1 Omgevingsrecht. 1.1 Bronnen

Transcriptie

1 1 Omgevingsrecht 1.1 Bronnen Onder omgevingsrecht verstaan we het recht met betrekking tot de bescherming van de fysieke leefomgeving. Het omgevingsrecht is in willekeurige volgorde te onderscheiden in omgevingsrecht in het algemeen, milieurecht, recht van de ruimtelijke ordening, natuurrecht, waterrecht en agrarisch recht. Die rechtsgebieden zijn geregeld in tientallen wetten en een veelvoud van algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen. Omgevingswetten worden praktisch onderscheiden in zes kleur categorieën: 1. algemene regels, die betrekking hebben op het gehele omgevingsrecht, zoals de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). 2. grijze regels, die betrekking hebben op aantasting, vervuiling en uitputting van het fysieke milieu (lucht, water en bodem) en vormen van hinder en bedreiging van de gezondheid en het leven van mensen (onveiligheid, geluid, straling, e.d.), zoals de Wet milieubeheer, de Wet bodembescherming, de Wet geluidhinder en de Wet inzake de luchtverontreiniging. Dit is het klassieke milieurecht; 3. rode regels, die over ruimtelijke ordening gaan, zoals de Woningwet, de Wet ruimtelijke ordening en de Monumentenwet; 4. groene regels, die zien op de bescherming van natuur, landschap, flora en fauna, zoals de Natuurbeschermingswet, de Flora- en faunawet en de Boswet; 5. blauwe regels, die betrekking hebben op de waterkwaliteit, zoals de Waterwet; 6. agrarische regels, die van belang zijn voor de agrarische sector, zoals de Meststoffenwet, de Wet geurhinder en veehouderij, en de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Op 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werking getreden (Stb. 2010, 231). Kern van de Wabo is de omgevingsvergunning, die enige tientallen vergunningen en ontheffingen integreert die daarvóór waren geregeld in de Wet milieubeheer, de Wet ruimtelijke ordening, de Woningwet, 17

2 wegwijzer omgevingsrecht 2011 de Monumentenwet, de Mijnbouwwet, en in verordeningen van provincies, gemeenten en waterschappen. Voorbeelden zijn de milieuvergunning (Wm), het projectbesluit (Wro), de bouwvergunning (Wonw), de monumentenvergunning (Monw), de mijnbouwmilieuvergunning (Mbw) en de kapvergunning (gemeentelijke kapverordening of APV). Verder kent de Wabo regels voor de handhaving van de Wabo en veertien andere omgevingswetten (Overzicht 8 in hoofdstuk 2 van deze uitgave). Niet alleen het Rijk stelt omgevingsrecht vast. Ook provincies, gemeenten en waterschappen doen dat in verordeningen en waterschapskeuren. Van belang is onder meer de provinciale milieuverordening (zie Overzicht 2 in hoofdstuk 5 van deze uitgave). Een bespreking van het omgevingsrecht van andere overheden dan het Rijk gaat het bestek van deze uitgave te buiten. Het omgevingsrecht is overigens niet alleen te vinden in het genoemde omgevingsrecht. Naast deze omgevingsregels spelen ook andere wetten en regels een belangrijke rol op het gebied van het omgevingsrecht. Te denken is aan het algemeen bestuursrecht (procedures, toezicht en handhaving), strafrecht (overtreding van omgevingsrecht is gewoonlijk een economisch delict) en civiel recht (milieuaansprakelijkheidsrecht en regels over contracteren bij verontreinigde bodem). Naast Nederlandse omgevingsregels bestaan er ook veel Europese omgevingsregels. Er wordt geschat dat 70% van de Nederlandse milieuregels van Europese oorsprong is. Van belang zijn met name verordeningen zoals de EG-verordening EVOA (zie paragraaf in hoofdstuk 5 van deze uitgave) en de EG-verordening REACH (zie paragraaf in hoofdstuk 5 van deze uitgave), die rechtstreeks in Nederland gelden, en richtlijnen, die eerst in Nederlandse wetgeving moeten worden omgezet, zoals de Vogel- en Habitatrichtlijnen (zie paragraaf 8.1 in hoofdstuk 8 van deze uitgave). Zodra een richtlijn is omgezet in Nederlands recht, lijkt de richtlijn zelf niet interessant meer. Toch is dat niet altijd het geval (zie hoofdstuk 10 van deze uitgave): In de eerste plaats kan een richtlijn verkeerd zijn omgezet. Voor de Europese Commissie kan dat aanleiding zijn een verdragsinbreukprocedure te starten (art. 258 VWEU). Particulieren kunnen de Commissie daartoe niet dwingen. Wel kunnen particulieren gebruik maken van de informele klachtenprocedure. 18

3 omgevingsrecht In de tweede plaats kunnen richtlijnbepalingen rechtstreekse werking hebben als ze onvoorwaardelijk en voldoende nauwkeurig zijn (HvJEG zaak C-26/62 Van Gend en Loos en zaak C-236/92 Lombardia). Gevolg is dat elke nationale rechter eventuele strijdige nationale bepalingen buiten toepassing moet laten. Een ander gevolg is dat alle nationale overheden verplicht zijn rechtstreeks werkende bepalingen toe te passen (HvJEG zaak C-103/88 Fratelli Costanzo). Voor een goed begrip van het omgevingsrecht zijn de uitspraken (jurisprudentie) van met name de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS), de Hoge Raad en het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen van groot belang. 1.2 Vindplaatsen Wetten en algemene maatregelen van bestuur worden officieel bekendgemaakt in het Staatsblad, ministeriële regelingen en circulaires in de Staatscourant, Europese richtlijnen en verordeningen in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen. Provincies, gemeenten en waterschappen publiceren hun verordeningen in hun eigen media. 1.3 Nuttige internetsites Een aantal handige (gratis) algemene internetsites: Omgevingsrecht Europese richtlijnen en verordeningen: Europese publicaties (onder meer richtlijnen, verordeningen en aanhangige voorstellen daarvoor). Nationale wetten, algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen: Nederlandse officiële publicaties (onder meer Staatsblad, Staatscourant en Kamerstukken). De voortgang van toekomstige (milieu)wetgeving is hier goed te volgen. Ook regelgeving van andere overheden is hier te vinden. 19

