PROEFBEDRIJF PLUIMVEEHOUDERIJ VZW. Jaarverslag. Poiel Geel

Transcriptie

1 PROEFBEDRIJF PLUIMVEEHOUDERIJ VZW Departement Welzijn, Economie en Plattelandsbeleid Jaarverslag 2016 Poiel Geel

2 2 Jaarverslag Pluimveehouderij Colofon Verantwoordelijke uitgever: Johan Zoons, directeur Depotnummer: D/2017/0180/8 Departement Welzijn, Economie en Plattelandsbeleid EVAP Proefbedrijf Pluimveehouderij VZW Poiel Geel Telefoon: Fax: Ondernemingsnummer: BE

3 Inhoud Voorwoord... 4 Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw... 6 Onderzoek...12 Vleeskuikens...12 Leghennen...19 Biologische pluimveehouderij Voorlichting...30 Evenementen Communicatie Partners Jaarverslag Pluimveehouderij

4 4 Jaarverslag Pluimveehouderij Voorwoord Terugblikken op een jaar dat de sociale media als rampzalig bestempelen, is niet eenvoudig. Als je de diverse waaier van wereldgebeurtenissen bekijkt, bevat die inderdaad veel grimmige kleuren. Ik hoef ze niet opnieuw op te sommen, ze zijn immers op ons netvlies gebrand. Het is zelfs zo erg, dat die dieptepunten in de wereldgeschiedenis vandaag effectief met de vinger wijzen als een cliché wordt beschouwd. Bewustwording is er immers genoeg. Oplossingen zijn er echter niet. Ook de pluimveesector heeft het jaar in mineur afgesloten, met in naburige landen de ene uitbraak van vogelgriep na de andere. Het Proefbedrijf volgde de richtlijnen van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, sloot haar deuren voor bezoekers en zette iedereen die toch de stallen moest betreden in Adams- of Evakostuum: doucheplicht! Toch mag het ons er niet van weerhouden ook naar de positieve realisaties te kijken was een druk, met projecten gevuld jaar. De praktische uitvoering van onderzoek en specifieke metingen primeerde steeds, ondanks veel logistieke hindernissen. Dat neemt niet weg dat het Proefbedrijf het afgelopen jaar toch verschillende successen heeft geboekt. Met onze evacuatie- en rampoefening haalden we zelfs de nationale pers. We zijn er in geslaagd acht vulgariserende onderzoeksrapporten en een uitgebreide brochure te publiceren. In maart waren we gastland voor de World s Poultry Science Association en 17 leden van de Europese Werkgroep 9 rond welzijn en management.

5 Voor het vleeskuikenonderzoek hadden we een lange, intensieve samenwerking met onderzoekers van de universiteit van Wageningen. Op onze jaarlijkse sectormiddagen verwelkomden we 74 deelnemers, een kwart daarvan pluimveehouders. Onze twee studiedagen rond het leghennen- en vleeskuikenonderzoek trokken 136 geïnteresseerden, waarvan een vijfde pluimveehouders. Die percentages willen we uiteraard verhogen. Die pluimveehouders blijven ons primaire doelpubliek. We willen dat ze verantwoord kunnen investeren. Dat ze hun kosten drukken en hun rendement verbeteren. Dat ze zuiniger omgaan met grondstof en energie, en minder impact, uitstoot en hinder op het milieu hebben. We willen ze de middelen geven om aan het werk te blijven en hun arbeidsomstandigheden te verbeteren. Op die manier streven we samen niet alleen naar een beter dierenwelzijn en gezondheid, maar ook naar betere voeding en volksgezondheid. Die toekomstige groei en samenwerking is verzekerd. Eind 2016 kregen we de goedkeuring om mee te werken aan het nieuwe Interregproject i-4-1-health. Over dit en nog andere nieuwe projecten zal u nog uitgebreid geïnformeerd worden via onze website en nieuwsbrieven. Eerst willen we u versteld doen staan met hoe we in 2016 onder andere ventilatie hebben geoptimaliseerd, bloedluizen hebben bestreden, en kuikens in onze stal hebben uitgebroed. Dit en meer leest u in ons jaarverslag van het Proefbedrijf. Veel leesplezier. Ludwig Caluwé Gedeputeerde voor landbouw 5 Jaarverslag Pluimveehouderij

6 6 Jaarverslag Pluimveehouderij Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw Het Proefbedrijf Pluimveehouderij is als provinciaal praktijkcentrum voor de pluimveehouder uniek in België. We voeren open en neutraal praktijkonderzoek. Dit gebeurt in dezelfde omstandigheden als bij de leghennen- en vleeskippenhouder. De theoretische kennis wordt getest en aangetoond onder praktijkomstandigheden. De klemtoon ligt op de efficiëntie van de pluimveehouderij, economische duurzaamheid en maatschappelijke oplossingen voor dierenwelzijn, zowel voor leghennen als voor vleeskippen. Door directe communicatie met de pluimveehouders, kunnen actuele thema s onderzocht worden met het oog op huidige en toekomstige vragen en noden uit het veld. Het Proefbedrijf Pluimveehouderij beschikt over alle faciliteiten om deze vragen te onderzoeken. We werken ook samen met andere onderzoekscentra en pluimveehouders. Bovendien werken we mee aan praktijkonderzoek biologische pluimveehouderij. Hoewel we een bedrijf zijn van de provincie Antwerpen en gevestigd zijn in Geel, werken we uiteraard over de provincie- en zelfs landsgrenzen heen, en dus voor elke geïnteresseerde pluimveehouder. In België zijn we trouwens het enige proefstation dat specifieke expertise in de pluimveesector op praktijkschaal heeft opgebouwd.

7 Om te verduurzamen en maatschappelijk verantwoord te ondernemen, stellen we aan onszelf zeven belangrijke streefdoelen, die ook in al ons onderzoek terugkomen: > Betere voeding en volksgezondheid > Verantwoord investeren > Kosten drukken en rendement verbeteren > Meer tewerkstelling en betere arbeidsomstandigheden > Zuiniger omgaan met grondstof en energie > Minder impact, uitstoot en hinder > Beter dierenwelzijn- en gezondheid Met deze pijlers in het achterhoofd, brengen we het duurzaam evenwicht in praktijk. Strategische doelstellingen > Het opzetten van eigen, objectief en praktijkgericht onderzoek met betrekking tot relevante productietechnische bedrijfsaspecten > Een efficiënte en zinvolle communicatie en een intensieve dialoog met de Vlaamse vleeskuikenhouders en de Vlaamse leghennenhouders onderhouden De operationele doelstellingen voor 2016 Behaald? Op basis van praktijkonderzoek publieke kennis genereren voor de vleeskuiken- en leghennenhouders en hun sectoren. 3 Het Proefbedrijf Pluimveehouderij ontvangt in groepsverband leerlingen en studenten uit het landbouwonderwijs omdat ze potentiële nieuwe pluimveehouders zijn. 3 Het Proefbedrijf Pluimveehouderij participeert actief in de volgende externe netwerken, Technopool Pluimvee, Praktijkcentrum Pluimvee, World s Poultry Science Association (WPSA) en Coordinatiecenturm praktijkonderzoek biologische teelten (CCBT). 3 7 Jaarverslag Pluimveehouderij

