Cor Nonhof. KNNV afdeling Delfland

Transcriptie

1 KNNV afdeling Delfland Cor Nonhof

2 Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus AC DELFT Inhoud Inleiding... 4 Verantwoording... 4 Analyse Staelduinse Bos... 5 Inleiding... 5 Analyse opnamen... 5 Gewone esdoorn... 6 Stinzeflora... 6 Bibliografie... 6 Kaarten... 8 Opnamen...11 Analyse Associa en SynBioSys...13 Ellenberg-getallen volgens Turboveg...18 Lokaties permanente kwadraten...18 Ellenberg-analyse gecombineerde opname volgens SynBioSys...19 Ecologische responsie soorten van de gesommeerde opname...22 Historie...24 Successie...25 Stinzeflora...27 Analyse Hyacintenbos en Van Leydenhof...28 Inleiding...28 Analyse opnamen...28 Bibliografie...29 Kaarten...30 Opnamen...32 Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

3 Analyse Associa en SynBioSys...33 Ellenberg-getallen volgens Turboveg...36 Lokaties permanente kwadraten...36 Ellenberg-analyse gecombineerde opname volgens SynBioSys...37 Ecologische responsie soorten van de gesommeerde opname...40 Historie...42 Successie...43 Bijlage Turboveg met module Associa en SynBioSys...44 Bibliografie...45 Samenvatting...47 Copyright: KNNV afdeling Delfland, 2012 Referentie: Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland, 2012 Overname van delen van de tekst is toegestaan onder bronvermelding. Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

4 Inleiding De KNNV afdeling Delfland doet elk jaar een onderzoek voor een grote natuurbeherende instantie. Bosonderzoeken zijn eerder uitgevoerd in het Bieslandse Bos, Delftse Hout en Abstwoudse Bos. Dit zijn allemaal jonge recreatiebossen op voedselrijke grond. Na de recente uitbreiding van het werkgebied van de KNNV afdeling Delfland zijn ook de duinbossen bij Loosduinen en het Staelduinse Bos in beeld gekomen. Van het Zuid-Hollands Landschap is toestemming verkregen om in deze twee gebieden onderzoek te doen. Het Hyacintenbos en de Van Leydenhof bij Loosduinen en het Staelduinse Bos bij Maasdijk vallen beide onder het Natura-2000-gebied Solleveld en Kapittelduinen. In het kader van de aanwijzing is in 2011 veel onderzoek in het gebied gedaan. Het Zuid-Hollands Landschap is met name benieuwd naar onze bevindingen rond de Gewone esdoorn in het Staelduinse Bos. Verantwoording Onderzoek, analyse, tekst, foto s en kaarten: Cor Nonhof Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

5 Analyse Staelduinse Bos Inleiding In het Staelduinse bos bij Maasdijk zijn tien opnamen gemaakt om de vegetatie te bestuderen. Dit is ingegeven door de wens om de veresdoorning van het bos tegen te gaan. De analyse is uitgevoerd met de programma s TurboVeg / Associa en SynBioSys van Alterra. De tien opnamen zijn in TurboVeg samengevoegd tot één. Het Staelduinse Bos is ontstaan als een rivierduin langs een kweldergebied. Op de kaart van Delfland van de gebroeders Kruikius uit 1712 is te zien dat het nog buitendijks ligt. Er heeft een boerderij in het bos gelegen en defensie heeft het in gebruik gehad voor munitieopslag. Het betreft een jong en kalkrijk duin. De Bodemkaart van Nederland geeft de legendaeenheden Vlakvaaggrond met matig fijn zand (ZN50A) met grondtrap VI voor de lagere delen en een Duinvaaggrond (Zd50A) met grondtrap VII* voor het hoge centrale deel. Het zijn beide kalkhoudende zandgronden. Het Staelduinse Bos valt volgens het Royal Haskoning onder het habitattype Duinbossen (binnenduinrand) (2180C) met de opmerking voorkomen habitatvreemde soorten (tabel 4.14). Analyse opnamen De analyse door Associa op basis van de soorten en hun bedekking wijst in de richting van de Klasse van eiken- en beukenbossen op voedselrijke grond (43). Meer specifiek gaat het om het om het Abelen-Iepenbos (43Aa1), Essen-Iepenbos (43Aa2) en Eiken- Haagbeukenbos (43Ab1). Het Eiken-Haagbeukenbos is een bostype op een goed ontwikkelde bosbodem en dat is hier niet het geval. Het Abelen- en Essen-Iepenbos vormen samen het Iepenrijk Eiken-Essenonderverbond. De Volledigheidsindex en de Vreemdesoortenindex geven aan dat het bij beide een soortenarme variant is. Deze vegetaties vallen in het habitattype Duinbossen (binnenduinrand) (2180C ). (Staatsbosbeheer erkent het onderverbond op het niveau van verbond en voegt de twee bostypen samen onder de naam Abelen-Iepenbos.) De Ellenberg-getallen van de opnamen sluiten goed aan bij de twee bostypen. De vergelijking van de mediane waarde van het Abelen- en Essen-Iepenbos met de spectra van de soorten in de opname geeft een paar vreemde soorten. Bij de voedselrijkdom vallen de grove den en, merkwaardig genoeg, look-zonder-look buiten de boot. Bij de vochthuishouding valt de grove den weer op. Je denkt tegenwoordig al snel aan vermesting en verzuring als een recent probleem. Dat lijkt hier niet het geval. Sinds 1975 zijn er met enige regelmaat opnamen en streeplijsten in het gebied gemaakt die zijn opgeslagen in de Landelijke Vegetatie Databank. De Ellenberggetallen van de opnamen laten geen trend zien voor voedselrijkdom of zuurgraad. Het Staelduinse Bos hoort volgens deze studie tot het Duinbos type 2180C (binnenduinrand) en bevat geen noemenswaardige habitatvreemde soorten of exoten. Of het moet zijn dat de Gewone esdoorn hieronder moet vallen. Deze soort is controversieel onder natuurbeheerders. Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