4 wegwijzer omgevingsrecht deze sites bevatten veel informatie op wetsvoorstellen, die in behandeling zijn. Jurisprudentie ABRvS: informatie over en uitspraken van de ABRvS. Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen: uitspraken van het Europese Hof. Nederlandse rechters: belangrijke Nederlandse rechtspraak (ook van de ABRvS) en informatie over rechterlijke colleges. Overheden Algemene wet bestuursrecht: informatie over heden en toekomst van de Algemene wet bestuursrecht. Emissiehandel: informatie van de Nederlandse emissieautoriteit. Europees Agentschap voor chemische stoffen: verzamelpunt voor alle informatie in verband met REACH. Gemeenten: site van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, die de belangen van gemeenten behartigt. Genetische modificatie: 20

5 omgevingsrecht informatie van de Commissie genetische modificatie. Helpdesk Water: site onder verantwoordelijkheid van het Nationaal Water Overleg, primair bedoeld voor het beantwoorden van vragen van mensen die (beroepsmatig) betrokken zijn bij het waterbeleid, het waterbeheer en de waterveiligheid. InfoMil: allerlei informatie over milieuregels en de uitvoering daarvan. Kennisplein omgevingsvergunning: het kennisplein bevat een schat aan informatie over de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en de omgevingsvergunning. Milieueffectrapportage: informatie van de Commissie milieueffectrapportage. Ministerie van EZ: publicaties van het ministerie van Economische Zaken. Ministerie van LNV: publicaties van het ministerie van LNV, waaronder belangrijke beleidsdocumenten en natuurwet- en regelgeving. Ministerie van V&W: publicaties van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Ministerie van VROM: publicaties van het ministerie van VROM, waaronder belangrijke beleidsdocumenten. 21

6 wegwijzer omgevingsrecht 2011 Planbureau voor de Leefomgeving: site van het Planbureau voor de Leefomgeving, dat onder meer de Milieubalans en de Natuurbalans opstelt. Provincies: site van het Interprovinciaal Overleg, dat de belangen van provincies behartigt. Strafvordering: aanwijzingen en richtlijnen voor strafvordering (beleidsregels) van het College van procureurs-generaal. Waterschappen: site van de Unie van Waterschappen, die de belangen van waterschappen behartigt. Bedrijfsleven MKB-Nederland: (omgevingsrecht)informatie van werkgeversorganisatie MKB-Nederland te Den Haag. VNO-NCW: (omgevingsrecht)informatie van werkgeversorganisatie VNO-NCW te Den Haag leeswijzer Waar verwezen wordt naar wetteksten is steeds de wettelijke regeling al dan niet afgekort aangegeven, zoals bijvoorbeeld artikel 2.1 van de Wabo. Wordt verwezen naar een overzicht, paragraaf of hoofdstuk, dan wordt zonder nadere vermelding verwezen naar een overzicht, paragraaf of hoofdstuk in deze uitgave. Als de verwijzing niet hetzelfde hoofdstuk betreft, wordt dat uitdrukkelijk vermeld (voorbeeld: Overzicht 1 in hoofdstuk 2 in van deze uitgave). 22

7 2 Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) Vanaf 1 oktober 2010 geldt de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) (Stb. 2010, 231) met 8 hoofdstukken (zie Overzicht 1). Overzicht 1 Inhoudsopgave Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) Begripsbepalingen De omgevingsvergunning Verbodsbepalingen, bevoegd gezag, gefaseerde en revisievergunning De aanvraag om een omgevingsvergunning De beoordeling van de aanvraag De omgevingsvergunning Advies en verklaring van geen bedenkingen Wijziging en intrekking van de omgevingsvergunning Aanwijzingen aan het bevoegd gezag Voorbereidingsprocedures Algemene bepalingen over de totstandkoming van de beschikking op de aanvraag om een omgevingsvergunning De reguliere voorbereidingsprocedure De uitgebreide voorbereidingsprocedure Procedures voor wijziging en intrekking van de omgevingsvergunning Coördinatie met de voorbereiding van beschikkingen krachtens artikel 6.2 van de Waterwet Financiële bepalingen Financiële zekerheid Vergoeding van kosten en schade Bestuursrechtelijke handhaving Algemene bepalingen Afstemming en coördinatie in het belang van een doelmatige handhaving Aanwijzing ambtenaren met toezichthoudende of opsporingsbevoegdheden Bestuursdwang, last onder dwangsom en intrekking van een vergunning of ontheffing Vorderingsbevoegdheid van Onze betrokken Minister Verhaal van kosten Inwerkingtreding beschikkingen en rechtsbescherming Verdere bepalingen Overgangs- en slotbepalingen Kern van de Wabo is de omgevingsvergunning. Die is in de plaats gekomen van tot 1 oktober 2010 geldende vergunningen en ontheffingen, zoals de bouwver- 23

