CHANOEKA, HET FEEST VAN HET LICHT Door Stef Looijen - november 2018

Transcriptie

1 CHANOEKA, HET FEEST VAN HET LICHT Door Stef Looijen - november 2018 Chanoeka behoort tot de kleinere Joodse feesten. Het is het feest van het licht of het inwijdingsfeest. Het woord Chanoeka betekent letterlijk inwijding. Het feest kent niet zoals andere Joodse feesten een oorsprong in de Tenach, het Oude Testament, maar wordt beschreven in het boek van de Makkabeeën en door Flavius Josephus. In Johannes 10 vers 22 lezen we dat de Here Jezus dit lichtfeest in Jeruzalem meevierde. In dit artikel gaat Stef Looijen uitgebreid in op dit acht-dagen-lang-durende feest waarvan de eerste dag begint na zonsondergang van de 24e dag van de Joodse maand Kislew. HET ONTSTAAN VAN CHANOEKA Alexander de Grote Ruim driehonderd jaar voor de christelijke jaartelling veroverde de Griekse koning Alexander de Grote met zijn legers het hele Midden Oosten, vanaf Griekenland tot aan India en richting de Sahara ook Egypte. Het gevolg van de veroveringen van Alexander was het ontstaan van een immens groot rijk. Dit rijk viel, na de vroege dood van Alexander op 33-jarige leeftijd, uiteen in vier verschillende koninkrijken. Alexander is de harige geitenbok die genoemd wordt in Daniël 8:21. In het boek Daniël, in de hoofdstukken 8 en 11, is dit alles voorspeld. Alexander de Grote ( v. Chr.) De terreur van Antiochus de Vierde Eén van deze vier koninkrijken was het Syrische koninkrijk waar ook de provincie Juda onder viel. Dit rijk staat bekend als het Seleucidische Rijk, 1

2 geregeerd door de dynastie der Seleuciden. Na meer dan een eeuw kwam in Syrië Antiochus de Vierde aan de macht, een koning in de dynastie van de Seleuciden. Deze vorst was een tiran en er op uit de Grieks Hellenistische denkwijze aan iedereen in zijn rijk op te leggen, goedschiks of kwaadschiks. Hij had een diepe afkeer van en een grote haat tegen de Joden. Dit omdat vele Joden vasthielden aan het Jodendom en weigerden de Grieks Hellenistische leef- en denkstijl over te nemen. Zo verbood Antiochus de belangrijkste Joodse wetten zoals de sjabbat, de besnijdenis, kosher eten en de tempeldienst. Duizenden Joden werden ter dood gebracht, omdat zij ondanks zware vervolging bleven vasthouden aan de Joodse wet. Antiochus liet de tempelschat roven en ontwijdde de tempel door er een varken te laten slachten. Een gruwel voor de Joden. Ook liet hij in de tempel een beeld van Zeus plaatsen, de Romeinse oppergod. Een grotere afgoderij is voor een Jood niet denkbaar. De opstand van de Makkabeeën Onder leiding van de oude priester Mattitjahoe kwamen de Joden in opstand. Na diens dood namen zijn vijf zonen de leiding van de opstand over. Judas Makkabeeër, een van deze vijf, is de bekendste geworden. (Het woord Makkabeeër betekent hamer of vechter). Tegen iedere logica in won, na een guerrillastrijd van ruim vier jaar, de kleine groep onder leiding van Judas Makkabeeër de strijd tegen het oppermachtige leger van Antiochus. Deze militaire overwinning was op zichzelf een wonder. (Wellicht enigszins vergelijkbaar met de Israëlische overwinning in de zesdaagse oorlog van 1967). Jeruzalem werd heroverd, de tempel gereinigd en de priesterdienst hersteld. Dit alles speelde zich af tussen 167 en 163 voor Christus. Na de overwinning van de Makabeeën begon het Hasmonese koninkrijk, dat ongeveer 100 jaar heeft bestaan tot 63 voor Christus de Romeinen Syrië en Juda veroverden. Dit alles speelde zich af in de tijd tussen het Oude en het Nieuwe testament. Het is allemaal exact na te lezen in het eerste en tweede boek van de Makkabeeën. (Voor de protestanten een apocrief boek, voor Rooms Katholieken een Bijbelboek.) HOE HET JOODSE VOLK CHANOEKA VIERT Het Chanoekafeest ofwel het inwijdingsfeest of lichtfeest Na het verslaan van de troepen van Antiochus werd de tempel gereinigd en opnieuw ingewijd. Bij het ontsteken van de Menorah stuitte men op een probleem: er was nl. geen olie meer. Na lang zoeken werd er tenslotte ergens een klein kruikje olie gevonden dat op de juiste manier was samengesteld en 2