6 Gewone esdoorn De Gewone esdoorn ontkiemt heel makkelijk en geeft soms een tapijt aan zaailingen. Tot een hoogte van vijf, zes meter is de groei tot een meter per jaar. Dit houdt in dat zij de middenetage snel domineert. Zij doet dit met name in eikenbossen en uiteindelijk zal zij daar mogelijk ook de hoge boomlaag gaan domineren. Aan de andere kant lijkt de boom door een geringere eindhoogte andere bostypen niet te gaan overheersen. De Gewone esdoorn is een twijfelgeval bij de vraag of de boom inheems is. Aan de ene kant wil het Zuid-Hollands Landschap de huidige situatie in de bossamenstelling handhaven. Aan de andere kant wil de Gewone esdoorn een groter deel van het Staelduinse Bos innemen. De boom is opgenomen in de officiële lijst met inheemse soorten. Hij hoeft dus niet als exoot bestreden te worden. Het Abelen-Iepenbos en het Essen-Iepenbos gaan beide op den duur door verzuring over in het Eiken-Beukenbos. Afhankelijk van de boomsoorten zal dat sneller of langzamer gaan. Naaldbomen, beuken en eiken produceren een zuur strooisel. De esdoorn produceert een mineralenrijk en relatief snel verterend strooisel dat aan de vorming en instandhouding van een mull bijdraagt. Met name kalk wordt uit de diepere lagen via het blad in de toplaag gebracht. In Amerika staat de esdoorn bekend als de calcium recycling tree. Overigens zijn er ook bomen die een nog sneller verterend strooisel maken, zoals de populier, es en linde. Konijnen lijken in de winter van de jonge zaailingen te vreten. De schapen die rond PQ20 hebben gelopen, hebben ook de staken ontschorst. Het is de vraag of niet ook andere bomen hiervan te lijden hebben. Uiteindelijk is het de vraag hoe verjonging van het bos met niet-esdoorns vorm moet krijgen. De Bosrevue van het eerste kwartaal 2005 bevat een aantal artikelen over de Gewone esdoorn rond bovengenoemde problematiek. Het lijkt verstandig om met de Gewone esdoorn mee te bewegen. Hij past in ecologie van het voedselrijke bos en bestrijding is kostbaar. Stinzeflora Het Staelduinse Bos is geen landgoedbos. Het is daarom de vraag waar de stinzeflora vandaan komt. Naam Opp. [m 2 ] Sneeuwklokje 98 Wilde hyacint 212 Blauwe druif 12 Krokus 1 Narcis 5 Bibliografie Stortelder A.F.H., Schaminée J.H.J. en Hommel P.W.F.M.; De vegetatie van Nederland deel 5, Opulus Press, 1999 Royal Haskoning, Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen, 2011 Provincie Zuid-Holland Stichting het Zuid-Hollands Landschap, Staelduinse Bos, Beheersplan , 2008 Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

7 De Groene Vraagbaak, Beheerplan Landgoed Ockenrode, 2011 Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1:50.000, diverse bladen Baeté Hans, De Ecologie van de Esdoorn; van onstuimige schaduwpionier tot zorgzame veteraan, Bosrevue 11 (jan-feb-maa) pp 2, 2005 Wageningen RU/ Alterra: Habitattypen Walleyn, Ruben, Gewone esdoorn en zwammendiversiteit, Bosrevue 11 (jan-feb-maa) pp 6, 2005 Baeté Hans, Inheems karakter en biodiversiteitswaarden van Gewone esdoorn: een knuppel in het hoenderhok, Bosrevue 11 (jan-feb-maa) pp 9, 2005 Aa Beatrijs van de, Bosbouwkundige mogelijkheden: wat kunnen we doen met Gewone esdoorn?, Bosrevue 11 (jan-feb-maa) pp 11, 2005 Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

8 Kaarten Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

9 Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

10 Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

11 Opnamen PQ-nummer T Wet. naam nr. Ned. naam V Z N Acer platanoides kl Noorse esdoorn X X X Acer platanoides b Noorse esdoorn X X X Acer pseudoplatanus b Gewone esdoorn 6 X 7 Acer pseudoplatanus kl Gewone esdoorn 6 X 7 Alliaria petiolata kl Look-zonder-look Alnus glutinosa b Zwarte els 9= 6 X Chelidonium majus kl Stinkende gouwe 5 X 8 Crataegus monogyna b Eenstijlige meidoorn Crataegus monogyna kl Eenstijlige meidoorn Dryopteris dilatata kl Brede stekelvaren 6 X 7 Euonymus europaeus kl Wilde kardinaalsmuts Euonymus europaeus b Wilde kardinaalsmuts Eurhynchium praelongum kl Fijn laddermos Fagus sylvatica b Beuk 5 X X Fraxinus excelsior b Gewone es X 7 7 Fraxinus excelsior kl Gewone es X 7 7 Galeopsis tetrahit kl Gewone hennepnetel 5 X 6 Geranium robertianum kl Robertskruid X X 7 Geum urbanum kl Geel nagelkruid 5 X 7 Glechoma hederacea kl Hondsdraf 6 X 7 Hedera helix kl Klimop 5 X X Heracleum sphondylium kl Gewone berenklauw 5 X 8 Ilex aquifolium b Hulst Ilex aquifolium kl Hulst Milium effusum kl Bosgierstgras Mnium hornum kl Gewoon sterrenmos Pinus sylvestris b Grove den X X X Polygonatum multiflorum kl Gewone salomonszegel Populus x canadensis b Canadapopulier Populus x canescens kl Grauwe abeel Quercus robur b Zomereik X X X Quercus robur kl Zomereik X X X Ribes rubrum kl Aalbes Ribes uva-crispa kl Kruisbes X X 6 Rubus sec. Rubus kl Zwarte braam Sambucus nigra kl Gewone vlier 5 X 9 Sambucus nigra b Gewone vlier 5 X 9 Sorbus aucuparia b Wilde lijsterbes X 4 X Sorbus aucuparia kl Wilde lijsterbes X 4 X Tilia species b Linde (G) Ulmus laevis b Fladderiep 8= 7 7 Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

12 PQ-nummer T Wet. naam nr. Ned. naam V Z N Ulmus species b Iep (G) Urtica dioica kl Grote brandnetel b1: boomlaag kl: kruidlaag Methode 4 e Bosstatistiek V: Ellenberg-vochtindicatie Z: Ellenberg-zuurindicatie N: Ellenberg-stikstofindicatie Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

