KNMP Zorgmonitor 2013

Transcriptie

1 KNMP Zorgmonitor 2013 Op weg naar beter Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie

2 KNMP Zorgmonitor 2013 Op weg naar beter Den Haag, 28 februari 2013

3

4 KNMP Zorgmonitor 2013 Inhoud Voorwoord 4 Samenvatting 8 Inleiding 12 Hoofdstuk 1 Veranderingen in de farmaceutische zorg Veranderende zorgvraag Aanpassingen in de farmaceutische patiëntenzorg 19 Hoofdstuk 2 Effecten op de patiëntenzorg Winst voor patiënt en maatschappij Prestatiebekostiging Medicatiebeoordeling Medicatieoverdracht Transparantie Informatievoorziening patiënten 32 Hoofdstuk 3 Prijs en kwaliteit Uitvoerbaarheid Werkdruk 41 Hoofdstuk 4 Contracteerproces Timing en organisatie Standaardcontracten 52 Hoofdstuk 5 Op weg naar beter Beperkte houdbaarheid Voorgestelde aanpassingen Samen op weg naar een betere toekomst 61 Colofon 63 3

5 4 Voorwoord

6 KNMP Zorgmonitor 2013 Op weg naar beter! Voor u ligt de KNMP Zorgmonitor Deze Zorgmonitor toetst de uitwerking van de geliberaliseerde prestatiebekostiging die sinds 2012 geldt voor de farmaceutische zorg. De doelstellingen van deze systeemwijziging zijn het bevorderen van de kwaliteit van farmaceutische patiëntenzorg en het stimuleren van innovatie. Ook vorig jaar bracht de KNMP al vroeg in het jaar een onderzoeksrapport uit over de omschakeling naar prestatiebekostiging en vrije prijzen. Hierin kwamen al veel problemen voren. Uit deze Zorgmonitor blijkt dat dit geen opstartproblemen of kinderziektes waren. Hoewel de doelstellingen van de systeemwijziging zeer nobel zijn, levert de praktijk een tegenovergesteld beeld op. Patiënten moeten langer wachten in de apotheek en vaker terugkomen omdat een medicijn niet beschikbaar is. Gebrek aan onderhandelingsruimte met zorgverzekeraars, een verhoogde administratieve lastendruk en een diffuse kwaliteit en prijs van geleverde zorg trekken een zware wissel op de relatie tussen de apotheker en de patiënt. Apothekers hebben minder regie over de zorgverlening en hun organisatie. De relatie patiënt-apotheker, zo bepalend voor het succes van de farmaceutische zorg, is door de invoering van gereguleerde marktwerking onder druk komen te staan. In de afspraken voor 2013 zijn geen fundamentele verbeteringen te ontdekken. Zelfs de minister erkent dat apothekers met veel kunst-en vliegwerk de farmaceutische zorg aan patiënten op de been houden. Dat geeft wel aan dat we nu geen houdbaar model hebben. En daar is juist behoefte aan. Het aantal ouderen en chronische patiënten neemt de komende decennia toe. De zorgvraag stijgt en wordt complexer door een toenemend aantal patiënten dat meerdere medicijnen tegelijkertijd gebruikt. Er is een groeiende behoefte aan effectief, veilig en doelmatig medicijnengebruik neemt toe. De zorg wordt gecompliceerder en het apothekersvak steeds uitdagender. De beroepsgroep heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan het verbeteren van de zorg en het transparant maken van de kwaliteit van deze zorg. Bijvoorbeeld in de vorm van richtlijnen, kwaliteitsindicatoren en het KNMP kwaliteitsprofiel. Ook zijn veruit de meeste apotheken inmiddels HKZ gecertificeerd en is er veel geïnvesteerd in de samenwerking met huisartsen. Wie problemen signaleert, moet ook oplossingen aandragen. Daarom komt de KNMP met concrete voorstellen. Op het gebied van medicijnverstrekking stelt de KNMP een transparant prijsbeleid voor. De transparantie voor de patiënt en uitvoerbaarheid voor de apotheek worden hierdoor verbeterd. Tegelijkertijd blijven de maatschappelijk lage kosten van medicijnen en de vertrouwensrelatie tussen patiënt en apotheker gewaarborgd. De KNMP stelt ook een eenduidig bekostigingssysteem voor in de eerstelijnszorg. Dit draagt bij aan de samenwerking 5

7 tussen zorgverleners en organiseert de zorg nadrukkelijker rondom de patiënt. Deze aanpassingen zorgen voor een houdbare basis voor de farmaceutische zorg en beantwoorden de maatschappelijke behoefte aan meer transparantie, eenduidigheid, kostenbeheersing, en betere zorg voor de patiënt. Farmaceutische patiëntenzorg en medicijnverstrekking vormen een geïntegreerd onderdeel van de curatieve gezondheidszorg. In de apotheek komen het recept, de arts, het medicijn en de patiënt samen. Hier vindt de patiëntspecifieke medicatiebewaking plaats om ervoor te zorgen dat het juiste medicijn met de juiste begeleiding aan de patiënt worden gegeven. Hiermee levert de sector een meerwaarde voor patiënten en andere partijen in de zorgketen. Apothekers werken samen met (huis)artsen, wijkverpleegkundigen en andere zorgverleners in de stad, het dorp of de wijk aan kwalitatief hoogstaande en samenhangende zorg voor de patiënt. De patiënt vertrouwt hierbij op de kennis en kunde van professionele zorgverleners. Hij moet daarom zijn eigen zorgverleners kunnen kiezen. Naast een betere kwaliteit van leven voor de patiënt, kan het werk van de apotheker de maatschappij ook aantoonbare besparingen opleveren. 1 Bied de apotheker daarom de mogelijkheid de farmaceutische verantwoordelijkheid voor de zorg in de buurt te dragen. Voor kwalitatief hoogstaande en efficiënte farmaceutische zorg tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten. De Zorgmonitor 2013 geeft een actueel beeld van de sector en bevat oplossingsrichtingen om de voorgestelde aanpassingen te realiseren. Graag ga ik namens de beroepsorganisatie hierover in gesprek met zorgverzekeraars, patiëntenorganisaties, zorgkoepels, het ministerie van VWS en de politiek voor betere zorg tegen een betere prijs. Op weg naar beter! Met vriendelijke groet, Rik van der Meer, apotheker Voorzitter KNMP 1 Het uitvoeren van de medicatiebewaking levert nu jaarlijks 120 tot 160 miljoen euro op. Het beter benutten apotheker kan de maatschappij nog eens 500 tot 750 miljoen besparen (rapport Booz & co, november 2012). 6

