Lichtjesfeest! Laat je tijdens de donkere dagen inspireren in je geloof door het wonder van Chanoeka

Transcriptie

1 Lichtjesfeest! Laat je tijdens de donkere dagen inspireren in je geloof door het wonder van Chanoeka

2 Auteur: Joyce de Jongh-Foekema Illustraties: Debora Meijering-Van Westen ( ISBN: Joyce de Jongh, OptimaTaal ( 10% van de winst van Lichtjesfeest wordt geschonken aan Christenen voor Israël Andere boeken van Joyce de Jongh: Overblijfbijbel Megamama s & Superzonen Het geheim van de godin

3 Lichtjesfeest! Joyce de Jongh

4 Geen God is U gelijk, Heer, Uw daden zijn zonder weerga. Alle volken, door U gemaakt, komen en buigen zich, Heer, voor U en prijzen uw naam. U bent groot, U doet wonderen, U alleen bent God (Psalm 87:9-10, NBV)

5 Inhoud Inleiding... 7 Hoe gebruik je dit boek? Dag 1 Net als iedereen..! Kaarsje aansteken: God is er Dag 2 God beschermt de tempel Kaarsjes aansteken: God redt Dag 3 Antiochus plundert de tempel Kaarsjes aansteken: Mattatias Dag 4 Begin van het verzet Kaarsjes aansteken: Jouw lichtje Dag 5 Strijden voor de Heer Kaarsjes aansteken: Biddende handen Dag 6 De tempel wordt heroverd Kaarsjes aansteken: Ons kleine beetje, Gods wonder Dag 7 God aanbidden in de tempel Kaarsjes aansteken: Toewijding Dag 8 De laatste dag van het feest kaarsjes aansteken: Zo is God! Het spel met de dreidl Chanoeka-recepten Een vreemde kerstgeschiedenis Het bijbelboek Makkabeeën Wordt vervolgd Kleurplaten Amida Inspiratie om te bidden Bijbelleesrooster voor vier jaar

6

7 Inleiding Chanoeka is een typisch Joods feest. Het wordt ook wel het Vernieuwingsfeest genoemd en heeft alles te maken met de eredienst in de tempel in Jeruzalem en het Judaïsme. Dus wat bezielt mij om als christen te schrijven over dit feest? Zelfs binnen het Jodendom is Chanoeka geen belangrijk religieus feest. Het heeft eigenlijk alleen historische betekenis en pas in de Middeleeuwen vele eeuwen na de oorspronkelijke gebeurtenissen die ten grondslag liggen aan Chanoeka - ontstond de gewoonte een speciale boekrol voor te lezen tijdens Chanoeka, de zogenaamde Megilat Antiochus. Het bijbelboek Makkabeeën waarin over Chanoeka wordt geschreven maakt officieel geen deel uit van de Joodse en protestantse canon, de lijst van betrouwbare bijbelboeken. Wat maakt het feest dan toch zo bijzonder dat ik er voor christenen een boek over schreef? Kerst en Chanoeka In eerste instantie zag ik Chanoeka als een alternatief voor Kerst. Ik heb namelijk niet zoveel met Kerst. Dat komt niet alleen door alle commerciële tierelantijn rond Kerst, maar gaat dieper. Voor mijn bekering tot Jezus Christus hing ik namelijk een heidense natuurgodsdienst aan (wicca). Binnen die religie vierde ik rond de datum van Kerst het Yule feest, een verering van de natuurgod die tot leven kwam en de overwinning van het licht. De kerstboom en kerstballen hebben allemaal met Yule te maken. In de kerkgeschiedenis is dit heidense feest echter overgoten met een christelijk sausje en werd het aangegrepen om de geboorte van Jezus te vieren. Om eerlijk te zijn keek ik voor mijn bekering tot God nogal neer op christenen en hun kerstfeest. Wisten ze dan niet dat Jezus helemaal niet rond midwinter is geboren? En dat de kerstdatum een voortzetting is van het Romeinse midwinterfeest? (Over deze achtergrond kun je trouwens meer lezen achterin dit boek.) Nadat ik christen werd, had ik grote moeite met de manier waarop de komst 7

