervangt. In figuur 1 staat een voorbeeld van een geparsde document. De gebruiker kan bij het lezen van het document de hyperlink aanklikken voor informatie over het woord. In deze hyperlink wordt de definitie in het zowel Nederlands als Engels meegegeven aan de applicatie. Dit gebeurt om het mogelijk te maken de uitleg van de definitie op te kunnen zoeken in beide talen. De informatie over het woord zoekt de applicatie op in Wikipedia. Als het woord gevonden is geeft de applicatie de informatie weer in een apart venster. Bij een Nederlands document zoekt de applicatie in de Nederlandse versie van Wikipedia en bij een Engelstalig document in de Engelse versie van Wikipedia. Bij de weergegeven informatie kan de gebruiker kiezen om de informatie op te laten zoeken in de andere taal (Engels dan wel Nederlands). Ook als er geen informatie gevonden is kan de gebruiker kiezen om het woord op te zoeken in de andere taal. In figuur 2 staat een voorbeeld van een in Wikipedia opgezochte Engelse definitie diagnosis. Figuur 1: applicatie voorbeeld van geparsde document 7

9 Het zoeken in de Nederlandse versie van Wikipedia gebeurt door de volgende URL aan te roepen: Voor het zoeken in de Engelse versie begint de URL met Hierbij geeft Wikipedia een webpagina terug die de applicatie met PHP4 bewerkt. Meestal staat in de eerste alinea de definitie weergegeven. De eerste alinea is daarom voldoende om een beknopte uitleg te geven over de gezochte definitie. De applicatie geeft dan ook alleen de eerste alinea weer, zoals ook gebeurt bij het onderzoek van Fahmi en Bouma. Deze wordt uit de webpagina gefilterd doormiddel van reguliere expressies. Mocht de applicatie geen informatie op Wikipedia vinden, dan geeft het systeem dit aan. Definities waarvoor Wikipedia doorverwijspagina s heeft worden door de applicatie niet weergegeven. Dit zijn pagina s met bijvoorbeeld: <definitie> kan verwijzen naar of <definition> can refer to. Het is niet gelukt om door te linken naar de verwijspagina s. Dit vermindert wel de prestaties van de applicatie, omdat de applicatie hierdoor van minder definities informatie kan geven. Figuur 2: In Wikipedia opgezochte Engelse definitie diagnosis 8

10 De applicatie is geschreven in PHP4, HTML en Javascript. PHP is gebruikt voor: het herkennen van definities in een document en deze te herschrijven naar een hyperlink; het opzoeken van definities op Wikipedia; het bewerken van de door Wikipedia teruggegeven informatie; en het weergeven van de uitleg. Het herkennen van de definities gebeurt met de code 1 op de volgende pagina. In regels 4 t/m 22 wordt de woordenlijst doorlopen waarbij in regels 7 t/m 11 met reguliere expressies van het huidige woord in de woordenlijst de Nederlandse en Engelse vertaling wordt op geslagen. Vervolgens wordt in regels 13 t/m 21 afhankelijk van de taal van het document de hyperlink gegenereerd. Hierbij worden alle woorden in de gelezen regel die matchen met het huidige woord uit de woordenlijst vervangen. Code 2 geeft het javascript weer dat aangeroepen wordt als een gebruiker een hyperlink aanklikt. Javascript maakt het mogelijk om een aangeklikte definitie te laden in de PHP pagina voor het opzoeken en verdere verwerking. HTML is gebruikt in de hoofdpagina, waar gekozen kan worden tussen de voorbeeld documenten. De applicatie is te bekijken op 1 while (!feof($tekst)) { 2 $tline = fgets($tekst); 3 4 while (!feof($termen)) { 5 $wline = fgets($termen); 6 7 ereg('^([a-z]+[a-z]+[a-z]*[a-z]*)%',$wline, $wtermned); 8 $termned = strtolower($wtermned[1]); 9 10 ereg('%([a-z]+[a-z]+[a-z]*[a-z]*)',$wline, $wtermeng); 11 $termeng = strtolower($wtermeng[1]); if ($taal == "ned") { // Nederlandse tekst 14 $replacement = '<a href="javascript:open_win(\''.$termned.'\',\''.$termeng.'\',\'ned\')">'.$termned.'</a>'; 15 $term = $termned; 16 } 17 elseif ($taal == "eng") { // Engelse tekst 18 $replacement = '<a href="javascript:open_win(\''.$termned.'\',\''.$termeng.'\',\'eng\')">'.$termeng.'</a>'; 19 $term = $termeng; 20 } 21 $tline = preg_replace('/\b'.$term.'\b/', $replacement, $tline); 22 } 23 rewind($termen); echo $tline; 26 echo '<br />'; 27 } 28 fclose($termen); 29 fclose($tekst); Code 1 9

11 <script type="text/javascript"> function open_win(tned, teng, ttaal) { window.open("wikisearch.php?termned="+tned+"&termeng="+teng+"&taal="+ttaal+"","_blank","to olbar=no, location=no, directories=no, status=no, menubar=no, scrollbars=yes, resizable=no, copyhistory=yes, width=400, height=400"); } </script> Code 2. 10

12 Hoofdstuk 4 Evaluatie In dit hoofdstuk ga ik in op mijn evaluatie, die ik naar aanleiding van mijn applicatie heb vastgesteld. Voor de evaluatie heb ik gebruik gemaakt van 5 Nederlandse teksten en 5 Engelse teksten, waar ik gedeeltes uitgehaald heb. De laatste drie Nederlandse teksten uit tabel 1 komen van Wikipedia. Deze heb ik gebruikt om te kunnen kijken of woorden die Wikipedia zelf doorlinkt herkend worden door de applicatie. De Engelse teksten zijn gedeeltes van verschillende wetenschappelijke medische onderzoeken die op het World Wide Web te vinden zijn. Resultaten In de Engelse documenten staan veel meer definities die in de woordenlijst voorkomen dan in de Nederlandse documenten. In de Nederlandse documenten zijn 24 woorden herkend als unieke definities per document tegenover 41 definities in totaal. Bij de Engelstalige documenten werden 112 woorden als unieke definities herkend tegenover 226 in totaal. Het aantal herkende definities lijkt laag, maar dit is te verbeteren door gebruik te maken van meerdere woordenboek sources en thesauri dan alleen die ik gebruikt heb. Ook het aantal woorden dat Wikipedia zelf doorlinkt en herkend wordt door de applicatie kan hiermee vergroot worden. Met meer onderzoek naar het gebruik van statistische informatie zou het gebruik van statistische informatie, zoals Ido Dagan en Ken Church gedaan hebben, misschien ook tot verbetering kunnen leiden. Tekst / Totaal aantal Unieke Totaal aantal Goed Recall % Nederlands woorden definities definities herkend I ,3 II ,5 III ,5 IV ,7 V ,0 Totaal: ,7 Tabel 1: scores Nederlandse teksten Tekst / Totaal aantal Unieke Totaal aantal Goed Recall Engels woorden definities definities herkend I ,4 II ,3 III ,4 IV ,5 V ,2 Totaal: ,0 Tabel 2: scores Engelse teksten Uit de resultaten blijkt dat Nederlandse medische definities beter te vinden zijn dan Engelse definities, zie tabel 1 en 2. De totaalscore voor Nederlandse definities heeft een recall van 73,2% en voor Engelse definities een recall van 58,0%. De lage totaalscore van de Engelse teksten is te wijten aan teksten I, IV en V die alle drie een recall hebben van lager dan 60%. Deze wegen te veel op tegen de andere twee teksten. De recalls zijn berekend met alle 11

