ADVIES BEELDKWALITEIT

Transcriptie

1 ADVIES BEELDKWALITEIT INPASSING INSTALLATIE WATERONTHARDER RIJKSSTRAATWEG 47 GEMEENTE CULEMBORG NOTITIE UITGANGSPUNTEN EN RANDVOORWAARDEN 25 januari

2 ADVIES BEELDKWALITEIT INSTALLATIE WATERONTHARDER RIJKSSTRAATWEG 47 - GEMEENTE CULEMBORG 2 COLOFON Opdrachtgever Angela Gijzel gemeente Culemborg Datum advies Opdrachtnemer: Gelders Genootschap Adviseur ir. Engeli Kummeling e.kummeling@geldersgenootschap.nl

3 ADVIESVRAAG CONTEXT Productiebedrijf Culemborg levert water aan de stad Culemborg en de directe omgeving. Daarnaast wordt er warmte aan huizen in de wijk EVA-Lanxmeer geleverd. Het huidige drinkwater van Culemborg voldoet aan de Drinkwaterwet. Vitens heeft een aantal parameters waarbij zij meer inspanningen wil verrichten naar haar klanten, waaronder de het verminderen van de waterhardheid. In een voortraject is er reeds onderzoek gedaan naar technieken en processen voor ontharding. Binnen dit onderzoek is een viertal principes/scenario s onderzocht. De uitkomst van het onderzoek heeft geleid tot de keuze van een anaerobe pelletontharding. De installatie voor deze techniek zal deel uitmaken van het bestaande productieproces en zodoende zal deze worden geplaatst op de productielocatie nabij het bestaande productiegebouw. De bouwenvelop die hiervoor is vastgesteld heeft afmetingen van 17x11 meter en een hoogte van 12 meter. productiegebouw In dit advies worden opties 2, 2a, 2b en 5 vergeleken overige opties zijn afgevallen vanwege de te grote impact op het landschap en het historische watertoren-complex ANALYSE EN RICHTINGEN Er is reeds richting bepaald aan de hand van onderzoeken en adviezen, uitgevoerd door o.a Adviesbureau Haver Droeze, de Milieu Advies Raad. Daarnaast zijn bewoners van Lanxmeer betrokken. De opties 2 en 5 zijn uit als voorkeuren aangewezen. Daarbij is optie 2 de voorkeur van de buurbewoners en optie 5 het principe-besluit van het College van B&W. Er zijn varianten voor optie 2 toegevoegd: - optie 2a die verder naar achteren ligt van de openbare weg; deze optie is als redelijk alternatief ingebracht vanuit afdeling stedenbouw van gemeente Culemborg in overleg met Vitens. - optie 2b (gestippeld in het kaartje) ligt enkele meters naar achteren van de openbare weg, uitgelijnd met de achtergrens van de te ontwikkelen bouwkavel 8C (zie pagina 8 en 9). Deze optie is naar voren gebracht door een bewoner van Lanxmeer. Het landschapsplan Adviesbureau Haver Droeze heeft in samenwerking met Factor Architecten een gedegen locatiestudie verricht op basis van een landschappelijke, stedenbouwkundige en cultuurhistorische analyse. Hieruit volgt o.a. de conclusie dat de schaal van het landschap door de stedelijke ontwikkeling is verkleind. Daartegenover is de schaal van de waterzuivering vergroot; het nieuwere bedrijfsgebouw is een massief gebouw. Inzichten die van invloed zijn op de beeldkwaliteit: Een nieuwe compositie kan weer helderheid brengen in de hiërarchie - Uitgaande van het slagenlandschap van de polder houdt de maat van de percelen verband met het ritme van de groene doorzichten respectievelijk de bebouwing langs de Rijksstraatweg. - Verbreding of schaalvergroting van het complex heeft meestal verzwakking en aantasting van dat ritme tot gevolg. Deze inzichten worden in dit advies overgenomen. 3