8 wegwijzer omgevingsrecht 2011 gunning, de milieuvergunning, de kapvergunning, de monumentenvergunning en nog enige tientallen andere vergunningen en ontheffingen (zie Overzicht 2). Overzicht 2 Vergunningen en ontheffingen die opgaan in of aanhaken aan de omgevingsvergunning Bouwvergunning Ontheffing van het Bouwbesluit Ontheffing van de gemeentelijke bouwverordening Aanlegvergunning Ontheffing van het exploitatieplan t.b.v. werk(zaamheden) Binnenplanse ontheffing van een bestemmingsplan, inpassingsplan of beheersverordening Ontheffing van een bestemmingsplan, inpassingsplan of beheersverordening t.b.v. kruimelgevallen Projectbesluit Buiten toepassing verklaring van de beheersverordening t.b.v. de realisering van een project Binnenplanse ontheffing van eisen en regels in het exploitatieplan Ontheffing van rechtstreeks werkende regels in provinciale verordening (art. 4.1, lid 3 Wro) of algemene maatregel van bestuur (art. 4.3, lid 3 Wro) Ontheffing van een verbod om het bestaande gebruik te wijzigen op grond van een voorbereidingsbesluit Tijdelijke ontheffing van een bestemmingsplan of beheersverordening Gebruiksvergunning Milieuvergunning inclusief indirecte lozingen Melding veranderen van een inrichting of van de werking daarvan Mijnbouwmilieuvergunning Monumentenvergunning Sloopvergunning bouwwerk o.g.v. een bestemmingsplan, inpassingsplan, beheersverordening of voorbereidingsbesluit Sloopvergunning bouwwerk in door het Rijk aangewezen stads- of dorpsgezicht Sloopvergunning bouwwerk o.g.v. de gemeentelijke bouwverordening Provinciale monumentenvergunning Gemeentelijke monumentenvergunning Sloopvergunning bouwwerk in een provinciaal aangewezen stads- of dorpsgezicht Sloopvergunning bouwwerk in een gemeentelijk aangewezen stads- of dorpsgezicht Provinciale aanlegvergunning weg Gemeentelijke aanlegvergunning weg Provinciale uitwegvergunning Gemeentelijke uitwegvergunning Gemeentelijke alarminstallatievergunning Gemeentelijke kapvergunning Provinciale handelsreclamevergunning (voeren) Gemeentelijke handelsreclamevergunning (voeren) Provinciale handelsreclamevergunning (gedogen) Gemeentelijke handelsreclamevergunning (gedogen) Provinciale opslagvergunning (opslaan) Gemeentelijke opslagvergunning (opslaan) 24

9 wet algemene bepalingen omgevingsrecht (wabo) Provinciale opslagvergunning (gedogen) Gemeentelijke opslagvergunning (gedogen) Natuurbeschermingsvergunning m.b.t. handelingen in een beschermd natuurgebied of met gevolgen voor habitats en soorten Flora- en faunawet-ontheffing van diverse verplichtingen van de Flora- en faunawet Ontheffing van regels in de provinciale milieuverordening (PMV) inzake gesloten stortplaatsen en grondwaterbeschermingsgebieden De Wabo kent in een groot aantal artikelen de verplichting of de mogelijkheid om die artikelen via een algemene maatregel van bestuur of via een ministeriële regeling uit te werken. Dat is gebeurd in het Besluit omgevingsrecht (Bor) (Stb. 2010, 143) (zie hierna de Inhoudsopgave Besluit omgevingsrecht (Bor)) en de ministeriële Regeling omgevingsrecht (Mor) (Stcrt. 2010, 5162) (zie hierna de Inhoudsopgave Regeling omgevingsrecht (Mor)). In deze uitgave is gebruik gemaakt van de wetteksten van Wabo, Besluit omgevingsrecht en Regeling omgevingsrecht van 1 oktober 2010, die zijn opgenomen in de teksteditie Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) van Kluwer. Voor de parlementaire behandeling van de Wabo zij verwezen naar Parlementaire geschiedenis Wabo en omgevingsvergunning 2010 (Kluwer). De parlementaire stukken zelf zijn te downloaden via Inhoudsopgave Besluit omgevingsrecht (Bor) 1 Algemeen. 2 Aanwijzing van categorieën inrichtingen, vergunningplichtige en vergunningvrije activiteiten en planologische gebruiksactiviteiten. 3 Bevoegd gezag. 4 De aanvraag. 5 De inhoud van de omgevingsvergunning. 6 Kwaliteitseisen handhaving 7 Advies, verklaring van geen bedenkingen en bijzondere bestuurlijke verplichtingen. 8 Overgangs- en slotbepalingen. Bijl. I. Aanwijzing van categorieën inrichtingen en van vergunningplichtige inrichtingen. Ook wordt aangegeven in welke gevallen een ander bestuursorgaan dan Burgemeester en wethouders bevoegd gezag is. Bijl. II. Aanwijzing van categorieen gevallen waarin voor bouwactiviteiten en planologische gebruiksactiviteiten geen omgevingsvergunning is vereist en (b) 25

10 wegwijzer omgevingsrecht 2011 voor planologische gebruiksactiviteiten een omgevingsvergunning als bedoeld in artikel 2.12, lid 1, onder a, onder 2 o van de Wabo kan worden verleend. Bijl. III. Aanwijzing van categorieën inrichtingen ten aanzien waarvan de inspecteur in de gelegenheid wordt gesteld advies uit te brengen over het ontwerp van de beschikking op de aanvraag om een omgevingsvergunning. Inhoudsopgave Regeling omgevingsrecht (Mor) 1 Algemene indieningsvereisten (begripsomschrijvingen, elektronisch aanvraagformulier en landelijke voorziening, indieningsvereisten bij iedere aanvraag, vereisten aan digitale indiening van gegevens en bescheiden, vermelding van tijdelijkheid van een activiteit). 2 Indieningsvereisten vanwege bouwactiviteiten. 3 Indieningsvereisten vanwege aanleg- of gebruiksactiviteiten. 4 Indieningsvereisten vanwege het oprichten, veranderen of in werking hebben van een inrichting of mijnbouwwerk. 5 Indieningsvereisten vanwege activiteiten met betrekking tot een beschermd monument. 6 Indieningsvereisten vanwege sloopactiviteiten. 7 Indieningsvereisten vanwege activiteiten krachtens een provinciale of gemeentelijke verordening. 8 Indieningsvereisten met betrekking tot de gebieds- en soortenbescherming. 9 Bijzondere gevallen van bestuurlijke verplichtingen (Gegevensverstrekking aan inspecteur-generaal VROM en Bepaling beste beschikbare technieken). 10 Kwaliteitscriteria voor de bestuursrechtelijke handhaving. 11 Slotbepalingen. Bijl. Aanwijzing BBT-documenten. Via de Invoeringswet Wabo (Stb. 2010, 142), het Invoeringsbesluit Wabo (Stb. 2010, 144) en de Invoeringsregeling Wabo (Stcrt. 2010, 5162) zijn respectievelijk veel wetten, algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen aan de Wabo, het Besluit omgevingsrecht en de Regeling omgevingsrecht aangepast. Zo zijn een groot deel van hoofdstuk 8 van de Wet milieubeheer (Inrichtingen) vervallen en geheel Hoofdstuk IV van de Woningwet (Vergunningen) vervallen. Ook het Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer (Ivb) en het Besluit bouwvergunningsvrije en licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken zijn vervallen. 26

