Rapportage Vrijetijdseconomie: Kansen voor Brabant Tilburg, 3 april 2014

Transcriptie

1 Rapportage Vrijetijdseconomie: Kansen voor Brabant Tilburg, 3 april 2014 Uitgevoerd in opdracht van de Provincie Noord-Brabant door Telos i.s.m. Fabric en Bureau Geo-informatie van de Provincie Noord-Brabant Tilburg, 3 April 2014 Verslag: Hans Mommaas, Suzanna Tomor, Kristel Zegers

2 Inhoud De opdracht Deel I. Statistische mapping Deel II. Netwerk mapping Deel III. Verbeeldende mapping Eindconclusie Bijlagen: I Bepaling domein 'Vrijetijdseconomie' II Gehanteerde codes/wegingen III Gesprekspartners Midden Brabant IV Gesprekspartners Noordoost Brabant

3 De opdracht (1/2) Doel: in kaart brengen hoe de vrijetijdseconomie in Brabant op dit moment is samengesteld; waar deze zich bevindt en hoe deze verbonden is met omliggende ruimtelijke kwaliteiten en programma s; wie de primaire dragers zijn en hoe deze onderling verbonden zijn; om te komen tot ontwikkelkansen voor de Brabantse vrijetijdseconomie (in de samenhang tussen bestaande activiteiten, ruimtelijke omgeving, strategische programma s en ontwikkelend ondernemerschap).

4 De opdracht (2/2) Uiteengelegd in drie onderdelen: statistische 'mapping' (Telos & GIS PNB), netwerk 'mapping' (Telos), verbeeldende 'mapping' (Fabric). Voor de afbakening is aangesloten bij het Provinciaal Beleidsplan: de vrijetijdseconomie betreft de productie, distributie en consumptie van goederen en diensten ten behoeve van de vrijetijdsbesteding van mensen, zowel binnenshuis als buitenshuis, zowel binnen de eigen woonomgeving als daarbuiten, met inbegrip van verblijf, vervoer en toeleveranciers.

5 Vrijetijdseconomie: samenstel van sectoren digitaal / virtueel media fysiek sport fitness wellness natuur & recreatie (cons. electronica) retail (voeding & genotmiddelen) hotel & catering (verkeer & vervoer) toerisme games analoog / materieel entertainment sensorisch events kunst & cultuur Mommaas 2001

6 Deel I: Statistische mapping Gebaseerd op 'vestigingsregister' (LISA) Betekent dat gepresenteerde cijfers met zekere marge bekeken moeten worden (voor uitleg zie Bijlage I) Aandacht voor 'vrijetijdeconomie' in brede zin in aansluiting op Beleidsplan (voor uitleg zie Bijlage 1) Ingezet op: ontwikkeling in de ruimte: zichtbaar maken van ruimtelijke patronen (stad-land) ontwikkeling in de tijd: vergelijking ontwikkelingen in de tijd (voor en na de crisis)

7 Grootste vestigingen in Brabant (in gewogen aantal banen, Lisa 2012) Interpretatie: Bovenstaande vestigingen dragen het meeste bij aan de vrijetijdseconomie in termen van gewogen aantal banen. Brabant kent enkele grote spelers op het gebied van de recreatie, de detailhandel en de genotsmiddelenindustrie.

8 1. Ontwikkeling in de ruimte De analyse heeft betrekking op gewogen banen en vestigingen, op basis van LISA (2012) Het overall beeld laat een concentratie zien in en rondom het stedelijke gebied Vervolgens is een onderscheid gemaakt in Groen Verblijf, Kunst/Cultuur, Detailhandel, Maakindustrie en Groothandel Van elk van deze groepen volgt een beschrijvend beeld en een 'hotspot' analyse (beeld van ruimtelijke over-/onderconcentratie t.o.v. gemiddelde)

9 Vrijetijdseconomie Brabant (overall) Interpretatie: hoe donkerder rood het postcodegebied hoe hoger het aantal gewogen arbeidsplaatsen. Het is duidelijk te zien dat er veel bedrijvigheid zit aan de randen van het stedelijk gebied.

