Zes en tachtigste Verslag van de Secretaresse van het Friesch Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde te Leeuwarden, over het jaar

Transcriptie

1 Zes en tachtigste Verslag van de Secretaresse van het Friesch Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde te Leeuwarden, over het jaar fuitgebracht in de Algemeene "Vergadering Van 17 October 1914). Geachte Vergadering/ In het afgeloopen jaar heeft het Friesch Genootschap, belichaamd als het is in zijn museum, blijken van warme belangstelling ondervonden, Tal van nieuwe leden traden toe en zeer belangrijke geschenken werden het Genootschap aangeboden. In de eerste plaats dient hier vermeld te worden de kostbare schenking van Mevrouw Bisschop-Swift, die besloot reeds bij haar leven afstand te doen van nagenoeg den geheeîen inboedel en de betimmering harer villa Frisia, waarvan vroeger reeds een gedeelte naar het Friesch Museum was overgebracht. In verband daarmede worden thans ook de overige vertrekken, welke indertijd voor de verzameling Bisschop zijn aangewezen, benevens een gedeelte van het penningkabinet in gereedheid gebracht. Uit erkentelijkheid voor deze zeer rijke gift bood het Friesch Genootschap Mevrouw Bisschop op haar 80sten verjaardag het eerelidmaatschap van het Genootschap aan, dat gaarne door haar werd aanvaard. Naast Mevrouw Bisschop moet hier de naam van Mevrouw de Wed. Corbelijn Battaerd-Huber genoemd worden, die, in overeenstemming met den wensch van wijlen haar echtgenoot, aan het Genootschap o. m. eene kostbare verzameling oud porselein en antiek zilver afstond. Om niet op het verslag van den Conservator vooruit te

2 2 loopen, treed ik hierover niet in nadere bijzonderheden en vermeld ook de verdere geschenken niet, hoezeer het Genootschap deze ook op prijs stelt. Groeide het ledental dit jaar sterk aan, aan den anderen kant hebben wij het verlies van verschillende leden te betreuren. Onder hen, die het Genootschap door den dood ontvielen, behooren twee mannen, wier naam hier niet met stilzwijgen mag worden voorbijgegaan: ik bedoel het eerelid dr. Willem Frederik Hendrik Coenen en het buitengewone lid Waling Dijkstra. Dr. Coenen, conrector aan het gymnasium te Leeuwarden, die, door eene beroerte getroffen, zijne laatste levensjaren in werkeloosheid moest doorbrengen, is van secretaris van het Genootschap geweest. Door zijne veelzijdige kennis, zijn ijver en toewijding maakte hij zich zeer verdienstelijk tegenover het Genootschap. Deze groote geleerde heeft weinig in het licht gegeven. Geheel anders was het met onzen Frieschen bard, ús Waling-Om, wiens onvermoeide hand gedurende 70 jaar tal van letterkundige voortbrengselen over zijn geboorteland heeft uitgestrooid: gedichten, romans, blijspelen, vertellingen, waarin de Friesche aard en het Friesche volksleven teekenend zijn weergegeven, volgen elkaar in bonte rij op. Waling Dijkstra was een Fries met hart en ziel en schreef voor zijn volk, dat hem verstond. Ik zal niet trachten een beeld van zijn arbeid te geven: talrijke levensberichten zijn na zijn verscheiden in het licht verschenen, ik verwijs o. m. naar de studie, welke dr. Wumkes in de Vrije Fries, deel XXII, over hem schreef. Veel heeft Friesland aan hem te danken: ik noem hier slechts zijn meest bekend en uitstekend werk: Uit Friesland's Volksleven", dat eene rijke verzameling bevat van volksoverleveringen, vertellingen, gebruiken en begrippen, kinderspelen, spreekwijzen en een standaardwerk vormt voor den Frieschen folklore. Aan de Redactie van de Vrije Fries stond hij zijne: Friesche spreekwoorden en gezegden, welke niet in Frieslands Volksleven" voor-