11 wet algemene bepalingen omgevingsrecht (wabo) Het Invoeringsbesluit Wabo (Stb. 2010, 231) bepaalt dat op 1 oktober 2010 in werking treden de Wabo, de Invoeringswet Wabo (met uitzondering van art. 9.10, onderdeel E, en art. 9.15, onderdelen X en Y), de Reparatiewet (Stb. 2010, 187) (met uitzondering van een aantal bepalingen die reeds op 23 juni 2010 in werking zijn getreden (Stb. 2010, 230)), het Besluit omgevingsrecht (met uitzondering van art. 4.1, lid 2) en het Invoeringsbesluit Wabo. De Regeling omgevingsrecht treedt in werking op het moment waarop het Besluit omgevingsrecht in werking treedt, dus op 1 oktober 2010 (art. 11 Mor). De Invoeringsregeling Wabo treedt in werking op het moment dat artikel 2.1 van de Wabo in werking treedt, dus op 1 oktober 2010 (art. XL Invoeringsregeling). 2.1 Begrippen algemeen Hoofdstuk 1 (Begrippen) van de Wabo bevat in het enige artikel (artikel 1.1 Wabo) 23 begrippen, die verwijzen naar nieuwe begrippen in de Wabo en verder naar bestaande begrippen in geldende wetten. Hierna zijn deze begrippen uitgeschreven en kort toegelicht activiteit Onder activiteit wordt verstaan een activiteit als bedoeld in artikel 2.1, lid 1 of artikel 2.2 van de Wabo. Het is verboden zonder omgevingsvergunning een project uit te voeren, voor zover dat geheel of gedeeltelijk bestaat uit activiteiten die worden genoemd in artikel 2.1, lid 1 of artikel 2.2 van de Wabo. Deze activiteiten zijn genoemd in Overzicht 3 en Overzicht afvalstoffen Onder afvalstoffen verstaat de Wabo afvalstoffen als bedoeld in artikel 1.1 van de Wet milieubeheer: alle stoffen, preparaten of andere producten die behoren tot de categorieën die zijn genoemd in bijlage I bij richtlijn nr. 75/442/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen (art. 1.1 Wm). 27

12 wegwijzer omgevingsrecht beheersverordening Onder een beheersverordening wordt verstaan een beheersverordening als bedoeld in artikel 3.38 van de Wet ruimtelijke ordening die van toepassing is op de plaats waar de activiteit wordt of zal worden verricht. De gemeenteraad kan voor die delen van het grondgebied van de gemeente waar geen ruimtelijke ontwikkeling wordt voorzien, in plaats van een bestemmingsplan een beheersverordening vaststellen waarin het beheer van dat gebied overeenkomstig het bestaande gebruik wordt geregeld (art Wro) beschermd monument Onder een beschermd monument verstaat de Wabo een beschermd monument als bedoeld in artikel 1, onder d, van de Monumentenwet 1988 met uitzondering van een beschermd archeologisch monument als bedoeld in artikel 1, onder c, van de Monumentenwet Beschermde monumenten zijn onroerende monumenten welke zijn ingeschreven in de ingevolge de Monumentenwet vastgestelde registers. Monumenten zijn (a) alle vóór ten minste vijftig jaar vervaardigde zaken welke van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun betekenis voor de wetenschap of hun cultuurhistorische waarde en (b) terreinen welke van algemeen belang zijn wegens daar aanwezige zaken als bedoeld onder (a) (art. 1, onder b Monw 1988). De onder (b) genoemde categorie betreft archeologische monumenten (art. 1, lid c Monw 1988). De Wabo geldt niet voor archeologische monumenten. Artikel 11, lid 2, van de Monumentenwet 1988 bevat het verbod om zonder of in afwijking van een monumentenvergunning: a. een beschermd archeologisch monument te slopen, te verstoren, te verplaatsen of in enig opzicht te wijzigen; b. een beschermd archeologisch monument te herstellen, te gebruiken of te laten gebruiken op een wijze, waardoor het wordt ontsierd of in gevaar gebracht beschermd stads- of dorpsgezicht Met een beschermd stads- of dorpsgezicht worden bedoeld beschermde stadsof dorpsgezichten als bedoeld in artikel 1, onder g, van de Monumentenwet 1988: stads- en dorpsgezichten die door de minister van OCW en de minister van VROM als zodanig ingevolge artikel 35 van de Monumentenwet 1988 zijn aange- 28