8 van Christus werd gevierd. Natuurlijk is de komst van de Verlosser alle reden tot feest, maar dan niét met een kerstboom, wat mij betreft. Chanoeka wordt ongeveer in dezelfde periode gevierd als Kerst en heeft prachtige verwijzingen naar Jezus Christus. In het verhaal staat niet de kerstboom centraal, maar Judas de Makkabeeër. Hij verloste het Joodse volk van de vijandige overheersing door de Syriërs. Het feest draait om de roep om een verlosser, het wonder van de olie een symbool van de heilige Geest - en hernieuwde toewijding aan God. Die elementen spreken me veel meer aan dan kerstballen en dennengroen. En met twee energieke zoontjes in huis is het verhaal over de heldhaftige Makkabeeërs ook voor hen een geweldige inspiratiebron. Het wonder van toewijding Judas en zijn mannen - de Makkabeeërs- waren wetsgetrouwe Joden die vochten tegen de Syrische overheerser van hun land. Drie jaar lang vochten ze met kracht uit de hemel tegen de vijand en vooral tegen de heidense godsdienst die deze Syrische koning hun oplegde, tot ze de definitieve overwinning boekten. De naam Makkabeeër betekent zoveel als hameraar. Judas verdiende deze bijnaam door de enorme kracht waarmee hij zijn vijanden neersloeg: alsof zijn vuisten mokerslagen uitdeelden! De herovering van de tempel in Jeruzalem (in 164 voor Christus) vormt het hoogtepunt van hun strijd. Die dag deed God een wonder: het wonder van de olie. Daarop besloten de Makkabeeërs dat dit wonder van God ieder jaar herdacht moest worden: Chanoeka. Het feest staat ook wel bekend als 'het feest van de lichtjes' of als inwijdingsfeest van de tempel. Het feest is niet alleen een herinnering aan Gods wonder, maar vooral een feest van hernieuwde toewijding aan God. Het is zo gemakkelijk om aan Hem voorbij te leven. De dagen vliegen om en tegen de tijd dat het Chanoeka is, is er alweer een jaar voorbij. 8

9 Eigenlijk is het een wonder als een mens zich toewijdt aan God, met zoveel andere dingen die om aandacht vragen! Wat is het daarom mooi om aan de drempel van een nieuw jaar stil te staan bij je eigen toewijding aan God. In het Johannesevangelie (Johannes 10:22,23) lees je dat Jezus in de tempel was ten tijde van Chanoeka. Het is aannemelijk dat Jezus als echte Jood dit feest vierde. Hij zei drie keer dat Hij het licht van de wereld was (en is), en dat deed Hij waarschijnlijk in de tijd rond Chanoeka (Johannes 12:35, 36; Johannes 8:12, Johannes 9:5). Volgens sommige berekeningen werd Jezus zelfs geboren tijdens Chanoeka. Sommige christenen menen dat wij dit feest ook zouden moeten vieren. Het wordt echter nergens beschreven als een van de voorgeschreven feesten van de Heer. Bovendien is de apostel Paulus stellig van mening dat we ons geen feestdagen moeten laten opleggen, alsof we daarmee een wit voetje zouden halen bij de Heer. Geen verplichting dus! Maar de andere kant is ook waar: als Jezus dit feest vierde, verdient het op zijn minst onze belangstelling. Ik laat me al met al graag inspireren door het verhaal van Chanoeka. Volgens de Bijbel is de manier waarop God handelde met Israël een voorbeeld voor christenen. Tijdens het schrijven van dit boek bepaalde de Heer me echter bij iets belangrijks. De Makkabeeërs vochten voor een vorm van geloof waarbij hun gerechtigheid afhing van hun gehoorzaamheid aan de Wet. Gods voorschriften zijn een zegen voor de mensheid, daar ben ik van overtuigd. Maar niemand kan ze uit eigen kracht volledig naleven en we kunnen alleen gerechtvaardigd in Gods ogen worden door te geloven in Jezus Christus. Bovendien: als het alleen om de buitenkant gaat, is God wars van onze gehoorzaamheid. Door de hele Bijbel heen belooft God dat Hij zijn wetten in ons hart wil schrijven. Zijn heilige Geest verandert ons van binnenuit, zodat we van harte en vanuit zijn kracht gaan leven zoals God het bedoelt. Het wonder van de olie wijst op het wonder van de heilige Geest die ons in Gods aanwezigheid brengt en die zijn wetten in ons hart legt. Bij het schrijven over Chanoeka doe ik dat dan ook als een nieuwtestamentische christen, waarbij ik 9

10 Gods genade en Geest wil benadrukken. Daarmee wil ik dit feest niet afpakken van het Joodse volk, maar proberen aan te haken bij Gods geschiedenis met mensen. Een geschiedenis waarin het Joodse volk een bron van zegen is voor alle volken ter wereld! De geschiedenis van de Makkabeeërs speelde zich af in de 400 jaar tussen Maleachi en Johannes de Doper. Al die tijd was het stil van God uit. Er waren geen profeten, geen speciale woorden van God die richting konden geven aan het volk. Maar Gods Woord was er, de heilige geschriften. Niet voor niets hamerden (om die woordspeling maar even te gebruiken) de Makkabeeërs zo op het naleven van Gods Woord. Maar zoals Paulus later schreef: de letter op zich doodt, maar Gods Geest maakt levend. Zonder de olie, zonder Gods Geest, wordt Chanoeka net zo leeg als een kerstboom zonder piek Door Chanoeka dieper te bestuderen is dit feest voor mij meer dan een alternatief voor Kerst geworden. Het is een feest van hernieuwde toewijding aan God. Ik bid dat ook jij de rijkdom daarvan mag ervaren wanneer jij dit jaar Chanoeka viert. Joyce de Jongh 10