10 Vrijetijdseconomie Brabant (hotspots) Interpretatie: hoe roder hoe meer concentratie van gewogen aantal banen. Concentraties zijn zichtbaar in/rondom de Brabantse steden Eindhoven, Den Bosch, Tilburg en Breda.

11 'Groen verblijf' Voor een overzicht van de SBI codes die behoren tot de categorie Groen Verblijf: zie Bijlage II. In deze kaart springt het postcode gebied Loon op Zand/Kaatsheuvel eruit, dit komt door het gewogen aantal banen bij de Efteling. Daarnaast zijn ook de postcode gebieden Hilvarenbeek en Westerhoven donkerder van kleur, vanwege het gewogen aantal banen bij respectievelijk Beekse Bergen en Center Parcs: de Kempervennen

12 Groen verblijf (hotspots) De hotspot laat een concentratie zien van gewogen aantal banen rondom De Efteling. Je kunt een lijn trekken vanuit de Efteling, via Hilvarenbeek (De Beekse Bergen) naar Westerhoven (de Kempervennen)

13 Kunst/cultuur Voor een overzicht van de SBI codes die tot de categorie kunst/cultuur behoren zie Bijlage II. Hoe donkerder oranje het postcodegebied hoe groter het gewogen aantal banen in de categorie kunst/cultuur. Op de kaart is te zien dat de gewogen aantal banen in de categorie kunst en cultuur zich met name in de stadscentra bevinden.

14 Kunst/cultuur (hotspots) De hotspot laat een concentratie zien van bedrijvigheid in kunst en cultuur; met name regio Tilburg springt eruit, maar ook Eindhoven en Breda en in iets mindere mate Den Bosch zijn goed zichtbaar.

15 Detailhandel Voor een overzicht van de SBI codes die tot de categorie retail behoren: zie Bijlage II. Hoe roder het postcode gebied hoe hoger het gewogen aantal banen in de categorie retail. In bijna alle postcodegebieden is in meer of mindere mate retail te vinden. Omdat alle (gewogen) banen in hetzelfde postcode gebied bij elkaar opgeteld worden, zijn het met name de binnensteden/centra van de steden die in deze kaart oplichten.

16 Detailhandel (hotspots) De hotspot geeft een concentratie van retail banen aan. Deze concentraties bevinden zich rondom de grote steden: met name Den Bosch, Breda en Eindhoven, en in iets mindere mate Tilburg en Waalwijk. Daarna volgen Helmond, Oss, Roosendaal/Bergen op Zoom.

17 Maakindustrie & groothandel Voor een overzicht van de SBI codes die behoren tot de categorie vervaardiging en groothandel: zie Bijlage II. Hoe paarser het postcode gebied hoe hoger het (gewogen) aantal banen. Te zien is dat vervaardiging en groothandel zich aan de randen van steden en in het buitengebied bevinden. (Eersel: Scandinavian Tabacco Group; Dongen: Coca-Cola).

18 Tussenconclusies: De Brabantse Vrijetijdseconomie is te begrijpen als een ruimtelijk gedifferentieerde economie (stad vs land, rood vs groen); Met een 'groen' deel (kampeerbedrijven, attractieparken, bungalowparken, dierentuinen, horeca) dat loopt van de Efteling / Loonse Drunense Duinen via de Beekse Bergen / Hilvarenbeek en het Groene Woud naar de Kempervennen / De Kempen; En een 'rood' deel (retail, kunst/cultuur, horeca) dat zich concentreert in de stedelijke centra van met name de vier kernsteden (Eindhoven, Tilburg, Den Bosch en Breda).

19 2. Ontwikkeling in de tijd Dit is bepaald aan de hand van een vergelijking van het gewogen aantal arbeidsplaatsen en het aantal vestigingen uit de vrijetijdseconomie, afgezet tegen de totale werkgelegenheid en het totaal aantal vestigingen, in (ontwikkeling voor en na de crisis), bekeken (a) per categorie, (b) per periode en (c) in de ruimte.