13 wet algemene bepalingen omgevingsrecht (wabo) wezen, met ingang van de datum van publicatie van die aanwijzing in de Nederlandse Staatscourant bescherming van het milieu Artikel 1.1, lid 2, van de Wet milieubeheer is van overeenkomstige toepassing. In de Wet milieubeheer en de daarop berustende bepalingen worden onder bescherming van het milieu mede verstaan de verbetering van het milieu, de zorg voor een doelmatig beheer van afvalstoffen of een doelmatig beheer van afvalwater, de zorg voor een zuinig gebruik van energie en grondstoffen, alsmede de zorg voor de beperking van de nadelige gevolgen voor het milieu van het verkeer van personen of goederen van en naar de inrichting (art. 1.1, lid 2, onder c Wm) beste beschikbare technieken Onder beste beschikbare technieken (BBT) verstaat de Wabo: voor het bereiken van een hoog niveau van bescherming van het milieu meest doeltreffende technieken om de emissies en andere nadelige gevolgen voor het milieu, die een inrichting kan veroorzaken, te voorkomen of, indien dat niet mogelijk is, zoveel mogelijk te beperken, die kosten en baten in aanmerking genomen economisch en technisch haalbaar in de bedrijfstak waartoe de inrichting behoort, kunnen worden toegepast, en die voor degene die de inrichting drijft, redelijkerwijs in Nederland of daarbuiten te verkrijgen zijn; daarbij wordt onder technieken mede begrepen het ontwerp van de inrichting, de wijze waarop zij wordt gebouwd en onderhouden, alsmede de wijze van bedrijfsvoering en de wijze waarop de inrichting buiten gebruik wordt gesteld. Als gevolg van de Invoeringswet Wabo is de definitie van beste beschikbare technieken uit de Wet milieubeheer geschrapt bestemmingsplan De Wabo verstaat onder een bestemmingsplan niet alleen een (gemeentelijk) bestemmingsplan, maar ook een provinciaal inpassingsplan of rijksinpassingsplan als bedoeld in hoofdstuk 3 van de Wet ruimtelijke ordening, dat van toepassing is op de plaats waar de activiteit wordt of zal worden verricht en de krachtens dat bestemmingsplan gestelde nadere eisen. De gemeenteraad moet een of meer bestemmingsplannen vaststellen. Provincies en Rijk mogen ook bestemmingsplannen vaststellen, die dan inpassingsplannen heten. 29

14 wegwijzer omgevingsrecht bevoegd gezag De Wabo bedoelt met bevoegd gezag het bestuursorgaan dat bevoegd is tot het nemen van een besluit ten aanzien van een aanvraag om een omgevingsvergunning of ten aanzien van een al verleende omgevingsvergunning. Hoofdregel is dat Burgemeester en wethouders bevoegd gezag zijn (art. 2.4, lid 1 Wabo), maar in het Besluit omgevingsrecht zijn voor bepaalde aanvragen Gedeputeerde Staten, de minister van VROM, de minister van Verkeer en Waterstaat en de minister van Economische Zaken als bevoegd gezag aangewezen (art Bor) bouwen Onder bouwen verstaat de Wabo bouwen als bedoeld in artikel 1 van de Woningwet: het plaatsen, het geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen of veranderen en het vergroten van een bouwwerk. De Wabo gebruikt het begrip bouwen in de context van het bouwen van een bouwwerk (art. 2.1, lid 1, onder a Wabo). De Woningwet geeft geen definitie van een bouwwerk. De jurisprudentie verstaat eronder: elke constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, die op de plaats van bestemming hetzij direct hetzij indirect met de grond verbonden is, hetzij direct of indirect steun vindt in of op de grond, bedoeld om ter plaatse te functioneren. Aangenomen mag worden dat voor de Wabo hetzelfde geldt. In het kader van de brandveiligheid wordt onder een bouwwerk mede verstaan delen van een bouwwerk die zijn ontworpen of aangepast om afzonderlijk te worden gebruikt (art. 2.2, lid 2 Bor) bouwverordening Onder bouwverordening verstaat de Wabo de bouwverordening als bedoeld in artikel 8 van de Woningwet. De gemeenteraad moet een bouwverordening vaststellen die uitsluitend de in de Woningwet genoemde categorieën voorschriften mag bevatten. Zo moeten onder meer voorschriften worden gesteld om bouwen op verontreinigde bodem tegen te gaan (art. 8 Wonw) gevaarlijke afvalstoffen Met gevaarlijke afvalstoffen worden in de Wabo bedoeld gevaarlijke afvalstoffen als bedoeld in artikel 1.1 van de Wet milieubeheer: bij ministeriële regeling als zodanig aangewezen afvalstoffen, met inachtneming van ter zake voor Nederland verbindende verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties. 30

15 wet algemene bepalingen omgevingsrecht (wabo) gevolgen voor het milieu Artikel 1.1, lid 2, van de Wet milieubeheer is van overeenkomstige toepassing. In de Wet milieubeheer en de daarop berustende bepalingen worden onder gevolgen voor het milieu: a. in ieder geval verstaan gevolgen voor het fysieke milieu, gezien vanuit het belang van de bescherming van mensen, dieren, planten en goederen, van water, bodem en lucht en van landschappelijke, natuurwetenschappelijke en cultuurhistorische waarden en van de beheersing van het klimaat, alsmede van de relaties daartussen; b. mede verstaan gevolgen die verband houden met een doelmatig beheer van afvalstoffen of een doelmatig beheer van afvalwater, gevolgen die verband houden met het verbruik van energie en grondstoffen, alsmede gevolgen die verband houden met het verkeer van personen of goederen van en naar de inrichting (art. 1.1, lid 2, onder a en b Wm) gpbv-installatie Onder een gpbv-installatie wordt verstaan een installatie als bedoeld in bijlage 1 van richtlijn (EG) nr. 2008/1 van het Europees Parlement en de Raad van 15 januari 2008 inzake geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging (PbEG L 24), naar de tekst zoals die bij die richtlijn is vastgesteld (art. 1.1, lid 1 Wabo). Een wijziging van bijlage 1 gaat voor de toepassing van de omschrijving van gpbv-installatie gelden met ingang van de dag waarop aan de betrokken wijzigingsrichtlijn uitvoering moet zijn gegeven, tenzij bij ministerieel besluit, dat in de Staatscourant wordt bekendgemaakt, een ander tijdstip wordt vastgesteld (art. 1.1, lid 4 Wabo). De afkorting gpbv staat voor geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging. De richtlijn en de installaties zijn beter bekend als IPPC-richtlijn respectievelijk IPPC-installaties. IPPC staat voor: integrated pollution prevention and control inrichting Onder inrichting wordt in de Wabo verstaan een inrichting, behorende tot een categorie die is aangewezen krachtens artikel 1.1, lid 3, van de Wabo. Dat derde lid bepaalt dat bij of krachtens algemene maatregel van bestuur categorieën inrichtingen worden aangewezen als bedoeld in artikel 1.1, lid 4, van de Wet milieu- 31

