In gesprek met George Kohlrieser

Transcriptie

1 Mens, kom tevoorschijn Vanaf onze geboorte tot en met onze dood komen we in aanraking met een oneindige reeks gewenste en ongewenste levensveranderingen. Hoe ontdekken of ontwikkelen we de veerkracht die nodig is om ons leven vol te leven, onze unieke bijdrage te kunnen leveren, onze roeping te vinden? In een reeks van zes interviews gaan Klaartje van Gasteren, Marnix Reijmerink, Jakob van Wielink en Anne Verbokkem-Oerlemans in gesprek met bekende internationale denkers die allen laten zien dat in het ontdekken en herkennen van onze kwetsbaarheid ook de weg naar ons talent en potentieel ligt. Sommigen van hen moesten ervaringen doorstaan die te groot lijken om te kunnen overleven. In gesprek met George Kohlrieser 64 TvC december nr Fotograaf: Paul ten Broeke Zes verhalen van zes mensen die tevoorschijn zijn gekomen en die de lezer uitnodigen en uitdagen datzelfde te doen.

2 INTERVIEW Hoe vrouwen en mannen verbinden ORGANISATIE Onze vroege ervaringen met onze opvoeders en andere hechtingsfiguren vormen de basis voor ons (persoonlijk) leiderschap. De mate waarin zij ons voorgingen in de bereidheid zichzelf te laten zien en ons uit te dagen, bepaalt hoe wij ons leerden verbinden en omgaan met het tonen van onszelf in kwetsbaarheid. Op een diepere laag bepaalt het ons vermogen de wereld met een open hart te kunnen aanschouwen en daarmee de werkelijke schoonheid van het leven te ervaren. De reis die we maken is voor ieder mens uniek, en in ieder geval voor vrouwen anders dan mannen. AUTEURS: KLAARTJE VAN GASTEREN & ANNE VERBOKKEM-OERLEMANS Het thema vrouwelijk leiderschap heeft onze grote belangstelling. Want wat is nu eigenlijk het verschil en wat is de overeenkomst tussen hoe vrouwen en mannen leiding nemen over hun leven en hoe ze leiderschap in de wereld om hen heen vormgeven? In ons werk zijn wij diepgaand beïnvloed door het gedachtegoed van George Kohlrieser. Bij gelegenheid van zijn komst naar Nederland voor de presentatie van de vertaling van zijn tweede boek Care to Dare gingen we met hem in gesprek. Het is maandagochtend 8 november als we George Kohlrieser ontmoeten in Amsterdam. Hij is echtgenoot en vader van vier kinderen, waarvan er een is overleden. Kohlrieser is klinisch en organisatiepsycholoog, voormalig internationaal gijzelingsonderhandelaar en bijzonder hoogleraar leiderschap en organisatiegedrag aan het International Institute for Management Development (IMD) in Lausanne. Hij schreef twee internationale bestsellers over leiderschap: Laat je niet gijzelen en Care to Dare. Verbinding in leiderschap De rol van leiders richt zich in toenemende mate op het begeleiden van medewerkers in het benutten van hun volle potentieel. Om dit potentieel tot wasdom te laten komen is het TvC december nr