8 KNMP Zorgmonitor

9 8 Samenvatting

10 KNMP Zorgmonitor 2013 Zorg in beweging Steeds meer mensen gebruiken steeds meer medicijnen. Er treedt een verschuiving op van een acute zorgvraag naar een chronische zorgvraag. Deze verschuiving vraagt ook om verandering bij zorgverleners. De zorgvraag van patiënten wordt complexer, waardoor er een groeiende behoefte is aan effectief, veilig en doelmatig medicijngebruik. De veranderende zorgvraag is mede de aanleiding voor een nieuw bekostigingssysteem voor de farmaceutische zorg. Met deze prestatiebekostiging en vrije prijzen wordt een verbetering van de farmaceutische patiëntenzorg en meer ruimte voor innovatie beoogd. Farmaceutische patiëntenzorg Naast de dagelijkse interventies bij de receptafhandeling om iedere patiënt te voorzien van het juiste medicijn met de juiste begeleiding, omhelst de farmaceutische patiëntenzorg ook het optimaliseren van de medicatieveiligheid en therapietrouw van de patiënt. Denk hierbij aan aan medicatiebeoordelingen, begeleiding bij opname en ontslag uit het ziekenhuis, en dossierbeheer. De zorgprestaties, juist bedoeld om de farmaceutische zorg te verbeteren en transparant te maken, worden onvoldoende gecontracteerd. Patiënten hebben recht op zorg volgens de professionele standaarden van de beroepsgroep. Bij medicatiebeoordelingen leggen zorgverzekeraars echter beperkingen op voor kwetsbare patiënten die deze zorg juist hard nodig hebben. Daarnaast zijn apothekers ontevreden over het verloop van de farmaceutische begeleiding bij ontslag uit het ziekenhuis. Zorgcomplicerende en patiëntonvriendelijke factoren Apothekers ervaren zorgcomplicerende en patiëntonvriendelijke factoren bij de medicijnverstrekking als gevolg van het nieuwe systeem. Patiënten moeten vaak langer wachten en regelmatig terugkomen als preferente medicijnen niet beschikbaar zijn. Ook hebben veel patiënten vragen over prijzen van medicijnen die apotheekteams niet (goed) kunnen beantwoorden, omdat de zorgverzekeraars ondoorzichtige prijsafspraken hanteren. Onjuiste informatieverstrekking aan patiënten door helpdesks van zorgverzekeraars leidt tot meer discussies aan de balie. Dit gaat ten koste van de tijd die besteed wordt aan zorg. Ook ervaren apothekers en apothekers-assistenten meer agressie aan de balie. Dit is zeer zorgelijk. De werkdruk en administratieve lasten in de sector zijn dusdanig opgelopen dat apothekers nu meer dan ooit moeite hebben met de dagelijkse receptafhandeling. Aanvullende zorgverlening en innovatie worden door het nieuwe systeem dus eerder geremd dan gestimuleerd. 9

11 Kunst- en vliegwerk De KNMP concludeert dat de gereguleerde marktwerking in de farmacie, die sinds 1 januari 2012 van kracht is, niet op gang komt. Het gaat hierbij niet om opstartproblemen of kinderziektes. Het systeem ontwikkelt zich niet richting de gewenste situatie. In de afspraken voor 2013 zijn geen fundamentele verbeteringen terug te zien ten opzichte van Het systeem piept en kraakt, en met veel kunst-en vliegwerk hebben apothekers de consequenties voor de patiënt nog kunnen beperken. Kunst-en vliegwerk is geen houdbaar model. Apothekers onderschrijven nog steeds de doelstellingen van het nieuwe stelsel in de farmacie, namelijk betere zorg voor de patiënt en meer ruimte voor innovatie. Op dit moment wordt echter het tegenovergestelde bereikt. Dit maakt aanpassing van het systeem noodzakelijk. Op weg naar beter De KNMP komt met concrete voorstellen om zowel de medicijnverstrekking als de farmaceutische patiëntenzorg te verbeteren. Het preferentiebeleid heeft de afgelopen jaren veel besparingen opgeleverd, maar is inmiddels het doel voorbij geschoten. De voordelen wegen niet meer op tegen de nadelen. Dit maakt hervorming noodzakelijk. Voorwaarden hierbij zijn dat de maatschappelijke kosten beperkt blijven, en de patiënt kan blijven vertrouwen op zijn apotheker als medicijnexpert. Met een transparant prijsbeleid blijven de voordelen van kostenbesparingen behouden. Nadelen zoals de beperkte beschikbaarheid worden beperkt. Daarnaast zorgt een eenduidig bekostigingssysteem in de eerste lijn ervoor, dat zorg rondom de patiënt en in zijn buurt wordt georganiseerd. Daarmee wordt een belangrijke stap gezet richting de politiek en maatschappelijk gewenste geïntegreerde eerstelijnszorg. Met een transparant prijsbeleid voor medicijnen en een eenduidig bekostigingssysteem voor samenwerkende zorgverleners in de eerste lijn, wordt een toekomstbestendige basis gelegd. Om de toenemende en meer complexe farmaceutische zorgvraag adequaat op te vangen, en te verbeteren. 10

12 KNMP Zorgmonitor

13 12 Inleiding

14 KNMP Zorgmonitor 2013 Aanleiding In 2012 is een nieuw bekostigingssysteem geïntroduceerd in de farmaceutische zorg. Verbetering van de zorg aan de patiënt en meer ruimte en stimulans voor innovatie in de apotheek waren beoogde resultaten. De verschillende handelingen van de apotheker zijn ondergebracht in de zogenaamde prestaties farmaceutische zorg. Deze lijst met handelingen vormt de basis voor de onderhandelingen tussen zorgverzekeraar en apotheker. Ook zijn de tarieven voor deze prestaties en de prijzen voor medicijnen (binnen de wettelijke kaders) vrijgegeven. Begin 2012 voerde de KNMP een onderzoek uit om de gevolgen van het nieuwe systeem in kaart te brengen. Het onderzoeksrapport Veranderingen in de farma ceutische zorg: de gevolgen in beeld, geeft een representatief beeld van de gevolgen van de omschakeling naar prestatiebekostiging en vrije tarieven. Die bleek zeer moeizaam te verlopen. Doel De KNMP onderzocht voor het tweede jaar de effecten van de systeemwijziging. Veel informatie is verzameld in een enquête waarin gevestigd apothekers de ervaringen en gevolgen van deze systeemwijziging deelden. Met de zogenaamde Zorgmonitor 2013 wil de KNMP nagaan in welke mate de beoogde doelstellingen van de systeemwijziging ook merkbaar zijn aan de apotheekbalie. Welke invulling geven partijen aan het systeem? Wat zijn hiervan de consequenties voor de patiënt? Zo wordt inzicht gegeven in de invulling die partijen in 2013 aan de gereguleerde marktwerking geven. De Zorgmonitor 2013 dient als aanvulling vanuit de sector op een tweetal rapporten, die eind februari worden gepubliceerd. 2 De resultaten van het onderzoek laten ook zien of ten opzichte van 2012 stappen zijn gezet op weg naar een beter functioneren van het nieuwe systeem en het benaderen van de geformuleerde doelstellingen. Dit rapport levert ook een bijdrage aan een toekomstbestendige farmaceutische zorgverlening. Een toekomst waarin apothekers als bekwame zorgprofessionals werken aan laagdrempelige, hoogwaardige en doelmatige zorg. In samenwerking met huisartsen en andere zorgverleners tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten. 2 NZa marktscan extramurale farmaceutische zorg, en de rapportage aan de minister van de verkenners farmaceutische zorg, de heren Rinnooy Kan en Reibestein. 13