16 wegwijzer omgevingsrecht 2011 beheer, waarvan het oprichten, het veranderen of verandering van de werking of het in werking hebben moet worden onderworpen aan een voorafgaande toetsing, gezien de aard en de omvang van de nadelige gevolgen die de inrichtingen voor het milieu kunnen veroorzaken. Artikel 2.1, lid 1, van het Besluit omgevingsrecht wijst als categorieën inrichtingen aan de categorieën inrichtingen in bijlage I, onderdeel B en onderdeel C. Als categorieën vergunningplichtige inrichtingen zijn aangewezen (a) inrichtingen waartoe een gpbv-installatie behoort en (b) de categorieën inrichtingen die als zodanig zijn aangewezen in bijlage I, onderdeel B en onderdeel C (art. 2.1, lid 2 Bor). Tot 1 oktober 2010 werden de categorieën inrichtingen nog aangewezen in de bijlagen 1 en 2 van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer (Ivb), maar het Ivb is per die datum vervallen inspecteur Onder inspecteur wordt verstaan de als zodanig bij besluit van de minister van VROM aangewezen ambtenaar mijnbouwwerk Onder een mijnbouwwerk wordt verstaan een mijnbouwwerk als bedoeld in artikel 1, onder n, van de Mijnbouwwet: een werk dat behoort tot een bij algemene maatregel van bestuur aangewezen categorie van werken (a) ten behoeve van het opsporen of het winnen van delfstoffen of aardwarmte, (b) ten behoeve van het opslaan van splijtstoffen en (c) die samenhangen met de onder (a) en (b) genoemde werken (art. 1 Mbw). De betreffende algemene maatregel van bestuur is het Mijnbouwbesluit. Artikel 2 van dat besluit wijst de werken aan omgevingsvergunning Als de omgevingsvergunning wordt genoemd in de Wabo, wordt bedoeld de vergunning als bedoeld in artikel 2.1 of 2.2 van de Wabo onze minister Met Onze Minister is de minister van VROM bedoeld. 32

17 wet algemene bepalingen omgevingsrecht (wabo) project Onder een project wordt een project verstaan als bedoeld in artikel 2.1, lid 1 of artikel 2.2 van de Wabo. Een project bestaat geheel of gedeeltelijk uit de met name in genoemde artikelen opgesomde activiteiten slopen Onder slopen verstaat de Wabo: geheel of gedeeltelijk afbreken. Aangesloten is bij artikel 1 van de Woningwet, dat onder slopen verstaat het afbreken van een bouwwerk of een gedeelte daarvan verklaring Waar de Wabo het begrip verklaring bezigt wordt gedoeld op de verklaring van geen bedenkingen als bedoeld in artikel 2.27, lid 1, van de Wabo voorbereidingsbesluit Onder een voorbereidingsbesluit verstaat de Wabo: een besluit waarbij toepassing is gegeven aan artikel 3.7 van de Wet ruimtelijke ordening. In artikel 1.1 van de Wet ruimtelijke ordening is een voorbereidingsbesluit gedefinieerd als een besluit als bedoeld in artikel 3.7 van die wet. Het gaat daarbij om een voorbereidingsbesluit waarbij de gemeenteraad verklaart dat een bestemmingsplan wordt voorbereid. De betekenis in de Wet ruimtelijke ordening van het begrip voorbereidingsbesluit is echter breder aangezien artikel 3.7 van de Wet ruimtelijke ordening op verschillende plaatsen van overeenkomstige toepassing is verklaard. Dat geldt bijvoorbeeld voor de besluiten ter voorbereiding van een provinciaal inpassingsplan (art. 3.26, lid 2 Wro) of rijksinpassingsplan (art. 3.28, lid 2 Wro). Verder kan worden gewezen op de besluiten, bedoeld in artikel 4.1, lid 5, artikel 4.2, lid 3, artikel 4.3, lid 3 en artikel 4.4, lid 3, van de Wet ruimtelijke ordening. Om die reden wordt het begrip voorbereidingsbesluit gedefinieerd als een besluit waarbij toepassing is gegeven aan artikel 3.7 van de Wet ruimtelijke ordening wijzigen van voorschriften van een omgevingsvergunning Onder wijzigen van voorschriften verstaat de Wabo wijzigen, aanvullen of intrekken van voorschriften die aan een omgevingsvergunning zijn verbonden, of alsnog verbinden van voorschriften aan een omgevingsvergunning. 33

18 wegwijzer omgevingsrecht De omgevingsvergunning inleiding Hoofdstuk 2 (De omgevingsvergunning) regelt de kern van de Wabo: de omgevingsvergunning voor een project, dat bestaat uit één of meer activiteiten. Het is verboden zo'n plaatsgebonden project uit te voeren zonder omgevingsvergunning (art. 2.1 Wabo). De omgevingsvergunning is in de plaats gekomen van een groot aantal tot 1 oktober 2010 bestaande vergunningen en ontheffingen (zie Overzicht 1), zoals de bouwvergunning en de milieuvergunning. Alle tot die datum geldende vergunningstelsels zijn vervallen als gevolg van de Invoeringswet Wabo. Dat geldt bijvoorbeeld voor hoofdstuk IV Vergunningen van de Woningwet, dat regels bevatte over de bouwvergunning. Hoofdstuk 8 Inrichtingen van de Wet milieubeheer inzake de milieuvergunning is nagenoeg geheel vervallen. De Wabo sluit zoveel mogelijk aan bij de op 1 oktober 2010 vervallen toestemmingsstelsels die een vergunning, ontheffing of andere toestemming eisten. Was tot 1 oktober 2010 voor een bepaalde activiteit zoals het kappen van een boom, slechts een kapvergunning nodig, dan moet onder de Wabo een omgevingsvergunning worden aangevraagd voor de activiteit (doen) vellen van houtopstand (art. 2.2, lid 1, onder g Wabo). Deze is in wezen niet meer of minder dan een kapvergunning. Voor het bouwen van een woning kan niet langer een bouwvergunning, maar moet een omgevingsvergunning worden aangevraagd. Is het nodig dat voor het bouwen van een woning een bestaand gebouw wordt gesloopt en een boom wordt gekapt, dan hoeven niet langer een bouw-, sloopén kapvergunning te worden aangevraagd, maar kan worden volstaan met een aanvraag om een omgevingsvergunning. Bij het beoordelen van die vergunning staan de vóór inwerkingtreding van de Wabo bestaande beschermingsniveaus overigens niet ter discussie activiteiten Volledige integratie Een omgevingsvergunning is vereist voor een project dat geheel of ten dele bestaat uit activiteiten. Het betreft plaatsgebonden activiteiten die van invloed kunnen zijn op de fysieke leefomgeving en waarbij er een grote kans is op samenloop van verschillende activiteiten, zoals het bouwen van een bouwwerk (art. 2.1, lid 34