3 van belang dat leiders een omgeving creëren waarin vertrouwen en veiligheid hand in hand gaan met inspiratie en uitdaging. Steeds duidelijker wordt dat het creëren van een dergelijke omgeving staat of valt bij het emotioneel beschikbaar zijn voor de ander, het werkelijke vermogen van leiders om de verbinding aan te gaan en zo een secure base te zijn voor hun medewerkers. Kohlrieser omschrijft een secure base als een persoon die, of een plaats, doel of object dat een gevoel van bescherming, veiligheid en zorg verschaft. Het is tegelijkertijd bron van inspiratie en energie zodat we op onderzoek kunnen gaan, uitdagingen aannemen en risico s durven nemen. Verbinding is een energie-uitwisseling tussen mensen, waarbij de ene persoon effect heeft op de ander: positief of negatief, aldus Kohlrieser. En hier wordt direct het verschil tussen mannen en vrouwen zichtbaar volgens Kohlrieser: Ook uit onderzoek weten we dat mannen vaak een grotere uitdaging hebben om zich werkelijk te verbinden dan vrouwen. Vrouwen hebben veelal een voorsprong in het creëren van die emotionele verbinding, niet zo zeer vanwege genetische aspecten als wel vanuit socialisatie. Onderzoek naar de eigen geschiedenis is de opgave voor iedere leider Mannen hebben te leren zich te verbinden De belangrijkste reden waarom leiders falen, is dat ze zich niet verbinden, zegt Kohlrieser. Ze zijn emotioneel niet of onvoldoende beschikbaar. Aan de basis van onmacht om te verbinden, vinden we meestal verliezen waarover niet gerouwd is. Kohlrieser legt ook hier een verschil tussen mannen en vrouwen bloot: Veel mannen hebben geen contact met het verlies en de pijn, en hebben moeite dit te uiten. Hij vertelt dat mannelijke leiders op hoge posities in Zwitserland zelfmoord pleegden, omdat ze geen uitdrukking konden geven aan de rouw, en zich daarin niet konden verbinden met hun omgeving. Kohlrieser benadrukt het gevaar van verborgen rouw: Mannen dragen vaak rouw met zich mee die ze niet thuis kunnen brengen, waar ze geen woorden aan kunnen geven. Dat heeft grote gevolgen voor zowel de fysieke als mentale gezondheid. Bij de vraag of dit voor vrouwen anders is, is Kohlrieser duidelijk: Vrouwen zijn vaak beter in staat om uit te reiken en sociaal contact aan te gaan, en zijn daarin minder bezig zich te bewijzen. Ze zijn meer geneigd met anderen vrouwen te praten over hun gevoelsleven. Als een van de andere grote verschillen tussen mannen en vrouwen ziet Kohlrieser het vermogen om schoonheid te zien: Mannen lopen het risico hun vermogen te verliezen om de schoonheid van het leven te zien. Mannen die verborgen rouw met zich meedragen, beseffen zich vaak onvoldoende wat er in hen gestorven is. Hierdoor gaan ze door het leven zonder de schoonheid te ervaren van bijvoorbeeld natuur, muziek of kunst, aldus Kohlrieser. Vrouwen hebben een groter vermogen om schoonheid te zien, omdat ze een natuurlijke verbinding hebben met innerlijke schoonheid. Een man is minder geconditioneerd om naar zichzelf te kijken in termen van mooi of aantrekkelijk. Mannen lopen dus meer dan vrouwen het risico gegijzeld te worden door verborgen rouw, en ze lopen een groter risico niet langer in contact te zijn met de schoonheid van het leven. Voor leiderschap is het cruciaal om emotioneel beschikbaar te zijn en dus in contact te kunnen staan met de eigen emoties. Emoties hebben en deze kunnen uiten is een sterkte, zegt Kohlrieser. Je hoort mannen vaak zeggen: als ik emoties toon ben ik geen goede leider. Het tegenovergestelde is waar: toegang tot je emoties, in staat zijn te huilen, en in staat zijn je boosheid te uiten is een 66 TvC december nr