8 8 Jaarverslag Pluimveehouderij ORGANOGRAM Proefbedrijf Pluimveehouder vzw Stielmannen (4/5) Ivo Hoekx Sofie Dams Stielmannen (1/2) Chris Smets Ger Dekkers Stielmannen (4,5/5) Veerle Vanberghen Stielmannen Hüseyin Celik Jeroen Brands Silke Sterckx Els Vleugels Marcel Verreydt Jimmy Vermeulen Bram Dockx Experts Ine Kempen Kris De Baere Sofie Cardinaels Nathalie Sleeckx Ellen Vervaet Teamverantwoordelijke Johan Van Turnhout Ploegverantwoordelijke Johan Zoons Directeur Johnny Nys polyvalent medewerker Noortje Vervoort boekhoudster* Evelien Aerts communicatieadviseur* Gert Verhoeff Poetsman (1/2) * 1 dag per week ondersteuning vanuit het hoofdbestuur

9 Infrastructuur Onze stallen zijn conform heel wat nieuwe milieueisen voor landbouwers, en we passen de nieuwste inzichten toe om het energieverbruik en de milieu-impact te minimaliseren. Omwille van de hygiëne zijn de stallen van elkaar gescheiden door middel van hekken en een zogenaamde hygiënesluis, waar je verplicht wordt bedrijfskledij en laarzen aan te trekken en door ontsmettingsbakken te lopen. Op die manier vermijden we dat er ongewenste bezoekers in de vorm van bacteriën, virussen en dergelijke in de stallen komen. Wegens de sanitaire veiligheidsvoorschriften van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) is een bezoek aan pluimveestallen een omslachtige bezigheid. De nieuwe stallen hebben daarom aparte bezoekersgangen die voldoen aan de voorschriften. Leghennenstal Onze leghennenstal heeft een capaciteit van leghennen. Ze zijn ondergebracht in de meest courante systemen en zijn onderverdeeld in 12 proefafdelingen: 4 afdelingen met volière waar de leghennen zich omhoog bewegen binnen het systeem (colony-type van Big Dutchmann); 4 afdelingen met volière waar de leghennen zich omhoog beweging buiten het systeem (Bolegg Terrace van Vencomatic); 4 proefafdelingen met verrijkte kooien (Specht). Elke afdeling heeft een afzonderlijke klimaatsturing. Een gedeelte van de inkomende lucht kan verwarmd worden door een warmtewisselaar. Uitgaande lucht wordt via een centraal kanaal afgezogen naar een uitlaattoren. Het is een geautomatiseerd systeem dat zorgt voor voldoende luchtverversing met een minimaal energieverbruik. Dit maakt het mogelijk om de warmte te recupereren, de mestdroging energetisch efficiënter te maken en technieken te onderzoeken die de emissies van fijn stof, ammoniak en andere schadelijke stoffen reduceren. De eieren worden automatisch per proefgroep verzameld. Zo kunnen de eieren van verschillende proefgroepen met elkaar vergeleken worden. Via de centrale spijlenband worden ze getransporteerd naar een sorteer- en inpakmachine, de Staalkat Alpha van Sanovo. Deze machine gebruikt een cameratechniek om de eikwaliteit te bepalen en slaat deze op voor verdere analyse. Nadien worden de eieren automatisch gesorteerd om vervolgens ingepakt te worden door één en dezelfde machine. 9 Jaarverslag Pluimveehouderij

10 10 Jaarverslag Pluimveehouderij Vleeskuikenstallen Onze twee vleeskuikenstallen met nokventilatie hebben samen een capaciteit van kuikens. Elke stal is opgedeeld in een linker- en rechtergedeelte. Zo krijg je in totaal vier onafhankelijk gestuurde klimaatafdelingen (A, B, C en D). Elke klimaatafdeling bestaat op haar beurt nog eens uit vier zogenaamde proefeenheden (1, 2, 3 en 4). Elke proefeenheid heeft een eigen voeder- en watersturing. Al die verschillende proefeenheden hebben we nodig om zoveel mogelijk verschillende technieken tegelijkertijd uit te testen in ons vleeskuikenonderzoek. Door hun unieke indeling weet je steeds over welke proefeenheid er gepraat wordt. In onze vleeskippenstal met dwarsventilatie is plaats voor extra vleeskippen. Dit brengt de capaciteit van het Proefbedrijf Pluimveehouderij op vleeskippen. Deze stal bestaat uit 8 volledig gescheiden klimaatafdelingen voor telkens 2250 kuikens, die dan ook nog eens telkens in twee proefgroepen worden gesplitst. Per afdeling is er een aparte klimaatregeling voorzien, die ook alle klimaatgegevens registreert. De buitenlucht komt binnen via openingen in de zijmuur van de stal. De lucht passeert eerst door een conditioneringsruimte waar ze gekoeld of opgewarmd kan worden. De uitgaande lucht wordt met ventilatoren afgezogen naar twee uitlaattorens. In deze torens is ruimte voorzien om in de toekomst ook technieken voor luchtzuivering te analyseren.

11 Algemene vergadering en Raad van Bestuur Zowel de Algemene Vergadering als de Raad van Bestuur van de vzw zijn voor het grootste deel samengesteld uit provincieraadsleden uit de provinciale Raadscommissie Landbouw. De Algemene Vergadering is samengekomen op 19 mei, 15 september en 17 november. De Raad van Bestuur is samengekomen op 28 februari, 21 april, 19 mei, 16 juni en 17 november. In de Algemene Vergadering van 15 september werd de vervanging goedgekeurd van Wouter Wytynck door Jolien De Reu als vertegenwoordiger van de feitelijke vereniging Boerenbond. Algemene vergadering en Raad van Bestuur Leden algemene Vergadering Raad van Bestuur Ludwig Caluwé * X X Frank Geudens X Jürgen Godden X Eric Janssens X X Jan De Haes X X Diederik Vandendriesche X X Bart Van Hove X X Sener Ugurlu X X Koen Dillen X X Nicole Boonen X X Katleen Van Hove X X Koen Helsen X X Nicole Naert X X Danny Thijs X X Els Baeten X Aysel Bayraktar X Maarten Puls ** X Danny Coulier *** X X Jolien De Reu **** X X * gedeputeerde voor landbouw ** departementshoofd Welzijn, Economie en Plattelandsbeleid *** vertegenwoordiger van de Vlaamse Vereniging voor Bedrijfspluimvee- en Konijnenhouders vzw **** vertegenwoordiger van de feitelijke vereniging Belgische Boerenbond. 11 Jaarverslag Pluimveehouderij

