Vergelijking van Jodenvervolging in Frankrijk, België en Nederland, : overeenkomsten, verschillen, oorzaken Griffioen, J.W.; Zeller, R.

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Vergelijking van Jodenvervolging in Frankrijk, België en Nederland, : overeenkomsten, verschillen, oorzaken Griffioen, J.W.; Zeller, R. Link to publication Citation for published version (APA): Griffioen, J. W., & Zeller, R. (2008). Vergelijking van Jodenvervolging in Frankrijk, België en Nederland, : overeenkomsten, verschillen, oorzaken General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 18 Dec 2018

2 Inhoudsopgave iv 1. Inleiding (1) 1.1 Betekenis van vergelijkend onderzoek naar de jodenvervolging in Frankrijk, België en Nederland ; centrale vraagstelling (1) 1.2 Historiografie over tweede wereldoorlog en jodenvervolging in de drie landen (4) Frankrijk (4) België (20) Nederland (26) Vergelijkende samenvatting (37) 1.3 Verklaringen van verschillen in aantal slachtoffers tussen West-Europese landen in eerder onderzoek (38) Visies (38) Vergelijking en confrontatie (56) Conclusie (59) 1.4 Werkwijze (60) Vergelijkbaarheid van de drie landen (61) Vergelijkingstype (64) Ordeningsprincipes (69) 2. Uitgangssituatie, mei-juni 1940 (73) 2.1 Bezettingsconcepties en -bestuur (73) 2.2 Ideologie van de Endlösung der Judenfrage, (76) 2.3 Vestiging van bezettingsregimes in Frankrijk, België en Nederland (82) Militärverwaltung versus Zivilverwaltung in West-Europa (82) Militair bestuur in Frankrijk (85) Militair bestuur in België (90) Reichskommissariat in Nederland (92) Vergelijkend overzicht (96) 2.4 Omgeving (99) Achtergrond en ontstaan van het Vichy-regime in Frankrijk (99) Politieke voorgeschiedenis en Frans antisemitisme vóór juni 1940 (99) Ontstaan en aard van de Vichy-regering (117) Positie van autochtoon bestuur in België (124) Positie van autochtoon bestuur in Nederland (131) Vergelijkend overzicht (138) 2.5 Joodse bevolkingsgroepen vóór en bij begin van de bezetting (140) Franse joden, joodse immigranten en vluchtelingen (140) Belgische joden, joodse immigranten en vluchtelingen (151) Nederlandse joden, joodse immigranten en vluchtelingen (156) Vergelijkend overzicht (162) 3. Anti-joodse politiek, (166) 3.1 Bezetters (166) Frankrijk (168) Militair bestuur, ambassade, Sipo-SD (168) Toenemende initiatieven van Sipo-SD (171) Achtergrond sleutelfiguren SS (182) België (185) Militair bestuur (185) Toenemende activiteiten van Sipo-SD (190) Achtergrond sleutelfiguren SS (195) Nederland (197) Reichskommissar, Generalkommissare en SS (197) Toenemende activiteiten van SS (207) Achtergrond sleutelfiguren SS (219) Vergelijkend overzicht (224)

3 3.2 Omgeving (230) Frankrijk: algemene politieke verwikkelingen, anti-joodse politiek, maatschappelijke reacties (230) Vichy, buitenlandse en binnenlandse politiek (230) Anti-joodse politiek (237) Maatschappelijke reacties (267) België: autochtoon bestuur, maatschappelijke reacties (290) Nederland: autochtoon bestuur, maatschappelijke reacties (303) Vergelijkend overzicht (326) 3.3 Joodse bevolkingsgroepen (338) Frankrijk (338) Bezette zone, zomer 1940 tot voorjaar 1941 (338) Onbezette zone, zomer 1940 tot voorjaar 1941 (342) Bezette zone, voorjaar tot eind 1941 (344) Onbezette zone, voorjaar tot eind 1941 (348) Bezette zone, eind 1941 tot juni 1942 (351) Onbezette zone, eind 1941 tot juni 1942 (354) België (358) Zomer 1940 tot najaar 1941 (358) Najaar 1941 tot juli 1942 (362) Nederland (366) Zomer 1940 tot voorjaar 1941 (366) Voorjaar 1941 tot juli 1942 (370) Vergelijkend overzicht (376) 3.4 Vergelijkende samenvatting en conclusie (380) 4. Deportaties, onderduik, ontsnapping (391) 4.1 Centrale planning en organisatie van de deportaties, juni juli 1942 (391) 4.2 Bezetters (392) Frankrijk (393) Eerste fase: 5 juni 17 juli 1942 (393) Tweede fase: 18 juli 11 november 1942 (397) Derde fase: 12 november juni 1943 (400) Vierde fase: 11 juni augustus 1944 (406) België (413) Eerste fase: 25 juli 15 augustus 1942 (413) Tweede fase: 16 augustus 31 oktober 1942 (415) Derde fase: 1 november augustus 1943 (417) Vierde fase: 1 september 1943 augustus 1944 (420) Nederland (422) Eerste fase: 1 juli 31 augustus 1942 (423) Tweede fase: 1 september april 1943 (426) Derde fase: 1 mei 30 september 1943 (433) Vierde fase: 1 oktober september 1944 (435) Vergelijkend overzicht (437) 4.3 Omgeving (446) Frankrijk (446) Vichy-politiek en rol van politie (446) Maatschappelijke reacties, verzet, onderduikmogelijkheden (485) België (504) Autochtoon bestuur en rol van politie (504) Maatschappelijke reacties, verzet, onderduikmogelijkheden (519) Nederland (528) Autochtoon bestuur en rol van politie (528) Maatschappelijke reacties, verzet, onderduikmogelijkheden (549) Vergelijkend overzicht (558) v