4 kracht indien je dat kan doen vanuit je manzijn. Dit is de reden waarom het belangrijk is dat mannen van mannen leren wat het is om een man te zijn. Het is hierbij van belang dat mannen contact maken met de pijnlijke ervaringen in het leven en de emoties die daarmee gepaard gaan. Zo ontdekken zij hoe deze ervaringen hen hebben gevormd en bijdragen aan het kunnen ervaren van empathie voor anderen. Kohlrieser heeft zijn eigen reis gemaakt, waarin hij van een man leerde hoe man te zijn. Hij leerde van zijn grootvader hoe emoties te ervaren en te tonen. Als er een jaar oogst verloren was gegaan vanwege te weinig regen, liet hij zijn tranen zien. Hij leerde dat je mocht huilen, zonder je te laten gijzelen door die emoties. En hij leerde hoe er na het toelaten van deze emoties ook weer focus en vertrouwen kon komen op het volgende jaar en een nieuwe oogst. Hij leerde over hoe je het leven hebt te nemen met alles wat er is, de mooie en de minder mooie kanten. Vrouwen hebben te leren conflicten aan te gaan We leerden van Kohlrieser dat vrouwen in mindere mate dan mannen worstelen met de onmacht om kwetsbaarheid te tonen en woorden te geven aan ervaringen van verlies en rouw. Wat is volgens hem een uitdaging voor vrouwen als het gaat om leiderschap? Vrouwen hebben te leren conflict aan te gaan, een open dialoog te voeren, en hierin moedig te zijn en waar nodig terug te duwen, zegt Kohlrieser. Dit leert de vrouw in basis bij haar vader: Vaders leren hun dochters hoe zich uit te drukken, te onderhandelen, te confronteren en moedigen hen hierin aan. Het gaat hier niet over je mannetje staan aldus Kohlrieser, maar om te leren ergens voor te vechten, op te staan als vrouw en niet te willen lijken op de man. Het gaat in het licht van Jung om de balans tussen de animus en de anima, het mannelijke en het vrouwelijke. In het licht van de maatschappelijke veranderingen als het gaat om vrouwelijkheid en mannelijkheid voegt Kohlrieser eraan toe: Er is veel verwarring over wat het betekent om man te zijn en wat het betekent om vrouw te zijn, gender is steeds meer fluïde. Het verhaal van Kohlrieser brengt herinneringen aan mijn eigen levenslijn boven, deelt Anne. Opgroeiend als jongste dochter, zus van drie oudere broers, leerde ze in dit gezin over (letterlijk) vechten met mannen. Ze leerde veel minder over zich verbinden met vrouwen, simpelweg omdat ze er in het gezin onvoldoende waren. De enige zus die er was, overleed kort na de geboorte. In de ontwikkeling van haar leiderschap had ze te leren zich te verbinden met haar vrouwelijkheid en met vrouwen om haar heen, om zo werkelijk als vrouw leiding te kunnen nemen over haar leven. De opgave voor mannen en vrouwen: onderzoeken van eigen geschiedenis Voor zowel mannen als vrouwen is het cruciaal om de relatie met de moeder en de vader te onderzoeken, aldus Kohlrieser. Onderzoek naar de eigen geschiedenis is de opgave voor iedere leider. Met de bereidheid om te rouwen om de verliezen in ons leven en hierbij de emoties toe te laten, ontwikkelen we onze emotionele intelligentie en zijn we beter in staat om als leider empathisch te kunnen zijn naar de ander. Hierin heeft iedere leider een bewuste keuze te maken voor een mannelijke of een vrouwelijke coach. Als je als vrouw nooit een verbinding met je vader had, zou je mogelijk gebaat zijn bij een mannelijke coach. Als we Kohlrieser vragen naar zijn nalatenschap aan deze wereld gaat dat over de rol van onopgeloste rouw en hoe dit het gedrag van leiders, zowel vrouwen als mannen, beïnvloedt. De grootste vreugde voor mij is te horen hoe leiders transformatie vormgeven door zich diepgaand te verbinden met secure bases. TvC december nr

5 Tot slot In het anderhalf uur durend gesprek met George Kohlrieser ervaren we als auteurs wat onze eigen opgave is als vrouw in het leren aangaan van conflicten en nemen van risico. We ontdekken dat het verbinden van het vrouwelijke en mannelijke in ons leiderschap een continu onderzoek is naar verleden, heden en toekomst. Mannen en vrouwen hebben een andere opgave als het gaat over leiderschap. Mannen in hun weg naar kwetsbaarheid, vrouwen in hun weg naar begrenzen en conflict aangaan. Beiden als toegangspoort naar verbinding. Reageren? Anne Verbokkem is trainer en coach voor De School voor Transitie en begeleidt individuen, teams en leiders binnen organisaties in het vormgeven van (persoonlijke) verandering die noodzakelijk is om talent te ontwikkelen en succesvol te zijn. Klaartje van Gasteren is mede-eigenaar van De School voor Transitie. Ze is internationaal trainer en begeleider in (persoonlijk) leiderschap, en begeleidt directies, hun teams en individuen in het worden van een secure base voor zichzelf en de mensen waarmee zij werken en leven. Anne en Klaartje danken Jakob van Wielink voor zijn waardevolle bijdrage bij de totstandkoming van dit artikel. Referenties Gasteren, K. van, Wielink, J.P.J. van, & Wilhelm, L. (2018). Coachen op de grens van afstand en nabijheid. PsychoSociaal Digitaal, juni. Goleman, D. (2013). Emotionele Intelligentie: Emoties als sleutel tot succes. Amsterdam: Business Contact. Kohlrieser, G. (2018). Laat je niet gijzelen: Over leiderschap, verbinding, dialoog en werkelijke verandering. Heeze: Circle Publishing. Kohlrieser, G., Goldsworthy, S., & Coombe, D. (2018). Care to Dare: De praktijk van secure base leiderschap. Heeze: Circle Publishing. Wielink, J.P.J. van, & Wilhelm, L. (2018). Terug naar wat verloren ging. Over rouwen om jezelf weer op te halen en elkaar te ontmoeten. Tijdschrift voor Coaching, juni. 68 TvC december nr