20 Top 15 vestigingen PHILIPS 004 COMPLEX S PHILIP MORRIS HOLLAND BV Ericsson Telecommunicatie B.V. De Efteling BV BAVARIA N.V. DE KEMPERVENNEN Heineken Nederland Beheer BV Philips Lighting B.V. Sony Supply Chain Solutions (Europe) B.V. IKEA FILIAAL EINDHOVEN/EKKERSRIJT Coca-Cola Enterprises Nederland B.V. MAGAZIJN DE BIJENKORF BV Betapress B.V. IKEA GRASS VALLEY NEDERLAND B.V. De Efteling BV PHILIP MORRIS HOLLAND BV DE KEMPERVENNEN BAVARIA N.V. IKEA FILIAAL EINDHOVEN/EKKERSRIJT Hutten Catering B.V. Hutten Business Catering B.V. Coca-Cola Enterprises Nederland B.V. Heineken Nederland Beheer BV HOLLAND CASINO BREDA IKEA Van Tilburg Mode en Sport B.V. De Mandemakers Groep B.V. Scandinavian Tobacco Group Eersel B.V. Heesen Yachts Interpretatie: grootste verschuivingen hebben te maken met het wegtrekken van de maakindustrie (specifiek Philips consumentenelectronica). Daarnaast heeft de Efteling in termen van banen een groei doorgemaakt. De productie van drank en genotsmiddelen blijkt in termen van het gewogen aantal banen van groot belang (5 vestigingen in top 15).

21 Ontwikkeling Vrijetijdseconomie Jaar Gewogen aantal banen Aantal vestigingen Banen/ vestiging % totaal aantal banen % totaal aantal vestigingen , , Bron: Lisa (2005, 2009, 2012), afgerond op 100 tal 2005: totaal aantal banen in NB: bij totaal aantal vestigingen: : totaal aantal banen in NB: bij totaal aantal vestigingen: : totaal aantal banen in NB: bij totaal aantal vestigingen:

22 Ontwikkeling Vrijetijdseconomie en totale werkgelegenheid Brabant Periode Gewogen Banen VTE Banen Brabant Vestigingen VTE Vestigingen Brabant ,8% +8,0% +13,8% +20,7% ,9% +1,3% +8,8% +16,1% ,7 +9,4% +23,9% +40,1% Bron: Lisa (2005, 2009, 2012)

23 Tussenconclusies: De Vrijetijdseconomie als geheel blijft achter ten opzichte van de totale Brabantse economie, zowel in banen als in vestigingen Er is sprake van een wisselwerking tussen conjuncturele en structurele ontwikkelingen Opvallend: de totale Brabantse economie als geheel laat een sterke stijging zien in het aantal vestigingen (verschil 2005 en 2012 is bijna 40%) met een achterblijvend aantal banen. Dit wijst op het toenemend belang van microbedrijvigheid, ZZP'ers.

24 Ontwikkeling 'Groen verblijf' Gewogen aantal banen Aantal vestigingen Gewogen aantal banen Groen verblijf Aantal vestigingen Groen verblijf Ratio 2005: : : Interpretatie: In de periode is er een flinke groei geweest (29,3%) in het aantal vestigingen in deze categorie wat zich tevens uitte in de groei van het gewogen aantal banen (11,3%). Na 2009 is het aantal vestigingen ongeveer gelijk gebleven terwijl het aantal banen nog een lichte stijging kent. De ratio is berekend door het gewogen aantal banen te delen door het aantal vestigingen.

25 Ontwikkeling Kunst/Cultuur Gewogen aantal banen Aantal vestigingen Gewogen aantal banen kunst/cultuur Aantal vestigingen kunst/cultuur Ratio 2005: : : Interpretatie: Het aantal vestigingen in de categorie kunst/cultuur is in de periode gestegen (met 46,8%). De stijging in aantal vestigingen gaat niet gelijk op met de stijging in gewogen aantal banen. Na 2009 daalt het (gewogen) aantal banen met 2,6%. De bezuinigingen op kunst en cultuur zijn hier zeer waarschijnlijk de oorzaak van. De ratio is berekend door het gewogen aantal banen te delen door het aantal vestigingen.