13 gevonden definities in een tekst, dus niet met de unieke definities. Dit zijn tegenvallende resultaten. Van te voren had ik hogere waardes verwacht. Wat vooral opvalt, is dat de Engelstalige tekst V een recall heeft van maar 26,2%. Hierbij zijn van simpele woorden als negative en function geen informatie gevonden. Bij nader onderzoek blijkt het hier te gaan om doorverwijspagina s. Function komt in totaal 6 keer voor in de tekst. Met een tekst met 42 definities heeft dit een grote impact op de score. Dit geeft gelijk aan dat het weglaten van doorverwijspagina s een slechte invloed heeft op de prestaties van de applicatie. Verder valt op dat de Nederlandse tekst I een recall heeft van 83,3%. Dit is de hoogste score van allemaal. De resultaten van de Nederlandstalige teksten en de Engelstalige teksten zijn eigenlijk niet met elkaar te vergelijken, omdat de Nederlandse teksten veel minder definities hebben, dan de Engelse teksten. Dit heeft te maken met het gebrek aan betere Nederlandstalige teksten. De applicatie heeft de mogelijkheid om bij de weegegeven informatie over een Nederlandse definitie de informatie weer te geven in het Engels en andersom. Daarom heb ik gekeken of de prestatie van de applicatie verbeterd wordt door een in het Nederlands niet gevonden definitie op te zoeken in het Engels en andersom. Bij de Nederlandse teksten verbetert de recall tot 81,1%. Bij de laatste drie teksten stijgt de recall niet en blijft het aantal gevonden definities gelijk. Bij de Engelse teksten verbetert de recall wel aanzienlijk tot 79,6%. Waarbij tekst I de beste stijging laat zien (van 47,4% naar 68,4%). Dit komt mede doordat deze tekst het minste aantal definities bevat. Als je in absolute getallen gaat kijken, dan heeft tekst II de grootste stijging met tien extra gevonden definities. De laagste stijging is te zien bij tekst V. Daar blijft de recall onder 50% staan, deze is namelijk 30,9%. Taal/Tekst I II III IV V Nederlands ,5 66,7 60,0 Engels 68,4 81,9 86,8 69,7 30,9 Tabel 3: Recall met zoeken in andere taal Nog een paar opvallende dingen zijn dat de applicatie van simpele definities als functie (function), extreem (extreme) en advice geen informatie vindt. Van advise is bij de Nederlandse vertaling (advies) wel informatie te vinden. Dit heeft te maken met het feit dat deze definities betrekking hebben op meerdere dingen of meerdere betekenissen hebben. Hierdoor bestaan er voor deze definities op Wikipedia verwijspagina s en de applicatie filtert deze pagina s er uit. Van de Engelse definitie population geeft Wikipedia verkeerde informatie terug. De Nederlandse informatie klopt wel. 12

14 Conclusie Met mijn applicatie heb ik geprobeerd om een hulpmiddel te maken voor het begrijpelijker maken van medische wetenschappelijke teksten. De resultaten van het onderzoek tonen aan dat de applicatie voor verbetering vatbaar is. De scores zijn lager dan verwacht. Toch laat de applicatie zien dat het mogelijk is om informatie over medische definities op te zoeken in Wikipedia en dat het mogelijk is om daaruit alleen de benodigde informatie te extraheren. Het opzoeken gaat met een relatief simpele methode, namelijk met een woordenlijst. Dat de resultaten tegenvallen, komt voornamelijk doordat definities waarvan doorverwijspagina s bestaan aangemerkt worden als geen informatie gevonden. Er kan onderzoek gedaan worden hoe via deze doorverwijspagina s toch de juiste informatie weergegeven kan worden. Ook zou een toekomstige versie gebruik kunnen maken van een subset van Wikipedia in XML-formaat. Dit heeft als voordeel dat er andere zoektechnieken gebruikt kunnen worden. Het nadeel is dat de applicatie dan niet zoekt in de nieuwste informatie. Het is mogelijk om de applicatie uit te breiden voor het zoeken van definities in andere domeinen van het medische domein, bijvoorbeeld ICT of economische wetenschap. De functionaliteit voor zoeken naar definities die uit meerdere woorden bestaan kan ook toegevoegd worden. Het uitbreiden van het woordenboek met meerdere woordenboek sources kan de prestaties van de applicatie verbeteren. Daarnaast kan het gebruik van statistische informatie ook de prestaties verbeteren, maar hier moet eerst meer onderzoek naar gedaan worden. Verder kan de mogelijkheid voor het herkennen en uitleg geven over afkortingen toegevoegd worden, zoals Ariel Schwartz and Marti Hearst hebben gedaan. Dit zit niet in de huidige applicatie, omdat er geen lijst met medische afkortingen/acroniemen beschikbaar is. Het geeft de mogelijkheid om snel afkortingen in tekst op te zoeken. Daarnaast is de zoekbron Wikipedia uit te breiden met andere bronnen, bijvoorbeeld met WordNet of een andere database. Kortom: meer onderzoek en uitbreiding aan de hand van mijn applicatie zullen waarschijnlijk leiden tot betere resultaten, maar mijn applicatie is een goede start voor het begrijpelijker maken van medische wetenschappelijke teksten. 13