12 12 Jaarverslag Pluimveehouderij Onderzoek Vleeskuikens Op het Proefbedrijf onderzoeken we de beste manier om vleeskuikens te houden. Hoe vang je eendagskuikens optimaal op? Hoe zit het met het welzijn van vleeskuikens? Welke rol spelen een goede klimaatregeling en strooiselkwaliteit op het welzijn van de dieren? Pluimveehouders kunnen bij ons terecht voor kennis en advies rond al deze onderwerpen. Eigen onderzoek: Zelf tarwe bijmengen op het pluimveebedrijf > Kosten drukken en rendement verbeteren > Minder impact, uitstoot en hinder > Beter dierenwelzijn- en gezondheid

13 Vleeskuikens Vleeskuikens blijven zes weken op het pluimveebedrijf. Op dat moment zijn ze al slachtrijp. Dit betekent dat ze heel snel moeten groeien? Kris De Baere: Inderdaad. En de snelgroeiende vleeskuikens van vandaag hebben genetisch dan ook een enorm groeipotentieel. Als je dit volop wil benutten, moeten alle omstandig-heden optimaal zijn: zowel diergezondheid, stalklimaat als voeder en water. Vroeger gebruikten de Belgische pluimveehouders vooral grof meelvoeder. Dat is echter niet voldoende om heel hoge voederopnames te halen. Daarom zijn ze nu volop overgegaan naar voeders in korrelvorm of pellets. Hier mengt de pluimveehouder dan ongemalen tarwe bij. Waarom moet je tarwe bijmengen? Sofie Cardinaels: Aan de kuikens enkel een voeder in korrelvorm geven, is risicovol. Door volledige tarwe bij te mengen, kun je de vertering beter in de hand houden. Die tarwe brengt meer structuur aan. En dat heeft invloed op de darmgezondheid, technische resultaten, en de mest- en strooiselkwaliteit. Kris: Maar in de praktijk ziet men soms vermorsing van tarwe door selectieve voederopname. Dit ontstaat vaak bij de start van het bijmengen van de volledige tarwe of bij voederovergangen. Een deel van de kippen gaat in verhouding meer grove delen of pellets opnemen dan andere kippen. Dit zorgt voor verschillen in nutriëntenopname tussen de kippen. Als de kippen de pellets verkiezen, is er na verloop van tijd risico op vermorsing van de resterende tarwe. De kippen nemen dan ook meer eiwit en mineralen op dan bij het vooropgestelde mengsel pellet-tarwe voorzien is. Hoe pakken jullie dit probleem aan? Ine Kempen: Op vraag vanuit de sector gingen we na of je door het verstrekken van gebroken tarwe of een grof meelvoeder kan inspelen op de selectieve opname. Gedurende vier proefrondes beoordeelden we de effecten van het al dan niet bijmengen van tarwe en van de voedervorm. Zo zagen we dat je moet zorgen dat de samenstelling van het aanvullend voeder goed afgestemd is op de kwaliteit van de tarwe en het percentage tarwe bijmenging. Een aantal dagen gebroken tarwe of een grof meelvoeder geven, laat toe om selectieve opname en tarwevermorsing te beperken. Vermijd ook dat er te veel voeder in de pannen komt en laat de voederpannen regelmatig eens leeg komen. 13 Jaarverslag Pluimveehouderij

14 14 Jaarverslag Pluimveehouderij Onderzoek met partners: Project Gezonde kuikens door een optimale ventilatie / klimaatregeling > Beter dierenwelzijn en -gezondheid > Minder kosten, beter investeren en rendement Zelfs als je kuikens hebt van dezelfde herkomst, en voeder van dezelfde leverancier, kunnen verschillende vleeskuikenrondes toch verschillende resultaten halen. Hoe komt dit? Sofie Cardinaels: In de praktijk zijn er grote verschillen in technische prestaties en bedrijfsrendement, zowel tussen bedrijven als tussen rondes op éénzelfde bedrijf. Het management op het pluimveebedrijf is hierbij essentieel. Een belangrijke tool die de pluimveehouder zelf in de hand heeft, is de klimaatregeling. Moet je niet gewoon één vaste temperatuur instellen om je stal warm te houden? Kris De Baere: Het is helaas ingewikkelder dan dat. Over een gans jaar bekeken, is het ongeveer de helft van de tijd buiten minder dan 10 C. Daarnaast is het verschil tussen de minimum- en maximumbuitentemperatuur dag versus nacht dus in sommige periodes vrij groot. Dit zorgt ervoor dat het verschil tussen staltemperatuur en buitentemperatuur voortdurend varieert. Sofie: Door de variaties in buitentemperatuur, windsnelheid en richting is het nodig om de opening van de luchtinlaat voortdurend bij te regelen. Koude lucht is immers zwaarder dan warme lucht en heeft de neiging om naar beneden te stromen van zodra deze in de warme stal komt. In een vleeskuikenstal kan dit leiden tot tocht op dierniveau en nat strooisel door condensatie van vocht. Met de juiste afstelling van de luchtinlaat(ventielen) en de onderdruk kun je er voor zorgen dat de lucht met een voldoende hoge snelheid binnenkomt en langs het plafond tot midden in de stal komt. De koude lucht kan zich dan geleidelijk mengen met stallucht en opwarmen. Hoe kun je het probleem van te warme of te koude lucht praktisch aanpakken? Nathalie Sleeckx: Een manier om de luchtverdeling in de stal en het stalklimaat minder afhankelijk te maken van de buitenomstandigheden is het conditioneren van de lucht. Dit kan zowel via koelen als verwarmen. Onze nieuwe vleeskuikenstal met dwarsventilatie beschikt over een conditioneringsruimte waar we de lucht bij hoge buitentemperaturen ter hoogte van de inlaatopening kunnen koelen via een pad koeling.