13 Analyse Associa en SynBioSys NR SYNT CI NL I W PQ1 43AA02A 28,8-0,2 0,3-0,4 soortenarm 43AA01C 30,1-0,1 0,4-0,3 soortenarm 43AA01B 30,3-0,2 0,3-0,4 soortenarm 43AB01E 32,6-0,1 0,7-0,5 37AA02 33,6 0,3 0,3 0,2 43AA ,3 0,4-0,7 soortenarm 43AA02B 34,3 0,1 0,5-0,1 37AB01C 34,8 0 0,5-0,2 43AB01C 36-0,1 0,5-0,5 soortenarm 43AA01A 37,2-0,1 0,5-0,4 soortenarm PQ2 42RG02 29,8 0,1 0,6-0,1 42AA03C 30,5 0,9 0,6 1 43AA01B 33-0,1 0,4-0,4 soortenarm 35AA02 33,5 0,2 0,3 0,2 42AA02C 33,5 0,1 0,5-0,1 43AA01C 33,6 0 0,5-0,3 43AA02A 33,6 0 0,5-0,3 42AA02E 33,9 0,3 0,7 0,1 42DG02 33,9 0,6 1 0,4 42DG01 35,5 1,2 1,5 1 PQ3 43AA02A 23,3-0,3 0,6-0,8 43AA01B 24,1-0,4 0,5-0,8 soortenarm 42RG02 24,2-0,1 0,7-0,5 43RG02 24,8 0,6 1,6 0 41RG02 24,9-0,2 0,5-0,6 soortenarm Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

14 43AA01C 25-0,3 0,6-0,8 43AA02B 25,4-0,3 0,6-0,8 35AA02 25,7-0,1 0,3-0,2 soortenarm 39AA02C 26,1 0,1 1-0,5 42AA03C 26,2 0,5 1,5 0 PQ4 43AA02A 28,8-0,3 0,5-0,7 soortenarm 43AA01B 29-0,3 0,5-0,7 soortenarm 42RG02 29,1 0,3 0,6 0,1 43AA01C 29,4-0,2 0,5-0,7 soortenarm 43AA02B 29,8-0,3 0,5-0,7 soortenarm 42AA02E 30,7 0,4 0,8 0,2 42AA02C 31,4 0,1 0,5-0,2 43AB01F 31,6-0,3 0,5-0,6 soortenarm 42AA02B 32,8 0,7 1,2 0,5 42AB01 33,1 0,4 1 0 PQ5 43AA01C 28,2-0,2 0,5-0,5 soortenarm 43AA02A 28,8-0,2 0,5-0,6 soortenarm 43AA01B 29,2-0,3 0,4-0,6 soortenarm 43AA02B 29,6-0,2 0,5-0,6 soortenarm 33AA04A 34,7 0,3 0,5 0,2 43RG01 35,6 0,4 1,4-0,2 33DG02 36,2 0,3 0,4 0,2 43AA05 36,3-0,3 0,4-0,7 soortenarm 43AB01C 36,6-0,2 0,5-0,5 soortenarm 33AA05A 37,9 0,3 1 0,1 PQ6 43AA02A 28,3-0,3 0,3-0,6 soortenarm Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

15 43AA01B 29,8-0,3 0,3-0,6 soortenarm 43AA02B 30,5-0,3 0,5-0,7 soortenarm 43AA01C 31,5-0,2 0,4-0,5 soortenarm 33DG02 32,7 0,1 0,5-0,1 43RG01 32,7 0,2 1,3-0,3 33AA04A 33,4 0,1 0,4 0 39RG02 34,2 0 0,4-0,2 33AA05A 34,3 0,2 1-0,1 43AB01E 34,8-0,1 0,8-0,6 PQ7 43AA01B 26,1-0,4 0,1-0,6 soortenarm 43AA02A 26,9-0,4 0,1-0,6 soortenarm 43AA01C 28,2-0,2 0,3-0,5 soortenarm 43AA02B 31,5-0,1 0,3-0,4 soortenarm 43AB01C 34,1-0,3 0,4-0,6 soortenarm 37AB01D 35 0,1 0,6-0,1 37AB01C 35,3-0,1 0,3-0,3 soortenarm 43AA05 35,5-0,3 0,3-0,7 soortenarm 33AA04A 36,3 0,1 0,1 0,2 43RG01 36,9 0,2 1-0,2 PQ8 43AA02A 30,8-0,2 0,2-0,4 soortenarm 43AA01B 31,1-0,2 0,2-0,5 soortenarm 43AA01C 31,3-0,1 0,3-0,4 soortenarm 43AA02B 33,8 0 0,4-0,3 33AA04A 34,8 0,1 0,1 0,1 43AA01A 37,3-0,1 0,5-0,5 soortenarm 43AA05 38,6-0,2 0,3-0,6 soortenarm Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

16 37AB01D 38,9 0,2 0,6-0,1 43AB01C 41,4-0,1 0,4-0,4 soortenarm 33AA05A 41,6 0,3 0,7 0,1 PQ9 43AA02A 33,2-0,1 0,4-0,4 soortenarm 43AA01C 34,7 0 0,4-0,3 43AA01B 35,1-0,1 0,4-0,4 soortenarm 43AA02B 37,7 0,2 0,5 0 37AA02 38,3 0,2 0,2 0,2 43AB01F 38,6 0 0,5-0,3 43AA05 38,9-0,2 0,4-0,6 soortenarm 42AA02C 40 0,4 0,6 0,3 43AB01C 40,8-0,1 0,5-0,4 soortenarm 43AB01E 41,1 0 0,7-0,4 PQ10 42RG02 19,4-0,2 0,4-0,5 soortenarm 42AA02B 20,3 0,2 1,1-0,3 42AA02C 20,6-0,3 0,4-0,6 soortenarm 35AA02 20,8-0,2 0,2-0,4 soortenarm 42AA02E 21,1-0,1 0,6-0,4 42RG01 21,4 0,3 0,5 0,2 42AA01A 21,5 0,4 0,7 0,3 37AA02 22,6-0,3 0,3-0,7 soortenarm 43AB01F 23,2-0,4 0,5-0,8 soortenarm 42AB01 23,4-0,1 0,9-0,7 T 43AA01B 54,2 0,5 0 0,7 43AA02A 55,1 0,5-0,1 0,9 43AA05 57,5 0,1 0,1 0,1 Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

17 43AA01C 58,6 0,7 0,1 1 43AB01C 63,9 0,5 0,2 0,7 43AB01F 64,3 0,8 0,2 1,2 43AA02B 64,9 0,9 0,1 1,4 43AB01E 65,3 0,7 0,3 0,9 43AA01A 65,6 0,6 0,2 0,8 37AB01C 69,4 1,4 0,3 2 NR: PQ nummer; T is een gemiddelde opname op basis van de 10 PQ s SYNT: Syntaxon CI: Combined index/ gecombineerde index NL: Normalized likelihood/ genormaliseerde waarschijnlijkheid I: Incompleteness/ volledigheid W: Weirdness/ vreemde soorten Erg betrouwbaar geïdentificeerd = groen (genormaliseerde waarschijnlijkheid <= 0); Matig betrouwbaar geïdentificeerd = oranje (genormaliseerde waarschijnlijkheid > 0 en <= 0,5); Onbetrouwbaar geïdentificeerd = rood (genormaliseerde waarschijnlijkheid > 0,5). 43Aa1: Abelen-Iepenbos 43Aa2: Essen-Iepenbos 43Ab1: Eiken-Haagbeukenbos Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