15 Referenties 1 Sophia Ananiadou,1994, A methodology for automatic term recognition, Proceedings of the 15th conference on Computation linguistics Volume 2 2 Ismail Fahmi and Gosse Bouma, 2006, Learning to Identify Definitions using Syntatic Features, Proceedings of the EACL 2006 workshop on Learning Structured Information in Natural Language Applications 3 Rob Malouf en Gerjan van Noord, 2004, Alpino automatische ontleder (parser) voor het Nederlands, 4 Ariel Schwartz and Marti Hearst, 2003, A Simple Algorithm For Identifying Abbreviation Definitions in Biomedical Text, Proceedings of the Pacific Symposium on Biocomputing, 5 Medstract Gold Standard Evaluation Corpus, 6 Ido Dagan and Ken Church, 1994, Termight: Identifying and Translating Technical Terminology, AT&T Bell Laboratories 7 Kenneth W. Church, 1988, A stochastic parts program and noun phrase parser for unrestricted text, In Proceedings of ACL Conference on Applied Natural Language Processing 14

Definitie extractie. Onderzoek naar het automatiseren van een leeshulp voor ICT-terminologie. Olaf Woertel Augustus 2007

Definitie extractie. Onderzoek naar het automatiseren van een leeshulp voor ICT-terminologie. Olaf Woertel Augustus 2007 Definitie extractie Onderzoek naar het automatiseren van een leeshulp voor ICT-terminologie Olaf Woertel Augustus 2007 1 2 BA-scriptie Olaf Woertel s1397117 Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen

Nadere informatie

Automatisch definities verkrijgen van webbronnen.

Automatisch definities verkrijgen van webbronnen. Inleiding Automatisch definities verkrijgen van webbronnen. Verslag van Mark Jansen s1253875 Information Science Groningen University In samenwerking met Olaf Woertel s1397117 Bij het lezen van wetenschappelijke

Nadere informatie

Samenvatting De hoofdonderzoeksvraag van dit proefschrift is vast te stellen hoe term- en relatie-extractietechnieken kunnen bijdragen tot het beantwoorden van medische vragen. Deze vraag is ingegeven

Nadere informatie

User Profile Repository Testrapportage kwaliteit

User Profile Repository Testrapportage kwaliteit CatchPlus User Profile Repository Testrapportage kwaliteit Versie 1.1 User Profile Repository Testrapportage kwaliteit Versie: 1.1 Publicatiedatum: 20-4-2012 Vertrouwelijk GridLine B.V., 2012 Pagina 1

Nadere informatie

Samenvatting De belangrijkste onderzoeksvraag waarop het werk in dit proefschrift een antwoord probeert te vinden, is welke typen taalkundige informatie het nuttigst zijn voor de lexicale desambiguatie

Nadere informatie

COAVA. Gebruikershandleiding. Gebruikershandleiding bij de COAVA web applicatie CLARIN-NL

COAVA. Gebruikershandleiding. Gebruikershandleiding bij de COAVA web applicatie CLARIN-NL CLARIN-NL COAVA Gebruikershandleiding Gebruikershandleiding bij de COAVA web applicatie M e e r t e n s I n s t i t u u t, J o a n M u y s k e n s w e g 2 5, 1 0 9 6 C J A m s t e r d a m Gebruikershandleiding

Nadere informatie

Documentatie. InstantModules Q42. Versie 1.1

Documentatie. InstantModules Q42. Versie 1.1 Documentatie InstantModules Q42 Versie 1.1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Voor gebruikers... 3 InstantComment... 3 InstantTagging... 5 Voor webmasters... 9 InstantComment... 9 InstantTagging... 11 Voor

Nadere informatie

Werking van de Office Connector, en het oplossen van fouten.

Werking van de Office Connector, en het oplossen van fouten. Werking van de Office Connector, en het oplossen van fouten. De Office Connector zorgt ervoor dat de Microsoft Officeomgeving gebruikt kan worden als ontwerp en genereeromgeving voor documenten waarbij

Nadere informatie

TermTreffer in de praktijk: tips voor de gebruikers December 2015

TermTreffer in de praktijk: tips voor de gebruikers December 2015 TermTreffer in de praktijk: tips voor de gebruikers December 2015 1. Wat is automatische termextractie 2. Toepassingen van termextractie 3. De werking van de TermTreffer 4. De TermTreffer in gebruik Deze

Nadere informatie

Magic hands doet Orivouwi

Magic hands doet Orivouwi Magic hands doet Orivouwi Project interactieve multimedia - einddocument Niels Groot Obbink Studentnummer 1820591 Groep 12 Abstract In dit paper zal ik ingaan op onze interactieve applicatie. Als laatste

Nadere informatie

In de door ons gebruikte demo verloopt het herkennen van beelden in feite in 2 fasen:

In de door ons gebruikte demo verloopt het herkennen van beelden in feite in 2 fasen: Practicum: deel 1 Hond zoekt Bal In het practicum Hond zoekt Bal laten we je kennis maken met de werking van supercomputers. We gebruiken daarvoor een applicatie waarmee met een webcam objecten herkend

Nadere informatie

Starten van de tool De tool wordt opgestart door een web browser te openen (bij voorkeur Google Chrome) en in de adresbalk te typen:

Starten van de tool De tool wordt opgestart door een web browser te openen (bij voorkeur Google Chrome) en in de adresbalk te typen: Gist demo Toelichting op de interface en werking van de tool. v0.1, 20 januari 2016, Erik Boertjes v0.2, 1 februari 2016, Rianne Kaptein v0.3, 9 mei 2016, Rianne Kaptein Doel Met behulp van de tool beschreven

Nadere informatie

HANDLEIDING EUROGLOT TRANSLATOR MODULE

HANDLEIDING EUROGLOT TRANSLATOR MODULE Linguistic Systems BV - Euroglot 2013 Leo Konst Handleiding voor het gebruik van de Euroglot Translator vertaalmodule. Euroglot Translator is een nieuw product in de Euroglot reeks, dat de Euroglot Professional

Nadere informatie

iphone app - Roll Call

iphone app - Roll Call iphone app - Roll Call Roll Call - iphone App Deze Paxton applicatie is gratis verkrijgbaar in de App Store. Deze applicatie is ontwikkeld om gebruikt te worden op elk ios apparaat versie 5.1 of hoger

Nadere informatie

Natuurlijke-Taalverwerking I

Natuurlijke-Taalverwerking I 1 atuurlijke-taalverwerking I Gosse Bouma en Geert Kloosterman (pract) 2e semester 2005/2006 Overzicht Week1 : Inleiding, Context-vrije grammatica. Week 2-3 : Definite Clause Grammar Regels, gebruik van