15 Onderzoeksmethode Het onderzoek bestaat uit een online enquête met 57 vragen. Alle gevestigd apothekers in Nederland kregen het verzoek om deze online vragenlijst anoniem te beantwoorden. Tussen 22 januari en 4 februari 2013 hebben 407 apothekers, verspreid over heel Nederland, gehoor gegeven aan dit verzoek. Dit is ruim 21% van de doelgroep. 75% van de deelnemers vertegenwoordigt een zelfstandige apotheek. De overige 25% bestaat uit gevestigd apothekers van ketenapotheken, dienstapotheken en poliklinische apotheken. De samenstelling van de deelnemers en de trend in de beantwoording van de vragen zorgen voor een representatief beeld van de stand van zaken in de sector. 3 Bij de totstandkoming van deze rapportage is gebruik gemaakt van de expertise en verschillende publicaties van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK). Daarnaast zijn in een reeks districtsbijeenkomsten de voorlopige resultaten voorgelegd aan apothekers. De aanvullende informatie die deze toetsing opleverde is ook gebruikt voor dit rapport. Het onderzoeksrapport De KNMP evalueert het contracteerproces tussen zorgverlener en apotheker om de effecten van de aanpassingen in de farmaceutische zorgverlening in kaart te brengen. In maart 2012 concludeerde de KNMP dat de omschakeling naar prestatiebekostiging zeer moeizaam is verlopen. De Zorgmonitor 2013 geeft een antwoord op de vraag hoe het nieuwe systeem van gereguleerde marktwerking nu functioneert, na het overgangsjaar Worden de beoogde doelstellingen bereikt en krijgt de patiënt nu betere zorg? Hoofdstuk 1 geeft inzicht in de veranderingen in de farmaceutische patiëntenzorg. De onderzoekresultaten zijn vervolgens verdeeld in drie hoofdstukken. In hoofdstuk 2 staat de patiënt centraal. Hoe vertaalt het nieuwe systeem zich naar de praktijk aan de apotheekbalie? Wat zijn de gevolgen voor de vertrouwensrelatie tussen de apotheker en zijn patiënt? Hoofdstuk 3 beschrijft hoe apothekers de uitvoerbaarheid van en werkdruk door het nieuwe systeem ervaren. In hoofdstuk 4 worden de gemaakte afspraken tussen zorgverzekeraars en apothekers, en de context waarbinnen deze tot stand komen, onder de loep genomen. In het afsluitende hoofdstuk 5 worden de effecten van de prestatiebekostiging en vrije prijzen beschreven en gekoppeld aan voorgestelde aanpassingen. 3 Wanneer in dit rapport wordt gesproken over x% van de apothekers constateert dat, betreft dit het uitkomstpercentage van de deelnemende apothekers aan dit onderzoek. 14

16 KNMP Zorgmonitor

17 Hoofdstuk 1 Veranderingen in de farmaceutische zorg 16

18 KNMP Zorgmonitor 2013 In dit hoofdstuk staan de veranderende zorgvraag van de patiënt en de rol van de apotheker centraal. Ook worden de benodigde veranderingen in de farmaceutische zorg kort samengevat. 1.1 Veranderende zorgvraag Verschuiving acute zorgvraag naar chronische zorgvraag Gezondheid is een groot goed. En er wordt veel in geïnvesteerd. Patiënten kunnen steeds beter worden behandeld. We worden steeds ouder en willen een goede kwaliteit van leven blijven genieten. De zorgvraag verschuift steeds meer van een acute zorgvraag naar een chronische zorgvraag. Meer dan de helft van de 65-plussers heeft een chronische aandoening. Vaak zelfs meer dan één. Ook veel jongeren kampen met chronische problemen. De vraag naar zorg krijgt hierdoor een ander karakter, en vraagt ook een verandering bij zorgverleners. Het doel is niet alleen genezing, maar ook het verbeteren van de kwaliteit van leven, het beperken van risico s door aanpassing van de leefstijl en het bevorderen van de maatschappelijke participatie ondanks de beperking van de aandoening. Goed gebruik van medicijnen speelt hierbij een belangrijke rol en is een (kosten)effectieve manier van behandelen. Patiënten kunnen hierdoor langer in de thuissituatie blijven. Rol apotheker steeds belangrijker en complexer Een groeiend aantal patiënten gebruikt steeds meer medicijnen. Van alle bezoekers van openbare apotheken gebruikt één op de tien langdurig meer dan vijf medicijnen. Dit zijn zogenaamde polyfarmaciepatiënten 4. Bij senioren gaat het om één op de drie gebruikers van medicijnen. Uit de grafiek op de volgende pagina blijkt, dat 35% van de 75-plussers in de apotheek een polyfarmaciepatiënt is. Deze patiënten vragen extra aandacht, omdat het belang van therapietrouw en de kans op ongewenste onderlinge effecten van medicijnen groter is. Goed gebruik van medicijnen wordt dus steeds belangrijker. Dit geldt ook voor de rol van de apotheker. 4 Conform de multidisciplinaire richtlijn polyfarmacie is er sprake van polyfarmacie als iemand vijf of meer geneesmiddelen chronisch gebruikt. Van chronisch gebruik is sprake als aan iemand meer dan 3 keer per jaar hetzelfde geneesmiddel wordt verstrekt of als er minimaal één keer een hoeveelheid van een geneesmiddel wordt gegeven voor een gebruiksduur van 90 dagen of meer. 17

19 2012 ondertekend door een zorgmak Ik heb geen enkel aangeboden contract voor 15 december 2012 ondertekend 65,6% Ik heb ingetekend op door een hoofdaann uitonderhandeld con 0% 20% 40% 60% 80% Ik ben apotheker in loond en heb mij laten vertegenwoord door mijn ketenorgan Xxxxxxxxxxxx Ik heb met verschillende verzekeraars op een verschill wijze het contracteerproces doorl 100% 80% 60% 21% 78% 7% 44% 18% 51% 22% 48% 5% 30% 40% Hoeveel medicatiebeoord 40% Geen 20% 48% 29% 27% 24% 1 tot 10 0% < 40 jaar jaar jaar jaar > 75 jaar 11 tot 20 geen chronische medicatie 1 t/m 4 geneesmiddelen chronisch 5 t/m 9 geneesmiddelen chronisch > 10 geneesmiddelen chronisch 21 tot 40 Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen 41 tot 60 Worden patiënten die hun geneesmiddelen in een weekdoseringsysteem ontvangen door de dominante zorgverzekeraar uitgesloten voor een medicatiebeoordeling? Farmaceutische zorg mensenwerk en maatwerk Apothekers in Nederland zijn als geen ander in staat patiënten te begeleiden bij en te Ja adviseren over goed medicijngebruik. Dit geldt zowel voor medicatie bij ziekte als bij preventie. De apotheker spant zich daarbij in de medicatieveiligheid en therapietrouw (het Needoor de patiënt daadwerkelijk 37,2% blijven volgen van de therapie) van de patiënt te optimaliseren. Hij maakt hierbij gebruik van medicatiebeoordelingen, overdracht van 0% 20% 40% 60% 80% medicatiegegevens en dossierbeheer. Ook werkt hij nauw samen met huisartsen en andere 62,8% collega- zorgverleners in de eerste- en tweedelijnszorg. 61 tot tot 100 Meer dan 100 0% Farmaceutische zorg is mensenwerk en maatwerk. Iedere patiënt kan op een andere manier reageren op medicijnen. Het succes van de therapie wordt in grote mate bepaald door het vertrouwen in de behandeling en de zorgverlener. Door de patiëntspecifieke medicatiebewaking en interventies voorkomen apothekers dure ziekenhuisopnames. Zo levert de beroepsgroep een belangrijke bijdrage aan preventie en de kostenbeheersing in de gezondheidszorg. Dit betekent een dubbele gezondheidswinst, zowel bij de kwaliteit van leven van de patiënt als financieel. 18