18 Ellenberg-getallen volgens Turboveg NR VOCHT ZUUR STIKSTOF PQ1 5,3 6,2 6,2 PQ2 5,7 5,8 6,6 PQ3 5,8 6,0 6,0 PQ4 5,4 7,5 6,4 PQ5 6,0 6,0 7,0 PQ6 6,0 7,2 6,6 PQ7 5,2 7,4 6,9 PQ8 5,1 7,0 6,9 PQ9 5,6 6,3 6,8 PQ10 5,4 6,0 6,2 Tot. 5,7 5,9 6,5 Lokaties permanente kwadraten Ockenrode PQ PQ PQ PQ PQ PQ PQ PQ PQ PQ Cor Nonhof, Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

19 indicatieklassen Ellenberg-analyse gecombineerde opname volgens SynBioSys Opname 472 is de totale opname berekend met de tien veldopnamen 9 8,5 8 7,5 7 6,5 Ellenberg - voedselrijkdom zeer uitgesproken voedselrijke bodems uitgesproken voedselrijke bodems voedselrijke bodems 6 matig voedselrijke tot voedselrijke bodems 5,5 5 matig voedselrijke bodems 4,5 4 voedselarme tot matig voedselrijke bodems 3,5 3 voedselarme bodems 2,5 2 zeer voedselarme tot voedselarme bodems 1, zeer voedselarme bodems 1: 43Aa01-Abelen-Iepenbos (n=2006) 2: 43Aa02-Essen- Iepenbos (n=1515) 3: 43Aa03-Meidoorn-Berkenbos (n=565) 4: 43Aa04-Goudveil-Essenbos (n=384) 5: 43Aa05-Vogelkers-Essenbos (n=2724) 6: 43Ab01-Eiken-Haagbeukenbos (n=1999) Opname 472 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

20 indicatieklassen 9 8,5 8 7,5 7 6,5 Ellenberg - zuurgraad sterk basische of kalkrijke bodems basische bodems; meestal op kalk zwak zure tot zwak basische bodems 6 matig zure tot zwak zure bodems 5,5 5 matig zure bodems 4,5 4 zure tot zwak zure bodems 3,5 3 zure bodems 2,5 2 sterk zure tot zure bodems 1, sterk zure bodems 1: 43Aa01-Abelen-Iepenbos (n=2006) 2: 43Aa02-Essen- Iepenbos (n=1515) 3: 43Aa03-Meidoorn-Berkenbos (n=565) 4: 43Aa04-Goudveil-Essenbos (n=384) 5: 43Aa05-Vogelkers-Essenbos (n=2724) 6: 43Ab01-Eiken-Haagbeukenbos (n=1999) Opname 472 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

21 indicatieklassen 12 Ellenberg - vocht onder water 11,5 11 water 10,5 10 tijdelijk droogvallend water 9,5 9 natte bodems 8,5 8 7,5 vochtige tot natte bodems 7 vochtige bodems 6,5 6 5,5 droge/vochtige tot vochtige bodems 5 droge/vochtige bodems 4,5 4 3,5 droge tot droge/vochtige bodems 3 droge bodems 2,5 2 1,5 extreme droge tot droge bodems extreme droge bodems 1: 43Aa01-Abelen-Iepenbos (n=2006) 2: 43Aa02-Essen- Iepenbos (n=1515) 3: 43Aa03-Meidoorn-Berkenbos (n=565) 4: 43Aa04-Goudveil-Essenbos (n=384) 5: 43Aa05-Vogelkers-Essenbos (n=2724) 6: 43Ab01-Eiken-Haagbeukenbos (n=1999) Opname 472 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

22 Ecologische responsie soorten van de gesommeerde opname Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

23 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

24 Ellenber-getal Ellenber-getal Historie Ellenberg-getallen van opnamen uit kilometerhokken , -22 en -23 uit de Landelijke Vegetatie Databank. Ellenberg stikstof Jaar Ellenberg zuurgraad Jaar Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

25 Successie Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

26 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

27 Stinzeflora Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

28 Analyse Hyacintenbos en Van Leydenhof Inleiding In het Hyacintenbos en Van Leydenhof in Loosduinen zijn tien opnamen gemaakt om de vegetatie te bestuderen. Dit is mede ingegeven door de wens om vergelijkingsmateriaal te hebben met het Staelduinse Bos. De analyse is uitgevoerd met de programma s TurboVeg / Associa en SynBioSys van Alterra. De tien opnamen zijn in TurboVeg samengevoegd tot één. Het Hyacintebos en de Van Leydenhof zijn beide landgoedbossen, wat te zien is aan de aangeplante stinzeflora en rododendron. Op beide locaties is de bodem sterk vergraven, wat te zien is aan de vlakke vierkante percelen met een dijk eromheen. Op de kaart van Delfland van de gebroeders Kruikius uit 1712 is te zien dat er eikenhakhout op rabatten is aangelegd. Royal Haskoning en De Groene Vraagbaak vermelden dat deze twee landgoederen met Ockenrode en Solleveld op een oude strandwal liggen. Het zou dan gaan om een ontkalkte zandbodem. De Bodemkaart van Nederland geeft de legenda-eenheid Duinvaaggrond (Zd20A) vlak in de buurt. Dit is een kalkhoudende zandgrond met fijn zand. Mogelijk is het oude landschap overstoven met jong materiaal. Het Hyacintenbos valt net buiten de indeling. De grondwatertrap is VII* wat het drogere deel van grondwatertrap VII aangeeft. Deze heeft een gemiddeld hoogste grondwaterstand van meer dan 80 cm onder het maaiveld en een gemiddeld laagste grondwaterstand van meer dan 160 cm onder maaiveld. Den Ouden et al. geven voor Ockenrode bij Loosduinen aan dat er mooie voorbeelden van het Abelen-Iepenbos te vinden zijn, zie paragraaf 22.4 op p Ockenrode grenst aan het Hyacintenbos en de Van Leydenhof van het Zuid-Hollands Landschap en heeft een zelfde ontstaansgeschiedenis. Het zou hier dan gaan om een bostype in de binnenduinrand uit de Klasse van de eiken- en beukenbossen op voedselrijke grond (43). Royal Haskoning komt voor Ockenrode tot de typering droog binnenduinbos (H2180A) wat een typering is voor een voedselarm bos. In Ockenburg vinden zij zowel type H2180A met de opmerking veelvuldig voorkomen exoten (tabel 4.12) en H2180C met de opmerking voorkomen habitatvreemde soorten (tabel 4.14). Het is daarbij niet duidelijk om welke deelgebieden het gaat. De Groene Vraagbaak komt voor het noordoostelijk deel van Solleveld tot de typering H2180A (droog). Analyse opnamen De analyse door Associa op basis van de soorten en hun bedekking wijst in de richting van de Klasse van eiken- en beukenbossen op voedselarme grond (42). Meer specifiek gaat het om het Beuken-Eikenbos (42Aa2) en aanwijzingen voor de Rompgemeenschap Gewone braam [42Aa] (42RG02). De Volledigheidsindex en de Vreemdesoortenindex geven aan dat het bij beide een soortenarme variant is. In de terminologie van de habitattypen valt deze vegetatie onder type H2180A Duinbossen (droog). De aanwezigheid van gewone braam, brede stekelvaren en rankende helmbloem wijzen in een nominaal Beuken-Eikenbos op stikstofverrijking. Toch komen de Ellenberg-getallen van de opnamen voor voedselrijkdom en zuurgraad als een verrassing. Dezelfde soorten die samen in een vegetatietype een arm verzuurd bos indiceren, passen voor een deel beter in een rijk niet verzuurd bos. De Ellenberg-getallen van de opnamen sluiten veel beter aan bij Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