3 verzegeld. Normaal was een dergelijk kruikje voldoende om de Menorah gedurende één dag te laten branden. Echter, met de weinige olie die er was bleef de Menorah acht dagen lang branden! En dit is het wonder van Chanoeka. Joodse families steken daarom elk jaar gedurende acht dagen de lichtjes van de Chanoekia - een achtarmige kandelaar - aan, te beginnen op de 25 ste van de maand Kislev. De Chanoekia heeft plaats voor acht plus één kaarsjes of vlammetjes op olie. Iedere dag steekt men eerst het extra ( negende ) lichtje, de sjamasj (d.w.z. dienaar), aan. Dit lichtje doet dienst om de andere acht aan te steken en staat afgezonderd van de andere lichtjes, qua hoogte of plaats. Op de eerste dag wordt er één lichtje aangestoken, op de tweede dag twee, enzovoort, tot op de achtste dag alle lichtjes branden. De Chanoekia wordt voor het raam gezet zodat iedereen kan zien dat het licht in huis schijnt. Hierin ligt de echte boodschap van Chanoeka: Het licht is sterker dan de duisternis en het licht zal steeds toenemen. De boodschap van Chanoeka is de boodschap van de Thora en van de Bijbel in zijn geheel. Het licht is sterker dan de duisternis en uiteindelijk zal het licht overwinnen. Er mag dan weinig olie zijn, maar opraken zal ze nooit. De tempel mag ontwijd zijn, maar ze zal opnieuw worden ingewijd. In de laatste honderdvijftig jaar is Chanoeka als feest steeds belangrijker geworden. Theodoor Herzl vergeleek de pioniers in Palestina met de Makkabeeën. Hij stelde dan ook voor Chanoeka altijd te vieren. Hij heeft er veel over geschreven. Israël staat symbool voor het licht. Het volk is geroepen om een licht te zijn voor de heidense volken. 3

4 De geestelijke betekenis van Chanoeka Voor ons is het belangrijk de boodschap van Chanoeka in geestelijke zin te verstaan. De Grieken waren er op uit om de Griekse of Hellenistische denkwijze over de hele wereld te verspreiden en daar zijn ze behoorlijk in geslaagd. Deze denkwijze is vooral gericht op de buitenkant van de mens. Denk aan zaken als de verheerlijking van het lichaam, de Olympische Spelen, de afgodendienst, enz. Het Jodendom en het Christendom daarentegen zijn vooral gericht op het innerlijk van de mens, het leven van de ziel, vernieuwing van het denken, enz. De boodschap van Chanoeka is niet alleen voor de Joden van betekenis, maar ook voor ons Christenen. Het Grieks Hellenistische denken heeft de Westerse wereld doordrenkt met een leefwijze die vooral gericht is op het uiterlijk, op de buitenkant. Deze cultuur en leefwijze staat haaks op het Joods Christelijk denken. Dit is iets wat we voortdurend in het oog mogen houden bij alle keuzes die we maken in ons dagelijks leven. Je steeds opnieuw afvragen: Hoe verhoudt deze keuze zich tot mijn innerlijk en/of mijn uiterlijk leven? VOORAFSCHADUWINGEN CHANOEKA IN GENESIS EN EZRA Genesis Chanoeka valt op de overgang van de 9 e (duisternis) naar de 10 e maand (de lichtmaand). Chanoeka begint op de 25 ste van de 9 e maand Kislev en eindigt op de 2 e (of de 3 e ) van de maand Tevet. Ten tijde van de zondvloed vonden er belangrijke gebeurtenissen plaats op dagen die later de data van Chanoeka zouden worden. Op de 10 e van de 8 e maand (2 e maand oude kalender) waren Noach en zijn gezin de ark binnengegaan (Genesis 7:11). Op de 17 e begonnen de regens die duurden tot de 27 ste van de maand Kislev (Het regende 40 dagen). Dat is de 3 de dag van Chanoeka (opstanding). Op 28 ste Kislev brak de zon door. Gedurende acht dagen brand het licht van de Chanoekia. Acht mensen gaan na de zondvloed als lichtdragers de wereld in (Noach, Sem, Cham, Jafeth en hun vrouwen). De overgang van duisternis naar licht vinden we terug in het 4