20 KNMP Zorgmonitor 2013 Laagdrempelige en kosteneffectieve zorgverlening Door goede farmaceutische zorg zijn patiënten in staat langer zelfstandig aan de samenleving deel te nemen. Apothekers leveren besparingen op door verkeerd medicijngebruik, zoals ongewenste effecten van medicijnen en therapieontrouw, significant te beperken. Uit recent onderzoek 5 blijkt dat alleen al door het adequaat uitvoeren van de medicatiebewaking apothekers tussen de 120 en 160 miljoen euro aan zorgkosten in de tweede lijn besparen. Voor circa zes euro verzorgen apotheekteams voor ieder recept de benodigde farmaceutische zorg 24 uur per dag, zeven dagen per week: dossierbeheer, medicatiebewaking, medicatiebegeleiding en instructie, distributie, voorraadbeheer, etc. Farmaceutische zorg in internationaal perspectief Op het Centennial Congres van de International Pharmaceutical Federation (FIP) (Amsterdam, 2012) is de positie van Nederland als een vooraanstaand land op het gebied van farmaceutische zorg opnieuw bevestigd. Dit kwam ook uit een rapport van de IMS naar voren. 6 Deze positie is onder meer het gevolg van innovaties van apothekers in de afgelopen dertig jaar. De groeiende zorgvraag en de daarmee samenhangende vraag naar de organisatie en aard van de toekomstige farmaceutische zorg wordt ondersteund door onderzoek aan bijvoorbeeld de Universiteiten van Groningen en Utrecht en het SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy. Het participeren van praktijkcollega s aan dit type onderzoek en aan de ontwikkeling van zorgrichtlijnen is van wezenlijk belang om kwaliteitsverbeteringen en vernieuwingen in de sector te blijven stimuleren. Als beroepsorganisatie speelt de KNMP een vooraanstaande rol in de coördinatie van deze ontwikkeling. 1.2 Aanpassingen in de farmaceutische patiëntenzorg Drie grote veranderingen De veranderende zorgvraag vraagt om aanpassingen in de farmaceutische zorg. Vertegenwoordigers van zorgverzekeraars, openbare apothekers, ketenapotheken, ziekenhuisapothekers, poliklinische apothekers en apotheekhoudende huisartsen zijn met elkaar om de tafel gaan zitten om tot een advies aan de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) te komen 5 Booz & Co, The potential for pharmaceutical quality services, oktober IMS Institute for Healthcare Informatics, Advancing the responsible use of medicine. Applying levers for changes, oktober

21 over de mogelijke aanpassingen. 7 De systeemwijziging die de NZa vervolgens heeft doorgevoerd, heeft drie grote veranderingen opgeleverd Die hebben als doel de farmaceutische patiëntenzorg kwalitatief te verbeteren, voor meer transparantie te zorgen en innovatie te stimuleren. 1. Prestatiebekostiging in de farmaceutische zorg Prestatiebekostiging is in 2012 ingevoerd. De verschillende handelingen van de apotheker, zoals het geven van instructies bij bijvoorbeeld een inhalator of het uitvoeren van een medicatiebeoordeling, zijn onderverdeeld in elf zogenaamde prestaties farmaceutische zorg. De prestaties zijn expliciet en transparant gemaakt en worden apart vermeld op de factuur voor de patiënt. Voorheen waren deze prestaties onzichtbaar in de prijs van medicijnen verwerkt. Vijf prestaties zijn door het College voor Zorgverzekeringen aangewezen als verzekerde zorg. De zorgverzekeraar is verplicht deze prestaties voor haar verzekerden in te kopen bij zorgaanbieders. Over de overige prestaties kunnen beide partijen aparte afspraken maken. 2. Vrije tarieven voor zorgverlening De tweede grote aanpassing is dat de tarieven voor farmaceutische zorg niet langer worden vastgesteld door de NZa. Het is nu aan zorg verzekeraars en zorgverleners hierover overeenstemming te bereiken. In een contract leggen beide partijen vast welke zorgverlening tegen welke vergoeding door de apotheek wordt geleverd. 3. Vrije prijzen voor medicijnen De prijzen van medicijnen zijn, binnen de wettelijke kaders 8, vrijgegeven. Voorheen gebruikten zorgverzekeraars en apothekers een officiële prijslijst (taxe) voor medicijnen. In de taxe staan de honderdduizenden medicijnen die op de markt verkrijgbaar zijn. De taxeprijs was de prijs die zorgverzekeraars vergoedden voor een bepaald middel. Het vrijgeven van de prijzen van medicijnen betekent dat niet langer de officiële prijslijst de vergoeding voor medicijnen bepaalt, maar dat iedere zorgverzekeraar hier een eigen beleid op kan voeren. 7 Boer & Croon, Resultaten pilot prestatiebeschrijvingen farmaceutische zorg. Adviesrapport aan de NZa, definitieve versie (2.0), mei Hierbij valt met name te denken aan de Wet Geneesmiddelenprijzen (WGP) en het Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). Andere relevante juridische kaders zijn het Budgettair Kader Zorg (BKZ) en de Wet Marktordening Gezondheidszorg (WMG). 20

22 KNMP Zorgmonitor

23 Hoofdstuk 2 Effecten op de patiëntenzorg 22

24 KNMP Zorgmonitor 2013 Met de invoering van prestatiebekostiging moeten apothekers meer ruimte krijgen om naast begeleiding bij medicijngebruik ook andere vormen van farmaceutische zorg te leveren. In dit hoofdstuk wordt de potentie van deze vormen van farmaceutische zorg toegelicht. Daarna wordt beschreven in hoeverre afspraken over verschillende prestaties worden gemaakt tussen apotheker en zorgverzekeraar. Ook wordt gekeken naar de uitwerking van de drie grote aanpassingen (zoals beschreven in het vorige hoofdstuk) op de patiënt en op de relatie tussen de apotheker en de patiënt. Voor een efficiënte farmaceutische zorg en een succesvolle therapie is het vertrouwen van de patiënt in zijn apotheker immers van doorslaggevend belang. 2.1 Winst voor patiënt en maatschappij Winst voor de patiënt, besparing voor de maatschappij Elke dag zorgen apothekers dat patiënten de juiste medicijnen en passende begeleiding krijgen. Apothekers voorkomen een nadelig onderling effect bij het gebruik van meerdere medicijnen. Ook verminderen zij onnodige ziekenhuisopnames. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan de gezondheid en kwaliteit van leven van hun patiënten en aan de kostenbeheersing van de gezondheidszorg. Op het gebied van de farmaceutische patiëntenzorg blijven nog veel kansen onbenut. In het rapport The potential for pharmaceutical quality services dat door Booz & Company op verzoek van de KNMP is opgesteld is onderzocht wat de mogelijke maatschappelijke opbrengst is van drie specifieke vormen van farmaceutische zorg. Namelijk het uitvoeren van medicatiebeoordelingen, de farmaceutische begeleiding bij ontslag uit het ziekenhuis en het bevorderen van de therapietrouw bij patiënten met hart- en vaatziekten, diabetes en astma/copd. Deze vormen van farmaceutische zorgverlening zorgen in een voorzichtige raming voor een besparing van 500 tot 750 miljoen euro. Naast deze maatschappelijke opbrengst, is er winst voor de patiënt: een betere kwaliteit van leven. 2.2 Prestatiebekostiging Merendeel van de prestaties niet gecontracteerd In 2012 werden de prestaties farmaceutische zorg nog maar mondjesmaat gecontracteerd. Prestaties zijn farmaceutische handelingen, waarover prijs- en kwaliteitsafspraken worden gemaakt. Uit de enquête blijkt dat ook na het overgangsjaar 2012 nog weinig aparte contracten voor de afzonderlijke prestaties zijn gesloten. 23