29 de Klasse van eiken- beukenbossen op voedselrijke grond (43). Er zijn soorten die nog veel sterker een andere abiotiek aangeven dan de eerder genoemde drie. De vergelijking van de mediane waarde van het Beuken-eikenbos (42Aa2) met de spectra van de soorten voor stikstofindicatie geeft aan dat een aantal soorten er niet thuis horen: Fladderiep, Framboos, Grote brandnetel, Kleefkruid en Wilde hyacint. Bij de zuurgraad zijn de buitenbeentjes: Eenstijlige meidoorn, Fladderiep, Grauwe abeel, Kleefkruid, Grote brandnetel, Ruw beemdgras, Vogelkers en Wilde hyacint. Je denkt dan al snel aan vermesting en verzuring als een recent probleem. Dat is hier niet het geval. Sinds 1935 Zijn er met enige regelmaat opnamen en streeplijsten in het gebied gemaakt die zijn opgeslagen in de Landelijke Vegetatie Databank. De Ellenberg-getallen van de opnamen laten geen trend zien voor voedselrijkdom of zuurgraad. Een typisch Beuken-Eikenbos gaat zonder ingrijpen over in een soortenarm Bochtige smelebeukenbos. De abiotische omstandigheden zijn echter verre van normaal. We hebben hier te maken met een Duinbos type 2180A (droog) met habitatvreemde soorten, maar zonder noemenswaardige exoten. Bibliografie Stortelder A.F.H., Schaminée J.H.J. en Hommel P.W.F.M.; De vegetatie van Nederland deel 5, Opulus Press, 1999 Den Ouden Jan, Muys Bart, Mohren Frits en Verheyen Kris (red.), Bosecologie en Bosbeheer, 2010 Acco, Royal Haskoning, Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen, 2011 Provincie Zuid-Holland De Groene Vraagbaak, Beheerplan Landgoed Ockenrode, 2011 Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1:50.000, diverse bladen Wageningen RU/ Alterra: Habitattypen Kaart Delfland door gebroeders Kruikius, Hoogheemraadschap van Delfland, 1712 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

30 Kaarten Topografische kaart 1: en Bodemkaart 1: Kaart Delfland Kruikius 1712 LH: Van Leydenhof HB: Hyacintenbos Zd20A: kalkhoudende Duinvaaggrond Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

31 PQ s in Hyacintenbos en Van Leydenhof Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

32 Opnamen PQ-nummer T Wet. naam nr. Ned. naam V Z N Acer pseudoplatanus b Gewone esdoorn 6 X 7 Acer pseudoplatanus kl Gewone esdoorn 6 X 7 Alnus glutinosa b Zwarte els 9= 6 X Betula pendula b Ruwe berk X X X Betula pendula kl Ruwe berk X X X Calamagrostis epigejos kl Duinriet X* X 6 Ceratocapnos claviculata kl Rankende helmbloem Convallaria majalis kl Lelietje-van-dalen 4 X 4 Crataegus monogyna b Eenstijlige meidoorn Dryopteris dilatata kl Brede stekelvaren 6 X 7 Dryopteris dilatata b Brede stekelvaren 6 X 7 Fagus sylvatica b Beuk 5 X X Galium aparine kl Kleefkruid X 6 8 Hedera helix kl Klimop 5 X X Hedera helix b Klimop 5 X X Ilex aquifolium b Hulst Ilex aquifolium kl Hulst Lonicera periclymenum kl Wilde kamperfoelie X 3 4 Mnium hornum kl Gewoon sterrenmos Poa trivialis kl Ruw beemdgras 7 X 7 Polygonatum multiflorum kl Gewone salomonszegel Populus x canescens kl Grauwe abeel Populus x canescens b Grauwe abeel Prunus padus kl Vogelkers 8= 7 6 Prunus padus b Vogelkers 8= 7 6 Prunus serotina b Amerikaanse vogelkers 5 X? Prunus serotina kl Amerikaanse vogelkers 5 X? Quercus robur b Zomereik X X X Quercus robur kl Zomereik X X X Rhododendron ponticum b Pontische rododendron Rubus idaeus kl Framboos X X 6 Rubus sec. Rubus kl Zwarte braam Sambucus nigra kl Gewone vlier 5 X 9 Scilla non-scripta kl Wilde hyacint Scilla non-scripta b Wilde hyacint Sorbus aucuparia b Wilde lijsterbes X 4 X Sorbus aucuparia kl Wilde lijsterbes X 4 X Ulmus laevis b Fladderiep 8= 7 7 Urtica dioica kl Grote brandnetel b1: boomlaag kl: kruidlaag Methode 4 e Bosstatistiek V: Ellenberg-vochtindicatie Z: Ellenberg-zuurindicatie N: Ellenberg-stikstofindicatie Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