3 3 komen", af. Een deel hiervan verscheen reeds in ons tijdschrift. Het is geen wonder, dat de nagedachtenis van dezen man door zijne landgenooten wordt geëerd en binnenkort zal een gedenkteeken, te Leeuwarden opgericht, getuigen van de hulde, door het Friesche volk aan hem gebracht. De herinnering aan nog een ander Friesch kunstenaar, die zich in wijder kring beroemd heeft gemaakt, is dit jaar door een gedenkplaat vereeuwigd. Doch deze hulde kwam niet uit het Friesche hart. Laurens Alma Tadema, hoewel uit een Friesch geslacht, in Friesland geboren, koos zich een nieuw vaderland en van Engelsche zijde heeft men dan ook de nagedachtenis van dezen talentvollen schilder geëerd door het aanbrengen van een bronzen gedenkplaat in den voorgevel van zijn geboortehuis te Dronrijp. Deze plaat, vervaardigd door den Engelschen beeldhouwer sir George Frampton, is in eigendom aan het Friesch Genootschap overgedragen, dat de zorg daarvoor op zich heeft genomen. Omtrent enkele der meest belangrijke verrichtingen van het Genootschap in het afgeloopen jaar deel ik U thans het volgende mede: Den 18en October 1913 is in het museumgebouw de jaaiiijksche algemeene vergadering gehouden onder het voorzitterschap van Mr. W. J. van Weideren baron Rengers. Mede namens den heer N. Ottema bracht Mr. A. Burger verslag uit aangaande het beheer van den penningmeester, den heer H. Beucker Andreae, die, met dankzegging voor zijn nauwkeurig beheer werd gedechargeerd. De begrooting voor het volgend jaar werd toegelicht en goedgekeurd. Hierop had de verkiezing van drie bestuursleden plaats: de aftredende leden Mr. W. J. van Weideren baron Rengers, Mr. R. A. Fockema en de heer H. Beucker Andreae werden herkozen en namen hunne benoeming aan. Een voorstel tot wetswijziging werd bijna onveranderd aangenomen. Ten slotte wees dr. G. A. Wumkes

4 4 op de waarde van 's Hofs Crimineele Sententieboeken, waarvan hij den inhoud schetste als een rijke bron voor de geschiedenis van Friesland en deed Mr. P. C. J. A. Boeles eene mededeeling over de Karolingische muntvondsten in onze provincie, welke tot aller leedwezen door het late uur zeer bekort moest worden. Om dezelfde reden zag de heer C. Broekema van zijn voornemen af om de afdeeling' voor landbouwgeschiedenis van het Friesch Museum toe te lichten. ïn den aanvang van het Genootschapsjaar deelde de Conservator mede, dat vermeerdering van werkzaamheden hem noopten zijne functie van bibliothecaris van de boekerij van het Genootschap met 1 Januari 1914 neer te leggen. Tot nog toe is deze onvervuld gebleven. In het afgeloopen jaar zijn er drie winteravond-bijeenkomsten gehouden. Het eerst trad daarbij als spreker op dr. J. H. T. Kohlbrugge, hoogleeraar te Utrecht, die eene zeer belangrijke voordracht hield over: De Mensch der IJsperiode. Het quartaire tijdvak, dat van het dilivium, bevat vier ijsperioden en drie daartusschen gelegen warmteperioden. De geheele duur van het dilivium strekt zich uit over tienduizenden van jaren, doch de opeenvolging der koude en warme perioden is zeer grillig en onregelmatig geweest, zoodat het niet is uit te maken, hoe lang elke periode geduurd heeft. De oudste overblijfselen van den mensch zijn afkomstig uit de tweede warme tusschenperiode: de bouw van de kaak kenmerkt zich daarbij door het ontbreken van de kin. Daarna vindt men op nieuw sporen van het menschelijk bestaan in de derde warme tusschenperiode, toen de mensch vnl. aan de rivieren gewoond moet hebben, terwijl hij in de vierde ijsperiode tot holbewoner werd. In dezen tijd begroef hij reeds zijne dooden en legde daarbij de werktuigen neer, welke de overledene had gebruikt. In de laatste warmteperiode vóór het alluvium volgt er een type van den mensch, dat volkomen met het tegenwoordige overeenstemt. In eene grot aan de Riveira zijn menschelijke overblijfselen uit