19 wet algemene bepalingen omgevingsrecht (wabo) 1, onder a Wabo) en het veranderen van een inrichting (art. 2.1, lid 1, onder e Wabo). De Wabo noemt vier categorieën activiteiten: 1. Activiteiten (zie Overzicht 3) waarvoor tot 1 oktober 2010 toestemming nodig was op grond van de Wet ruimtelijke ordening, de Woningwet, de Wet milieubeheer, de Monumentenwet 1988 en de Mijnbouwwet (art. 2.1, lid 1 Wabo). Het Besluit omgevingsrecht kan nadere regels stellen over wat onder een activiteit wordt verstaan (art. 2.1, lid 2 Wabo), maar dat is (nog) niet gebeurd. Het Besluit omgevingsrecht kan ook bepalen dat voor bepaalde activiteiten geen omgevingsvergunning nodig is (art. 2.1, lid 3 Wabo); van die mogelijkheid is gebruik gemaakt in paragraaf 2.2 van het Besluit omgevingsrecht. 2. Activiteiten die in het Besluit omgevingsrecht worden aangewezen. Voor projecten die geheel of ten dele bestaan uit dergelijke activiteiten, is een omgevingsvergunning vereist (art. 2.1, lid 1, onder i). Van deze mogelijkheid zal gebruik worden gemaakt in het kader van de wijziging van het Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer (Stcrt. 2010, 4349). 3. Activiteiten (zie Overzicht 4) waarvoor tot 1 oktober 2010 de meest voorkomende toestemmingen in gemeentelijke en provinciale verordeningen golden (art. 2.2, lid 1 Wabo). Gemeenten en provincies zullen hun verordeningen daartoe binnen twee jaar moeten aanpassen. 4. Activiteiten die van invloed kunnen zijn op de fysieke leefomgeving waarvoor bij provinciale, gemeentelijke of waterschapsverordening is bepaald dat voor die activiteiten een omgevingsvergunning is vereist (art. 2.2, lid 2 Wabo). Overzicht 3 Activiteiten (art. 2.1 Wabo) 1. Bouwen van een bouwwerk (art. 2.1, lid 1, onder a) het bouwen van een bouwwerk 2. Uitvoeren van werk(zaamheden) (art. 2.1, lid 1, onder b) het uitvoeren van een werk, geen bouwwerk zijnde, of van werkzaamheden, in gevallen waarin dat is bepaald bij een: bestemmingsplan provinciaal inpassingsplan rijksinpassingsplan beheersverordening voorbereidingsbesluit exploitatieplan 3. Planologisch strijdig gebruiken (art. 2.1, lid 1, onder c) het gebruiken van gronden of bouwwerken in strijd met: 35

20 wegwijzer omgevingsrecht 2011 een bestemmingsplan een provinciaal inpassingsplan een rijksinpassingsplan een beheersverordening een exploitatieplan de regels gesteld krachtens artikel 4.1, lid 3, van de Wet ruimtelijke ordening de regels gesteld krachtens artikel 4.3, lid 3, van de Wet ruimtelijke ordening een voorbereidingsbesluit voor zover toepassing is gegeven aan artikel 3.7, lid 4, tweede volzin, van de Wet ruimtelijke ordening 4. Brandveilig gebruiken (art. 2.1, lid 1, onder d) het in gebruik nemen of gebruiken van een bouwwerk in met het oog op de brandveiligheid bij algemene maatregel van bestuur aangewezen categorieën van gevallen 5. Oprichten of veranderen van een inrichting of mijnbouwwerk indirect lozen (art. 2.1, lid 1, onder e) het oprichten, het veranderen of veranderen van de werking of het in werking hebben van een inrichting mijnbouwwerk 6. Veranderen van een beschermd rijksmonument (art. 2.1, lid 1, onder f) het slopen, verstoren, verplaatsen of in enig opzicht wijzigen van een beschermd monument of het herstellen, gebruiken of laten gebruiken van een beschermd monument op een wijze waardoor het wordt ontsierd of in gevaar gebracht 7. Slopen van een bouwwerk o.g.v. een bestemmingsplan, beheersverordening of voorbereidingsbesluit (art. 2.1, lid 1, onder g) het slopen van een bouwwerk in gevallen waarin dat in een: bestemmingsplan, provinciaal inpassingsplan, rijksinpassingsplan, beheersverordening of voorbereidingsbesluit is bepaald 8. Slopen in een door het Rijk beschermd stads- of dorpsgezicht (art. 2.1, lid 1, onder h) het slopen van een bouwwerk in een beschermd stads- of dorpsgezicht 9. Verrichten van een bij AMvB aangewezen activiteit (art. 2.1, lid 1, onder i) het verrichten van een andere activiteit die behoort tot een bij algemene maatregel van bestuur aangewezen categorie activiteiten die van invloed kunnen zijn op de fysieke leefomgeving Overzicht 4 Activiteiten (art. 2.2 Wabo) 10. Slopen van een bouwwerk (art. 2.2, lid 1, onder a) een bouwwerk slopen 36