15 Kris: Bij pad koeling wordt de warme buitenlucht door een nat gehouden pakket van behandeld cellulose gezogen. De lucht neemt in de pad vocht op door de verdamping van water. Hiervoor is energie nodig die onttrokken wordt uit de lucht die door de pad gaat. De buitenlucht neemt vocht op door de verdamping van water en koelt af. De relatieve vochtigheid neemt sterk toe omdat de gekoelde lucht minder vocht kan bevatten en extra vocht heeft opgenomen door de verdamping. Sofie: Met een pad koeling kun je op hete zomerdagen bijvoorbeeld 32 C of meer de temperatuur bij de dieren tot 8 C verlagen t.o.v. een stal zonder koeling. Zo vermijd je verhoogde sterfte en bekom je optimale prestaties van de dieren. Net als een hogedrukverneveling leidt een pad koeling tot een hoge RV in de stal. Zorg dat de RV niet te hoog oploopt om problemen te vermijden. Voorzie achter de pad koeling een bufferruimte waar de gekoelde lucht in terecht komt vooraleer de lucht via inlaatventielen in de dierruimte te sturen. Dit voorkomt dat de strooisellaag aan de luchtinlaat snel nat wordt. In dit project werken het Proefbedrijf Pluimveehouderij en de onderzoeksgroep Dier & Welzijn van K.U.Leuven - campus Geel samen rond de optimalisatie van het stalklimaat. Dit demonstratieproject loopt over een periode van 2 jaar. Dit project wordt gesubsidieerd door het Departement Landbouw en Visserij in het kader van het Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO). proefbedrijf pluimveehouderij vzw departement welzijn, economie en plattelandsbeleid poiel Geel mededeling 80 proefbedrijf pluimveehouderij vzw Op die manier koel je te warme lucht. Maar wat als de buitenlucht net te koud is? Nathalie: Dan warmen we die lucht op via een centraal verwarmingssysteem met twin - verwarmingsbuizen. Het voorverwarmen van de koude buitenlucht zorgt voor een constanter stalklimaat, omdat het luchtpatroon in de stal minder onderhevig is aan schommelingen in de buitentemperatuur. Ook zonder bijverwarming zorgt de conditioneringsruimte reeds voor een constanter stalklimaat omdat de wijzigingen in windsnelheid en windrichting opgevangen worden. In combinatie met een warmterecuperatiesysteem laat een conditionering toe om de energiekosten voor de verwarming sterk te verlagen. Vaak wordt hiervoor gebruik gemaakt van een warmtewisselaar. Het klimaat op dierniveau verbeteren via conditionering Kris De Baere In de praktijk zijn er grote verschillen in technische prestaties en bedrijfsrendement, zowel tussen bedrijven als tussen rondes op éénzelfde bedrijf. Zelfs bij gebruik van kuikens van dezelfde herkomst en voeder van dezelfde leverancier zijn de resultaten vaak heel verschillend. Het management op het pluimveebedrijf is hierbij heel belangrijk. Een belangrijke tool die de pluimveehouder zelf in de hand heeft, is de klimaatregeling. variaties in buitenklimaat en behoeften van het dier Een ééndagskuiken van 40 à 45 gram groeit op minder dan 6 weken tot een slachtgewicht van ca. 2,5 kg. De warmtebehoefte en vereiste ventilatie variëren in deze periode voortdurend. In de pluimveestallen beschikken we over klimaatregelaars die het stalklimaat automatisch kunnen sturen met behulp van sensoren en curves. De grootste uitdaging voor de klimaatregeling blijft echter het sterk wisselende buitenklimaat: Temperatuur: verschil dag/nacht, verschil in temperatuur buiten t.o.v. deze in de stal RV: droog versus regenachtig weer Windsnelheid en -richting Jaarlijks hebben we een aantal dagen met een maximumbuitentemperatuur van 30 C of meer, waarbij hoge sterfte door hittestress kan optreden op het einde van de ronde. Dit kan grote verliezen veroorzaken, zelfs zonder verhoogde sterfte leiden de hoge temperaturen tot groeivertraging. Over een gans jaar bekeken is het ongeveer de helft van de tijd buiten minder dan 10 C. Daarnaast is het verschil tussen de minimumen maximumbuitentemperatuur (dag/nacht) in sommige periodes vrij groot. Dit zorgt ervoor dat het verschil tussen staltemperatuur en buitentemperatuur voortdurend varieert en vaak groot is. Door de variaties in buitentemperatuur, windsnelheid en richting is het nodig om de opening van de luchtinlaat voortdurend bij te regelen. > beter dierenwelzijn > minder kosten, beter investeren en rendement Koude lucht is immers zwaarder dan warme lucht en heeft de neiging om naar beneden te stromen van zodra deze in de warme stal komt. In een vleeskuikenstal kan dit leiden tot tocht op dierniveau en nat strooisel door condensatie van vocht. Met de juiste afstelling van de luchtinlaat(ventielen) en de onderdruk kan je er voor zorgen dat de lucht met een voldoende hoge snelheid binnenkomt en langs het plafond tot midden in de stal komt. De koude lucht kan zich dan geleidelijk mengen met stallucht en opwarmen. Conditioneren van de inkomende lucht Een manier om de luchtverdeling in de stal en het stalklimaat minder afhankelijk te maken van de buitenomstandigheden is het conditioneren van de lucht. Dit kan zowel via koelen als verwarmen. De nieuwe vleeskuikenstal op het Proefbedrijf beschikt over een conditioneringsruimte waar de lucht ter hoogte van de inlaatopening enerzijds kan gekoeld worden via een pad koeling en anderzijds kan opgewarmd worden via een centraal verwarmingssysteem met twin -verwarmingsbuizen. Met een pad koeling kan je de temperatuur van de inkomende lucht sterk verlagen op warme zomerdagen. 1 MeDeDeLiNG Jaarverslag Pluimveehouderij

16 16 Jaarverslag Pluimveehouderij Onderzoek met partners: Project Een goede start van jonge vleeskuikens, de sleutel voor lager antibioticagebruik, beter dierenwelzijn en een verhoogd bedrijfsmanagement > Beter dierenwelzijn en -gezondheid > Minder kosten, beter investeren en rendement Waarom is het cruciaal de jonge ééndagskuikens op een juiste manier op te vangen? Ine Kempen: Dat is een essentiële start voor het verloop van een goede vleeskuikenronde. Hierbij zijn het stalklimaat, de vloertemperatuur, en de water-, voer- en kuikenkwaliteit van belang. Dit geeft je een technische managementtool om de sterfte te beperken. Belangrijk, want volgens de Europese richtlijn kun je zo de bezetting optrekken tot 42kg per m². Kris De Baere: Dankzij onze proefstal met 12 apart te sturen klimaatafdelingen, vangen we ééndagskuikens op van verschillende tomen moederdieren. Die houden we in gescheiden compartimenten. We verzamelen alle kennis rond opvang van ééndagskuikens uit literatuur, expertise, en de resultaten van monitoring en coaching. Die passen we toe tijdens zes rondes. De focus ligt tegelijk op het beheersen van het stalklimaat. Hoe werkt die monitoring en coaching precies? Ine: Eerst gaan we op zoek naar 50 vleeskuikenbedrijven. Via monitoring kijken we naar de wijze waarop de pluimveehouders hun ééndagskuikens opvangen. Hun bedrijfsdierenartsen volgen voor ons enkele parameters op. Op dag 0 registreren ze het gemiddeld gewicht, de gemiddelde rectale temperatuur, de stal- en vloertemperatuur, en de kwaliteit en temperatuur van het drinkwater. Kris: Op dag 1 bekijken ze de kropvulling, en berekenen ze opnieuw de gemiddelde rectale temperatuur. Ine: En op dag 7 bekijken ze opnieuw het gemiddeld gewicht, de drinkwaterkwaliteit, en ook de uniformiteit van de ééndagskuikens. De pluimveehouder houdt dan nog zelf dagelijks de sterfte bij.