5 5 verschillende tijden gevonden. Men trof daarbij voorwerpen aan, welke van toenemende kunstbedrevenheid getuigen en vond daarin zelfs wandschilderingen van dieren, waarop gejaagd werd. Met het geslacht, dat ze had voortgebracht, ging deze kunst te niet en de volgende geslachten, die op dezelfde plaats terugkeerden, moesten zich eene nieuwe beschaving verwerven, zonder iets van hunne voorgangers af te weten. Daarna schetste Dr. G. A. Wumkes, predikant te Sneek, eerst eene periode uit het leven van Jan van Dijk Mellezoon, een boerenzoon uit Tzum, die gestaald door zijn geloofsijver en begaafd met wilskracht en bekwaamheid, tot predikant bij de Afgescheiden Gemeente te Doetichem werd beroepen en daar drie honderd jonge mannen tot het predikambt in de Ned. Herv. Kerk hielp opleiden; en gaf daarna een beeld van den vriendenkring van Worp van Peyma, voordat deze in 1850 naar Noord-Amerika vertrok. (Zie Vrije Fries, deel XXII, blz ) Eindelijk deed prof. dr. J. Huizinga uit Groningen eenige meedeelingen over de ontwikkelingsgeschiedenis van het burgerlijk costuum van den man uit vroeger eeuwen, welke geestig werden toegelicht door krijtteekeningen op het bord. Het Genootschap gaf dit jaar het XXII" deel van de Vrije Fries uit, waarin ook het vijfentachtigste verslag van de handelingen van het Genootschap is verschenen. De redactie van dit tijdschrift wordt gevormd door de bestuursleden Mr. P. C. J. A. Boeles, Dr. G. A. Wumkes en Mejuffrouw R. Visscher. Naar aanleiding van eene vraag van den heer G. J. Veenstra schonk het Bestuur zijn aandacht aan het behoud van den toren van Schillaard, terwijl het ook eene poging aanwendde om het huis de Messingklopper" te IJlst voor afbraak te bewaren. Op het prentenkabinet werden behalve de reeds in het vorig verslag genoemde werken, welke betrekking hebben op de Fransche overheersching en onze bevrijding

6 6 in 1813 teekeningen van Nederlandsche meesters uit de 17e en 18e eeuw tentoongesteld. Ik kan niet nalaten hierbij nog mee te deelen, dat het Genootschap, bij den aankoop van eenige hoogst zeldzame penningen uit de collectie Wigersma, de warme belangstelling. en zeer gewaardeerde medewerking van enkele zijner leden mocht ondervinden. In het geheel werd het Museum dit jaar bezocht door 5800 betalende en niet betalende personen, totaal bezoekers. Op 1 October 1914 bedroeg het aantal Gewone leden 571. Buitengewone leden 42. Eerelid 1. Donatrices 7. Van de buitengewone leden stierven dit jaar Waling Dijkstra en dr. Heinrich Carsten, uit Holstein; van de gewone leden bedankten er 22 en ontvielen er 12 door den dood. *) De ontvangsten beliepen dit jaar... De uitgaven... zoodat er op den gewonen dienst een nadee lig slot is van ƒ «f 1O De schuldenlast: a. Hypothecaire enz... f 22OOO. b. Obligatie-leening O5OO. /325OO. Het Bouwfonds of Bisschopfonds bedroeg op 1 Juli 1914 f ; het van Eysingafonds f R. VISSCHER, Secretaresse. *} In de algemeene vergadering van 17 October 1914 zijn 16 nieuwe leden toegetreden, zoodat het aantal gewone leden thans 587 bedraagt.