25 De handelingen instructie hulpmiddel en medicatiebeoordeling worden regelmatig gecontracteerd als onderdeel van de prestatie terhandstelling. Het contracteren van bepaalde handelingen als onderdeel van andere handelingen ondermijnt de doelstellingen van de prestatiebekostiging. Over de prestaties die niet onder de verzekerde zorg vallen, zijn geen concrete afspraken gemaakt tussen partijen. Ook de facultatieve prestatie, bedoeld voor innovatieve zorg, is in 2012 en 2013 helemaal niet gecontracteerd. Overzicht prestaties: Prestaties die onder verzekerde zorg vallen: 1. Terhandstelling geneesmiddel op recept 2. Instructie hulpmiddel 3. Medicatiebeoordeling 4. Begeleiding bij ziekenhuisopname 5. Begeleiding bij ontslag ziekenhuis Prestaties die niet onder de verzekerde zorg vallen: 6. Voorlichting zelfmanagement voor patiëntengroep 7. Advies zelfzorg 8. Advies geneesmiddelengebruik tijdens reis 9. Advies ziekterisico bij reizen 10. Onderlinge dienstverlening 11. Facultatieve prestatie (innovatie) Welke prestaties heeft u bij de dominante zorgverzekeraar gecontracteerd? Instructie patiënt UR-geneesmiddel- gerelateerd hulpmiddel 39,2% 43,1% 17,7% Medicatiebeoordeling chronisch UR-geneesmiddelgebruik 47,6% 34,3% 18,2% Farmaceutische begeleiding bij ziekenhuisopname of polikliniekbezoek 2,9% 14,3% 82,8% Farmaceutische begeleiding i.v.m. ontslag uit het ziekenhuis 3,7% 14,5% 81,8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% apart gecontracteerd gecontracteerd als onderdeel van andere prestatie niet gecontracteerd 24 kbaar zijn Verloopt de farmaceutische begeleiding bij ontslag uit het ziekenhuis naar uw oordeel

26 Ik heb het contracteerproces geheel zelfstandig doorlopen 8,6% KNMP Zorgmonitor 2013 Ik heb mij tijdens het contracteerproces laten adviseren door een zorgmakelaar, maar heb zelf besloten over het tekenen van contracten 27,5% Ik heb mij tijdens het contracteerproces laten vertegenwoordigen 8,1% door een zorgmakelaar 2.3 Medicatiebeoordeling Ik heb ingetekend op een Een medicatiebeoordeling door een hoofdaannemer 22,9% stemt de medicijnbehandeling (opnieuw) af op de verwachtingen uitonderhandeld contract en doelstellingen van de patiënt, (verpleeg)huisarts, (huis)apotheker en andere betrokken Ik ben apotheker in loondienst zorgverleners. en heb mij laten vertegenwoordigen 21,1% door mijn ketenorganisatie Ik heb met verschillende zorg- Medicatiebeoordelingen verzekeraars op een verschillende hebben de grootste 11,8% meerwaarde bij de meest kwetsbare patiënten. In het bijzonder bij patiënten van 65 jaar en ouder en patiënten die vijf of meer verschillende 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% medicijnen gebruiken. 85% van de apothekers voerde medicatiebeoordelingen uit in wijze het contracteerproces doorlopen Hoeveel medicatiebeoordelingen heeft u in 2012 uitgevoerd? Geen 15,2% 1 tot 10 16,9% 11 tot 20 14,9% 21 tot 40 18,6% 41 tot 60 10,5% 61 tot 80 7,1% 81 tot 100 4,4% Meer dan ,5% 0% 5% 10% 15% 20% 25

27 21% 7% 44% 18% 22% 30% 80% 60% 78% 51% 48% 40% Hoeveel medicatiebeoorde 40% Geen 48% 29% 20% 27% 24% 1 tot 10 Geen medicatiebeoordeling bij weekterhandstelling 0% Apothekers < 40 jaar (63%) geven aan jaar dat zorgverzekeraars jaar patiënten jaar > 75 uitsluiten jaar van medicatiebeoordeling als geen zij chronische hun medicijnen medicatie via weekterhandstelling 5 t/m 9 geneesmiddelen ontvangen. chronisch Zorgverzekeraars stellen 1 t/m 4 geneesmiddelen chronisch > 10 geneesmiddelen chronisch dat de medicatiebeoordeling dan onderdeel is van de prestatie weekterhandstelling. 11 tot tot tot 60 Worden patiënten die hun geneesmiddelen in een weekdoseringsysteem ontvangen door de dominante zorgverzekeraar uitgesloten voor een medicatiebeoordeling? 61 tot 80 Ja 62,8% 81 tot 100 Nee 37,2% Meer dan 100 0% 20% 40% 60% 80% 0% Een weekterhandstelling (ook wel weekdoseerverpakking of baxterrol genoemd) is een medicatierol voor een specifieke patiënt. Het is vooral geschikt voor patiënten die meerdere medicijnen gebruiken en voor wie het lastig is het juiste medicijn op het juiste tijdstip te nemen. Met weekterhandstellingen wordt de inname per tijdstip geregeld. Ze worden vooral gebruikt voor patiënten die hun medicatie niet in eigen beheer hebben. Bij de aanvang van behandeling via een weekterhandstelling voert de apotheker een intakegesprek met de patiënt. Hierin worden de keuze voor deze distributievorm en de werkwijze ervan toegelicht. Medicatiebeoordeling: medicijngebruik afstemmen op individuele behoeften Een medicatiebeoordeling is veel breder en dient een ander doel. De apotheker evalueert in samenspraak met de patiënt en de voorschrijver(s) de therapie van de patiënt op basis van farmaceutische, medische- en gebruiksinformatie. Het doel is optimalisatie van de behandeling. Door het medicijngebruik af te stemmen op individuele behoeften vergroot je het vertrouwen in de therapie en het zelfmanagement van de patiënt. In de richtlijn Medicatiebeoordeling doet de KNMP aanbevelingen voor het uitvoeren van deze zorgverlening. Met het uitsluiten van patiënten die hun medicijnen via weekterhandstelling krijgen voor een medicatiebeoordeling, breng je de patiëntveiligheid in gevaar. Onder meer ouderenbond Unie KBO heeft haar zorgen hierover al uitgesproken. 9 9 Unie KBO, Weer kamervragen medicijncheck, 28 januari