26 Ontwikkeling Sport Gewogen aantal banen 3000 Aantal vestigingen Gewogen aantal banen Sport 1500 Aantal vestigingen Sport Ratio 2005: 5,5 2009: : Interpretatie: het aantal vestigingen is in de periode met 79,9% gestegen. Dit heeft eveneens geleid tot een stijging in (gewogen) aantal banen in diezelfde periode (33,4%). De ratio is berekend door het gewogen aantal banen te delen door het aantal vestigingen.

27 Ontwikkeling Detailhandel Gewogen aantal banen Aantal vestigingen Gewogen aantal banen Retail Aantal vestigingen Retail Ratio 2005: : : Interpretatie: Het aantal vestigingen is in de periode en gedaald met respectievelijk: 2,9% en 6.5%. In de eerste periode heeft dit niet geleid tot minder (gewogen aantal) banen, (stijging 3,3% in ), maar na 2009 daalt het gewogen aantal banen in retail met 5,4% (zeer waarschijnlijk als gevolg van de economische crisis). De ratio is berekend door het gewogen aantal banen te delen door het aantal vestigingen.

28 Ontwikkeling Maakindustrie Gewogen aantal banen Aantal vestigingen Gewogen aantal banen Vrijetijdgerelateerde vervaardiging Aantal vestigingen Vrijetijdgerelateerde vervaardiging Ratio 2005: : : Interpretatie: Het aantal vestigingen is in de periode gedaald met 8%. Omdat vervaardigingsbedrijven vaak veel werknemers kennen is de impact in termen van gewogen aantal banen groot. In de periode is het gewogen aantal banen fors gedaald, namelijk met 24,4%. De ratio is berekend door het gewogen aantal banen te delen door het aantal vestigingen.

29 Ontwikkeling Groothandel Gewogen aantal banen 3900 Aantal vestigingen Gewogen aantal banen Vrijetijdgerelateerde groothandel 3600 Aantal vestigingen Vrijetijdgerelateerde groothandel Ratio 2005: : : Interpretatie: het aantal vrijetijdgerelateerde groothandels daalt. Deze daling is het sterkst in de periode : 7,6%. Pas in 2009 daalt het gewogen aantal banen bij de vrijetijdgerelateerde groothandel (in periode : stijging 6,8%, in periode daling met 10,1%). De ratio is berekend door het gewogen aantal banen te delen door het aantal vestigingen.

30 Ontwikkeling Horeca Gewogen aantal banen 5450 Aantal vestigingen Gewogen aantal banen Horeca Aantal vestigingen Horeca Ratio 2005: : : Interpretatie: Het aantal horeca vestigingen is in de periode gedaald met 3,6%, deze daling heeft zich doorgezet in de periode , sprake van daling van 0,6%. Opmerkelijk is dat het gewogen aantal banen in de horeca met name in de periode dat het aantal vestigingen daalde toenam met 8,7%: kortom, het aantal vestigingen werd minder maar van de vestigingen die overbleven steeg het aantal werknemers. De ratio is berekend door het gewogen aantal banen te delen door het aantal vestigingen.

31 Ontwikkeling Vervoer 4350 Gewogen aantal banen 1400 Aantal vestigingen Gewogen aantal banen Vervoer Aantal vestigingen Vervoer Ratio 2005: : : Interpretatie: Terwijl de periode een stijging van 23,9% laat zien in het aantal vestigingen, daalt het gewogen aantal banen in diezelfde periode met 6,8%. Dit betekent meer vestigingen met minder personeel. De ratio is berekend door het gewogen aantal banen te delen door het aantal vestigingen.

32 Ontwikkeling Media Gewogen aantal banen Aantal vestigingen Gewogen aantal banen Binnenshuizige vrijetijd / media Aantal vestigingen Binnenshuizige vrijetijd / media Ratio 2005: : : Interpretatie: Zowel in termen van het aantal vestigingen als in termen van het aantal banen is deze categorie met een opmars bezig. Groei in vestigingen bedroeg in de periode maar liefst 63,2%. De stijging in banen is 7%. Het zijn dus veel kleine bedrijven. De ratio is berekend door het gewogen aantal banen te delen door het aantal vestigingen.