5 stoppen van de regens en in de zon die opnieuw gaat schijnen. De gereinigde tempel doet denken aan de aarde, die gereinigd werd door het water en na de zondvloed vernieuwd tevoorschijn komt. Ezra Gedurende de hele geschiedenis heeft satan keer op keer geprobeerd het Joodse volk uit te roeien of op een andere manier te laten verdwijnen. Immers, als er geen Joods volk was, kon er ook geen Joodse Messias geboren worden. In de tijd van de Babylonische ballingschap hadden veel Joden vreemde niet- Joodse vrouwen getrouwd en zich daarmee schuldig gemaakt aan de ernstige zonde van afgoderij. In Ezra 10:9 lezen we hoe op de 20 ste van de 9 e maand het volk samenkwam op het tempelplein, rillend, want men was zich zeer bewust van de ernst van deze zaak (Overigens werd dat rillen ook nog eens versterkt door stromende regen, aldus Ezra 10:9). Als het Joodse volk zou verdwijnen bijvoorbeeld door gemengde huwelijken, dan kon er nooit een Joodse Messias geboren worden om de wereld te redden. Op de 1 e van de 10 e maand begon Ezra met de reiniging door de huwelijken van Joodse mannen met niet-joodse vrouwen te ontbinden. En laat deze data nu precies overeenkomen met de data van Chanoeka. Reiniging van het volk, reiniging van de tempel en dat op de tijd van de overgang van de duisternis naar het licht. De boodschap van Chanoeka. JEZUS EN CHANOEKA Jezus vierde Chanoeka Ook de Here Jezus vierde Chanoeka. In Johannes 10:22 lezen we namelijk het volgende: Toen kwam het Vernieuwingsfeest in Jeruzalem; het was winter. En Jezus wandelde in de tempel, in de zuilengang van Salomo. Chanoeka in het onderwijs van Jezus Hij, het Licht van de wereld, wandelt in de tempel op het Vernieuwingsfeest of Lichtfeest. Toont Hij hier niet dat Hij Zelf het ware licht is dat schijnt in de duisternis? En deze Jezus, het Licht van de wereld (Johannes 8:12) roept ook ons op om een licht te zijn in deze wereld (Matteüs 5:14). De olie die niet opraakt doet ook denken aan de gelijkenis van de wijze en dwaze maagden. Zelfs al dreigt de olie op te raken, dan nog is de Heilige Geest altijd daar om ons nieuwe olie aan te reiken. Het is het feest van de tempelvernieuwing. De tempel waar Jezus nu wandelt (de tempel van Ezra, Nehemia en Zerubabel én verbouwd en vernieuwd door 5

6 Herodes) zal straks in het jaar 70 totaal worden afgebroken. Er zal geen steen op de andere blijven, zo had Hij gezegd en zo is het precies gebeurd. Doelend op Zijn dood en opstanding zei Hij: Breekt deze tempel af en binnen drie dagen zal Ik hem doen herrijzen (Johannes 2:19). En zo is het precies gegaan. Volgens Paulus (1 Korintiërs 3:16) zijn wij nu Gods tempel waarin de Geest van God wil wonen. Een tempel die voortdurend vernieuwd mag worden en waarin de olie van de Heilige Geest niet zal opraken. OVEREENKOMSTEN CHANOEKA EN KERST Met Chanoeka word dagelijks een kaars aangestoken. In veel kerken wordt tijdens de vier weken voor Kerst iedere zondag een kaars aangestoken. Of hier sprake is van een verband is onbekend. Wel kunnen we zeggen dat zowel Chanoeka als Kerst feesten van het Licht zijn. Het is vooral de Apostel Johannes geweest die de komst van Jezus in deze wereld heeft omschreven als de komst van het licht. Hij schrijft: In het Woord was leven en het leven was het licht der mensen; en het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet gegrepen (Johannes 1:4-5). Met Kerst vieren we de geboorte van de Here Jezus. Hoewel de tijdsbepaling ervan historisch gezien waarschijnlijk niet juist is, is de geboorte van de Messias zo belangrijk dat we dit dagelijks mogen vieren. Het lijkt overigens logischer dat de Here Jezus is geboren in september, waarschijnlijk tijdens het Loofhuttenfeest. Dat zou kunnen betekenen dat Hij verwekt is in onze maand december, misschien wel tijdens Chanoeka. En deze Jezus, de Messias, is het Licht van de wereld dat spoedig zichtbaar zal worden voor Israël en de hele wereld. Laten wij vervuld zijn met het Licht van Christus. Shine your Light, Jesus, through me. Amen 6