33 Analyse Associa en SynBioSys NR SYNT CI NL I W PQ1 42RG ,2 0,4-0,5 soortenarm 42AA02C 19,9-0,2 0,3-0,5 soortenarm 42AA02D 20,3 0,1 0,9-0,4 42DG01 20,7 0,5 1,3 0,2 42AA02B 20,8 0,1 1,1-0,3 42AA01E 20,9 0,8 1 0,7 42AA02E ,6-0,3 35AA03 21,3 0, AA02A 21,8 0,2 1,1-0,3 42AA01D 23,4 0,4 1,1 0,1 PQ2 41DG02 28,2 0,5 0,4 0,5 35AA02 28,8 0,2 0,1 0,2 42RG02 29,4 0,1 0,3 0 41RG02 30,3 0,6 0,4 0,6 42DG01 30,6 0,5 0,1 0,7 34AA01B 31,3 0,1 0,6-0,1 39RG02 31,4-0,1 0,3-0,2 soortenarm 42AA02C 31,5 0 0,3-0,1 42DG02 31,5 0,6 0,9 0,4 34AA01C 32,6 0,1 0,3 0 PQ3 42AA02C 22-0,3 0,1-0,6 soortenarm 42AA03C 23 0,3 0,2 0,4 42RG02 23,3-0,2 0,2-0,3 soortenarm 42AA02E 24,2-0,2 0,3-0,4 soortenarm 42AA02D 25,1 0 0,7-0,4 42DG01 25,2 0,1 0 0,2 42AA02B 25,5 0,2 0,8-0,1 42AA02A 25,8 0,2 0,9-0,2 43AB01F 25,9-0,3 0,3-0,6 soortenarm 42RG01 26,9 0,2 0,2 0,2 PQ4 42RG02 20,3-0,3 0,4-0,7 soortenarm 42DG01 21,3 0,1 1,2-0,4 41DG02 21,4-0,3 0,4-0,6 soortenarm 35AA01 21,9-0,1 0,4-0,4 soortenarm 42AA02C 22,1-0,4 0,4-0,8 soortenarm 42AA02E 22,4-0,3 0,6-0,7 42AA02D 23-0,1 0,9-0,6 42RG01 23,1 0 0,4-0,2 42AA02B 24,1 0 1,1-0,5 35AA02 24,2-0,3 0,2-0,5 soortenarm PQ5 42RG02 32,4 0,2 0,5 0,1 42AA02C 34,1 0 0,4-0,2 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

34 35AA02 34,2 0,2 0,2 0,3 42AA02E 35,4 0,2 0,7-0,1 43AB01F 35,8-0,1 0,4-0,4 soortenarm 41DG02 36,1 0,4 0,4 0,4 42AA02B 36,1 0,6 1,3 0,4 35AA03 37,1 0,9 1 0,8 42AA03C 37,8 1,2 1,6 0,9 42DG02 37,8 0,7 1 0,6 PQ6 42RG02 18,8-0,3 0,3-0,6 soortenarm 42RG01 19,4-0,1 0,3-0,4 soortenarm 42AA02C 19,5-0,4 0,3-0,7 soortenarm 42AA02E 20,6-0,2 0,5-0,6 soortenarm 41DG02 20,8-0,1 0,4-0,4 soortenarm 42AA02D 20,8 0 0,9-0,5 42AA02A 21,1 0 1,1-0,5 42AA02B 21, ,4 42DG01 21,3 0,2 1,2-0,2 42AA01E 23 0,9 1 0,8 PQ7 42DG02 29,1 0,2 1-0,1 42RG02 29,5 0 0,4-0,2 42RG01 29,7 0,2 0,4 0,1 35AA02 29,9 0 0,2-0,1 41DG02 30,5 0,1 0,4 0 42AA02C 30,7-0,1 0,4-0,4 soortenarm 42AA02E 30,8-0,1 0,6-0,4 42DG01 31,6 0,6 1,3 0,3 35AA01 32,5 0,2 0,4 0,2 42AA03C 33 0,7 1,6 0,2 PQ8 42AA02C 21-0,4 0,2-0,7 soortenarm 42AA02E 23,2-0,2 0,4-0,6 soortenarm 42AA02B 24,7 0,1 1-0,2 42AA02D 26,4-0,1 0,8-0,5 42AA03C 27 0,6 1,5 0,1 35AA03 27,3 0,3 1-0,1 43AB01F 27,4-0,3 0,4-0,7 soortenarm 18AA01 27,5-0,2 0,4-0,5 soortenarm 42DG01 27,5 0,1 0,1 0,2 42RG02 27,5-0,1 0,3-0,3 soortenarm PQ9 42RG ,3 0,4 0,2 42RG02 25,4 0,1 0,4 0 42AA02C 25,9-0,1 0,4-0,3 soortenarm 35AA ,1 0,2 0 42DG ,7 1,3 0,5 42AA02E 26,6 0 0,6-0,3 41DG02 27,4 0,2 0,5 0 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

35 42AA02D 27,4 0, AA ,6 1 0,3 42AA03C 28,4 0,7 1,6 0,3 PQ10 42RG02 21,4-0,1 0,3-0,3 soortenarm 35AA02 21,5-0,1 0,1-0,3 soortenarm 42AA02C 22-0,3 0,3-0,6 soortenarm 42AA02E 22,1-0,2 0,5-0,5 soortenarm 41DG02 22,5 0 0,4-0,2 42DG01 22,8 0,5 1,2 0,2 41RG03 23,6 0,4 1 0,1 42AA02D 23,9 0,1 0,9-0,3 42AA02B 24,1 0,2 1-0,1 42DG02 24,4 0,3 0,9-0,1 T 42AA02C 51,9 0,9 0 1,3 42RG02 53,1 1,4 0,1 2,1 42AA02E 53,6 1,3 0,3 1,8 43AB01F 55,4 0,6 0,2 0,8 42AA02D 57,2 2 0,6 2,7 42AA02B 57,7 2,4 0,8 3,1 43AA02A 58,1 0,7 0,2 1 42DG02 58,2 2,2 0,8 2,9 43AA05 58,3 0,1 0,2 0,1 42DG01 58,4 2,8-0,1 4,1 NR: PQ nummer; T is een gemiddelde opname op basis van de 10 PQ s SYNT: Syntaxon CI: Combined index/ gecombineerde index NL: Normalized likelihood/ genormaliseerde waarschijnlijkheid I: Incompleteness/ volledigheid W: Weirdness/ vreemde soorten Erg betrouwbaar geïdentificeerd = groen (genormaliseerde waarschijnlijkheid <= 0); Matig betrouwbaar geïdentificeerd = oranje (genormaliseerde waarschijnlijkheid > 0 en <= 0,5); Onbetrouwbaar geïdentificeerd = rood (genormaliseerde waarschijnlijkheid > 0,5). 42Aa2c: Beuken-Eikenbos subassociatie met Lelietje-van-dalen 42RG2: Rompgemeenschap Gewone braam-[42aa] Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