11 Hoe gebruik je dit boek? Chanoeka duurt acht dagen. 1 Iedere dag na zonsondergang worden er kaarsjes aangestoken; iedere dag eentje meer. De eerste dag van dit feest begint na zonsondergang van de 25e dag van de joodse maand kislev. De Nederlandse data zijn: Nederlandse jaartelling Joodse jaartelling Datum december 1 januari december december december december Kaarsjes De Chanoeka-kandelaar (ook wel chanoekia genoemd) zit vol betekenis. Je hoeft niet per se een chanoekia aan te schaffen om Chanoeka te vieren. Je kunt ook acht losse kaarsen of waxinelichtjes gebruiken. De acht kaarsjes verwijzen natuurlijk naar de acht dagen van het feest. Volgens de Joodse traditie moeten de lichtjes in de chanoekia minstens een half uur branden. Sjamash: beeld van Jezus Een echte Chanoeka-kandelaar heeft acht kaarsjes plus één speciale kaars die sjamash wordt genoemd. Dat is het Hebreeuwse woord voor dienaar. Ook de dienaar in de synagoge wordt de sjamash genoemd. Met de sjamash worden de andere kaarsjes 1 Zie pagina 79 11

12 aangestoken. De sjamash staat vaak apart en meestal ook iets hoger dan de andere kaarsjes. Deze sjamash is een heenwijzing naar de Here Jezus Christus, die als een dienaar naar de wereld kwam om mensen te verzoenen met God. Hij is degene die Gods licht in ons leven aansteekt. Iedere avond bij zonsondergang steek je een extra kaarsje aan, tot ze allemaal branden. Op de eerste dag steek je met de sjamash het eerste kaarsje aan, vanaf rechts. De volgende dag steek je met de sjamash ook het tweede kaarsje aan en zo vult de chanoekia zich van rechts naar links. 2 Makkabeeën 4:17 Bovendien is het de gewoonte om de kaarsen voor het raam te zetten, zodat ook de mensen die je huiskamer passeren de lichtjes kunnen zien. Want daar gaat het om met Chanoeka: dat we ons licht laten schijnen en zichtbaar zijn voor de wereld, als een teken van hoop en een aansporing om ook zélf het licht van God te gaan verspreiden. 2 We worden door Jezus opgeroepen om ons licht te laten schijnen in deze wereld en op deze manier kunnen we dat symboliseren. Bij ieder kaarsje heb ik een gebed geschreven dat aansluit bij het verhaal van die dag. Je kunt dit gebed natuurlijk zoveel uitbreiden als je zelf wilt of je eigen gebed uitspreken. Verhaal Men schendt niet ongestraft de leer van God; het verloop van de gebeurtenissen zal dat bewijzen. De geschiedenis van de Makkabeeërs wordt beschreven in de deuterocanonieke boeken Makkabeeën. 3 In dit boek heb ik hun verhaal als een vervolgverhaal verdeeld over de 12 2 Zie ook Jesaja 49:6 3 Zie pagina 101

13 acht dagen van het feest, zodat je iedere dag een stukje kunt (voor)lezen. Iedere dag maak ik een toepassing naar de betekenis voor jouw leven. Je kunt het verhaal ieder jaar opnieuw lezen, net zoals je dat met het kerstverhaal doet. Olie: beeld van de heilige Geest In het oude Israël gebruikten de Joden geen kaarsen zoals wij, maar olielampjes. Ook de zevenarmige kandelaar (menora) in de tempel had olielampjes die hun olie kregen uit een centraal reservoir. De brandende menora was een teken van Gods eeuwige aanwezigheid, maar in de tijd van de Makkabeeërs was deze kandelaar gedoofd. Na hun herovering van de tempel hadden de Makkabeeërs speciale, geheiligde olie nodig om de kandelaar weer te laten branden. Hoewel veel chanoekia s inmiddels kaarsen gebruiken, bestond deze kandelaar oorspronkelijk uit negen olielampjes. In de Bijbel is olie vaak het symbool voor de heilige Geest. De Makkabeeërs veroverden de tempel omdat zij Gods voorschriften wilden naleven. God zegende hen daarom, maar Hij wist ook dat mensen nooit uit eigen kracht ten volle Gods wetten kunnen gehoorzamen. Niet voor niets is een van de belangrijkste teksten die Joden lezen tijdens Chanoeka Zacharia 4:6: Niet door kracht en niet door geweld, maar door Mijn Geest, zegt de HEERE van de legermachten. De Heilige Geest wil Gods regels in ons binnenste leggen en ons een nieuw hart geven, zodat we gaan leven als geliefde kinderen die hun Vader nadoen. Dat wonder doet de heilige Geest! Jouw tijd met God Dit boek bevat een vervolgverhaal dat je s avonds zelf of samen met anderen kunt lezen voordat je de kaarsjes aansteekt. Daarnaast vind je iedere dag een aantal bijbelteksten voor jouw persoonlijke tijd met God. Lees deze teksten op het moment dat bij jou past: s ochtends vroeg of op een ander rustig moment. Er is geen belangrijker boek dan de 13