Beter benutten potentieel apotheker leidt tot kostenbesparing (rapport Booz&Co)

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten Generaal Aan de leden vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus EA DEN HAAG Alexanderstraat JL Den Haag Postbus GL Den Haag T F I Contactpersonen Léon Tinke Algemeen directeur KNMP Telefoon Datum Ons kenmerk Doorkiesnummer CC Betreft KNMP/JS/HB /jb Minister Schippers Algemeen Overleg Geneesmiddelenbeleid Jean Hermans Manager Beleidszaken KNMP Telefoon /6 Geachte leden, Met veel genoegen presenteer ik u hierbij de eindversie van het rapport The potential for pharmaceutical quality services dat de KNMP heeft laten opstellen door advies- en onderzoeksbureau Booz&Co, met medewerking van onder anderen de heer prof. dr. Ab Klink. Dit rapport, gebaseerd op binnen- en buitenlandse wetenschappelijke onderzoeken, gaat in op de bijdrage die apothekers leveren en kunnen leveren in de farmaceutische zorg aan de patiënt. Vooral het onbenut potentieel van de apothekers staat centraal. Als bijlage bij deze brief vindt u een leeswijzer zodat u de hoofdlijnen van het rapport gemakkelijk tot u kunt nemen. Wellicht kunt u de informatie gebruiken in uw voorbereiding voor het Algemeen Overleg Geneesmiddelen in uw Kamer van 12 december Daarnaast richt ik mij tot u om u een aantal knelpunten voor te leggen waardoor bij veel apothekers het water tot aan de lippen is gestegen en er onder patiënten grote beroering is ontstaan. Beter benutten potentieel apotheker leidt tot kostenbesparing (rapport Booz&Co) Kort samengevat constateert Booz&Co dat de huidige medicatiebegeleiding door apothekers alleen al leidt tot een besparing in de zorg van 120 miljoen tot 160 miljoen per jaar wanneer het gaat om het vermijden van ziekenhuisopnames van patiënten. Het gaat dan bijvoorbeeld om interventies die apothekers plegen wanneer patiënten last (dreigen te) hebben van bijwerkingen en interacties van medicijnen. Maar Booz&Co schetst ook scenario s die nog veel meer mogelijkheden bieden om vanuit de apothekers bij te dragen aan de gezondheid van burgers en tegelijkertijd fors te besparen op de zorgkosten in Nederland. In totaal gaat het, afhankelijk van de intensiteit, om een mogelijke besparing van 500 miljoen tot 750 miljoen. Dat zijn bedragen waar we in ons land niet omheen kunnen.

2 2/6 De onderzoekers noemen drie specifieke terreinen waarop het potentieel van de apothekers veel beter kan worden benut: Het uitvoeren van medicatiebeoordelingen voor patiënten van 65 jaar en ouder die dagelijks meer dan vijf medicijnen gebruiken; De farmaceutische begeleiding van patiënten na ontslag uit het ziekenhuis; Inzet van apothekers bij het bevorderen van therapietrouw voor patiënten met hart- en vaatziekten, diabetes en COPD/Astma. Apothekers staan klaar om zich samen met hun goed geschoolde apotheekteams op bovengenoemde terreinen in te zetten. De afgelopen jaren hebben apothekers zich ingespannen om de kwaliteit van en innovatie in de farmaceutische zorg te bevorderen. Zo zijn in de apothekersbranche standaarden, indicatoren en richtlijnen opgesteld en hebben we een kwaliteitsprofiel voor apotheken ingevoerd. De transparantie van de kwaliteit van apotheken en farmaceutische zorg is daardoor voor patiënten, zorgverzekeraars en andere zorgverleners enorm verhoogd. Daarnaast hebben wij met andere zorgverleners in de eerste lijn, zoals huisartsen en fysiotherapeuten, afspraken gemaakt om in Nederland de beste buurtzorg van Europa te organiseren. Gezamenlijk hebben we 2013 uitgeroepen tot het Jaar van de Therapietrouw. Systeemfouten: apothekers staat water aan de lippen, beroering onder patiënten Apothekers zijn dus zo ver dat zij forse stappen kunnen zetten in de farmaceutische zorg voor patiënten. Tot mijn spijt moet ik u melden dat de huidige situatie daar nauwelijks tot geen mogelijkheden voor biedt. Dat komt doordat het op 1 januari 2012 ingevoerde stelsel van gereguleerde marktwerking in de apothekersbranche met de zogeheten prestatiebekostiging en vrije prijzen - ernstige tekortkomingen vertoont. De minister van VWS beoogde met dit nieuwe stelsel meer ruimte voor innovatie te scheppen en de farmaceutische zorg aan patiënten te verbeteren. Maar door onderstaande knelpunten komt daar amper iets van terecht. Bij veel apothekers en apotheekmedewerkers is het water tot aan de lippen gestegen en onder patiënten is veel