4 ADVIESVRAAG 4 VRAAG Het Gelders Genootschap is gevraagd om advies te geven over de locatiekeuze voor de bouw van de wateronthardingsinstallatie met betrekking tot de beeldkwaliteit vanuit de invalshoek Welstand. Dit vraagstuk heeft betrekking op (analyse van) de (bestaande) architectuur en andere ruimtelijke waarden in de directe omgeving. Daarnaast worden criteria uit het Welstandsbeleid meegenomen. Specifiek: er wordt gevraagd om een beoordeling van de bouwlocaties 5, 2, 2a en 2b vanuit het oogpunt ruimtelijke kwaliteit. historische kaart met toegangswegen AMBITIE PROVINCIE, GEMEENTE Gemeente - Het plangebied heeft een belangrijke betekenis binnen de groenstructuur van Culemborg. - Nieuwe bebouwing is onderdeel van het landschappelijke en stedebouwkundig patroon. - Het historische watertorencomplex heeft een hoge cultuurhistorische waardering; samenhang en behoud van het ensemble is uitgangspunt. - De watertoren, onderdeel van het historische watertorencomplex is beeldbepalend langs de Rijksstraatweg c.q. invalsroute voor de stad Culemborg. Provincie De Provincie Gelderland heeft op 11 november 2015 het besluit genomen om het beschermingsgebied van het waterwingebied op het terrein van Vitens aan de Rijksstraatweg te verkleinen. De watertoren en het productiegebouw vallen door dit besluit buiten de beschermingszone. De provincie maakt hiermee een herbestemming van de gronden met daarop de watertoren mogelijk. Op het moment dat er concensus is over de herbestemming van de watertoren zal het bestemmingsplan worden aangepast.

5 ADVIESVRAAG BESTEMMINGSPLAN De locatie ligt in bestemmingsplan Lanxmeer. De vigerende bestemming van het terrein Rijksstraatweg 45/47 is Bedrijf-Nutsbedrijf. De bestaande gebouwen zijn met een bouwvlak aangegeven. Het toegestane gebruik van de gebouwen is ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening. Tevens liggen op het terrein twee gebiedsaanduidingen, namelijk Milieuzone grondwaterbeschermingsgebied en Milieuzone waterwingebied. Door deze aanduiding worden de gronden beschermd ten behoeve van de waterwinning en bescherming van de kwaliteit van het water. Het bestemmingsplan wordt volgend aan de ontwikkelingen voor herbestemming herzien. De bescherming zal daardoor gedeeltelijk vervallen. WELSTANDSNOTA CULEMBORG De locatie ligt in het door de Welstandsnota beschreven gebied woonwijk Lanxmeer, dat voor een belangrijk deel is gebaseerd op de landschappelijke kenmerken van het gebied, zoals de aanwezigheid van de Schoonrewoerdse stroomrug, het slagenlandschap, hagen en boomgaarden en enkele karakteristieke boerderijen. Voor de ecologische woonwijk Lanxmeer geldt het welstandsniveau 1, dat betekent dat er zeer zorgvuldig wordt omgegaan met de bestaande karakteristieke kenmerken: de architectuur (vormgeving en detaillering) dient van hoog niveau te zijn. In Lanxmeer is een sterke relatie tussen architectuur en de (semi)openbare ruimte (door o.a. de groene binnenhoven). De architectuur kent per cluster een duidelijke samenhang. In de nota zijn geen specifieke criteria voor bedrijfsbebouwing binnen Lanxmeer opgenomen. Weliswaar is een hoogwaardige architectuur in samenhang met de omgeving van belang. kaart uit het vigerende bestemmingsplan kaart uit de Welstandsnota gebied 10: ecologische woonwijk Lanxmeer kaart uit de Welstandsnota Lanxmeer: Welstandsniveau 1 5