36 Ellenberg-getallen volgens Turboveg NR VOCHT ZUUR STIKSTOF PQ1 6,0 5,3 5,7 PQ2 5,9 5,8 6,1 PQ3 5,6 4,3 5,5 PQ4 6,3 5,7 6,3 PQ5 5,3 4,5 6,1 PQ6 6,0 4,5 5,8 PQ7 5,3 5,5 6,5 PQ8 5,5 4,8 5,2 PQ9 5,8 5,0 6,3 PQ10 5,2 5,3 5,8 Tot. 5,8 5,5 6,1 Lokaties permanente kwadraten Ockenburg PQ PQ PQ PQ PQ PQ PQ PQ PQ PQ Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

37 indicatieklassen Ellenberg-analyse gecombineerde opname volgens SynBioSys 461 is de totale opname berekend met de tien veldopnamen 9 8,5 8 7,5 7 6,5 6 5,5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 Ellenberg - voedselrijkdom zeer uitgesproken voedselrijke bodems uitgesproken voedselrijke bodems voedselrijke bodems matig voedselrijke tot voedselrijke bodems matig voedselrijke bodems voedselarme tot matig voedselrijke bodems voedselarme bodems zeer voedselarme tot voedselarme bodems zeer voedselarme bodems 1: 42Aa01-Berken-Eikenbos (n=3570) 2: 42Aa02-Beuken-Zomereikenbos (n=7412) 3: 42Aa03-Bochtige smele-beukenbos (n=1128) 4: 43Aa01-Abelen-Iepenbos (n=2006) 5: 43Aa02-Essen- Iepenbos (n=1515) 6: 43Aa03-Meidoorn-Berkenbos (n=565) 7: 43Aa04-Goudveil-Essenbos (n=384) 8: 43Aa05-Vogelkers-Essenbos (n=2724) 9: 43Ab01-Eiken-Haagbeukenbos (n=1999) Opname 461 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

38 indicatieklassen 9 8,5 8 7,5 7 6,5 6 5,5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 Ellenberg - zuurgraad sterk basische of kalkrijke bodems basische bodems; meestal op kalk zwak zure tot zwak basische bodems matig zure tot zwak zure bodems matig zure bodems zure tot zwak zure bodems zure bodems sterk zure tot zure bodems sterk zure bodems 1: 42Aa01-Berken-Eikenbos (n=3570) 2: 42Aa02-Beuken-Zomereikenbos (n=7412) 3: 42Aa03-Bochtige smele-beukenbos (n=1128) 4: 43Aa01-Abelen-Iepenbos (n=2006) 5: 43Aa02-Essen- Iepenbos (n=1515) 6: 43Aa03-Meidoorn-Berkenbos (n=565) 7: 43Aa04-Goudveil-Essenbos (n=384) 8: 43Aa05-Vogelkers-Essenbos (n=2724) 9: 43Ab01-Eiken-Haagbeukenbos (n=1999) Opname 461 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

39 indicatieklassen 12 Ellenberg - vocht onder water 11,5 11 water 10,5 10 tijdelijk droogvallend water 9,5 9 natte bodems 8,5 8 7,5 vochtige tot natte bodems 7 vochtige bodems 6,5 6 5,5 droge/vochtige tot vochtige bodems 5 droge/vochtige bodems 4,5 4 3,5 droge tot droge/vochtige bodems 3 droge bodems 2,5 2 1,5 extreme droge tot droge bodems extreme droge bodems 1: 42Aa01-Berken-Eikenbos (n=3570) 2: 42Aa02-Beuken-Zomereikenbos (n=7412) 3: 42Aa03-Bochtige smele-beukenbos (n=1128) 4: 43Aa01-Abelen-Iepenbos (n=2006) 5: 43Aa02-Essen- Iepenbos (n=1515) 6: 43Aa03-Meidoorn-Berkenbos (n=565) 7: 43Aa04-Goudveil-Essenbos (n=384) 8: 43Aa05-Vogelkers-Essenbos (n=2724) 9: 43Ab01-Eiken-Haagbeukenbos (n=1999) Opname 461 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

40 Ecologische responsie soorten van de gesommeerde opname Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

41 Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

42 Ellenber-getal Ellenber-getal Historie Ellenberg-getallen van opnamen uit kilometerhokken en -45 uit de Landelijke Vegetatie Databank. Ellenberg stikstof Jaar Ellenberg zuurgraad Jaar Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