4 vi 4.4 Joodse bevolkingsgroepen (567) Frankrijk (567) Bezette c.q. noordelijke zone, juni 1942 augustus 1944 (567) Onbezette c.q. zuidelijke zone, juli 1942 augustus 1944 (583) België (592) Nederland (598) Vergelijkend overzicht (607) 5. Samenvatting en conclusies (611) 5.1 Inleiding (611) 5.2 Uitgangssituatie, mei juni 1940 (611) 5.3 Anti-joodse politiek, (615) Zomer 1940 voorjaar 1941 (615) Voorjaar najaar 1941 (618) Najaar 1941 juni/juli 1942 (619) 5.4 Deportaties, onderduik, ontsnapping, (624) Uitgangssituatie, juni juli 1942 (624) Eerste deportatiefase, juli medio november 1942 (626) Tweede deportatiefase, medio november 1942 medio juni 1943 (634) Derde deportatiefase, juni 1943 september 1944 (644) 5.5 Vergelijkend overzicht van doorslaggevende factoren voor de procentuele verschillen tijdens de deportatiefasen en eindconclusies (651) 6. Bijlagen (653) 6.1 Oorzakelijke ketens van cruciale verschillen tijdens deportatiefase (654) 6.2 Vergelijkend chronologisch overzicht van anti-joodse wetgeving, verordeningen en maatregelen in de drie landen, (656) 6.3 Schema s betreffende bevelsverhoudingen (665) Duitse en Franse autoriteiten betrokken bij de deportaties uit Frankrijk, juli november 1942 (665) Bevelsverhoudingen in het Duitse bestuurs- en politieapparaat met betrekking tot de deportaties uit België (666) Bevelsverhoudingen in het Duitse bestuurs- en politieapparaat met betrekking tot de deportaties uit Nederland (667) 6.4 Chronologie van de deportatietreinen (668) Frankrijk, 23 maart 1942, 5 juni augustus 1944 (668) België, 4 augustus juli 1944 (670) Nederland, 14 juli september 1944 (671) 6.5 Aantallen gedeporteerden per land: bestemming, slachtoffers en overlevenden (674) Frankrijk (674) België (675) Nederland (676) 6.6 Vergelijkend overzicht van maandelijkse aantallen en percentages gedeporteerden in de drie fases met de maanden waarin de percentuele verschillen vooral ontstonden (677) 6.7 Vergelijkend overzicht lot van de joden in Frankrijk, België en Nederland (678) 6.8 Afkortingen (679) 6.9 Landkaarten (684) Frankrijk: bestuurlijke indeling in départements (684) Frankrijk: interneringskampen, (685) Frankrijk: splitsing in zones, (686) Werkkampen voor joden uit België in Noord-Frankrijk, 1942 (687) Werkkampen voor joden in Nederland, 1942 (688) 7. Bibliografie, bronnenpublicaties en geraadpleegde ongepubliceerde bronnen (689) 7.1 Algemene werken (689) 7.2 Theorie, (comparatieve) methodologie (704) 7.3 Nationale historiografieën: Frankrijk (708), België (720), Nederland (729) 7.4 Gepubliceerde bronnen en eigentijdse publicaties (745) 7.5 Geraadpleegde ongepubliceerde bronnen (749) Summary (752) Register van persoonsnamen (761)