7 Verslag van den Conservator van het Friesch Museum, over het jaar Het afgeloopen jaar was voor de verzamelingen en voor de belangen die het museum behartigt uitermate belangrijk. De terpen. Het verzamelen van terpoudheden werd wederom met kracht voortgezet. Op bijkans alle terpen bleken de eigenaren en terpbazen het museum goedgezind te zijn. Met bizondere ingenomenheid vermelden wij dat enkele verkoopers van terpen in de koopvoorwaarden de bepaling lieten opnemen dat de kooper verplicht zoude zijn de bij het afgraven der terp voor den dag komende oudheden aan het Friesch Museum af te staan tegen eene door het museum vast te stellen vergoeding. Voorheen placht de verkooper zich den eigendom der te vinden oudheden te reserveeren, zonder dat hij moeite deed om door het toekennen van vergoedingen de terpbazen en arbeiders aan te moedigen om deze bepaling na te leven. Het gevolg was soms dat de arbeiders de voorwerpen, b.v. vaatwerk, liever vernielden, dan dat zij gratis moeite deden om de oudheden te redden. De nieuwe bepaling werkt in alle opzichten beter. Het zou te ver voeren om onze aanwinsten uit de terpen gedetailleerd na te gaan. Slechts wijs ik op een in de terp te Almenum ontgraven, beschadigd fragment van een beenen voorwerp waarop zoogenaamde magische of toover-runenteekens zijn ingekrast. De teekens zijn hier zonder zinsverband naast elkaar gezet. Sommige teekens staan op den kop. Het voorwerp heeft veel overeenkomst met een bekende Zweedsche vondst, de zoogenaamde Slang van Lindholm", die eveneens van been vervaardigd is, hetzelfde model heeft en ook slechts magische runen vertoont.

8 8 Een tweede, niet minder interessante vondst is eveneens van schriftkundigen aard. Een houten schrijftafeltje uit den Rotneinschen tijd, aan beide zijden nog bedekt met sporen van zwarte schrijfwas en overblijfselen van Romeinsch cursiefschrift. Een aardige illustratie van de cultuur der terpen in de eerste eeuwen onzer jaartelling. Dat er meer dergelijke tafeltjes in gebruik geweest moeten zijn bewijst een beenen stilus of schrijfstift, die reeds vroeger gevonden werd in een terp te Hijum. Soortgelijke wastafeltjes bevinden zich o. a. in het museum te Mainz. Onze vondst is waarschijnlijk de eerste van dien aard in ons land. De kennis van de zoo interessante terpencultuur is in den laatsten tijd weer aanzienlijk verrijkt door de uitnemende dissertatie van Dr. A. E. van Giffen, getiteld: Die Fauna der Wurteri'. Hoewel in hoofdzaak gewijd aan bestudeering der resten van dieren in de terpen, geeft het begin van dit proefschrift hoogst belangrijke beschouwingen over het in de terpen gevonden vaatwerk; over de structuur der terpen en de daarmede samenhangende geologische kwesties. Door van Giffen raken wij nu ook beter bekend met de oudheden der Groninger terpen. Een genoegen is het te kunnen constateeren dat Dr. van Giffen herhaaldelijk met waardeering gewag maakt van hetgeen vanwege het Friesch Museum gedaan is aan wetenschappelijke bestudeering der terpvondsten. De verzameling Bisschop. In het begin van November 1913 ontving onze voorzitter van Mevrouw de weduwe Bisschop Swift te Scheveningen de heuglijke mededeeling dat zij bereid was om ook het tweede gedeelte van de door haar aan de Provincie Friesland ten geschenke gegeven kunstschatten, die nog in haar bezit gebleven waren, aan het Friesch Museum, als gemachtigde van de Provincie, over te dragen. Nadat namens onze museum-commissie door den heer Buma en mij deze zaak te Scheveningen met mevrouw Bisschop nader besproken was, kon in Mei met het transport van den kostbaren inventaris van villa