6 BEELDANALYSE 6 BEELDBEPALENDE ELEMENTEN - ARCHITECTUUR Culemborgse watertoren De watertoren (gebouwd in 1911) is gelegen op het terrein en is een beeldbepalend element. Vanwege de oorspronkelijke functie in de geschiedenis van de drinkwatervoorziening van Culemborg is het gehele complex van cultuurhistorische betekenis. Het is van belang dit beeld, het karakteristieke complex, als geheel te koesteren. Hieronder vallen de watertoren, een drietal bijgebouwen, waaronder de directeurswoning, een loods en het onbebouwde erf met bezinkbakken. De vrijstaande watertoren heeft als herkenningspunt (landmark) een belangrijke landschappelijke en stedenbouwkundige waarde. Achter het complex ligt een riant groengebied dat de oorspronkelijke verkavelingsstructuur volgt. Dit groengebied is deels openbaar toegankelijk. Via een pad is dit deel voorbij het achterterrein bereikbaar. Behoud en versterking van cultuurhistorische en landschappelijke waarde Productiegebouw complex Het moderne bedrijfsgebouw, het pompgebouw ofwel productiegebouw, is een flinke slag groter dan de historische bebouwing en is vooral industrieel functionerend. Het gebouw heeft een robuuste en autonome uitstraling. Er is een duidelijk onderscheid tussen de rechte bakstenen onderbouw, die refereert aan het metselwerk van het watertoren-complex en de bovenbouw. Hierdoor ontstaat een horizontale geleding. De bovenbouw heeft een sculpturale vorm, een metalen gevelbekleding in een blauwtint. De vorm is door een middenlid los gemaakt van de onderbouw. Er is daarmee logischerwijs getracht tot een visuele schaalverkleining en het wegvallen tegen de blauwe lucht. Bouwen bij dit eigenzinnige autonoom gesitueerde gebouw zou vanuit oogpunt van Welstand alleen kunnen door er letterlijk (enige) afstand van te nemen zodat deze zijn karakter behoudt. Daarnaast is een ritme van kleinere bouwwerken en groene dooradering langs de Rijksstraat weg van belang. De massa van dit gebouw zou visueel niet verder opgedikt mogen worden.

7 BEELDANALYSE SAMENHANG De complexen, het historische watertorencomplex en het naastgelegen nieuwe complex, zijn zeer verschillend in schaal en architectuuur en hebben geen ruimtelijke samenhang. De erfafscheiding tussen beide percelen wordt deels gevormd door een gemetselde muur rond parkeerplaatsen. Aan de overzijde ligt een agrarisch (tuinbouw)complex op grotere afstand van de weg. Dit deel van de Rijksstraatweg is de overgang van buitengebied naar de stad. De woonwijk Lanxmeer sluit voor wat betreft schaal aan op de oorspronkelijke kleinschalige bebouwing. Samenhang betekent op deze plek een duidelijke hiërarchie: het is van belang dat beide complexen een eenheid op zichzelf blijven. Modern, high-tech en robuust tegenover historisch, kleinschalig en groen. Een (grootschalige) moderne toevoeging zou niet op of nabij het watertorencomplex gebouwd mogen worden. Dat zou afbreuk doen aan de waarde van het historische ensemble. Nabij het productiegebouw is een eigentijdse architectuur mogelijk. De historische boerderij Johanna s Hoeve en de boomgaard aan de Rijksstraatweg ZICHTLIJNEN EN DOORZICHTEN Bijzondere gebouwen staan bij voorkeur op zichtlijnen vanuit de openbare ruimte. De watertoren is een landmark en heeft daardoor ook een functie in de oriëntatie in de stad. Zichtlijnen vanuit de directe omgeving op karakteristieke bouwwerken zijn van belang voor de ruimtelijke kwaliteit. De bewoners van Lanxmeer ervaren het zicht op de watertoren als belangrijke kwaliteit. De groene dooradering in het open slagenlandschap is van belang: het bepaalt het karakter van de wijk en de overgang naar het landschap. Het ritme van doorzichten naar het achterliggende landschap, de groene aders en de bebouwing is voor zowel het nieuwe complex als het historische complex een belangrijke kwaliteit (kaartje rechtsonder). Uitgangspunt is het zoveel mogelijk behouden van bestaande waardevolle zichtlijnen en de groene dooradering in het gebied. Dit betekent dat plaatsing van nieuwe bouwwerken zorgvuldig moet gebeuren; een grote mate van transparantie moet blijven geborgd. 7