5 Figuren en tabellen vii Figuur 1: De methode van overeenkomst (64) Figuur 2: De methode van verschil (65) Figuur 3: De Joint Method (65) Figuur 4: Ordeningsprincipes: periodisering, groepen, niveaus (70) Figuur 5: Ordeningsprincipes: vergelijkingskenmerken per periode en groep (71) Figuur 6: Vestiging van bezettingsregimes, 1940 (96) Figuur 7: Omgeving, uitgangssituatie, mei juni 1940 (138) Figuur 8: Joodse bevolkingsgroepen, vóór en bij begin van de bezetting (162) Figuur 9: Bezetters: Anti-joodse politiek en voorbereiding van deportaties, (224) Figuur 10a: Omgeving, eerste fase: zomer 1940 voorjaar 1941 (326) Figuur 10b: Omgeving, tweede fase: voorjaar najaar 1941 (332) Figuur 10c: Omgeving, derde fase: najaar 1941 zomer 1942 (336) Figuur 11: Joodse bevolkingsgroepen, (376) Figuur 12: Schema s I-VIII bij paragr. 3.4: Vergelijkende samenvatting en conclusie, (385) Figuur 13: Bezetters: Deportaties (437) Figuur 14: Vergelijkend overzicht van de deportaties op basis van gebruikte methoden (444) Figuur 15: Frankrijk: Overzicht van wanneer en op welke wijze joden in Duitse handen zijn gekomen; Franse overheidsinstanties en Franse reguliere politie vet gedrukt (483) Figuur 16: België: Overzicht van wanneer en op welke wijze joden in Duitse handen zijn gekomen; Belgische overheidsinstanties en Belgische reguliere politie vet gedrukt (518) Figuur 17: Nederland: Overzicht van wanneer en op welke wijze joden in Duitse handen zijn gekomen; Nederlandse overheidsinstanties en Nederlandse reguliere politie vet gedrukt (544) Figuur 18: Omgeving, (558) Figuur 19: Voornaamste joodse organisaties in Frankrijk, juni 1940 augustus 1944, per zone (590-91) Figuur 20: Joodse organisaties en bevolkingsgroepen, (607) In de Samenvatting en conclusies: Figuur 21: Uitgangssituatie 1940: overeenkomsten en verschillen, onderscheidende kenmerken (613) Figuur 22: Anti-joodse politiek tot juli 1942: overeenkomsten en verschillen (623) Figuur 23: Deportaties, onderduik, ontsnapping: eerste fase, juni medio november 1942 (629) Figuur 24a: Vergelijkende oorzakelijke verklaring, eerste deportatiefase: juni medio nov. 1942: Frankrijk Nederland (632) Figuur 24b: Vergelijkende oorzakelijke verklaring, eerste deportatiefase: juni medio nov. 1942: Frankrijk België (633) Figuur 24c: Vergelijkende oorzakelijke verklaring, eerste deportatiefase: juni medio nov. 1942: België Nederland (634) Figuur 25: Deportaties, onderduik, ontsnapping: tweede fase, medio nov medio juni 1943 (637) Figuur 26a: Vergelijkende oorzakelijke verklaring, tweede deportatiefase: medio nov.1942 medio juni 1943: Frankrijk Nederland (641) Figuur 26b: Vergelijkende oorzakelijke verklaring, tweede deportatiefase: medio nov.1942 medio juni 1943: Frankrijk België (642) Figuur 26c: Vergelijkende oorzakelijke verklaring, tweede deportatiefase: medio nov.1942 medio juni 1943: België Nederland (643) Figuur 27: Deportaties, onderduik, ontsnapping: derde fase, medio juni 1943 september 1944 (646) Figuur 28a: Vergelijkende oorzakelijke verklaring: derde deportatiefase, medio juni 1943 september 1944: Frankrijk Nederland (648) Figuur 28b: Vergelijkende oorzakelijke verklaring: derde deportatiefase, medio juni 1943 september 1944: Frankrijk België (649) Figuur 28c: Vergelijkende oorzakelijke verklaring: derde deportatiefase, medio juni 1943 september 1944: België Nederland (650) Tabel 1: Deportaties uit Frankrijk, 27 maart en 5 juni tot 11 november 1942 (400) Tabel 2: Vergelijkend overzicht van aantallen en percentages gedeporteerden, maart/juni tot medio november 1942 (439) Tabel 3: Vergelijkend overzicht van aantallen en percentages gedeporteerden, medio november 1942 tot medio juni 1943 (440) Tabel 4: Vergelijkend overzicht van aantallen en percentages gedeporteerden, medio juni 1943 tot september 1944 (443) Tabel 5: Vergelijkend overzicht: lot van de joden in de drie landen in aantallen en percentages (610)