9 9 Frisia een aanvang gemaakt worden. Niet minder dan drie groote tapissières waren benoodigd om deze aanwinsten, een museum in een museum, te bergen. Nadat alles tijdelijk opgeborgen was in onze groote zaal voor moderne schilderijen, kon het bestuur aan de schenkster en aan het Provinciaal Bestuur berichten dat alle voorwerpen in den besten staat waren overgekomen. Juist met de Pinksterdagen was de laatste wagen ontpakt en nu eerst kon met kracht begonnen worden aan het veel zorg vereischende werk om de voor de plaatsing dezer verzamelingen bestemde lokaliteit te ontruimen, te verbouwen en verder gereed te maken. Uit den aard der zaak kan vóór de openstelling der nieuwe zalen thans niet nader op de groote beteekenis van deze uitbreiding van ons museum worden ingegaan, behalve de vermelding dat het atelier van Christoffel Bisschop en de eetkamer uit villa Frisia, met fraaie beschotten en stillevens, gereconstrueerd worden. De afdeeling voor het ouderwetsche boerenbedrijf. In het laatste gedrukte verslag is door mij reeds iets gezegd over deze toekomstige afdeeling. In het voorjaar is door het museum aangekocht een karnmolen, die werd aangetroffen in eene boerderij van het St. Anthony-gasthuis, in de nabijheid van Leeuwarden. Deze molen werd, vóór de verwijdering, ter plaatse gefotografeerd. Een schilderachtige kiek, die eene goede voorstelling geeft. Door de komst van de Bisschop verzamelingen moest het afwerken van de boeren-afdeeling voorloopig stop gezet worden. Andere aanwinsten. Het museum werd verrijkt met eenig porselein en oud-friesch zilver door Mevr. Corbelijn-Battaerd-Huber te Groenlo, overeenkomstig het verlangen van wijlen den heer Battaerd aan het museum ten geschenke gegeven. Onze reeds belangrijke verzameling' van oud- Friesch zilver werd door deze schenking zeer aangevuld. Fraai en interessant is vooral de Walta-kroes van het jaar 1505 en voorts de verschillende gebruiksvoorwerpen als kandelaars, tabakspot enz. van Leeuwarder meesters uit

10 10 de 18de eeuw, waarvan wij nog maar weinig bezaten. Vermelding dient ook het gouden horloge, vervaardigd door Steven Hoogendijk te Rotterdam. Op nieuw geïnventariseerd werden de in de terpen gevonden munten, een werk dat nog niet geheel is afgeloopen behalve wat de Carolingische munten en muntvondsten betreft. Wetenschappelijk gebruik der verzamelingen. Pastoor Ligtenberg te Woerden, die in het Bulletin van den Oudheidkundigen Bond zulk een aardig stuk heeft geschreven over de grafmonumenten van Breda, was herhaaldelijk met ons bestuur in correspondentie betreffende de oud-friesche grafzerken, waarvan wij een schat van teekeningen bezitten. Prof. Vogelsang en Freule de Jonge bestudeerden de verzameling van meubelen en lieten een groot aantal daarvan fotografeeren voor eene publicatie over Nederlandsche meubelkunst. Mej. de Man, de bekende penningkundige te Middelburg bezichtigde de in terpen gevonden munten. Mej. Canter Cremers te Groningen nam afdrukken van merken op Friesch zilver ten behoeve van een door den heer E. Voet te Haarlem voorgenomen publicatie. Een Londenaar, de heer Baker, bestudeerde met den heer Driessen uit Leiden onze interessante verzameling van Hindelooper kleedingstoffen, die gelijk bekend voor een groot deel vervaardigd zijn in Koromandel in het tegenwoordige Britsch-Indië, vanwaar de O.-lndische Compagnie ze naar ons land importeerde. Tal van stukken werden uitgezocht om gereproduceerd te worden in een door den heer Baker op onbekrompen schaal uit te geven publicatie met zeer kostbare gekleurde platen. x ) Aan den ingenieur Jünger te Vedbeck in Denemarken werden inlichtingen verstrekt betreffende de eigenaardige inrichting der Hindelooper schouwen. ] ) Door de tijdsomstandigheden schijnen de voorbereidende werkzaamheden geschorst te zijn.

11 11 Fraaie afbeeldingen van onze Hindelooper kamers verschenen in de speciale uitgave van The Studio", getiteld Old houses in Holland". Wij kunnen, naar het mij voorkomt, resumeerende ons verslag besluiten met de opmerking dat het Friesch Museum in het afgeloopen Genootschapsjaar in beteekenis en bekendheid aanzienlijk is vooruitgegaan. De Conservator, Mr. P. C. J. A. BOELES.