8 BEELDANALYSE partner in omgevingskwaliteit 8

9 BEELDANALYSE NIEUWE PLANNEN De nog onbebouwde kavel tussen de Rijksstraatweg en het Willem Kloospad, kavel 8c, is deel van de woonwijk Lanxmeer en wordt ontwikkeld voor maximaal 6 woon-werk woningen. Kavel 8c ligt aan één van de entrees tot EVA-Lanxmeer waardoor de kavel een belangrijke beeldbepalende functie heeft. Hier wordt een gebouw gerealiseerd dat representatief is voor de doelstellingen en sfeer van de wijk Lanxmeer. Rijksstraatweg 5 m De locaties 2, 2a en 2b voor de bouw van de waterontharder liggen nabij kavel 8c op een afstand van ca 5 meter. Gezien de hoogte van de installatie, ca 12 meter, zal deze sterk sfeer bepalend zijn. De industriële sfeer past niet in de gewenste sfeer van een groen ecologisch woonmilieu. Voor de ruimtelijke kwaliteit van de nieuwe woningen in Lanxmeer is het niet wenselijk om op locatie 2, 2a of 2b een onthardingsgebouw te bouwen; Behoud van het groene en ontspannen karakter is een criterium in de afweging voor Welstand. 17 m Kavel 8C Willem Kloospad voorbeeldverkaveling Kavel 8c Lanxmeer 9

10 CONCLUSIE CRITERIA RUIMTELIJKE KWALITEIT massief beeld bebouwing Rijksstraatweg groene aders landschap zichtlijnen Watertoren Lanxmeer afstemming architectuur pompgebouw effect sfeer kavel 8c Lanxmeer totaal advies Welstand LOCATIE 2 / LOCATIE 2B hoog sterk - - negatief LOCATIE 2A hoog sterk - + positief mits 10 LOCATIE gemiddeld weinig + - positief Conclusies De beoordeling over de locaties is met name een stedenbouwkundige aangelegenheid. Wat betreft architectuur is er nog geen informatie. Alle locaties liggen nabij het productiegebouw. Dit heeft o.a. te maken met de functionaliteit van de waterontharder. Voor alle locaties geldt dat er een negatief effect ontstaat op de beleving van het landschappelijke karakter. Beperking van een nog massievere beleving van het productiegebouw vanaf de Rijksstraatweg is vanuit Welstand een criterium. Bouwen bij dit eigenzinnige autonoom gesitueerde gebouw betekent vanuit Welstand dat er letterlijk (enige) afstand genomen moet worden. - Locaties 2 en 2b worden samengevoegd in de Welstandsbeoordeling. Voor de genoemde criteria verschillen de uitkomsten voor deze locaties niet significant. - Locatie 5 krijgt de voorkeur: omdat de locatie achter het productiegebouw ligt, blijft de groenstrook/doorzicht behouden en wordt het gebouw niet opgedikt (vanaf de Rijksstraatweg gezien). - Locaties 2, 2a en 2b belemmeren het doorzicht precies op de plek waar het perceel met bedrijfsbebouwing overgaat in de woonbuurt. - Een groep bewoners van Lanxmeer geeft echter de voorkeur aan deze locaties om de reden dat bebouwing op locatie 5 (achter het gebouw) een zichtlijn op de watertoren weg neemt. - Locatie 2a heeft de voorkeur boven locatie 2 en locatie 2b. Het zo ver mogelijk naar achteren leggen t.o.v. de Rijksstraatweg, zorgt voor een minder massief beeld; dit zou minimaal 20 meter moeten zijn (gerekend van de voorgevellijn van het productiegebouw). - De zichtbaarheid van locatie 2 en de varianten stelt hogere eisen aan de uitwerking van de architectuur. Vanuit Welstand kan locatie 2a positief worden beoordeeld, mits er hoge eisen aan de uitwerking worden meegegeven.

11 CONCLUSIE UITWERKING De exacte afmetingen en vormgeving van de te bouwen installatie zijn nog niet bekend. Er wordt op dit moment uitgegaan van een maximaal grondvlak van 17 meter x 11 meter en hoogte van 12 meter. Uitgangspunten voor de uitwerking t.a.v. beeldkwaliteit zijn: - slanke, ranke vormgeving en detaillering - visueel zoveel mogelijk los zetten van bestaande bebouwing - een duidelijk onderscheid in architectuur tussen bestaand productiegebouw en wateronthardingsgebouw - Bij plaatsing dicht aan de Rijksstraatweg toepassing een zo mogelijk transparant een licht materiaal: glas, staalconstructie in lichte tint (RVS), of > hout gecombineerd met staal > relatief slanke betonconstructie gecombineerd met glas en staal - deels kan de bebouwing een letterlijk groene (begroeide) gevel krijgen materiaal referenties 11

12 POSTADRES Postbus AB Arnhem TELEFOON +31 (0) WEBSITE partner in omgevingskwaliteit