Nadere informatie

Documenten scannen met OCR

Documenten scannen met OCR Documenten scannen met OCR Wat betekent OCR eigenlijk? OCR staat voor: "Optical Character Recognition" in het Nederlands optische tekenherkenning. Je kunt er papieren documenten mee scannen, die dan niet

Nadere informatie

Hoofdstuk 13: Sorteren & Filteren* 2010

Hoofdstuk 13: Sorteren & Filteren* 2010 Hoofdstuk 13: Sorteren & Filteren* 2010 13.0 Inleiding Spreadsheets bieden meer grip op gegevens. De twee beste manieren om meer grip te krijgen, is door de gegevens te sorteren of door bepaalde waarden

Nadere informatie

De combinatie van verrijkingen, machine learning en crowd sourcing

De combinatie van verrijkingen, machine learning en crowd sourcing Verbetering vindbaarheid en bruikbaarheid van de digitale content van de KB De combinatie van verrijkingen, machine learning en crowd sourcing Theo van Veen, 31-1-2017 Theo van Veen, 31-1-2017 Verrijken:

Nadere informatie

Connect Social Business. Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB

Connect Social Business. Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB Connect Social Business Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB Joey Kaan September 21, 2014 Inhoudsopgave 1 Achtergronden 4 2 Probleemstelling & Doelstelling 5 2.1 Leren Professioneel Functioneren..................

Nadere informatie

Internet Marketing Termen

Internet Marketing Termen Internet Marketing Termen Als beginnend Internet Marketeer ga je veel termen tegen komen, die je in verwarring zullen brengen. Hieronder heb ik een lijst met termen voor je samengesteld om jouw leven als

Nadere informatie

Als eerste bedankt voor het aanschaffen van deze PDF waarin ik je handige tips en trucs zal geven over het schrijven van een handleiding.

Als eerste bedankt voor het aanschaffen van deze PDF waarin ik je handige tips en trucs zal geven over het schrijven van een handleiding. Bedankt! Als eerste bedankt voor het aanschaffen van deze PDF waarin ik je handige tips en trucs zal geven over het schrijven van een handleiding. Graag zou ik je willen vragen mij een email te sturen

Nadere informatie

Instructies annotatie experiment

Instructies annotatie experiment Instructies annotatie experiment Achtergrond Het Rijksmuseum maakt bij het beschrijven van de collectie gebruik van zelf ontwikkelde thesauri en gecontroleerde woordenlijsten. Aan de ene kant kost het

Nadere informatie

Gebruikershandleiding GO search 2.0

Gebruikershandleiding GO search 2.0 Gebruikershandleiding GO search 2.0 1 Gebruikershandleiding Product: GO search 2.0 Documentversie: 1.1 Datum: 2 februari 2015 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van GemeenteOplossingen worden

Nadere informatie

De plug-in is heel eenvoudig te installeren met een setup-programma. Waarna je een aantal menu opties in het tools menu er bij krijgt.

De plug-in is heel eenvoudig te installeren met een setup-programma. Waarna je een aantal menu opties in het tools menu er bij krijgt. Plsqldoc Genereer je documentatie Beeklaan 444 2562 BK Den Haag www.darwin-it.nl info@darwin-it.nl KvK 27283780 ING 65.35.40.663 Technical Architect Net als (vrijwel) elke ontwikkelaar vind ik het documenteren

Nadere informatie

Midi PDF Bladmuziek lezer

Midi PDF Bladmuziek lezer Inleiding. Ruim 20 ordners aan bladmuziek, meeste daarvan uitgeprint van een PDF. Even snel een nummer opzoeken wil dan ook niet, terwijl ik alles wel op alfabetische volgorde heb. Dat was het niet helemaal

Nadere informatie

Software 1. Basis HTML. bachelor grafische en digitale media cross-media ontwerp & grafimediatechnologie academiejaar 2009-2010 semester 1

Software 1. Basis HTML. bachelor grafische en digitale media cross-media ontwerp & grafimediatechnologie academiejaar 2009-2010 semester 1 Software 1 Basis HTML bachelor grafische en digitale media cross-media ontwerp & grafimediatechnologie academiejaar 2009-2010 semester 1 Alain Simons alain.simons@artesis.be Basis HTML 1. Introductie 2.

Nadere informatie

Off-line answer extraction for Question Answering Mur, Jori

Off-line answer extraction for Question Answering Mur, Jori Off-line answer extraction for Question Answering Mur, Jori IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version

Nadere informatie

Workflows voor SharePoint met forms en data K2 VOOR SHAREPOINT

Workflows voor SharePoint met forms en data K2 VOOR SHAREPOINT Slimmer samenwerken met SharePoint Workflows voor SharePoint met forms en data K2 VOOR SHAREPOINT Workflows, forms, reports en data WAAROM KIEZEN VOOR K2? Of u nu workflows moet maken voor items in SharePoint

Nadere informatie

Cursus Onderwijs en ICT. Programmeren met Visual Basic

Cursus Onderwijs en ICT. Programmeren met Visual Basic Cursus Onderwijs en ICT Jaargang 2, deel 23 (versie 1.0 NL 2-7-2011) Programmeren met Visual Basic door Serge de Beer Inleiding In sommige gevallen biedt het aanbod op de softwaremarkt niet wat je zoekt.

Nadere informatie

Handleiding Update Digitaal sociaal huis

Handleiding Update Digitaal sociaal huis Handleiding Update Digitaal sociaal huis 1.1 Document distributie Naam Functie Bedrijf Tel E-mail Kenny De Boe Developer e2e 09-267-64-70 kenny.deboe@e2e.be Michaël Geens Bestuurder e2e 09-267-64-71 Michael.geens@e2e.be

Nadere informatie

Javascript oefenblad 1

Javascript oefenblad 1 Leer de basis van Javascript. Javascript oefenblad 1 Niels van Velzen Javascript oefenblad 1 Pagina 2 Inleiding Javascript is niet altijd even makkelijk. Vooral aan het begin is het even wennen hoe de

Nadere informatie

Technisch Ontwerp W e b s i t e W O S I

Technisch Ontwerp W e b s i t e W O S I Technisch Ontwerp W e b s i t e W O S I WOSI Ruud Jungbacker en Michael de Vries - Technisch ontwerp Website Document historie Versie(s) Versie Datum Status Omschrijving / wijzigingen 0.1 20 nov 2008 Concept