28 KNMP Zorgmonitor 2013 Voor eigen risico De zorgverlening van apothekers, en daarmee ook de medicatiebeoordeling, is niet uitgesloten van het eigen risico. Dit betekent dat wanneer een apotheker een medicatiebeoordeling uitvoert, deze via het eigen risico bij een patiënt in rekening wordt gebracht. Medicatiebeoordeling is een vorm van multidisciplinaire zorgverlening, waarbij ook de voorschrijver(s) wordt betrokken. Als een huisarts de medicatiebeoordeling uitvoert, valt deze zorg opeens buiten het eigen risico. Het bestaan van verschillende bekostigingssystemen in de eerste lijn werkt dus een drempel op voor apothekers om deze zorg te leveren. Dit heeft gevolgen voor de noodzakelijke samenwerking in de eerste lijn. Polyfarmaciepatiënten Medicatiebeoordelingen zijn met name van belang bij patiënten die vijf of meer verschillende medicijnen gebruiken (de zogenaamd polyfarmaciepatiënten). Niet alleen is bij deze groep patiënten veel gezondheidswinst te behalen, ook de kostenbesparingen zijn groot. Uit onderzoek blijkt dat 10% tot 12% van de medicatie veilig kan worden gestopt. Ook therapietrouw en medicijngebruik worden door medicatiebeoordelingen verbeterd. Dit vermindert het aantal geneesmiddel gerelateerde ziekenhuisopnames van polyfarmaciepatiënten met 15% tot 17%. En het levert de maatschappij een besparing van 150 miljoen tot 200 miljoen euro op Medicatieoverdracht Bij een overdracht van medicatiegegevens gaat het om het voorkomen van medicatiefouten en het vergroten van de patiëntveiligheid. Een goede medicatieoverdracht zorgt ervoor dat alle zorgprofessionals in de samenwerkende keten altijd over een actueel medicatieoverzicht beschikken. De apotheker is verantwoordelijk voor het veilig verstrekken en bewaken van de voorgeschreven medicatie. Hij organiseert de processen, zodat het medicatieoverzicht altijd actueel is bij elk overdrachtsmoment. Bij opname en ontslag uit het ziekenhuis is er bovendien een gesprek met de patiënt over de farmaceutische begeleiding. Hierin wordt de nieuwe situatie toegelicht. In het ziekenhuis wordt vaak de medicatie aangepast (subtitutie). Bij de farmaceutische begeleiding bij ontslag uit het ziekenhuis wordt het medicijngebruik afgestemd op de thuissituatie (resubstitutie). 10 Booz & Co, The potential for pharmaceutical quality services, oktober

29 Welke prestaties heeft u bij de dominante zorgverzekeraar gecontracteerd? Instructie patiënt UR-geneesmiddel- gerelateerd hulpmiddel 39,2% 43,1% 17,7% Medicatiebeoordeling chronisch UR-geneesmiddelgebruik Medicatieoverdracht nog onvoldoende gecontracteerd Farmaceutische begeleiding bij opname en ontslag uit het ziekenhuis wordt bij meer dan Farmaceutische begeleiding bij ziekenhuisopname of polikliniekbezoek 47,6% 80% van de apothekers 2,9% 14,3% niet (expliciet) gecontracteerd. Bij grofweg de 82,8% helft van de patiënten Farmaceutische begeleiding i.v.m. ontslag uit het ziekenhuis van 65 jaar en ouder wordt de medicatie in het ziekenhuis aangepast. Ruim 70% van deze patiënten krijgt 3,7% bij 14,5% ontslag uit het ziekenhuis een onvolledig of onjuist 81,8% ontslagrecept. De overdracht van medicatiegegevens is een kwetsbaar moment. Goede begeleiding van 0% 20% 40% 60% 80% 100% de apotheker is hard nodig. Er is dus nog veel te winnen op dit gebied. Dit blijkt ook uit apart gecontracteerd het feit dat 88% van de apothekers aangeeft ontevreden te zijn over de farmaceutische gecontracteerd als onderdeel van andere prestatie begeleiding bij ontslag niet gecontracteerd uit het ziekenhuis. 34,3% 18,2% Verloopt de farmaceutische begeleiding bij ontslag uit het ziekenhuis naar uw oordeel naar tevredenheid? Ja 11,8% Nee 88,2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Apothekers ontevreden over medicatieoverdracht Apothekers voeren werkzaamheden uit bij opname in en ontslag uit het ziekenhuis. Wat kunt u zeggen over de ontwikkeling van de administratieve lasten in 2012? Dit doen zij volgens de multidisciplinaire richtlijn Overdracht van Medicatiegegevens. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) controleert ook op de gang van zaken bij De administratieve lasten zijn sterk toegenomen medicatieoverdracht. De KNMP heeft de IGZ laten weten dat apothekers knelpunten signaleren om de richtlijn volledig uit te voeren. Dit onderzoek bevestigt het signaal De administratieve lasten zijn enigszins toegenomen dat de farmaceutische begeleiding bij medicatieoverdracht nog niet naar tevredenheid verloopt. De administratieve Een moeizame lasten samenwerking met het ziekenhuis, de hoge werkdruk en zijn min of meer gelijk gebleven 2,0% 11,6% het ontbreken of verdwijnen van een vergoeding zijn slechts enkele van de oorzaken. 85,7% De administratieve lasten zijn enigszins afgenomen 0,3% De administratieve lasten zijn sterk afgenomen 0,3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 28

30 KNMP Zorgmonitor 2013 Quote van een apotheker De medicatieoverdracht vanuit ziekenhuizen is waardeloos. Nog recentelijk werd een patiënt ontslagen met TBC-medicatie en gewoon naar het verzorgingshuis gestuurd, zonder dat apotheek of huisarts hiervan op de hoogte waren. Versnippering vergoot kans op medicatiefouten De farmaceutische begeleiding bij opname in en ontslag uit het ziekenhuis wordt steeds belangrijker. Het ministerie van VWS gaat door met de overheveling van groepen medicijnen van de farmaceutische zorg (apotheken) maar de geneeskundige zorg (ziekenhuizen). Na de TNF-alfaremmers in 2012, is vanaf 1 januari 2013 een nieuwe groep medicijnen, voornamelijk orale oncolytica (middelen die worden gegeven bij kanker), overgeheveld. Dit betekent dat patiënten die deze medicijnen gebruiken, zijn aangewezen op het ziekenhuis. Ze krijgen hierdoor mogelijk hun medicijnen aan verschillende balies, namelijk die van de apotheek en die van het ziekenhuis. Meer versnippering werkt zorgcomplicerend en is bovendien patiëntonvriendelijk. Slechts 23% van de apothekers geeft aan vrijwel altijd te beschikken over een volledig dossier van patiënten die hun medicijnen ook aan de ziekenhuisbalie krijgen. Dit vergroot de kans op ongewenste onderlinge effecten van medicijnen en medicatiefouten, en brengt zo de patiëntveiligheid in gevaar. Het is dus belangrijk apothekers beter in te zetten bij de steeds risicovoller wordende medicatieoverdracht. Besparing door goede medicatieoverdracht Het aantal vermijdbare medicatie incidenten wordt significant teruggedrongen door de patiëntgerichte begeleiding en de interventies van apothekers bij ontslag uit het ziekenhuis. Apothekers kunnen het risico op heropname in het ziekenhuis verminderen met 35% tot 50%. Dit levert de maatschappij een besparing van 100 tot 160 miljoen euro op en bespaart de patiënt onnodige complicaties en/of ziekenhuisopnames Booz & Co, The potential for pharmaceutical quality services, oktober

