'Hij zal vrede zijn' - 'toorn en gramschap' - In Micha klinken al het ware twee stemmen samen, als de twee stemmen van Advent.

Transcriptie

1 Zondag 4de advent, Micha 5:1-8/ 6:1-5 Lukas 1: Ds. Werner Pieterse Gemeente van de HEER, 'Hij zal vrede zijn' - 'toorn en gramschap' - In Micha klinken al het ware twee stemmen samen, als de twee stemmen van Advent. Het duister, dat is toch vaak zoveel gemakkelijker te verwoorden, te zien te benoemen, bange mensen als we zijn, wijzen we snel op het donker - zoveel vragen, over dood, oorlog, waar is God - zoveel misbruik van geloof en God - de oude vraag in de woestijn keert steeds terug: bent u in ons midden of - Iedere tijd heeft nieuwe namen voor de duisternis, maar de dood is dezelfde onderdrukking en hemelschrijnende taferelen zijn pijnlijk tijdloos - wat zijn dit toch voor tijden, roept iedere generatie opnieuw. Daar tegenover - de stem van het nieuwe begin als een visioen- het huis van brood Bethlehem - er zal een heerser opstaan, opnieuw, uit een oude oorsprong, 'daden van eeuwigheid' zou je kunnen vertalen. Het oude profetische refrein waarin wij de roep van kerst herkennen, maar in de dagen van Micha de bevrijding uit Egypte, ballingschap - het is een restje van de belofte, als het restje in ballingschap, als het restant van Isai's zonen die koning wordt. Dat zal een nieuw begin zijn. Uit kwetsbaarheid geboren - tegenover de macht. Eeuwen na Micha zingt Zacharia zijn lied, een lofzang als een profetie. Voor vroege gemeentes, die lijden onder de onvruchtbaarheid van de belofte - tegen de schraalheid in - als hoop klein en kwetsbaar nog - begint te dagen - Eeuwen later zingen wij opnieuw, vorige week Maria, deze week Zacharia, vanavond en morgen de engelen. Wij hebben in het licht van kerst de teksten versuikerd, verzoet, soms

2 zelf met verkleinwoordjes, kindje - maar net als Micha is het een lied aan de rand van de leegte. Een geboorte in de nacht nog - Hij zal vrede zijn - Micha roept wie al te snel de lofzang wil aanheffen ook tot de orde. Daarom die andere stem, van macht, geweld, dood, oordeel - sommigen zeggen dat het boekje MIcha een samenstel is van verschillende profeten tradities, zoals je optimisme hebt en pessimisme. Anderen vergelijken het met een overvol gedicht vol van beelden in een overvolle tijd. Als een tirade absurd gedicht, openbaring vallen de beelden over elkaar heen. Dat komt toch dichter bij het leven zelf - waar donker en licht zo over elkaar heen kunnen vallen, door elkaar heen, naast elkaar. En God? Zonder de woede, zou God dan God nog zijn? Een ding is zeker - dit is geen goedkope troost - lofzang komt uit de diepte - een leven lang onvruchtbaarheid - een hele zwangerschap zwijgen diep verlangen naar het en toch - wetend van de wereld die zo uitziet naar vrede, van de machteloosheid van het woord en geloof - Dat hele vermoeide onvruchtbare leven, de somberte, het niet-geloof; het vergeefse, de angst - of veel grootser als Micha - Assur; Nimrod, beelden voor het grootse geweld van de tijd. - 'Hij zal vrede zijn'? Machteloos verlangen is het. Zal Hij, die belofte, dat restje van het volk, dit kind, wel opkunnen tegen het leven zo vol van geweld, eisen, vragen, krachten? In ieder geval is het voor de profeet geen kracht die buiten ons om gaat - we zijn er helemaal in betrokken, en zo begint het zesde hoofdstuk: * Hoor wat de Heer zegt - hij klaagt je aan, Hij voert een geding, als in een rechtszaak. Sta maar op met al je vragen, stel ze maar - ik ben er. Sta op, de lezer, wij dus worden als het ware in de verantwoordelijkheid gesteld. Klagen over God of het leven is zo gemakkelijk, zomaar roepen: kijk toch wat hij toelaat wat er gebeurt - het zal in de dagen van Micha niet anders zijn geweest dan nu. Sta op, zegt de profeet - we gaan het aan, het geding! Profetie dat zijn geen beelden om te ondergaan maar om het aan te gaan - Het woordje geding herinnert aan het boek Job - klacht op klacht stapelt Job vanwege zijn lijden - Job voert een soort rechtsgeding met God - zijn wanhopige vraag kalkt hij tegen een zwijgende hemel - als een aanklager, tegenover een zwijgende aangeklaagde - waarom, al dit kwaad? Eenzelfde geding voert Micha op - maar nu is het andersom - God begint vragend: wat heb ik jou gedaan? Ik heb je weggeleid en bevrijd - ben je dat vergeten. Goed was het