43 Successie Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

44 Bijlage Turboveg met module Associa en SynBioSys Bij de verwerking en analyse van de opnamen is gebruik gemaakt van Turboveg versie 2.95 en Synbiosys versie In Turboveg worden de opnamen ingevoerd en de eerste analyse met Associa vindt daar plaats. In SynbioSys worden daarna verdere analyses uitgevoerd. Uitgebreide beschrijvingen van de mogelijkheden zijn te vinden in de help-functies van de programma s. Een korte inleiding volgt hieronder. Associa vergelijkt de ingevoerde opname met zogeheten synoptische tabellen die de indeling van vegetaties volgens de Vegetatie van Nederland weergeven. De mate waarin de opname voldoet aan een synoptische tabel kan op verschillende manieren worden berekend. Associa geeft de voorkeur aan de Combined Index. De Combined Index berekent hoe dicht een opname bij een synoptische tabel aansluit. Hoe kleiner het getal hoe beter. Aan de waarde van de Combined Index kan geen betekenis worden toegekend. Associa geeft van de waarden van de Combined Index die uit de analyse komen de top tien. Daarnaast worden nog drie indices berekend die in onderlinge samenhang moeten worden bekeken: de Genormaliseerde Index, Volledigheid en Vreemdheid. De Genormaliseerde Index heeft geen relatie met de Combined Index. SynBioSys geeft er een kleur aan als functie van de waarde van de index: tot en met 0 groen, van 0 tot en met 0,5 oranje en groter dan 0,5 rood. De Volledigheid is een maat van ontwikkeling van de vegetatie. Hoe kleiner de waarde hoe beter. Bij grote waarden denkt men aan een romp- of derivaatgemeenschap. De Vreemdesoortenindex geeft aan hoeveel vreemde soorten er in de opname aanwezig zijn. Hoe kleiner de waarde hoe beter. Bij een grote waarde denkt men aan een heterogene opname. De betekenis van de gevonden waarden van de indices zijn te vinden in een soort determinatietabel. Hieronder staat het belangrijkste deel daarvan: 1a Gecombineerde index (standaard opties) geeft 1 type aan: Dit type is waarschijnlijk het juiste type 2 1b Gecombineerde index (standaard opties) geeft meer dan 1 type aan 4 2a Normalised incompleteness en normalised weirdness beide kleiner dan 0 mooi zo 2b Normalised incompleteness groter, normalised weirdness kleiner dan 0 soortenarm 2c Normalised incompleteness kleiner, normalised weirdness groter dan 0 soortenrijk 2d Normalised incompleteness en normalised weirdness beide groter dan 0 3 [ ] Bij de analyse van de opnamen met SynBioSys is gebruik gemaakt van de Ellenberggetallen voor vocht, voedselrijkdom en licht. Ellenberg-getallen zijn zogeheten nominale waarden. Dat wil zeggen dat zij een rangvolgorde weergeven, maar dat de verschillen tussen de stappen niet vast ligt. Dat houdt in dat je er niet mee mag rekenen. Er worden pogingen ondernomen om de Ellenberg-getallen om te zetten in een absolute maat waarmee je wel mag rekenen, maar daar zijn nog niet voldoende gegevens van. In de tussentijd rekent men gewoon toch met de Ellenberg-getallen. In SynBioSys worden een aantal zaken gebruikt en uitgerekend: Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

45 De Ellenberg-getallen van de soorten in een opname worden opgezocht Daarmee wordt een Ellenberg-getal van de opname berekend Van goedgedefinieerde vegetaties in de Landelijke Vegetatie Databank zijn de Ellenberggetallen van de opnamen samengevoegd tot een spectrum dat wordt weergegeven in een boxplot Soorten komen voor in meerdere goedgedefinieerde vegetaties. De mediane waarden van de vegetatie waarin de soort voorkomt wordt aan de soort toegekend. De verzameling van alle waarden vormt het spectrum van de soort en wordt ook weergegeven in een boxplot. Door de wijze van berekenen kunnen niet alle getallen en spectra met elkaar vergeleken worden. Het valt te beredeneren dat het bereik tussen de minimale en maximale waarde door statistische invloeden steeds kleiner zal worden. Het kan in de praktijk een factor twee schelen. Er zijn twee vergelijkingen die wel gemaakt kunnen worden. Als de opname uit het onderzoek goed aansluit bij een synoptische tabel, moet het Ellenberg-getal van die opname ergens binnen het spectrum van alle goede opnamen liggen. De mediane waarde van het spectrum van goed ontwikkelde vegetaties moet ergens op het spectrum vallen van de soorten die erin voorkomen Wat zeker niet vergeleken mag worden: Het Ellenberg-getal van een soort met het spectrum van die soort Bibliografie Literatuur: Schaminée J.H.J., Stortelder A.H.F. en Westhoff V., De Vegetatie van Nederland; Deel 1: Inleiding tot de plantensociologie- grondslagen, methoden en toepassingen, 1995, Opulus Press Schaminée J.H.J., Weeda E.J. en Westhoff V., De Vegetatie van Nederland; Deel 2: Plantengemeenschappen van wateren, moerassen en natte heiden, 1995, Opulus Press Schaminée J.H.J., Stortelder A.H.F en Weeda E.J., De Vegetatie van Nederland; Deel 3: Plantengemeenschappen van graslanden, zomen en droge heiden, 1996, Opulus Press Schaminée J.H.J., Weeda E.J. en Westhoff V., De Vegetatie van Nederland; Deel 4: Plantengemeenschappen van de kuste en van binnenlandse pioniersmilieus, 1998, Opulus Press Stortelder A.H.F., Schaminée J.H.J. en Hommel P.W.F.M., De Vegetatie van Nederland; Deel 5: Plantengemeenschappen van ruigten, struwelen en bossen, 1999, Opulus Press Stortelder A.H.F.,Sýkora, K., Smits N. en Horsthuis M., Veldgids Plantengemeenschappen in Nederland, 2010, KNNV Uitgeverij Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

46 Computerprogramma s: Turboveg/ Associa, Wageningen UR-Alterra SynBioSys Nederland, Wageningen UR-Alterra Per soort of vegetatie wordt de verdeling over de indicatiegetallen middels een boxplot getoond. Hierin zijn de mediaan (stippellijn), onder- en bovenkant van de gekleurde balk (25% en 75% van alle waarnemingen) en de uitersten van de boxplot (5% en 95%) aangegeven. Extreme waarden (outliers) worden niet getoond. Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,

47 Samenvatting De KNNV afdeling Delfland doet elk jaar een onderzoek voor een grote natuurbeherende instantie. Bosonderzoeken zijn eerder uitgevoerd in het Bieslandse Bos, Delftse Hout en Abtswoudse Bos. Het Hyacintenbos en de Van Leydenhof bij Loosduinen en het Staelduinse Bos bij Maasdijk vallen beide onder het Natura-2000-gebied Solleveld en Kapittelduinen. In het kader van de aanwijzing is in 2011 veel onderzoek in het gebied gedaan. Het Zuid- Hollands Landschap is met name benieuwd naar onze bevindingen rond de Gewone esdoorn in het Staelduinse Bos. Het Staelduinse Bos hoort volgens deze studie tot een soortenarm Duinbos type 2180C (binnenduinrand) en bevat geen noemenswaardige habitatvreemde soorten of exoten. Of het moet zijn dat de Gewone esdoorn hieronder moet vallen. Deze soort is controversieel onder natuurbeheerders. Het lijkt verstandig om met de Gewone esdoorn mee te bewegen. Hij past in ecologie van het voedselrijke bos en bestrijding is kostbaar. Het Hyacintenbos en de Van Leydenhof vallen onder soortenarm Duinbos type H2180A Duinbossen (droog) en bevatten een aantal habitatvreemde soorten: Fladderiep, Framboos, Grote brandnetel, Kleefkruid, Wilde hyacint, Eenstijlige meidoorn, Grauwe abeel, Ruw beemdgras en Vogelkers. De KNNV afdeling Delfland staat voor een natuurlijke leefomgeving Natura 2000 Duinbossen, KNNV afdeling Delfland,