17 Nathalie Sleeckx: Daarnaast zorgen we voor een intense coaching van vijf vleeskuikenbedrijven gedurende zes rondes. Dit doen we uiteraard in samenspraak met de broeierijen en bedrijfsdierenartsen. We voeren dezelfde metingen uit als bij de monitoring. Ook bepalen we de kuikenkwaliteit via de Pasgar-score. En volgen we het temperatuurverloop tijdens de eerste levensweek. Er zijn ook heel wat Nederlandse onderzoekers over de vloer gekomen. Ine: Door een samenwerking met Wageningen Universiteit hebben we dit demonstratieproject kunnen versterken. Zij waren met hetzelfde thema bezig in een project in samenwerking met Universiteit Utrecht en Vencomatic. Door met hen samen te werken, hebben we meer informatie kunnen halen uit de proeven die hier opgezet zijn. In samenwerking met Vakgroep Pluimvee van Boerenbond, de Vlaamse Vereniging voor Bedrijfspluimveehouders, de Beroepsvereniging Fokkers en Broeiers en de bedrijfsdierenartsen startten we in 2015 met het project rond opvang van eendagskuikens. Dit onderzoek volgt de Europese richtlijn over bezettingsnormen bij vleeskuikens. Het project loopt gedurende drie jaar. Dit demonstratieproject wordt gesubsidieerd door het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse Overheid in het kader van het Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO). 17 Jaarverslag Pluimveehouderij

18 18 Jaarverslag Pluimveehouderij Onderzoek met partners: Biocamrisk Dit is een project rond het gebruik van biociden op varkens- en pluimveebedrijven en relatie tot de antimicrobiële resistentieproblematiek. In 2016 heeft het Proefbedrijf nog geen bijdrage geleverd aan dit project, daar dit pas voorzien is vanaf Dit project wordt gefinancierd door Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Projectleider is het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek (ILVO). Universiteit Gent (UGent) is ook een partner. Het project startte op 1/1/2015 en loopt voor het Proefbedrijf Pluimveehouderij in het 3de werkjaar. Leghennen Het onderzoek bij de leghennen wordt vooral ingegeven door de grootste uitdaging voor de sector, namelijk het op een duurzame wijze produceren van eieren in alternatieve huisvestingssystemen zoals een volière of verrijkte kooien. Het aspect duurzaamheid behelst hier niet enkel dierenwelzijn, maar ook milieuaspecten en arbeidsomstandigheden. In de leghennenstal op het Proefbedrijf worden drie verschillende huisvestingssystemen opgevolgd. In het onderzoek legden we de focus op het verlengen van de legcyclus, het bestrijden van bloedluizen en het verbeteren van arbeidsomstandigheden door middel van stofreductie.

19 LEGHENNEN Eigen onderzoek: Stofreductie in een volièresysteem > Verantwoord investeren > Meer tewerkstelling en betere arbeidsomstandigheden > Zuiniger omgaan met grondstof en energie > Minder impact, uitstoot en hinder > Beter dierenwelzijn- en gezondheid Controle lopen bij de hennen is een dagelijkse activiteit van de leghennenhouder. Maar hoe zit het met zijn longen? Nathalie Sleeckx: Uit vroegere resultaten blijkt dat de pluimveehouder op die momenten wordt blootgesteld aan hoge concentraties stof. Het is aangewezen om zich hier tegen te beschermen via stofmaskers en te proberen het stof in de stal te reduceren. Wat voor stof hangt er zoal in de volièrestal? Ine Kempen: Stof definiëren we als in de lucht zwevende deeltjes en is afkomstig van mest, huidschilfers, voederdeeltjes, Stof wordt opgedeeld in verschillende fracties afhankelijk van de grootte van de stofdeeltjes. Hoe kleiner de stofdeeltjes, hoe dieper ze kunnen doordringen in de luchtwegen. Stofdeeltjes brengen zowel fysieke als toxische schade toe aan de longen aangezien ze ook drager kunnen zijn van bacteriën, virussen en schadelijke componenten. > 19 Jaarverslag Pluimveehouderij

20 20 Jaarverslag Pluimveehouderij > Sofie Cardinaels: Wij hebben gekozen voor een stofmeter die op basis van een lasertechniek de concentratie van de verschillende fracties stofdeeltjes meet. Het voordeel van deze meter is dat de persoon die de controle van de dieren of andere werkzaamheden uitvoert, de meter kan meedragen op het lichaam. Zo krijgen we een realistisch beeld van de blootstelling aan stof voor de pluimveehouder. Deze meter is echter niet geregistreerd om officiële stofmetingen uit te voeren, zodat we de resultaten enkel relatief ten opzichte van elkaar kunnen interpreteren en communiceren. Hoe kun je de hoeveelheid stof in de stal verlagen? Ine: Door frequent strooisel verwijderen, is het mogelijk om grof stof te reduceren. Voor de fijnere stofpartikels lijkt deze maatregel echter niet voldoende. Ondersteuning door een ionisatietechniek toe te passen, geeft voor de verschillende stoffracties het beste resultaat. De techniek zelf is momenteel echter een dure investering en de reductie lijkt nog onvoldoende. Uit onderzoek in Nederland komt reductie door ionisatie als potentiële techniek naar voor. Hoe werkt die ionisatietechniek? Sofie: Die omvat het elektrisch laden van stofdeeltjes in de stallucht door middel van ionisatie. Bij dit principe ontstaan ionen die hun elektrische lading vervolgens afstaan aan de in de lucht aanwezige stofdeeltjes. De geladen stofdeeltjes plakken aan tegengesteld geladen of geaarde oppervlakken en objecten en worden zo uit de lucht verwijderd. Omwille van de veelbelovende resultaten bij vleeskuikens onderzochten we de toepassing van deze techniek in onze volières. Deze techniek is momenteel echter een dure investering voor pluimveehouders. We keken dan ook naar een goedkopere maatregel die meer arbeid vraagt, namelijk zelf strooisel verwijderen.

21 Onderzoek met partners: Project Potentiële bestrijdingsmethoden van Dermanyssus gallinae bij pluimvee in de praktijk Waarom is de rode vogelmijt, of de zogenaamde bloedluis een ernstig probleem binnen de pluimveesector? Nathalie Sleeckx: Bij de behandeling van een besmetting met rode vogelmijt, lopen pluimveehouders tegen een aantal moeilijkheden aan. Strenge wettelijke beperkingen, risico op residu, en opbouw van resistentie beperken de beschikbare middelen. Toch moet er iets aan gedaan worden, zowel voor het dierenwelzijn als de arbeidsomstandigheden. Ellen Vervaet: Daarom voeren we samen met Dierengezondheidszorg (DGZ) Vlaanderen een tweejarig project uit voor de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. We testen potentiële behandelingsmethoden uit onder praktijkomstandigheden, en optimaliseren het algemeen management van de pluimveehouder. Wat voor onderzoek voeren jullie dan concreet uit? Nathalie: We testen een geïntegreerde bloedluisbestrijding uit die bestaat uit een combinatie van biologische bestrijding onder de vorm van roofmijten en het gebruik van mijtafdodende producten, die lokaal worden toegepast. De hennen zullen dus niet rechtstreeks in contact komen met de producten. Bestaand laboratoriumonderzoek (DERGAL) toonde al het potentieel aan van een dergelijke combinatie. In een later stadium hebben we bijkomend een drinkwatersupplement op basis van > Beter dierenwelzijn en -gezondheid > Betere arbeidsomstandigheden kruiden toegevoegd om de bloedluizen aan te vallen. De toepasbaarheid in de praktijk van de combinaties is echter nog niet gekend. Wij testen dus deze behandelmethoden uit en beoordelen de efficiëntie en toepasbaarheid onder praktijkomstandigheden, zowel in verrijkte kooien als in volières. Ellen: Daarnaast onderzoekt onze partner DGZ welk effect een gestructureerde en planmatige begeleiding door een bedrijfsdierenarts heeft op het bedrijfsmanagement. In samenwerking met Dierengezondheidszorg Vlaanderen startten we op 1 september 2015 met het project rond de bestrijding van rode vogelmijt. Het project loopt gedurende twee jaar. Dit project wordt gefinancierd door de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. 21 Jaarverslag Pluimveehouderij