33 Samenvattend overzicht gewogen banen VTE: Groen verblijf +11,3% +2,6% +14,2% Kunst/cultuur +13,3% -2,6% +10,3% Sport +20,9% +10,3% +33,4% Detailhandel +3,3% -5,4% -2,3% Maakindustrie -7,5% -18,2% -24,4% Groothandel +6,8% -10,1% -4,2% Horeca +8,7% -0,2% +8,4% Vervoer -3,4% -3,6% -6,8% Media +5,7% +1,2% +7,0%

34 (~) onzekerheid over aard effect Tussenconclusies: Het geheel geeft het (relatieve) beeld van een economie onder druk Dalers in conjuncturele zin betreffen de detailhandel (~), de groothandel, en de kunst/cultuur (~) Dalers in structurele zin betreffen het vervoer en de maakindustrie Stijgers in structurele zin zijn de media, het groene verblijf, de sport, en de horeca (~) Er vindt schaalvergroting plaats in de horeca en de detailhandel Er vindt schaalverkleining plaats in het vervoer en de kunst/cultuur

35 3. De combinatie: ruimtelijk beeld van de ontwikkelingen Waar vinden we de stijgers/dalers? In gewogen aantal banen Per categorie Per postcode 4 gebied

36 Stijgers/dalers totale Vrijetijdseconomie Interpretatie: deze kaart laat het verschil in gewogen aantal banen in de periode per postcodegebied zien. Daarbij geldt dat er een verlies aan gewogen aantal banen heeft plaatsgevonden als het postcodegebied geel, oranje, of rood is. Er heeft een stijging in gewogen aantal banen plaatsgevonden als het gebied grijs of blauw is. Het wegtrekken van maakindustrie in Uden (EMI), Eindhoven (Philips), Breda (Oranjeboom) is zeer waarschijnlijk de veroorzaker van de rode vlakken.

37 Stijgers/dalers 'Groen Verblijf' Interpretatie: deze kaart geeft het verschil in gewogen aantal banen weer in de categorie groen verblijf in de periode Duidelijk te zien is de stijging in het gewogen aantal banen bij de Efteling en Beekse Bergen. Grootste daler: verloren arbeidsplaatsen bij Centre Parcs De Kempervennen.

38 Stijgers/dalers Kunst/Cultuur Interpretatie: deze kaart geeft het verschil in gewogen aantal banen weer in de categorie kunst/cultuur in de periode Het is opmerkelijk dat stijging en daling vaak plaatsvindt bij elkaar grenzende postcode gebieden.

39 Stijgers/dalers Detailhandel Interpretatie: deze kaart geeft het verschil in gewogen aantal banen weer in de categorie retail in de periode Het buitengebied van noord-oost / zuid-oost brabant heeft sterker te maken met verlies van gewogen aantal banen in retail dan midden brabant en west brabant. In Roosendaal is de komst van Rosada te zien: daling in de binnenstad, stijging in gewogen aantal banen in retail in omliggend gebied

40 Tussenconclusies: Er is in algemene zin sprake van banenverlies langs de provinciale flanken. Is vooral een effect van de daling van de maakindustrie De detailhandel laat banenverlies zien in de centra en het buitengebied Het groene verblijf laat een versterkte positie zien van de Efteling en de Beekse Bergen Binnen de kunst/cultuur is sprake van verplaatsingen over en weer

41 Eindconclusies deel I (1/3) De Brabantse Vrijetijdseconomie is te begrijpen als een ruimtelijk gedifferentieerde economie (stad-land, rood-groen) Met een 'groen' deel (kampeerbedrijven, attractieparken, bungalowparken, dierentuinen, horeca) dat loopt van de Efteling/Loonse Drunense Duinen via de Beekse Bergen/Hilvarenbeek en het Groene Woud naar de Kempervennen/De Kempen; En een 'rood' deel (retail, kunst/cultuur, horeca) dat zich concentreert in de stedelijke centra van met name de grote vier (Eindhoven, Tilburg, Den Bosch en Breda)

42 Eindconclusies deel I (2/3) Qua totale werkgelegenheid zijn met name de Horeca en de Detailhandel van centraal belang als dragers van de Brabantse Vrijetijdseconomie Gevolgd door het Groene Verblijf, de Media en de Groothandel Maar van numeriek belang is ook een grote diversiteit aan relatief kleinschalige, sectoraal gespreide vestigingen