Nadere informatie

Koppeling met een database

Koppeling met een database PHP en MySQL Koppeling met een database 11.1 Inleiding In PHP is het eenvoudig om een koppeling te maken met een database. Een database kan diverse gegevens bewaren die met PHP aangeroepen en/of bewerkt

Nadere informatie

automatische zoekverbetering

automatische zoekverbetering automatische zoekverbetering taaltechnologische technieken Eric Sieverts VOGIN HvA / december 2012 (taal)technologische methoden best-match zoeken met relevantie-ordening truncatie, wordstemming, fuzzy

Nadere informatie

Data Definition Language

Data Definition Language Data Definition Language We gaan hier dezelfde database gebruiken als in de vorige les. Nu gaan we deze echter maken met behulp van DDL gedeelte van SQL. Om in het SQL deel van Microsoft Access te komen

Nadere informatie

Individueel procesverslag

Individueel procesverslag Individueel procesverslag Een weergave van mijn werkzaamheden binnen het G-Blok. Afdeling : Academie voor ICT & Media, Informatica Schooljaar : 2009 Blok : G Datum : 30 10-2009 Plaats : Honselersdijk Naam:

Nadere informatie

Index bij Möller, Hieratische Paläographie

Index bij Möller, Hieratische Paläographie Index bij Möller, Hieratische Paläographie F. Vervloesem 24 februari 2006 1 Inleiding Bij het lezen van hiëratische teksten zal men al snel Möllers paleografie gebruiken. Helaas is deze paleografie niet

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Stappen 1 Ervaringen 2 Wireframes 3 PIOTR TEKIEN HKU GAME ART GAR-1B

Inhoudsopgave. Stappen 1 Ervaringen 2 Wireframes 3 PIOTR TEKIEN HKU GAME ART GAR-1B Inhoudsopgave Stappen 1 Ervaringen 2 Wireframes 3 PIOTR TEKIEN HKU GAME ART GAR-1B PORTFOLIO 1 - STAPPEN Stappen INTRODUCTIE Voordat ik over mijn stappen vertel, wil ik kort toelichten dat ik eerder een

Nadere informatie

Dynamiek met VO-Script

Dynamiek met VO-Script Dynamiek met VO-Script Door Bert Dingemans DLA Ontwerp & Software bert@dla-architect.nl Inleiding Op de SDGN nieuwsgroep voor Visual Objects ontstond laatst een draad van berichten over de nieuwe libraries

Nadere informatie

Vertaalde versie Manual I _ Tijs Rotsaert 1

Vertaalde versie Manual I _ Tijs Rotsaert 1 Vertaalde versie Manual I _ Tijs Rotsaert 1 Welkom bij Socrative! Net als u zijn wij overtuigd van het belang het leerproces van leerlingen te visualiseren. Deze tool biedt de mogelijkheid om evaluatie

Nadere informatie

DrICTVoip.dll v 2.1 Informatie en handleiding

DrICTVoip.dll v 2.1 Informatie en handleiding DrICTVoip.dll v 2.1 Informatie en handleiding Nieuw in deze versie : Koppeling voor web gebaseerde toepassingen (DrICTVoIPwebClient.exe) (zie hoofdstuk 8) 1. Inleiding Met de DrICTVoIP.DLL maakt u uw software

Nadere informatie

Overzicht HvA > V1 > IA 2008 /2009

Overzicht HvA > V1 > IA 2008 /2009 HvA, Blok 2 / Informatie Architectuur Docent / Auke Touwslager 10 november 2008 Overzicht HvA > V1 > IA 2008/2009 Overzicht - Even voorstellen - Introductie vak - opdrachten & lesprogramma - Doel van het

Nadere informatie

Rapporten. EasySecure International B.V. +31(0)88 0000 083 Info@EasySecure.nl Support.EasySecure.nl. v1.0 01-12-2011

Rapporten. EasySecure International B.V. +31(0)88 0000 083 Info@EasySecure.nl Support.EasySecure.nl. v1.0 01-12-2011 Rapporten EasySecure International B.V. +31(0)88 0000 083 Info@EasySecure.nl Support.EasySecure.nl v1.0 01-12-2011 In deze handleidingen worden de rapporten binnen IdentySoft behandeld. In deze handleiding

Nadere informatie

Formulieren maken met Dreamweaver CS 4/CS 5

Formulieren maken met Dreamweaver CS 4/CS 5 Formulieren maken met Dreamweaver CS 4/CS 5 In deze handleiding leer je om een formulier en elementen die je binnen een formulier kunt gebruiken, te ontwerpen met Dreamweaver. Het uitgangspunt is dat dit

Nadere informatie

Recursion. Introductie 37. Leerkern 37. Terugkoppeling 40. Uitwerking van de opgaven 40

Recursion. Introductie 37. Leerkern 37. Terugkoppeling 40. Uitwerking van de opgaven 40 Recursion Introductie 37 Leerkern 37 5.1 Foundations of recursion 37 5.2 Recursive analysis 37 5.3 Applications of recursion 38 Terugkoppeling 40 Uitwerking van de opgaven 40 Hoofdstuk 5 Recursion I N

Nadere informatie

Connect Social Business. Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB

Connect Social Business. Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB Connect Social Business Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB Joey Kaan September 28, 2014 Inhoudsopgave 1 Achtergronden 1 2 Probleemstelling & Doelstelling 2 2.1 Leren Professioneel Functioneren..................

Nadere informatie

HTML. Links. Hyperlinks. Hans Roeyen V 3.0

HTML. Links. Hyperlinks. Hans Roeyen V 3.0 Links En Hyperlinks Hans Roeyen V 3.0 5 februari 2015 Inhoud 1. Werken met (Hyper)links... 3 1.1. De anchor tag... 3 1.1.1. Het ID attribuut... 3 1.1.2. Oefeningen op linken... 4 1.1.3. Absoluut en relatief

Nadere informatie

Software Design Document

Software Design Document Software Design Document Mathieu Reymond, Arno Moonens December 2014 Inhoudsopgave 1 Versiegeschiedenis 2 2 Definities 3 3 Introductie 4 3.1 Doel en Scope............................. 4 4 Logica 5 4.1

Nadere informatie

Les 3: Het maken van pagina s, het menu en het schrijven van een blogpost Pagina s

Les 3: Het maken van pagina s, het menu en het schrijven van een blogpost Pagina s Les 3: Het maken van pagina s, het menu en het schrijven van een blogpost Bij het maken van een blog is het belangrijk dat je er inhoud op plaatst. Dit noemen we content. Alles wat je openbaar op je blog

Nadere informatie

Chris de Kok 223548 TDI 3. Vak: Software Architectuur Datum: 21-01-2008 Docent: Fons van Kesteren

Chris de Kok 223548 TDI 3. Vak: Software Architectuur Datum: 21-01-2008 Docent: Fons van Kesteren Chris de Kok 223548 TDI 3 Vak: Software Architectuur Datum: 21-01-2008 Docent: Fons van Kesteren Inhoud Inleiding... 3 Black box / White box... 3 XP... 3 SimpleTest... 3 Eclipse plugin... 4 GroupTest...