22 22 Jaarverslag Pluimveehouderij Onderzoek met partners: Doctoraatsbeurs ILVO-Proefbedrijf: Verlengde legcyclus bij leghennen > Kosten drukken en rendement verbeteren > Beter dierenwelzijn en -gezondheid De doctoraatsbeurs op het Proefbedrijf loopt naar haar einde toe. Hoe was die weer tot stand gekomen? Nathalie Sleeckx: In ons eigen leghennenonderzoek merkten we enkele zaken op die een diepere uitwerking waard waren: het effect van de lichtsturing, én het effect van verschillend calciumgehalte in voor- en namiddagvoer. Allebei zeer interessant in de oefening om leghennen langer aan te houden. Daarom hebben we in samenwerking met het ILVO dit doctoraatsproject opgestart. Anikó Molnár was de laureate. Anikó Molnár: Door genetische vooruitgang komen we dichter bij een legronde tot 100 weken leeftijd, zonder te ruien. Maar aansluitend bij deze genetische vooruitgang, is er mogelijks een nieuwe aanpak vereist in leghennenvoeding. Leghennen hebben gedurende de dag een variërende nutriëntenbehoefte en calciumbenutting. In een nieuw voerconcept, namelijk split -voeding, voederen we op basis van de behoefte van de hen. Hoe ging het geven van zo n split -voeding precies in zijn werking? Aniko: In de verrijkte kooien vergeleken we het split -systeem met een standaard voerconcept. In een conventioneel voederverstrekkingsysteem kregen de hennen de hele dag één soort voer, terwijl in het split -systeem in de voormiddag een energie- en eiwitrijker voeder, en in de namiddag een calciumrijker voeder werd verstrekt. In dit systeem kregen de hennen in de voormiddag snel opneembare, fijngemalen kalksteentjes, terwijl we in de namiddag grove kalksteentjes gaven die in de maag voor een langere periode aanwezig bleven, en dus s nachts ook voor meer beschikbare Ca zorgden. Deze voederproef met het split -systeem werd met witte en bruine leghennen in de verrijkte kooien uitgevoerd, en bruine leghennen in een 2-rij volièrehuisvesting. En waar in het onderzoek komt die lichtsturing te pas? Kris De Baere: Naast de voederproef testten we twee lichtschema s met witte leghennen in een 1-rij volièrehuisvesting. Tijdens de opfok werden de poeljen ook al op twee verschillende lichtschema s gehouden. De helft van de hennen kreeg een conventioneel lichtschema, terwijl bij de andere helft van de dieren een vertraagd lichtschema gebruikt werd, waardoor de poeljen later in de leg gingen komen. Wie kiest voor langere legduur kan in het begin van de legronde hiermee reeds rekening houden door jonge hennen later in productie te laten komen.

23 proefbedrijf pluimveehouderij vzw departement welzijn, economie en plattelandsbeleid poiel Geel mededeling 82 proefbedrijf pluimveehouderij vzw effecten van een vertraagde lichtschema op productie en eikwaliteit tot 77 weken ANIKÓ MOLNÁR > Kosten drukken en rendement verbeteren > beter dierenwelzijn en -gezondheid Het doctoraatsproject Verlengde legcyclus bij leghennen is een samenwerking met het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek ( ). In het kader van dit project combineren we fundamenteel en praktijkonderzoek om voedings- en managementsfactoren te testen/evalueren bij leghennen tijdens een langere productiecyclus (ca. 90 weken). Een belangrijke managementstool in de leghennenhouderij is de lichtsturing. Met verschillende lichtschema s kan men de ontwikkeling van jonge hennen sturen na opzet op het leghennenbedrijf. Het moment wanneer de hennen in de leg komen, kan via verschillende lichtschema s beïnvloed worden. Jonge hennen later in productie laten komen kan interessant zijn voor wie kiest voor een langere legduur. Echter, voor een lange en goede legperiode wordt de basis al tijdens de opfok gelegd. Licht speelt immers ook een belangrijke rol in het groeiritme van jonge kuikens en poeljen. Het lichtschema tijdens de opfok moet dus reeds aangepast worden, en het lichtschema na de opzet moet daarbij aansluiten. De conditie van de hen als deze aan de leg komt, is cruciaal. De hypothese is dat poeljen die in de opfok een vertraagd lichtschema krijgen (1) zwaarder zullen zijn bij aankomst op het leghennenbedrijf, (2) vanaf het begin zwaardere eieren kunnen produceren, en omdat ze trager in de leg gaan komen (3) zullen ze hun piekproductie langer kunnen behouden. In deze proef vergelijken we de effecten van een standaard lichtschema met een vertraagd lichtschema. Hierbij volgden we de productieparameters en eikwaliteit op bij witte leghennen (Dekalb White, 7680) in een 1-rij volière systeem. 1 MEDEDELING 82 Nathalie: Het resultaat van een vertraagd lichtschema in het begin van de leg zullen we op het einde van de ronde in 2017 zien. De verwachting is dat de hennen die in de opfok en in het begin van de legperiode trager gestimuleerd werden, langer een hogere persistentie zullen behouden. Zowel bij de voerproef als bij de lichtproef volgden we naast productie, ook eikwaliteit en botontwikkeling van de hennen op vanaf opzet tot het einde van de legronde. Dit sandwich doctoraatsproject is een onderzoeksproject dat kadert in de voorbereiding van een doctoraat in een domein waarin beide onderzoeksinstellingen ervaring en interesse hebben. De financiering gebeurt door het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) en het Proefbedrijf Pluimveehouderij, terwijl de uitvoering ervan door de doctoraatstudent in beide instellingen gebeurt, volgens de 50/50 verdeling. De doctoraatstudent is gedurende vier jaren werkzaam op het Proefbedrijf én het ILVO. 23 Jaarverslag Pluimveehouderij

24 24 Jaarverslag Pluimveehouderij Biologische pluimveehouderij De biologische pluimveehouderij is een groeiende sector met veel uitdagingen. Op vraag van BioForum fungeert het Proefbedrijf als informatiepunt waar je terecht kunt met vragen en problemen. Samen met biologische onderzoekscentra zoeken we antwoorden op deze en nog veel meer vragen. Wij helpen met literatuurstudies voor CCBT- en ADLO-projecten en werken mee aan bedrijfsbegeleiding. Om volwaardige vergelijkende proeven te kunnen doen voor de biologische pluimveehouderij moet een onderzoekscentrum toch volledig volgens de principes van de biologische land- en tuinbouw werken? Dit is organisatorisch niet haalbaar. Johan Zoons: Daarom dat we op het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw zelf geen biologische praktijkproeven opzetten. Dat wil niet zeggen dat we de biologische pluimveehouders vergeten. Net zoals we het afgelopen jaar aan onderzoeken van derden hebben meegewerkt wat betreft het courante leghennenonderzoek, doen we hetzelfde voor de biologische pluimveehouders (ca. 20 in Vlaanderen).