43 Eindconclusies deel I (3/3) Het betreft 'overall' een economie onder druk In conjuncturele zin staan vooral de Detailhandel (~), de Groothandel en de Kunst/Cultuur (~) onder druk In structurele zin staan vooral het Vervoer en de Maakindustrie onder druk Stijgers zijn en blijven het Groene Verblijf, de Sport en de Media

44 Mogelijke aandachtspunten Uit de resultaten komen de volgende mogelijke aandachtspunten naar voren: 1.het verblijfsklimaat in de stedelijke centra staat onder druk, met name af te lezen aan de positie van de detailhandel en de kunst/cultuur; 2.er is sprake van groeicapaciteit in het groene verblijf, met name in de sfeer van de attractie- en verblijfsparken; 3.er is sprake van groeicapaciteit onder de micro-bedrijvigheid, met name in de sfeer van de media, maar ook 'overig'; 4.er lijkt (nog) weinig sprake van 'koppelbedrijvigheid' tussen stad en land, met uitzondering van de horeca en sport; 5.de Brabantse maakindustrie staat onder druk.

45 Kanttekeningen Het voorgaande betreft een analyse op provinciale schaal, op lagere schaalniveaus kunnen zich 'tegendraadse' ontwikkelingen voordoen (bv noodzaak herstructurering achterblijvend groen verblijf) Het betreft een analyse op de korte termijn. De wisselwerking tussen conjuncturele en structurele ontwikkelingen is op onderdelen onzeker (bv detailhandel, kunst/cultuur) Het is daarom van belang om op de langere termijn de ontwikkelingen op te onderscheiden schaalniveaus te blijven monitoren

46 Deel II: Netwerkmapping Doel is zicht krijgen op (mogelijke) relaties tussen partijen, op ontwikkelrichtingen, innovatiekansen en mogelijke clustervorming. Centrale uitdaging: zoeken naar het onderlinge "ontwikkel DNA". Op basis van gesprekken met sleutelfiguren Gekeken naar: Midden Brabant: Vrijetijdseconomie & 'Performance/Entertainment' Noordoost Brabant: Vrijetijdseconomie & 'Food/Culinair' keuze gebaseerd op ontluikende strategische positionering Vrijetijdseconomie in relatie tot regionale economische agenda

47 I. Midden Brabant Vrijetijd & 'Performance/Entertainment' (dans, muziek, theater, acrobatiek) vanwege de onderscheidende infrastructuur (parken, opleidingen, podia, productie) vanwege de aanwezigheid van strategische spelers (Efteling, Beekse Bergen, Fontys) vanwege mogelijke verbinding tussen stad en land (Tilburg en Midden Brabant) vanwege relatie met strategische gebiedsagenda ('social innovation') vanwege begin van onderlinge verbindingen (innovatiemilieu in ontwikkeling) Gesprekken gevoerd met: Efteling, Fontys/FHK, Albert Verlinde Producties, Mundial, Circo Circolo, 013, Omroep Brabant, Zuidelijk Toneel, Incubate, NWE Vorst

48 Situatie schets (1/5) Culturele veld staat onder druk: is bezig met overleven Publieke partijen vanwege verlaagde financiering en bezoekersaantallen Reactie: neiging tot terugtrekken op eigen eiland Private partijen vanwege concurrentie in digitale multimedia omgeving Reactie: noodzaak investeren, op zoek naar nieuwe markten/kanalen Sterke regionale samenhang tussen schakels van "performance en entertainment": alle schakels aanwezig (opleiding-productie-podiadistributie), is uniek voor Tilburg en omgeving Regio is eigen signatuur aan het ontwikkelen, nog geen cluster, nog te weinig systematische samenwerking (wel veel één-op-één relaties)

49 Situatie schets (2/5) Centrale spelers: onderwijs (primair Fontys/FHK: muziek, dans, theater, circus, in mindere mate Fontys/ACI, NHTV/Leisure Management), media (Omroep Brabant: media content en events, spin in web) en Efteling (crossmediale productie, distributie) FHK: biedt talent / nieuwe 'content'; behoefte aan regionale inbedding Omroep Brabant: biedt aandacht (o.a. programma s over en in Efteling, Beekse Bergen, kermis, carnaval, etc.); behoefte aan 'content'; nog onvoldoende zichtbaar/erkend als spin in het web Efteling: biedt distributiepodium en leer/werk/productie omgeving; behoefte aan nieuwe 'content' als onderdeel resort ontwikkeling, op zoek naar creatief talent; erkennen belang van regionale inbedding.