3 begin... Ben je vergeten, mijn volk wat Balak besloot de koning van Moab en wat Bileam, de zoon van Beor hem antwoordde? Ja dat zijn we vast vergeten... toch...? Micha brengt de gemeente in het Bijbelboek Numeri, het boek van de woestijntocht, 22. Daar probeert Balak de koning van Moab, (het volk dat walgde van Israël) Bileam - te verleiden om namens de HEER het volk te vervloeken. Maar keer op keer kan Bileam slechts zegen uitspreken, want de HEER kan het volk alleen zegenen, tot wanhoop van de koning van Moab die op vernietiging uit is. Zo wordt het volk van belofte bewaard. Ben je vergeten wat er gebeurde tussen Sittim & Gilgal? Ook maar even nagezocht: beslissende plaatsen: Sittim aan de ene zijde van de Jordaan, Gilgal aan de andere zijde. Je bent droogvoets het water doorgetrokken - land van belofte ingegaan om daar, in Gilgal Pasen te vieren. Een vreemde aanklacht, vreemd rechtsgeding, - niet het kwaad wordt verweten, maar het vergeten van het goede. Het verwaarlozen van de belofte... Dat is de klacht van de HEER tot zijn volk, tot Israel, tot de gemeente in haar spoor: het goede ben je vergeten en dan zul je niet goed kunnen doen. Je zegen heb je verwaarloosd. O dat weet je vast wel, en zo schiet de gemeente in het patroon dat alle godsdiensten delen van Micha via Zacharia tot nu toe: de mens heeft gefaald en God vraagt genoegdoening, dus gaan we maar offeren om in het reine te komen. Nu wordt de profetie ironie - Wat kunnen we God eens aanreiken? Hij is immers een altijd vragende vader, nooit tevreden: En daar komen ze, de overtreffende trap van Micha is spottend bedoeld: eerst eenjarige stieren - een jaar lang gevet mest en nu kunnen ze dan eindelijk nageslacht produceren, hop op de brandstapel, God ziet wel dat het ons wat kost - ons geloof, dat hij ons wat waard is, en daar gaan duizenden rammen, olie in tienduizenden beken, zo bespot Micha de tempeldienst, offeren maar jongens - tot het ergste het ondenkbare: het kinderoffer - zo loopt godsdienst uit de hand - het teken van mijn toekomst offer ik God... Verbijsterend actueel, zonen die zich opofferen...godsdienst die de toekomst vernietigt.

4 Dan Micha weer - in de rechtszaak - wat dan wel: Jij mens is gezegd wat goed is. Genesis, steeds weer Genesis, daar begint iedere profetie, gemeente, steeds opnieuw: in den beginne, jij mens, goed ben je om je heen het goede, zo zul je leven, omringt van het goede - Dan weet je toch wat de HEER, van jou en je naaste verlangt En ineens zijn we van de hemelbestormende beelden, de tweespraak de grootse godsdiensten en de grootse idealen - bij het kleine leven. Jij en je naaste. Er zijn maar drie dingen die je te doen staan: Recht doen: dat is geen groots ideaal, maar het eenvoudige, medemenselijke: jezelf en de ander het goede niet onthouden en het tekort delen. Waarheid zoeken, in de herinnering aan het gezamenlijk tegoed. Recht doen is dus zeggen wat is en niet is. Steeds opnieuw zoeken - hoe doe ik de ander en mijzelf recht - en het tweede, even eenvoudig het woord, even veelkleurig de werkelijkheid die erbij hoort: Trouw betrachten of solidair zijn, zo je wilt, naaste blijven,maar wel zonder jezelf te verliezen. Dit is dus de profetische roep: medemens zijn, in alle eerlijkheid, zonder te vervallen in beelden, in waarheden, in je eigen pijn en tekort of het hoge verre ideaal wat je ontslaat van verantwoordelijkheid. Naaste zijn tot de ander omdat je ieder naaste bent tot deze God. En zo komt God als derde, laatste, als en voltooiing van de eerdere twee: nederig de weg gaan van je God -. Wandelen met je God is een knipoog naar Abraham en Noach, waarvan dat gezegd is. Het is tevens een belofte: je zult niet alleen gaan, maar met je naaste, en dat is voor alles: deze God die jou tot naaste is. In je woestijn tocht, in de geboorte van de nieuwe mens - Het woedende en liefelijke gedicht, al die tonen van profetie, die de hele geschiedenis lijken te willen vangen, komen terug op de oude woorden - Vergeet dat toch niet, roept Micha bij tijden woedend, soms als liefelijk vergezicht: Het goede is je gegeven, een God die je zegent vanaf den beginne Die God is je vertelt staat er letterlijk. Zoals uit de oude priester zijn vrouw de koning wordt geboren, zo opnieuw beginnen de oude woorden te leven. Daarom zingt Zacharias van nieuw begin uit een lang verleden opnieuw geboren - in een lang onvruchtbaar bestaan - zo zingen wij het oude lied in

5 donkere dagen opnieuw, met elkaar tot de generatie die komt, er al is omwille van de generatie die komt. Uitziend naar het feest van geboorte - naar Hem die onze vrede is. Amen.