12 DE VOORNAAMSTE AANWINSTEN VAN HET FRIESCH MUSEUM, Januari 1914 Januari I, Opgegraven voorwerpen, meerendeels uit terpen in de provincie Friesland en uit de periode vóór 1000 n. C. Achlum, Boltaterp. Diverse vóór-karolingische en Karolingische Friesche potten. XXVII1Ä. Bllja, Sytsmaterp onder (no. 105). Diverse groote Friesche potten. XX. Cornjum, terp waar de kerk op staat. Vijf schedels van menschen waarvan een is gevonden dicht bij den weg in het hooge gedeelte der terp en wel zeer diep, in de blauwe klei. IJzeren spa of ploegijzer, in den vorm van een gelijkzijdigen driehoek, met een der punten naar beneden. Van boven is de driehoek verlengd met een aan twee zijden omgebogen stuk, waarin een steel van hout kan bevestigd worden. Breed 0.22 M. Gevonden op eene diepte van ongeveer 4 M. Twee scherven van 4e eeuwsch sigillata. Fragmenten van Saksisch en Merovingisch vaatwerk (geïmporteerd). Cl. Ferwerd, Burmaniaterp. Diverse oudheden waaronder een groote, armbandvormige mantelspeld met doorn, van brons. De beide uiteinden van den niet gesloten ring hebben den vorm van dierekoppen. Germaansch werk uit den Romeinschen keizertijd of iets later. Diam. 7.5 cm. Lengte van den doorn 9 cm. Bronzen fibula zoogenaamde eingliederige Armbrustfibel mit breitem Fusz". Variant van Almgren no. 14. Lang 4.5 cm. De naald ontbreekt. Deze soort

13 13 behoort thuis in de Elbestreken. eeuw n. C. Omstreeks 2e Fragmenten van 2e en 3e eeuwsch sigillata en een bijkans complete kom van het allerlaatste sigillata, waarvan de onderste helft met een radje versierd is (4e eeuw of eind 3e). Hoog 9.2 cm. Grootste breedte 17.7 cm. Verder kammen enz. XXVIIc. Ferwerd, Kloosterterp. Ruw bekapt blok hout dat als doopvont dienst gedaan kan hebben. Het bovenstuk is rond, met een doorsnede van 0.35 M. en voorzien van eene uitholling, die o.l8 M. in doorsn. en 0.25 diep is. Het onderstuk is bekapt tot een voet. Totaal hoog 0.62 M. Vgl. het bekende houten doopvont uit de Haskerveenpolder, no. 660 van den catalogus van het Friesch Museum (1899). Volgens mededeeling van den heer J. P. Wiersnia is het voorwerp gevonden in een put die ongeveer 100 M. van het hoogste punt der terp verwijderd en niet met hout bekleed was. De doorsnede van de put bedroeg ruim 1 M. en het voorwerp bevond zich l'/s M. diep in de put. Andere voorwerpen zaten er niet in en de terp was ter plaatse omstreeks 4 M. boven het niveau van iifgraving verheven. In de nabijheid der put doch veel hooger in de terp werd een inenschengeraamte ontgraven, waar niets bij gevonden is. De overige aanwinsten van deze afdeeling zullen in het volgende jaarverslag vermeld worden. II. Voorwerpen uit de periode nà 1000 n. C.*) Zilversmids werk. Nos Gladde zilveren kroes. Om den buitenrand is gegraveerd : MARIA ANNA I. H. S. PIER BOSU EN BAUCK WINIA. ANNO XV ENDE V. *) De in de inleiding vermelde verzameling Bisschop zal afzonderlijk beschreven worden in een gids voor die afdeeling.

14 14 Ter halver hoogte is een ramsfiguur gegra- A veerd met de inscriptie: Dit is bosum ram. Hoog 20.5 cm., wijd 15 cm. Pier Bosum is Pier Walta van Bozum, zijn grafzerk ligt in de kerk te Bozum. Zie de afb. in de»friesche Oudheden". Afgebeeld door mij in: Antiek Ned. Goud- en Zilversmidswerk. Uitgave van het Friesch Genootschap, no /1 Twee gedreven zilveren kandelaars in rococostijl. Merken: Leeuwarden Friesland en onduidelijk meesterteeken. Afgebeeld alsvoren no Zilveren tabakspot met deksel. Louis XVI. Merken : Leeuwarden, Friesland. L. O. (L. Oling, meester in 1779). Jaarletter O Gecanneleerd zilveren theebusje. Louis XIV. Merken: Friesland Leeuwarden A. A. (Andele Andeles, meester in 1709). Jaarletter T Zilveren tabakscomfoor. Laat Louis XIV. Merken : Leeuwarden T en E en een boompje (F. de Ringh? 1722) Gouden horloge met dito fraai gedreven kast (Louis XV) en nog een glazen kast met geëmailleerden rand. Het uurwerk is aan den achterkant gemerkt: Steven Hoogendijk, Rotterdam. Zie over dezen bekende uurwerkmaker het Nieuw Biografisch Woordenboek, I. Hij werd te Rotterdam geb. den 1 April 1698 en overleed aldaar den 4 Juli 1788, na te hebben gesticht het Bataafsch Genootschap der proefondervindelijke wijsbegeerte, dat nog bestaat. Het museum bezit een dito horloge uit de verzameling Ypeij, gemerkt Feddv Andeles, Rotterdam Zeventien stuks étagère zilver of kinderspeel goed, waaronder een meisje op een schommel en een keteltje op stander, blijkens de keuren: Amsterdam F en een gekroonde hoorn en Amsterdam E ongekroonde hoorn, omstreeks 4>