Nadere informatie

Aan de rechterkant is een werkbalk te zien. Onderaan krijg je de instructie: Dubbelklik of sleep een bestand op een plek om iets te plaatsen.

Aan de rechterkant is een werkbalk te zien. Onderaan krijg je de instructie: Dubbelklik of sleep een bestand op een plek om iets te plaatsen. Web 2.0 tools Padlet We geven je een lege muur. Je kunt er van alles opzetten, overal. Eenvoudig, maar toch heel krachtig. Als ik dit lees, ben ik heel erg benieuwd wat er allemaal mogelijk is. Ik ga eens

Nadere informatie

Release notes PCTrans. Release notes PCTrans. Aantekeningen voor PCTrans 5.0 ( )

Release notes PCTrans. Release notes PCTrans. Aantekeningen voor PCTrans 5.0 ( ) Aantekeningen voor 5.0 (20161128) Opgeloste problemen: In module Projection: RD x,y,h, geographic wordt het inlezen van een file met X,Y,H coordinaten niet goed verwerkt. De beperkingen zoals beschreven

Nadere informatie

Plan van Aanpak Afstuderen

Plan van Aanpak Afstuderen Plan van Aanpak Afstuderen Michiel Graat 27-09-2005 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Terminologie............................. 3 1.2 Opdracht............................... 4 1.3 JavaCard...............................

Nadere informatie

Toelichting release notes. 23 oktober 2014

Toelichting release notes. 23 oktober 2014 Toelichting release notes 23 oktober 2014 2 Toelichting release notes 23 oktober 2014 Inleiding release notes Deze week ontvangen jullie de release notes waarin onder meer twee nieuwe Paddlets, verschillende

Nadere informatie

Een ASP.NET applicatie opzetten. Beginsituatie:

Een ASP.NET applicatie opzetten. Beginsituatie: Hoofdstuk 1 Een ASP.NET applicatie opzetten Beginsituatie: Windows XP Pro, Windows Vista Pro of Windows 7 Pro Visual Studio.NET moet zijn geïnstalleerd. Let hierbij op dat de Express versie niet voldoet.

Nadere informatie

Hier worden de termen weergegeven die u in uw zoekvraag hebt opgenomen.

Hier worden de termen weergegeven die u in uw zoekvraag hebt opgenomen. Pagina Resultaten LexisNexis Help - Pagina Resultaten Op de pagina Resultaten vindt u diverse functies die u helpen maximaal te profiteren van uw zoekresultaten. De nieuwe pagina Resultaten is zo ontworpen

Nadere informatie

Je kiest bij Voeg een widget toe het widget waarvoor je een embed wilt instellen. Of je gaat naar een bestaande reeds ingestelde widget toe.

Je kiest bij Voeg een widget toe het widget waarvoor je een embed wilt instellen. Of je gaat naar een bestaande reeds ingestelde widget toe. Embeds Versie 2.0 Introductie Wil je één van de grafieken uit Finchline op een website tonen? Dit kan met behulp van de embed optie. Een embed is simpel gezegd een plaatje dat geïntegreerd kan worden.

Nadere informatie

Exercise assistant on-line

Exercise assistant on-line Exercise assistant on-line Onderwerpen - Introductie Exercise Assistant - On-line volgens MVC principe - Problemen bij MVC principe - Mogelijke oplossing - Richtingen onderzoek - Mogelijkheid tot meedoen

Nadere informatie

Variability in Multi-tenant SaaS Applications:

Variability in Multi-tenant SaaS Applications: Variability in Multi-tenant SaaS Applications: Gastcollege voor het vak Product Software Jaap Kabbedijk, MSc. Universiteit Utrecht, Nederland 1 Wat gaan we behandelen? Introductie Uitleg ontwikkeling SaaS

Nadere informatie

Wat maakt WizeNote uniek?

Wat maakt WizeNote uniek? wizenote Wat maakt WizeNote uniek? Het belang van begrijpelijk schrijven Online informatie is vaak veel te moeilijk. Op basis van veel onderzoek is onze schatting dat 80% van de zakelijke teksten geschreven

Nadere informatie

Versie 2. Opdracht deel B 07-12-2014. Inhoud. Raoul Vos Hogeschool Leiden Studentnummer: 1088675

Versie 2. Opdracht deel B 07-12-2014. Inhoud. Raoul Vos Hogeschool Leiden Studentnummer: 1088675 Versie 2 07-12-2014 Opdracht deel B Inhoud Raoul Vos Hogeschool Leiden Studentnummer: 1088675 Inhoudsopgave: Inleiding:... 3 Opdracht deel A Analyse... 3 Opdracht deel B Inhoud... 3 Opdracht deel C Website...

Nadere informatie

Google PageRank Unplugged

Google PageRank Unplugged Dit werk is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal licentie. Bezoek https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.nl om een kopie

Nadere informatie

Uw website optimaliseren voor zoekmachines

Uw website optimaliseren voor zoekmachines Uw website optimaliseren voor zoekmachines Waarom zou je optimaliseren? Met een goede website of goed product ben je er nog niet. Wanneer je product of dienst namelijk niet bekend is bij de gebruiker,

Nadere informatie

Connect Social Business

Connect Social Business Connect Social Business Joey Kaan September 2014 Inhoudsopgave 1 Achtergronden 4 2 Probleemstelling & Doelstelling 5 2.1 Leren Professioneel Functioneren.................. 5 2.2 Facebook API leren door

Nadere informatie

Module 4 Making progress Unit 1 Mind your safety

Module 4 Making progress Unit 1 Mind your safety Unit 1 Mind your safety 1 Ik heb een memo geschreven in het Nederlands. Hierin staat: hoe laat we moeten inchecken; welke papieren we bij ons moeten hebben; hoeveel handbagage we mogen meenemen aan boord;

Nadere informatie

Gebruikershandleiding V.W1.0

Gebruikershandleiding V.W1.0 Gebruikershandleiding V.W1.0 Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina Nr. Inleiding 3 1. Inloggen 4 2. Configuratie 6 3. Zones 7 4. Gebruikersgroepen 8 5. Tijdzones 9 6. Abonnementen 10 7. Modules 11 8. Gebruikers

Nadere informatie

Het handbook van KSystemLog. Nicolas Ternisien

Het handbook van KSystemLog. Nicolas Ternisien Nicolas Ternisien 2 Inhoudsopgave 1 KSystemLog gebruiken 5 1.1 Inleiding........................................... 5 1.1.1 Wat is KSystemLog................................. 5 1.1.2 Mogelijkheden...................................