25 Biologische pluimveehouderij CCBT-project: Het gebruik van een uitloop in de biologische pluimveehouderij > Verantwoord investeren > Kosten drukken en rendement verbeteren > Beter dierenwelzijn- en gezondheid Een goede inrichting van een uitloop is voor een (bio)pluimveehouder een grote financiële en tijdsinvestering. Een kip is van nature een prooidier dat afstamt van de junglefowl die in bosrijk gebied voorkwam. Weldoordachte beplanting en begroeiing stimuleren het gebruik van de volledige uitloop door de kippen. Een goede inrichting biedt beschutting (zon, neerslag, wind, roofdieren), geeft een beperkt overzicht en biedt mogelijkheden om te scharrelen en eten te zoeken. Hierdoor zijn er minder problemen in de zones aan de stal en zie je ook meer gedrag dat wijst op een stressvrije comfortabele gemoedstoestand: stofbaden, zonnebaden, strekken van de vleugel, poetsen van de bek en onderhouden van het vederkleed. Veel factoren beïnvloeden het gebruik van de uitloop. Zo spelen naast de inrichting van de uitloop de omgevingstemperatuur, wind, neerslag, lichtsterkte én natuurlijk combinaties hiervan een belangrijke rol in het uitloopgebruik. Om dit in kaart te brengen heeft het Proefbedrijf Pluimveehouderij uitlopen op twee verschillende biologische legbedrijven opgevolgd gedurende winter en zomer. > 25 Jaarverslag Pluimveehouderij

26 26 Jaarverslag Pluimveehouderij CCBT-project: Kansen voor het sluiten van kringlopen op bedrijfs- en regionaal niveau in de biologische leghennenhouderij > Drie dagen per seizoen volgden we de beweging van de hennen op vanaf het moment dat de luiken opengingen en dit gedurende de rest van de dag. De bevindingen werden gepubliceerd in het eindrapport Gebruik van een uitloop in de praktijk van het CCBT (CoördinatieCentrum praktijkgericht onderzoek en voorlichting Biologische Teelt). Samengevat kunnen we zeggen dat een weldoordachte, gevarieerde inrichting van de uitloop ervoor zorgt dat de hennen bij verschillende seizoenen en bij verschillende weersomstandigheden hun natuurlijk gedrag kunnen uitvoeren en de uitloop zo optimaal mogelijk gebruiken dankzij beschermde transitzones. Met dit project willen we de biologische leghennenhouders, akkerbouwers en de biologische veevoedersector inspireren om mee te denken over het sluiten van kringlopen op bedrijfs- en/of op regionaal niveau. Deze studie geeft een samenvatting van de mogelijkheden voor akkerbouwers en piuimveehouders die geïnteresseerd zijn om zelf gewassen te telen die passen in een pluimveerantsoen, pluimveehouders die zelf grondstoffen willen aankopen en deze zelf op het bedrijf verwerken in het rantsoen of akkerbouwers en pluimveehouders die nauwer met een voederleverancier willen samenwerken rond regionale voedering. In deze studie werd eerst gekeken naar de opbouw van een rantsoen van een leghen en hoe dit rantsoen beïnvloedt wordt. In een derde deel hebben we voor 2 grondstoffengroepen (granen, eiwithoudende gewassen) fiches opgemaakt waarin interessante teelten voor de regio Vlaanderen worden besproken. Voor oliehoudende gewassen hebben we enkel voedertechnische fiches aangezien er weinig ervaring is met deze teelten in de praktijk in Vlaanderen. Voor het project werd ook een expertengroep samengesteld in juli Hun bevindingen uit de praktijk werden in deze studie ook meegenomen.

27 Bedrijfsvoorlichting Het Proefbedrijf Pluimveehouderij werkt haar bedrijfsvoorlichting binnen de biologische pluimveehouderij verder uit in 3 richtingen (met de steun van CCBT). 1. Opbouw en versterking expertise Voor het Proefbedrijf is het als onderzoekscentrum belangrijk de expertise voortdurend te versterken. Het opbouwen van expertise heeft enkel nut als deze kennis ook tot bij de biologische pluimveehouder geraakt. Op de website van het Proefbedrijf is er een bio-luik met informatie specifiek voor de biologische pluimveehouderij opgebouwd. Het is voor het Proefbedrijf belangrijk deze manier van kennisdeling verder uit te bouwen en te versterken. 2. Kennisdeling in groepsgebeuren Voor het Proefbedrijf is het belangrijk een netwerk uit te bouwen onder en vertrouwen te winnen van biologische pluimveehouders via groepsbedrijfsbezoeken (in samenwerking met BioForum). De organisatie van de groepsbedrijfsbezoeken is een afspraak die gemaakt werd met de biologische pluimveehouders op de vergadering van de vakgroep van BioForum op 25 november Naast bedrijfsbezoeken wordt ook jaarlijks een studiemoment ingericht voor de sector van de biologische pluimveehouderij. 3. Proefbedrijf als aanspreekpunt Het Proefbedrijf fungeert als aanspreekpunt en verzorgt een meer individuele aanpak van bio-pluimveehouders (vragen, begeleiding, info) met eventueel toelichting via individueel bezoek. Bij het Proefbedrijf Pluimveehouderij kunnen biologische pluimveehouders nu reeds terecht voor advies. Het is belangrijk voor het Proefbedrijf deze meer persoonlijke aanpak of begeleiding verder te versterken en mogelijkheden te creëren om toelichting of advies te kunnen verlenen via een individueel bedrijfsbezoek. 27 Jaarverslag Pluimveehouderij