21 wet algemene bepalingen omgevingsrecht (wabo) 11. Veranderen van een provinciaal of gemeentelijk monument (art. 2.2, lid 1, onder b) een monument als bedoeld in een provinciale of gemeentelijke verordening slopen, verstoren, verplaatsen of in enig opzicht wijzigen of herstellen, gebruiken of laten gebruiken op een wijze waardoor het wordt ontsierd of in gevaar gebracht 12. Slopen van een bouwwerk in een provinciaal of gemeentelijk stads- of dorpsgezicht (art. 2.2, lid 1, onder c) een bouwwerk slopen in een krachtens een zodanige verordening aangewezen stads- of dorpsgezicht 13. Aanleggen of veranderen van een weg (art. 2.2, lid 1, onder d) een weg aanleggen of verandering brengen in de wijze van aanleg van een weg, voor zover daarvoor tevens een verbod geldt als bedoeld in artikel 2.1, eerste lid, onder b, van de Wabo 14. Uitwegen (art. 2.2, lid 1, onder e) een uitweg maken, hebben of veranderen of het gebruik daarvan veranderen 15. Hebben van een alarminstallatie (art. 2.2, lid 1, onder f) in, op of aan een onroerende zaak een alarminstallatie hebben die een voor de omgeving opvallend geluid of lichtsignaal kan produceren 16. Kappen (art. 2.2, lid 1, onder g) houtopstand vellen of doen vellen 17. Handelsreclame maken (art. 2.2, lid 1, onder h) op of aan een onroerende zaak handelsreclame maken of voeren met behulp van een opschrift, aankondiging of afbeelding in welke vorm dan ook, die zichtbaar is vanaf een voor het publiek toegankelijke plaats 18. Gedogen van handelsreclame (art. 2.2, lid 1, onder i) als eigenaar, beperkt zakelijk gerechtigde of gebruiker van een onroerende zaak toestaan of gedogen dat op of aan die onroerende zaak handelsreclame wordt gemaakt of gevoerd met behulp van een opschrift, aankondiging of afbeelding in welke vorm dan ook, die zichtbaar is vanaf een voor het publiek toegankelijke plaats 19. Opslaan van roerende zaken (art. 2.2, lid 1, onder j) in een daarbij aangewezen gedeelte van de provincie of de gemeente roerende zaken opslaan 20. Gedogen opslaan van roerende zaken (art. 2.2, lid 1, onder k) als eigenaar, beperkt zakelijk gerechtigde of gebruiker van een onroerende zaak in een daarbij aangewezen gedeelte van de provincie of gemeente toestaan of gedogen dat daar roerende zaken worden opgeslagen 21. Uitvoeren van in verordening aangewezen projecten (art. 2.2, lid 2) bij provinciale, gemeentelijke of waterschapsverordening kan worden bepaald dat het in daarbij aangewezen categorieën gevallen verboden is projecten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit andere activiteiten die behoren tot een daarbij aangewezen categorie activiteiten die van invloed kunnen zijn op de fysieke leefomgeving, uit te voeren zonder omgevingsvergunning 37

22 wegwijzer omgevingsrecht Incidentele integratie (aanhaken) In Overzicht 3 en Overzicht 4 zijn de tot 1 oktober 2010 bestaande toestemmingen genoemd, die altijd deel uitmaken van de omgevingsvergunning. Die toestemmingen bestaan niet meer zelfstandig; ze zijn volledig geïntegreerd in de omgevingsvergunning. Zo is het met ingang van 1 oktober 2010 niet meer mogelijk om een bouwvergunning aan te vragen voor het bouwen van een bouwwerk. Wie een bouwwerk wil bouwen moet voor die activiteit een omgevingsvergunning aanvragen. Een aantal tot 1 oktober 2010 bestaande vergunningen en ontheffingen blijft wel zelfstandig bestaan, maar kan onder omstandigheden integreren in de omgevingsvergunning. Dergelijke toestemmingen zijn dus niet volledig geïntegreerd, maar kunnen incidenteel in de omgevingsvergunning integreren. Deze incidentele integratie wordt ook wel aanhaken genoemd. De Invoeringswet Wabo heeft aanhaken mogelijk gemaakt voor handelingen respectievelijk activiteiten waarvoor een omgevingsvergunning is vereist en die tevens zijn aan te merken als: handelingen in beschermd natuurgebied of met gevolgen voor habitats en soorten, waarvoor een natuurbeschermingsvergunning nodig is (art. 46 en 47 Nbw 1998), handelingen ten aanzien van soorten, waarvoor een ontheffing nodig is (art. 75b Ffw), en activiteiten ten aanzien van gesloten stortplaatsen en grondwaterbeschermingsgebieden, waarvoor een ontheffing nodig is op grond van de PMV (art. 1.3a Wm). In Overzicht 5 zijn in de linkerkolom de aan te haken activiteiten genoemd. In de middenkolom is de corresponderende zelfstandige vergunning of ontheffing genoemd met daarbij in de rechterkolom het bestuursorgaan dat bevoegd gezag is voor die zelfstandige toestemming. Als de omgevingsvergunning betrekking heeft op een of meer activiteiten die ook zijn aan te merken als handelingen waarvoor een natuurbeschermingsvergunning (art. 16 en 19d Nbw 1998) of een Ffw-ontheffing (art. 75, lid 3 Ffw) nodig is, dan moet de aanvraag om omgevingsvergunning ook op die handelingen betrekking hebben (art. 46, 47 Nbw 1998 en 75b Ffw). Te denken is aan het bouwen van een huis in een natuurgebied. Het blijft overigens mogelijk om eerst een natuurbeschermingsvergunning of Ffw-ontheffing aan te vragen. 38