50 Situatie schets (3/5) Binnen kunstenveld veel samenwerking, ook met kunstonderwijs: geformaliseerd in Directeurenoverleg, "C10", Cultuurcoöperatie Veel informele netwerken vanuit artistieke ('cross overs', artistieke vernieuwing) en economische (publiekswerving/-binding) motieven Er bestaan formele netwerken rondom operationele (gezamenlijke inkoop) en meer strategische (gezamenlijke belangenbehartiging) motieven Commerciële partijen als Efteling en Albert Verlinde Entertainment staan (nog) los van het kunstennetwerk (wel één-op-één relaties) Het publieke domein mist onderlinge nabijheid of een gedeeld belang

51 Situatieschets (4/5) Partijen ontlenen een belangrijk deel van de identiteit van hun organisatie aan de regio en ervaren hierdoor voordeel (sneller contact, snellere 'klik') Partijen denken na over hun betekenis voor stad en regio, voorbij het louter aanbieden van producten naar de opbouw van een gedeeld ontwikkelklimaat Wens FHK: het regionale verhaal ontwikkelen, 'Dutch Design' als referentie kader, welk ecosysteem moet daarvoor worden ontwikkeld? Efteling wil platform zijn voor 'performance & entertainment' in regio; opmaat voor talent (doeners, denkers, zieners)

52 Situatie schets (5/5) Talentontwikkeling en -behoud is een gedeeld onderwerp van actie/zorg Is vooralsnog vooral opgepakt voor de eigen discipline (toneel, dans, muziek) Met afzonderlijke verbindingen naar het omliggende hoger onderwijs (pleisterplaats/productieplek FHK; 'Efteling Academy' NHTV/TiU) Andere gesignaleerde uitdagingen: ontwikkelen en verspreiden van nieuwe creatieve 'content', ontwikkelen van nieuwe onderlinge verdienmodellen, versterken onderlinge netwerken (binnen en buiten de regio), verbeteren van de interne organisatie, onderscheidende positionering van de regio (internationale 'performance events').

53 Onderlinge relatienetwerk in beeld Fondsen (Fonds Podium Kunsten) BKKC Over heid Kunst balie Middelbare scholen Factorium Artfact Rooi Pannen Theaters Tilburg Het Zuidelijk Toneel Incubate Mundial Prod. NWE Vorst Makers & gezelschap pen Paradox 013 FHK Circo Circolo NHTV Omroep Brabant Efteling Albert Verlinde Entertainment

54 Onderlinge relatienetwerk in verhaal Er zijn twee netwerken: één rondom performance/performing arts met (semi-publieke) culturele instellingen en één rondom media/entertainment met private spelers Er bestaan sterke relaties tussen de culturele instellingen onderling (ze clusteren); iedereen heeft nauwe banden met Fontys/FHK als 'spin in het web' Op enige afstand staan media/entertainment partijen die wel één-op-één relaties hebben met elkaar en met diverse culturele instellingen, maar ze zitten (nog) niet in een gedeeld netwerk Er is sprake van een ontluikende samenwerking tussen performance en entertainment. FHK, de Efteling en NHTV vormen het bruggenhoofd. Ondersteunende organisaties (fondsen, overheid, BKKC) staan op afstand.