beroering. Beleidsinterventies VWS Met uitzondering van het vervallen van het vaste apothekerstarief door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is alle wet- en regelgeving intact gebleven, zoals het Budgettair Kader Zorg en wetgeving zoals de WMG en de WGP. Het is dus geen vrije markt maar een gereguleerde markt. Zo intervenieert VWS door bijvoorbeeld de maagzuurremmers en anticonceptiva uit het basispakket te halen en TNF-alfaremmers naar het ziekenhuis over te hevelen. Het niet meer vergoeden van de maagzuurremmers leidt helaas tot minder gebruik van deze middelen en op termijn tot meer maagbloedingen. Het overhevelen van middelen naar het ziekenhuis leidt ertoe dat patiënten meer moeten reizen om hun medicijnen te ontvangen en dat het medicatieoverzicht versnippert met alle gevolgen van dien. Prijsrisico s afgewenteld op apotheek Verder leidt het preferentiebeleid ertoe dat de strategische inkoop en assortimentssamenstelling is overgeheveld van de apotheker naar zorgverzekeraars. De uitvoeringskosten en risico s, zoals prijsstijgingen

3 3/6 en beschikbaarheidproblemen, komen voor rekening van de apothekers. In plaats van een voorziening te zijn met een maatschappelijk verantwoord verdienmodel, levert een apotheek nu medicijnen met verlies af. De afgewentelde risico s zijn voor een apotheek te groot om uit te kunnen middelen. Zoals het programma Zembla laatst pijnlijk duidelijk maakte, zien apothekers zich hierdoor in ethisch dilemma s t.a.v. de behandeling van hun patiënten geplaatst. Gebrek aan transparantie van prijzen Apothekers en artsen doen er alles aan om zinnig en zuinig af te leveren en voor te schrijven. In het FTO maken ze daarover plaatselijke en regionale afspraken. Echter, als gevolg van ingewikkelde prijsmethodieken van overheid en zorgverzekeraars is er geen sprake van transparante zorgkosten. Deze conclusie werd onlangs ook getrokken in twee achtereenvolgende afleveringen van het tv-programma TROS Radar. Door het ontbreken van publieke bronnen over de daadwerkelijke prijs van een medicijn voor een patiënt, is er feitelijk geen keuzevrijheid voor de patiënt. Dus patiënt, arts en apotheker tasten in het duister over hoe zinnig en zuinig om te gaan met de zorgkosten. Verzekerde zorg niet vergoed In aanloop naar de marktwerking hebben apothekers geïnvesteerd in het beschrijven van farmaceutische prestaties. Een aantal van deze prestaties is door CVZ aangemerkt als verzekerde zorg. De zorgverzekeraars contracteren deze prestaties echter niet of nauwelijks, waardoor de verzekerde zorg niet aan patiënten vergoed wordt. De KNMP heeft vanaf begin 2012 VWS en de NZa hierop gewezen. Maar de toezichthoudende rol die VWS en NZa vanuit het maatschappelijk belang hebben, is nagenoeg onzichtbaar. Deze zorgprestaties worden niet vergoed voor apothekers terwijl zij wél een cruciale rol spelen in de medicatiebegeleiding van patiënten voor en na een operatie. Deze zorgverlening komt nu voor rekening van de apotheek en dat is onhoudbaar. Administratieve rompslomp en verspilling Apotheken en patiënten ondervinden onacceptabel veel hinder van het sterk verschillende farmaciebeleid per zorgverzekeraar en de daardoor toenemende beschikbaarheidproblemen van preferente medicijnen. Patiënten moeten vaak van medicijnen wisselen en raken daardoor zó van slag dat zij weigeren de nieuw aangewezen medicijnen te gebruiken, hetgeen funest is voor de therapietrouw. Bij het tegengaan van verspilling van medicijnen is de grootste winst te behalen door het bevorderen van de therapietrouw van patiënten. Soms leidt een wisseling van een merk naar een preferent middel tot individuele gezondheidsrisico s. Dat is in november uitvoerig belicht in een uitzending van het tv-programma Zembla. Voortbestaan dienstapotheken in gevaar Het voortbestaan van veel dienstapotheken is onzeker geworden. In een groot aantal plaatsen hebben de dienstapotheken noodgedwongen de contracten met zorgverzekeraars moeten opzeggen, omdat de vergoeding bij lange na niet toereikend is om de kosten te dekken. Daardoor dreigt al per 1 januari a.s. de situatie te ontstaan dat patiënten in de avond- en nachtdiensten voor de acute farmaceutische zorg contant moeten gaan afrekenen of dat sommige dienstapotheken noodgedwongen moeten sluiten. De KNMP adviseert om de acute farmaceutische zorg, aan te laten sluiten bij de Spoed Eisende Hulp en de Huisartsenposten op één locatie.