31 2.5 Transparantie Quote van een apotheker Door de verschillende complexe systemen als het preferentiebeleid kost het vele uren per week patiënten uit te leggen wie hier voor aansprakelijk is: de zorgverzekeraar. Dit schaadt de relatie met onze patiënten!. Veel verschillende, complexe prijssystemen voor medicijnen Naast de tarieven voor zorgverlening zijn ook de prijzen van medicijnen (binnen de wettelijke kaders) vrijgegeven. Dit betekent dat niet langer een centrale prijslijst de vergoeding voor medicijnen bepaalt, maar dat iedere zorgverzekeraar hier een eigen beleid op kan voeren. De praktijk laat zien dat sommige zorgverzekeraars prijzen vastklikken op een historisch niveau (bijvoorbeeld oktober 2011, of maart 2008). Stijgt de prijs van een middel, dan blijft de vergoeding van het middel op de hoogte van deze historische maand en lijdt de apotheker verlies. Daalt de prijs van een middel, dan wordt de actuele, lagere prijs uitgekeerd. Het risico op prijsstijgingen wordt dus op de apotheek afgewenteld. Andere zorgverzekeraars zijn eigen prijslijsten gaan hanteren. Ook hierbij kunnen verschillen optreden tussen de vergoeding van de zorgverzekeraar en de daadwerkelijke inkoopprijs die de apotheker betaalt. Veel zorgverzekeraars werken met een preferentiebeleid. Naast het klassieke preferentiebeleid (zie kader), is er het zogenaamde couvert-preferentiebeleid. De zorgverzekeraar en de fabrikant maken dan onderhands afspraken. De prijs voor het medicijn in de officiële prijslijst blijft hierdoor kunstmatig hoog. Apothekers dragen vervolgens een kortingspercentage ( claw back ) af aan de zorgverzekeraar over deze kunstmatig hoog gehouden prijs. Andere systemen zijn het pakjesmodel en de laagste prijs garantie (LPG). Bij deze laatste twee systemen kiest de apotheker zelf welk medicijn hij de patiënt geeft. Bij het pakjesmodel vergoedt de zorgverzekeraar alleen een vaste maar maandelijks wisselende pakjesprijs. Bij de laagste prijs garantie wordt enkel de prijs van het merk met de laagste prijs vergoed. Ook als dit medicijn niet leverbaar is en de apotheker een ander (duurder) medicijn moet geven. Kortom, zorgverzekeraars werken met verschillende, complexe prijssystemen, waarbij onbeheersbare risico s worden afgewenteld op de apotheek. 30

32 De werkdruk is enigszins afgenomen 1.0% Weet ik niet De werkdruk is sterk afgenomen 0,3% KNMP Zorgmonitor % 20% 40% 60% 80% Wat kunt u zeggen over de ontwikkeling van de werkdruk van de apothekers-assistenten in 2012? Preferentiebeleid De werkdruk is Het preferentiebeleid sterk toegenomen is het meest gebruikte systeem bij zorgverzekeraars. Het geldt voor medicijnen met De werkdruk dezelfde is werkzame stof waarvan meer dan één merk in de handel is. 25,3% enigszins toegenomen Zorgverzekeraars bekijken welke merken dezelfde werkzame stof hebben. Fabrikanten mogen voor De werkdruk deze medicijnen is min of een prijsaanbod aan de zorgverzekeraar doen. Vervolgens wijst meer gelijk gebleven 4,4% de zorgverzekeraar in ieder geval per werkzame stof (of combinatie van werkzame stoffen) minimaal één De medicijn werkdruk is als preferent aan. Onder medicijn wordt hierbij verstaan één enigszins afgenomen 0,7% presentatie, ongeacht sterkte, toedieningsvorm of leverancier (merk). De apotheker is verplicht het preferente De werkdruk is medicijn aan de patient te geven. Dit kan per zorgverzekeraar sterk afgenomen 0,3% verschillen. Het doel van dit beleid is dat fabrikanten de prijzen van medicijnen verlagen. 69,3% 0% 20% 40% 60% 80% Hee Ja Nee Indien patiënten c is deze informatie Krijgt u veel vragen over de prijzen van geneesmiddelen in uw apotheek die u (eventueel ten laste van het eigen risico) in rekening brengt? Ja, de patiënt die in lijn die ik van de zorg Ja, er zijn veel vragen over de prijzen, en deze vragen zijn ook goed te beantwoorden 18,5% N de patiënt van de z is tegenstrijdig aan de in Ja, er zijn veel vragen over de prijzen, maar deze vragen zijn meestal niet goed te beantwoorden 64,0% Nee, er zijn niet veel vragen over de prijzen, en deze vragen zijn meestal niet goed te beantwoorden Nee, er zijn niet veel vragen over de prijzen, maar deze vragen zijn goed te beantwoorden 8,9% 8,6% 0% 20% 40% 60% 80% Verschillende prijzen voor hetzelfde medicijn bij dezelfde apotheek Patiënten betalen steeds vaker zelf de rekening van hun medicijnen door de verhoging van het eigen risico en de verkleining van het basispakket. De apotheker moet transparant kunnen zijn in de zorgverlening en de bedragen die (voor het eigen risico) in rekening worden gebracht. Dat is nu onmogelijk. Patiënten van verschillende zorgverzekeraars betalen door de verschillende, complexe prijssystemen een andere prijs voor exact hetzelfde medicijn bij dezelfde apotheek. Dit is voor apothekers niet uit te leggen. 31

33 van uw dominante zorgverzekeraar? Ja 85,8% Nee 9,3% Weet ik niet 4,9% 2.6 Informatievoorziening patiënten 0% 20% 40% 60% 80% 100% Vragen en klachten over de prijs van medicijnen De diversiteit van prijssystemen van zorgverzekeraars zet de vertrouwensrelatie tussen apotheker en patiënt onder druk. Bijna 83% van de apothekers krijgt veel vragen van patiënten over de prijzen van medicijnen. De overgrote meerderheid van de apothekers kan deze tenten in 2012? vragen niet (goed) beantwoorden. De meeste klachten van patiënten bij apothekers gaan over prijzen die Heeft door u in verzekeraars 2012 vaker te maken zijn overeengekomen. gehad met agressie aan Het de aantal balie? vragen neemt naar verwachting nog verder toe door de verhoging van het eigen risico naar 350 euro in Ja 62,8% Quote van een apothekersassistente Nee 37,2% Dat is misschien nog wel de grootste oorzaak van de onvrede onder de patiënten. 0% 20% 40% 60% 80% Wij praten de blaren op onze tong en iemand van het callcenter van een verzekeringsmaatschappij haalt in één klap alles onderuit. De apotheek is dan de boosdoener. Indien patiënten contact opnemen met zorgverzekeraars met vragen over de farmaceutische zorg, is deze informatie dan in lijn met de informatie die u vanuit de zorgverzekeraar krijgt? Ja, de patiënt ontvangt informatie die in lijn is met de informatie die ik van de zorgverzekeraar ontvang 4,1% 77,2% Nee, de informatie die de patiënt van de zorgverzekeraar krijgt is tegenstrijdig aan de informatie die ik krijg 91,5% Weet ik niet 4,4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 32