55 Kansen (1/2) Regio verder uitbouwen tot Europese broedplaats voor 'performance & entertainment' (met bijbehorende onderlinge netwerken) Met talentontwikkeling en innovatie (artistiek/commercieel) als drager van nieuwe verbindingen Overbruggen van de kloof tussen publiek en privaat, en tussen artistiek en commercieel, met onderwijs (FHK/ACI, NHTV/ILM en TiU/LS) als bruggenhoofd Werken aan de uitbouw van het onderlinge 'ecosysteem', vanuit artistieke kwaliteit en talentontwikkeling, in wisselwerking tussen lokaal en internationaal Aansluiting zoeken bij de bredere regionale vrijetijdseconomie van resorts, recreatieverblijven, horeca, detailhandel, festivals/events, musea

56 Kansen (2/2) de Efteling verhoudt zich nadrukkelijker tot de regio en tot partijen daarbinnen Omroep Brabant fungeert als strategische spin in het web Het onderwijs krijgt/grijpt zijn positie als verbinder en innovatiemotor Gezamenlijke thematisering van kennisvragen leidt tot onderlinge meerwaarde Partijen komen verder door onderlinge kennisuitwisseling (op het juiste niveau, dus voorbij individuele bedrijfsbelangen)

57 Succes en faalfactoren (1/3) Eerste aanzet tot een gedeeld beeld is aanwezig: FHK en Efteling delen wens tot ontwikkeling regio rondom performance & entertainment Daaromheen publieke en private partijen die verantwoordelijkheid nemen voor uitbouwen klimaat / ecosysteem / versterken waardenketens/-clusters. Partijen combineren 'local buzz' (reuring rondom 'performance / entertainment' in lokale netwerken) met 'global pipelines (toegang tot mondiale netwerk, markten, leveranciers, makers, kennis) Gesubsidieerde veld zit nog ingebed in publiek stelsel (keurslijf?): probleem van de subsidie paradox (hoe succesvoller, hoe minder), regeldruk, financiële onzekerheid, noodzaak van aanboren alternatieve bronnen/netwerken

58 Succes en faalfactoren (2/3) Te strakke institutionalisering van gelden en te grote nadruk op prestatiegerichtheid: gaat teveel over normen in plaats van over inhoud De 'eigenwaarde' van kunst en cultuur blijft onderbelicht, namelijk het belang van verbeelding De Provincie blijft steken in marketing: komt niet toe aan ontwikkelen De institutionele tussenlaag werkt teveel als een leemlaag: infrastructuur kan niet accelereren De kloof tussen artistiek en commercieel speelt nog bij sommige instellingen en in de regelgeving; juist niet bij de opleiding van nieuw talent, hier staan betekenisgeving en verbeelding centraal Gevaar vastzitten in institutionele kaders (ook al staat men open voor samenwerking)

59 Succes en faalfactoren (3/3) Mislukken samenwerking door ontbreken gedeeld belang Te veel vergadertafelcultuur, te weinig artistieke output Onvoldoende onderkenning van financiering als sturingsinstrument Slechte samenwerking door zelfoverschatting, kokerdenken Belang artistieke zoektocht cross-overs performance-entertainment Zoektocht verdienmodellen blijft teveel individueel (ipv collectief) Onvoldoende onderkenning van de potentie van de wereld van 'performance' als verbinder tussen lokaal/regionaal en internationaal

60 II. Case Noordoost Brabant Vrijetijd & "Food" vanwege de onderscheidende infrastructuur (producenten, distributeurs) vanwege aanwezigheid aantal strategische spelers (oa ZLTO, HAS, Hutten, Libema) vanwege mogelijke verbinding stad en land (Den Bosch - NO Brabant) vanwege relatie met strategische gebiedsagenda (Agrifood Capital) vanwege begin van verbindingen (innovatiemilieu) Gesprekken: Food Connection Point, Hutten Catering, Eindhoven 365, CHV Veghel, ZLTO, RECRON, Hertogboeren, HAS, VVV Noordoost Brabant, Alliantie Restaurants 's Hertogenbosch, Koning Willem 1 College (Hospitality) Groene Campus Helmond, AgriFood Capital, Koninklijke Horeca Nederland, De Koninklijke van den Boer Groep

61 Situatieschets (1/4) Belang van de erkenning van diversiteit van ontwikkelrichtingen bij bedrijven en organisaties: deels nadruk op strategie verhogen ketenefficiency (schaal/volume) in productie en distributie, onder voortdurende prijsdruk deels nadruk op strategie waarde toevoeging door toenemende waardering voor duurzaamheid (voedsel/dier/mens/omgeving) en belevenis