15 No. 1506a vervaardigd door den Amsterdamschen zilversmid Arnoldus van Geffe ( ), die veel speelgoed vervaardigde. Zie Voet, Merken v. Amsterdamsche Goud- en Zilversmeden no. 251 en blz No geschenken van Mevrouw E. Corbelijn Battaerd Huber te Groenlo. Porselein en aardewerk. Verzameling porselein, waaronder een zeer fraai Japansch stel van drie potten en twee vazen. Geschenken van Mevrouw Corbelijn Battaerd Huber te Groenlo Kleine schel van zilver om onderaan een collectezak te hangen. Hierop gegraveerd: Jr. Tialling Homme van Camstra Grietman over Ydaerderadee/ 1707 en het wapen van Camstra. Afkomstig' uit de kerk te Grouw Alsvoren met inscriptie: Uit liefde voor de armen door K. J. Andriese en M. Siebrens echtelieden. Grouw Anno Nos geschenk van heeren Kerkvoogden te Grouw. III. Aanwinsten van het munt- en penningkabinet. Munten in Friesland gevonden. A 1302 Lodewijk de Vrome ( ). Vz. + HLVD0VV1CVS IMP. Kruis met vier punten. Kz. + XFSSTIANR R E h 1 G! 0. Vierzuilige tempel. Afkomstig uit de in Juli 1852 in een terp bij Achlum ontgraven zeer belangrijke vondst van omstreeks 498 deniers, waarvan het museum slechts één enkel exempl., overeenkomende met de thans beschreven munt (Inv. no. 516) in bezit kreeg. Geschenk van Mej. C. J. A. Boe/es te Groningen.

16 Navolging van een denier van Otto 1 als keizer ( ). Vz. + 0 T T P A G. Kz. verbasterde plaatsnaam in twee regels. Deze munt is van hetzelfde type als een door Dannenberg, Die Deutschen Münzen der Sächsischen und Fränkischen Kaizerzeit. Berlin 1876, Taf. 52 no gepubliceerde munt, hoewel er verschil is in de spelling van den plaatsnaam. 1300/1 Alsvoren twee stuks, varianten. Deze drie merkwaardige denariën zijn omstreeks 1904 gevonden in een terp te Lyons. Zie 76e verslag v. h. Fr. Gen., blz. 55, waar Wigersma melding maakt van het vinden. Hij schrijft ze, zonder nadere motiveeringen, m. i. ten onrechte, toe aan Otto III. Geschenk van Dr. E. H. Sikkes te Leeuwarden. 1303,9 Lodewijk van Navarre, graaf van Vlaanderen ( ). Zeven leeuwen grooten. Serrure, Traite, III, p. 1090, sub 5. In 1914 ontgraven in de terp te Lichtaard Kampen, omstreeks 2e helft der 15e eeuw. Dubbele (?) groot. v. d. Chijs pi. XV, 10 en blz Gevonden in de Schrans bij Leeuwarden Oost-Friesland Edzard II en Johan. Zilveren munt. Gevonden te Leeuwarden. Geschenk van den heer H. de Jong, arts te Leeuwarden. Diversen. 1294/5 Eenige kunstmedailles door Begeer, Lecroart en Jeltsema, uitgegeven door de Vrienden van de medaille" Twee-kronen-stuk van Noorwegen, geslagen ter herinnering aan het eeuwfeest Geschenk van Mr. D. van Weideren baron Rengers te Leeuwarden.