Nadere informatie

icafe Project Joeri Verdeyen Stefaan De Spiegeleer Ben Naim Tanfous

icafe Project Joeri Verdeyen Stefaan De Spiegeleer Ben Naim Tanfous icafe Project Joeri Verdeyen Stefaan De Spiegeleer Ben Naim Tanfous 2006-2007 Inhoudsopgave 1 2 1.1 Programmeertaal PHP5..................... 2 1.2 MySQL database......................... 3 1.3 Adobe Flash...........................

Nadere informatie

Vaardigheden. 1. Q1000 Spelling- en grammatica 2. Q1000 Nauwkeurigheid 3. Q1000 Typevaardigheid 4. Q1000 Engels taalniveau

Vaardigheden. 1. Q1000 Spelling- en grammatica 2. Q1000 Nauwkeurigheid 3. Q1000 Typevaardigheid 4. Q1000 Engels taalniveau Vaardigheden Wat zijn vaardigheden? Vaardigheden geven aan waar iemand bedreven in is. Ze zijn meestal aan te leren. Voorbeelden van vaardigheden zijn typen en kennis van het Nederlands. Wat meet Q1000

Nadere informatie

Handleiding. Inhoudsopgave 25-02-2014

Handleiding. Inhoudsopgave 25-02-2014 Inhoudsopgave Beheerders Dashboard...2 Kalender beheerders...3 Activiteiten beheren...3 Herhalende activiteiten...4 Wijk coördinatoren...5 Kalenders beheren...5 Kalenders exporteren...6 Gebruikers beheren...7

Nadere informatie

AFO 113 Authoritybeheer

AFO 113 Authoritybeheer AFO 113 Authoritybeheer 113.1 Inleiding Authority records die gebruikt worden in de catalogusmodule kunnen via deze AFO beheerd worden. U kunt hier records opzoeken, wijzigen, verwijderen of toevoegen.

Nadere informatie

Microsoft Outlook beheren

Microsoft Outlook beheren Microsoft Outlook 2016 E-mail beheren Inleiding Outlook is het e-mailprogramma van Microsoft. Naast e-mail kun je binnen Outlook je agenda beheren en een takenlijst maken. In deze module nemen we je mee

Nadere informatie

Les 9: formulier controle met javascript.

Les 9: formulier controle met javascript. Les 9: formulier controle met javascript. Javascript is erg veel gebruikt bij internet toepassingen. In tegenstelling tot PHP, wat een server side scripting is, is java client side scripting. Dwz, niet

Nadere informatie

Zoekmachine Optimalisatie (SEO)

Zoekmachine Optimalisatie (SEO) Zoekmachine Optimalisatie (SEO) Dit ebook wordt u geheel gratis aangeboden door Usense - Dé Online Marketing Specialist. Zoekmachine Optimalisatie Zoekmachine optimalisatie, oftewel SEO, gaat over het

Nadere informatie

Inhoud: Inleiding tot Taak 1.1.14 1 Omschrijving van vacatures 2 Matrix van benodigde 5 Bronvermeldingen 7

Inhoud: Inleiding tot Taak 1.1.14 1 Omschrijving van vacatures 2 Matrix van benodigde 5 Bronvermeldingen 7 Inleiding Taak 10 gaat over het oriënteren op het vakgebied van onze toekomst. Als we straks afgestudeerd zijn zullen we automatisch werk moeten gaan zoeken. Maar welk werk of in welke sector? Dat gaan

Nadere informatie

Evaluatie PvKO Mastersessie 10 april 2014

Evaluatie PvKO Mastersessie 10 april 2014 Verwachting en aanbeveling Evaluatie PvKO Mastersessie 10 april 2014 Heeft de PvKO Mastersessie aan jouw verwachting voldaan? Toelichting: De link met Big Data was me niet echt duidelijk, titel dekte de

Nadere informatie

XAMPP Web Development omgeving opzetten onder Windows.

XAMPP Web Development omgeving opzetten onder Windows. XAMPP Web Development omgeving opzetten onder Windows. Inhoudsopgave 1. Lees dit eerst... 2 2. Inleiding... 2 1 Xampp downloaden... 2 2 Installatie Xampp 1.7.4 op externe harddisk... 3 3 XAMPP herconfiguren...

Nadere informatie

Met hulp: Tekst lezen en moeilijke woorden afleiden

Met hulp: Tekst lezen en moeilijke woorden afleiden Let op: je maakt Opdracht 1 Met hulp óf Opdracht 1 Zonder hulp Met hulp: Tekst lezen en moeilijke woorden afleiden 1. Kijk naar de tekst en voorspel waar deze over gaat. 2. Lees de tekst actief. 3. Kom

Nadere informatie

VERENIGINGSWIJZER.NL FINAL DOCUMENT

VERENIGINGSWIJZER.NL FINAL DOCUMENT Vrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Exacte Wetenschappen Project Multimedia Peter van Ulden Studentnr. 1494759 VERENIGINGSWIJZER.NL FINAL DOCUMENT INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding...3 2 Aanpak & Techniek...4

Nadere informatie

Start de applicatie op om naar het inlogscherm te gaan. Onthoudt mijn gegevens

Start de applicatie op om naar het inlogscherm te gaan. Onthoudt mijn gegevens iphone app - Users Users - iphone App Deze Paxton applicatie is gratis verkrijgbaar in de App Store. Deze applicatie is ontwikkeld om gebruikt te worden op elk ios apparaat versie 5.1 of hoger en is uitgevoerd