34 KNMP Zorgmonitor 2013 De apotheker en de zorgverzekeraar geven tegenstrijdige informatie Voelt u zich Het in apotheekteam uw professioneel kan handelen bepaalde belemmerd vragen door over de prijzen contractvoorwaarden vergoedingen niet (volledig) van uw dominante zorgverzekeraar? beantwoorden en verwijst de patiënt naar de zorgverzekeraar. De patiënt belandt bij de helpdesk van de zorgverzekeraar. Vervolgens krijgt hij informatie die tegenstrijdig is aan de Ja informatie die de apotheker geeft. Maar liefst 92% van de apothekers heeft dit hier mee te maken gehad. 58% van de apothekers signaleert ook dat de wachtrijen langer zijn geworden. En 63% van de apothekers had in 2012 vaker met agressie aan de balie te maken. Nee 9,3% 85,8% Weet ik niet Quote van 4,9% een apotheker Ik praat me suf om de patiënt een goedkopere variant van zijn medicijn te laten 0% 20% 40% 60% 80% 100% proberen. Patiënten willen steeds vaker een bepaald label of het origineel van een medicijn. Als de patiënt de zorgverzekeraar belt krijgt hij altijd gelijk. Dit schaadt het vertrouwen tussen patiënt en apotheker. 012? Heeft u in 2012 vaker te maken gehad met agressie aan de balie? Ja 62,8% Nee 37,2% 0% 20% 40% 60% 80% Quote van een apotheker Patiënten denken dat wij gaan over het wel of niet vergoeden van medicijnen, en worden soms ook door de zorgverzekeraars naar ons verwezen. Maar ik ben zorgverlener en kan niet degene zijn die de consequenties van de polisvoorwaarden 4,1% uitlegt. Veel patiënten verwachten dit echter wel van ons, worden 77,2% hier boos over!. Indien patiënten contact opnemen met zorgverzekeraars met vragen over de farmaceutische zorg, is deze informatie dan in lijn met de informatie die u vanuit de zorgverzekeraar krijgt? Ja, de patiënt ontvangt informatie die in lijn is met de informatie die ik van de zorgverzekeraar ontvang Nee, de informatie die de patiënt van de zorgverzekeraar krijgt is tegenstrijdig aan de informatie die ik krijg 91,5% Weet ik niet 4,4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 33

35 Handvest van de apotheker Apothekers hebben vanwege de veranderingen in de maatschappij en in de beroepsuitoefening behoefte geuit te beschrijven wat de grondslag is waarop zij hun professie uitoefenen, als fundament voor de beroepsethiek van de apotheker. De uitkomsten hiervan zijn samengekomen in het Handvest van de Apotheker. 12 De apotheker is farmaceutische zorgverlener, de specialist in geneesmiddelen. Zijn exclusieve kennis domeinen zijn: a) kennis van het geneesmiddel; b) kennis van de werking van geneesmiddelen in het menselijke lichaam; en c) kennis van goed gebruik en interactie van geneesmiddelen. Hij zet zijn kennis van (de werking van) geneesmiddelen in voor een veilig, zinnig en zuinig genees middelengebruik. Zo draagt hij continue bij aan het verbeteren van de farmacotherapie van zijn patiënten. Op grond van deze kennis heeft de apotheker, als behandelaar, een zelfstandige plaats in de zorgketen. De apotheker is daarop aanspreekbaar voor de patiënt, andere zorgverleners en zorgverzekeraars. De zorgverlening van de apotheker is gebaseerd op zijn professionaliteit en beroepsethiek. Deze beroepsethiek behelst dat de apotheker, betrokken bij het welzijn van de patiënt en bewust van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid, zijn farmaceutische deskundigheid zorgvuldig inzet ten behoeve van de individuele patiënt, die de apotheker als professional vertrouwt en ook moet kunnen vertrouwen. Belemmerd in professioneel handelen Iedere patiënt kan op een andere manier reageren op medicijnen. Dit maakt farmaceutische zorgverlening tot patiëntspecifiek maatwerk, waarop de apotheker bovendien aanspreekbaar is. De zorgverlening van de apotheker is gebaseerd op zijn beroepsethiek en verantwoordelijkheid als professional. Veel apothekers voelen zich echter belemmerd in hun professioneel handelen door de contractvoorwaarden van de dominante zorgverzekeraar. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de hoge administratieve lasten, de perverse prikkels, of beperkingen voor het uitvoeren van medicatiebeoordelingen bij bepaalde patiënten. Zorgverzekeraars wentelen onbeheersbare en onvoorspelbare risico s af en leggen apothekers bovendien onbespreekbare contractvoorwaarden voor, die perverse prikkels opwekken. Zoals het met 12 Handvest van de apotheker. Grondslag voor het professioneel en ethisch handelen, versie 0.9, november

36 Nee, de informatie die KNMP Zorgmonitor 2013 (fors) verlies afleveren van medicijnen. Dit maakt duidelijk dat de betrouwbaarheid van de apotheker in het geding is. En juist deze vertrouwensrelatie tussen patiënt en apotheker is bepalend voor het succes van de therapie. Vanwege het kennisverschil tussen patiënt en apotheker is deze vertrouwensrelatie van fundamenteel belang om de therapie succesvol te laten zijn. De patiënt moet op zijn apotheker kunnen vertrouwen, omdat hij zelf de kennis niet heeft keuzes te maken over zijn behandeling. Daarom kiest de patiënt zijn zorgverleners. Een patiënt moet erop kunnen vertrouwen dat een apotheker zijn expertise in het belang van de gezondheid van de patiënt inzet. 2? Voelt u zich in uw professioneel handelen belemmerd door de contractvoorwaarden van uw dominante zorgverzekeraar? Ja 85,8% Nee 9,3% Weet ik niet 4,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Quote van een apothekersassistente ten in 2012? Ik ervaar nu regelmatig agressie aan de balie, net alsof het mijn schuld is dat iets weer wijzigt Heeft of betaald u in 2012 moet vaker te worden. maken gehad Ik voel met me agressie dan aan hulpeloos de balie? want ik kan er niks mee. Ja 62,8% Nee 37,2% 0% 20% 40% 60% 80% Indien patiënten contact opnemen met zorgverzekeraars met vragen over de farmaceutische zorg, is deze informatie dan in lijn met de informatie die u vanuit de zorgverzekeraar krijgt? Ja, de patiënt ontvangt informatie die in lijn is met de informatie die ik van de zorgverzekeraar ontvang 4,1% 77,2% 35