4 4/6 Conclusie: vertrouwen in het geding, bijsturing nodig Als de markt niet in staat is het stelsel te benutten zoals VWS dat voor ogen heeft, en het stelsel tegelijkertijd ongewenste effecten met zich meebrengt, is bijsturing noodzakelijk en gerechtvaardigd. Zeker nu blijkt dat het klachten van patiënten regent en dat bij veel apothekers het water tot aan de lippen is gestegen, waardoor de zorg aan de patiënt in het geding is. De knelpunten zorgen voor reuring onder patiënten waardoor het vertrouwen in de apotheek wordt ondermijnd en dat is ernstig, zeker gezien de alom gehoorde en door de KNMP gesteunde roep om doelmatig, effectief en veilig medicijngebruik, onder meer om therapietrouw te bevorderen en verspilling te bestrijden. Sombere vooruitzichten 2013 Het jaar 2012 was al met al een jaar waarin de negatieve elementen van het nieuwe stelsel domineerden. Gezien de hierboven beschreven knelpunten, die nog steeds niet opgelost zijn, baren de vooruitzichten voor kalenderjaar 2013 de KNMP grote zorgen. De knelpunten van de gereguleerde marktwerking zorgen er voor dat de contractering voor 2013 tussen zorgverzekeraars en veel apothekers uiterst moeizaam verloopt. De KNMP is uiteraard zelf geen contractpartner, maar wij krijgen meldingen in deze richting van onze leden. Verder is er een aantal politieke besluiten, dat tegenstrijdig is aan goede farmaceutische zorg voor de patiënt in de buurt. Het gaat om de volgende punten: Geheime afspraken anti-stollingsmiddelen De nieuwe antistollingsmiddelen (NOAC s) zijn zeer risicovol bij een verkeerde dosering. De rol van de apotheker is bij het afleveren van deze middelen cruciaal. Het VPRO-radioprogramma Argos heeft zaterdag 8 december een uitzending gewijd aan de risico s rondom het gebruik van de NOAC s. De geheime prijs- en volume afspraken die de minister heeft gemaakt met twee fabrikanten van NOAC s leiden ertoe dat apothekers de middelen met verlies moeten afleveren. Onderdeel van de afspraken tussen zorgverzekeraars en apothekers is namelijk dat apothekers een gemiddelde claw back moeten afdragen. Door het beleid van de minister worden apothekers nu gedwongen om over fictieve, geheime prijzen de claw back (ca. 6 %) af te dragen. Dat is onacceptabel. De KNMP heeft hierover contact opgenomen met de minister en diverse zorgverzekeraars, maar wordt van het kastje naar de muur gestuurd. De geheime prijsafspraken zorgen daarnaast voor nog meer onduidelijkheid bij patiënten over de medicijnprijzen. Overheveling dure medicijnen In het vervolg op de TNF-alfaremmers wil de minister van VWS dat de uitgaven voor bepaalde groeihormonen en oncolytica in 2013 onder het ziekenhuisbudget komen te vallen. Ondanks de pleidooien in het regeerakkoord voor versterking van zorg in de buurt, haalt het kabinet belangrijke medicijnen weg uit de buurtzorg. Dat leidt tot een sterke versnippering van de farmaceutische zorg aan de patiënt die voor deze medicijnen niet meer bij de apotheek op de hoek van straat terecht kan. De overheveling van de TNF-alfaremmers is tegen de toezegging van VWS in - voor zo ver wij weten - niet geëvalueerd. Het valt ten zeerste te betwijfelen of de overheveling van dure medicijnen daadwerkelijk leidt tot de gewenste kostenbesparing.