Nadere informatie

recursie Hoofdstuk 5 Studeeraanwijzingen De studielast van deze leereenheid bedraagt circa 6 uur. Terminologie

recursie Hoofdstuk 5 Studeeraanwijzingen De studielast van deze leereenheid bedraagt circa 6 uur. Terminologie Hoofdstuk 5 Recursion I N T R O D U C T I E Veel methoden die we op een datastructuur aan kunnen roepen, zullen op een recursieve wijze geïmplementeerd worden. Recursie is een techniek waarbij een vraagstuk

Nadere informatie

http://www.exeleren.net http://ictwereld.blogspot.com

http://www.exeleren.net http://ictwereld.blogspot.com http://www.exeleren.net http://ictwereld.blogspot.com Kennismaking met exe learning en het programma exe 2007-10-07 exe elearning Pagina 1 van 15 Voorwoord Programma s om interactief lesmateriaal op pc

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

HANDLEIDING EUROGLOT TRANSLATOR MODULE

HANDLEIDING EUROGLOT TRANSLATOR MODULE Linguistic Systems BV - Euroglot 2017 Leo Konst HANDLEIDING MODULE Handleiding voor het gebruik van de Euroglot Translator vertaalmodule. Euroglot Translator is een nieuw product in de Euroglot reeks,

Nadere informatie

Security web services

Security web services Security web services Inleiding Tegenwoordig zijn er allerlei applicaties te benaderen via het internet. Voor bedrijven zorgt dit dat zei de klanten snel kunnen benaderen en aanpassingen voor iedereen

Nadere informatie

Inrichting Systeem: Locaties & Toegang

Inrichting Systeem: Locaties & Toegang Inrichting Systeem: Locaties & Toegang EasySecure International B.V. +31(0)88 0000 083 Info@EasySecure.nl Support.EasySecure.nl v2.0.11 22-09-2014 In deze handleidingen worden de volgende functies binnen

Nadere informatie

Rapport Docent i360. Test Kandidaat

Rapport Docent i360. Test Kandidaat Rapport Docent i360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor u ligt het

Nadere informatie

WordPress Handleiding

WordPress Handleiding Algemene Informatie Disclaimer: Bij het samenstellen van dit boek is de grootst mogelijke zorg besteed aan de juistheid van de opgenomen informatie. Wij kunnen echter niet verantwoordelijk gesteld worden

Nadere informatie

HANDLEIDING. Marc van Steijn LEERWOORDJES.NL

HANDLEIDING. Marc van Steijn LEERWOORDJES.NL HANDLEIDING Marc van Steijn LEERWOORDJES.NL Inhoud Nieuwe lijsten maken en bewerken... 3 Toevoegen nieuwe lijst... 3 Meerdere lijsten gelijktijdig overhoren... 3 Lijsten verwijderen... 3 Lijsten samenvoegen...

Nadere informatie

En de beste gratis online vertaalmachine is

En de beste gratis online vertaalmachine is En de beste gratis online vertaalmachine is Ja, de gratis vertaalmachine van Google is de bekendste. Maar is het ook de beste? En als je de kwaliteit niet vertrouwt, kun je daar dan als leek zelf iets

Nadere informatie

Hoofdstuk 12: Spelling en grammatica

Hoofdstuk 12: Spelling en grammatica Hoofdstuk 12: Spelling en grammatica 12.0 Inleiding Het is meestal belangrijk dat elk document dat je maakt vrij is van spellingfouten. Bovendien als je de juiste grammaticaregels toepast, verbetert niet

Nadere informatie

FONDS VOOR ARBEIDSONGEVALLEN CORFLAT II. Handleiding

FONDS VOOR ARBEIDSONGEVALLEN CORFLAT II. Handleiding FONDS VOOR ARBEIDSONGEVALLEN CORFLAT II Handleiding Inhoud 1 INLEIDING 2 2 TOEGANG TOT DE TOEPASSING 2 3 MENU 3 4 LIJST VAN UITGAANDE STROMEN 4 4.1 BETEKENIS VAN DE KOLOMMEN 4 4.2 MOGELIJKE ACTIES OP DE

Nadere informatie

Natuurlijke-taalverwerking 1. Daniël de Kok

Natuurlijke-taalverwerking 1. Daniël de Kok Natuurlijke-taalverwerking 1 Daniël de Kok Natuurlijke-Taalverwerking Het college Natuurlijke-taalverwerking is een inleiding in de computationele taalkunde en maakt deel uit van het curriculum van Informatiekunde

Nadere informatie

Internet Veiligheidspakket van KPN Handleiding Windows XP, Vista, 7,8 Versie 13.04.19

Internet Veiligheidspakket van KPN Handleiding Windows XP, Vista, 7,8 Versie 13.04.19 Internet Veiligheidspakket van KPN Handleiding Windows XP, Vista, 7,8 Versie 13.04.19 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Systeemeisen... 4 3 Installatie... 5 4 Gebruik en instellingen... 12 4.1 Algemeen...

Nadere informatie

De tag aan het begin van het PHPscript is "<?php" aan het einde van het PHPscript gebruik je "?>".

De tag aan het begin van het PHPscript is <?php aan het einde van het PHPscript gebruik je ?>. PHP Les 3 Commando ECHO Interessante links: o http://www.donboscozwijnaarde.be/~moermant/ o http://php.net/manual/en/function.echo.php o http://www.w3schools.com/php/default.asp Wat is PHP? PHP is een

Nadere informatie

Handleiding voor de applicatiebeheerder van Business Assistent

Handleiding voor de applicatiebeheerder van Business Assistent Handleiding voor de applicatiebeheerder van Business Assistent Wijzigingsgeschiedenis Versie Datum Omschrijving Status 0.1 02-10-2014 Eerste opzet van het installatie Concept document. 0.2 14-10-2014 Lezerscorrectie

Nadere informatie

Toolselectie checklist

Toolselectie checklist Toolselectie checklist KIES EENVOUDIG HET DOCUMENTMANAGEMENTSYSTEEM DAT HET BESTE BIJ JOUW ORGANISATIE PAST Zo werkt het Vul onderstaand de leveranciers in die je wilt vergelijken. Zet vervolgens in de

Nadere informatie

Schrijven geoptimaliseerde teksten

Schrijven geoptimaliseerde teksten Schrijven geoptimaliseerde teksten Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Title Tag... 4 2. Metatag Description... 4 3. Paginatekst... 5 Woordenlijst... 7 Deze handleiding wordt u aangeboden door, specialist

Nadere informatie