5 5/6 Keuzevrijheid patiënt Het aanpassen van artikel 13 van de Zorgverzekeringswet leidt ertoe dat de keuzevrijheid van de patiënt sterk wordt beperkt. Een aantal fracties heeft dit punt al aangekaart tijdens het plenaire debat over de begroting VWS Voor de details verwijs ik u graag naar de gezamenlijke brief over artikel 13 van zeven zorgkoepels, waaronder de KNMP, gedateerd 4 december Concrete vragen aan uw Kamer Wij beseffen dat wij aan de vooravond van het Algemeen Overleg een aanzienlijke lijst punten aan u voorleggen. Maar ik heb al gemeld dat veel apothekers het water tot aan de lippen is gestegen, dat er reuring onder patiënten is en dat de farmaceutische zorg aan de patiënt onder druk staat. Daarom vragen wij u concreet om de volgende stappen: Maak verzekerde zorg niet afhankelijk van decentraal overleg tussen verzekeraars en apothekers Wilt u als Tweede Kamer op korte termijn nog dit jaar bewerkstelligen dat de minister van VWS en/of de NZa hun toezichthoudende rol waar maken, zodat zorgverzekeraars apothekers voor 2013 contracten aanbieden met voldoende honorering voor het vervullen van alle verzekerde zorgtaken door apothekers. Het argument dat er sprake is van een vrije markt gaat niet op. Er is zoals gezegd hooguit sprake van gereguleerde markt. De minister VWS heeft dus wel degelijk een verantwoordelijkheid en instrumentarium. Zorg voor transparante, lage medicijnprijzen Wilt u de minister aansporen maatregelen te nemen die ertoe leiden dat de medicijnprijzen laag en transparant zijn. Alleen dan kunnen apothekers, artsen en ook patiënten zorgen dat de zorg zinnig en zuinig is. Pas gereguleerde marktwerking in farmacie aan Wilt u de minister oproepen snel de knelpunten in de farmacie op te lossen zodat de gereguleerde markt werkbaar wordt voor verzekeraars en apothekers (zorg voor een level playing field). Beleidsinterventies van de minister Wilt u als Tweede Kamer aan de minister van VWS verzoeken om beleidsinterventies in de farmacie vooraf in overleg met deskundigen en de apothekersbranche te toetsen om de gevolgen voor de sector in kaart te brengen en deze te laten meewegen in de besluitvorming. Wanneer uit de toets blijkt dat een voorgenomen beleidsinterventie leidt tot aanzienlijke negatieve financiële gevolgen voor de apothekersbranche, dient er compensatie te komen. Terugdraaien politieke besluiten Wilt u als Tweede Kamer uitspraken doen om de genoemde politieke besluiten terug te draaien. Het gaat dan om de geheime prijsafspraken voor de anti-stollingsmiddelen, de overheveling van dure medicijnen in 2013 en het aanpassen van artikel 13.

6 6/6 Tot slot We staan met z n allen voor een cruciale fase wanneer het gaat om de farmaceutische zorg aan patiënten die in ons land gelukkig nog altijd van hoog niveau is, ook vergeleken bij andere westerse landen. Daar mogen we trots op zijn. Echter, door de ontwikkelingen die ik heb geschetst staat de farmaceutische zorg aan patiënten in ons land onder grote druk. De KNMP was, is en blijft van harte bereid zich in te spannen om de farmaceutische zorg aan de patiënt op een nóg hoger niveau te brengen. Dicht in de buurt van de patiënt, met doelmatig, effectief en veilig medicijngebruik, zodat we in ons land de therapietrouw van patiënten kunnen vergroten en verspilling van medicijnen tegen kunnen gaan. Daarvoor hebben we echter uw steun nodig. Wij zijn graag bereid hierover met u verder te praten. In deze brief vindt u de gegevens van onze algemeen directeur Léon Tinke en onze manager beleid Jean Hermans die klaar staan om u in een persoonlijk gesprek van nadere informatie te voorzien. Ik wens u veel succes met uw politieke werkzaamheden en wens u uiteraard ook veel wijsheid toe. Hoogachtend, Hoogachtend, J.A. Smits, apotheker Voorzitter KNMP Bijlage(n): Rapport 'The potential for pharmaceutical quality services', Booz&Co J.A. Smits, apotheker Voorzitter KNMP Bijlage(n): Rapport Booz&Co The potential for pharmaceutical quality services Leeswijzer rapport Booz&Co