28 28 Jaarverslag Pluimveehouderij Vooruitblik: goedgekeurde projecten voor 2017 In 2017 start het Proefbedrijf Pluimveehouderij met 5 nieuwe, ambitieuze projecten rond diergezondheid, energiebeheer, smart farming en bio-landbouw. Hierbij werken we samen met gerenomeerde (inter)nationale onderzoeksinstellingen én individuele pluimveehouders. Samen gaan we op zoek naar haalbare antwoorden voor maatschappelijke thema s zoals betere voeding en volksgezondheid, beter dierenwelzijn en zuiniger omgaan met grondstof en energie. COST-action Keelbone Dit project ligt aan de basis van een Europees netwerk rond borstbeenafwijkingen bij legkippen. Experts uit verschillende Europese landen zullen op regelmatige basis samenwerken om antwoorden te zoeken voor borstbeenafwijkingen. Binnen dit project zal het Proefbedrijf Pluimveehouderij alle bestaande, vulgariserende kennis mee verzamelen om ze vervolgens te publiceren en breder bekend te maken. i-4-1-health Binnen dit ambitieus project slaan maar liefst 26 Vlaamse en Nederlandse ziekenhuizen, publieke gezondheidsdiensten, kennisinstellingen en bedrijven de handen in elkaar rond antibioticaresistentie. Samen willen ze innovatieve tools ontwikkelen om infectieziekten te voorkomen en antibioticaresistentie te beheersen en te bestrijden. Specifiek voor de pluimveesector zal er een innovatief kwaliteitssysteem voor infectiepreventie en antimicrobial stewardship opgezet worden. Verder zal er op 30 pluimveebedrijven - waarvan de helft Vlaamse bedrijven AR kiemen gemeten worden. Daarnaast zullen pluimveehouders ook gecoacht worden om Good Farming Practices in te voeren ter preventie van infectieziektes. Gezondheidsmonitoring via beeldtechnologie bij vleeskuikens Dit project wil de Vlaamse vleeskuikenhouders bewust maken van de nieuwe mogelijkheden op het vlak van precisieveehouderij en de voordelen die dit kan opleveren binnen het dagelijks management door het gebruik van slimme camera s uit te testen in praktijk. Gelijktijdig zal ook een geluidsanalyse geïnstalleerd worden in enkele varkensbedrijven. De ervaringen met beide systemen zullen uitgewisseld worden tijdens verschillende trainingsmomenten, discussiedagen en demodagen. Binnen dit project zullen slimme camera s opgehangen worden in de stal die de vleeskuikens continu volautomatisch zullen monitoren en managen. Dit met het oog op een betere arbeidsefficiëntie en dierenwelzijns- en gezondheidsmonitoring. Het Proefbedrijf Pluimveehouderij zal bedrijven selecteren, de gegevens verwerken en studie en discussiedagen mee organiseren.

29 VOORUITBLIK Agro Energie Netwerk Noorderkempen Met Agro Energie Netwerk Noorderkempen gaan we samen voor een verhoogde inzet van duurzame energietechnieken (energiebesparing en productie) op landbouwbedrijven binnen 5 gemeenten in de Antwerpse Noorderkempen. Op deze manier leveren we ook een bijdrage aan de klimaatambities van de regio en de gemeenten op het vlak van CO 2 - reductie en hernieuwbare energie. Binnen dit project worden 15 warmtescans uitgevoerd bij evenveel pluimveebedrijven uit de 5 deelnemende gemeenten. Pluimvee rendabel inzetten in korte keten initiatieven Dit project wil bedrijven wegwijs maken in het kleinschalig maar professioneel houden van biologisch pluimvee, hen tips en tricks meegeven vanuit de professionele pluimveehouderij en hen adviseren bij het inpassen van deze teelt in hun specifieke bedrijfsvoering. Alle beschikbare informatie rond verschillende pluimveerassen, huisvesting en inrichting, diergedrag, het natuurlijk verloop van een legcyclus, inzetten van reststromen op het bedrijf of gedeeltelijke eigen voedervoorziening, het bestrijden van parasieten,... bundelen we in een digitale brochure. Deze zal toegelicht worden tijdens een workshop die toegankelijk is voor iedereen die meer wil weten over bio-pluimveehouderij. 29 Jaarverslag Pluimveehouderij

30 30 Jaarverslag Pluimveehouderij Voorlichting Sector- en studiedagen Voor de pluimveehouders organiseren we sectormiddagen, waarop ze met onze onderzoekers en dierverzorgers kunnen praten en discussiëren over onze proeven en resultaten. We werken met kleine groepen om iedereen de kans te geven om te discussiëren over de voorgestelde resultaten en onderling ervaringen uit te wisselen. Traditiegetrouw houden we deze bijeenkomsten tijdens de wintermaanden, in overleg met andere voorlichtingsorganisaties die in deze periode geen andere cursussen of studiemomenten aanbieden. Om de pluimveehouders uit Oost- en West- Vlaanderen beter te bereiken, organiseren we ook steeds een sectormiddag in Tielt. Verspreid over 6 dagen (3 voor de vleeskuikensector, 3 voor de leghennensector) waren er dit jaar 67 deelnemers, waarvan 13 pluimveehouders en 54 onderzoekers, vertegenwoordigers en technische adviseurs die veel direct contact hebben met pluimveehouders. Sectormiddagen Vleeskuikens 1. Gezonde vleeskuikens door een optimale ventilatie In dit project wilden we via de demonstratie van goede en vernieuwende ventilatietechnieken de pluimveehouders informeren en sensibiliseren. Dit deden we gedurende een 10-tal rondes. Kris De Baere besprak de stand van zaken in dit project. 2. Een goede start van jonge vleeskuikens, de sleutel voor lager antibioticagebruik, beter dierenwelzijn en een verhoogd bedrijfsmanagement Voor het verloop van een goede vleeskuikenronde is het cruciaal de jonge eendagskuikens op een juiste manier op te vangen. Hierbij zijn het stalklimaat, de vloertemperatuur en de water-, voer- en kuikenkwaliteit van belang. Dit geeft je een technische managementtool om de sterfte te beperken. Belangrijk, want volgens de Europese richtlijn kun je zo de bezetting optrekken tot 42 kg per m². Met dit project reiken we je via demonstratie goede handvaten aan voor het opvangen van jonge kuikens. Ine Kempen lichtte de stand van zaken in dit project toe.

31 VOORLICHTING Sectormiddagen Leghennen 1. Verlengde legcylus bij leghennen Tijdens de vorige leghennenronde op het Proefbedrijf, lieten we een voer- en lichtproef uitvoeren in het kader van een doctoraatsproject dat we samen met het ILVO hadden lopen. Deze focuste op het belang van voer en management in een verlengde legcyclus. Anikó Molnár lichtte de stand van zaken van haar doctoraatsonderzoek toe. 2. Stofmetingen In het volièresysteem van onze leghennenstal gingen we stofconcentraties meten. Dit deden we op verschillende hoogtes en tijdstippen. Daarnaast bepaalden we ook de blootstelling aan fijn stof van de pluimveehouder zelf. Uiteindelijk testten we stofreductietechnieken uit op basis van ionisatie. Ine Kempen stelde de resultaten voor. 3. Uittesten onder praktijkomstandigheden van geïntegreerde rode vogelmijtbestrijding In september 2015 startte het FOD-project Dermanyssus in samenwerking met Dierengezondheidszorg Vlaanderen. Het Proefbedrijf testte een geïntegreerde bloedluisbestrijding uit die bestond uit een combinatie van biologische bestrijding onder de vorm van roofmijten, en het lokaal gebruik van mijtafdodende producten. Nathalie Sleeckx stelde dit project voor en lichtte de stand van zaken toe. 31 Jaarverslag Pluimveehouderij

32 32 Jaarverslag Pluimveehouderij Studiemiddag leghennensector Op dinsdag 4 oktober ging onze studiemiddag voor de leghennensector door. Studiemiddag vleeskuikensector Op 27 & 30 juni ging onze duo-studiemiddag voor de vleeskuikensector door. In samenwerking met het PraktijkCentrum Pluimvee organiseerden we dit jaar twee bijeenkomsten: eerst op maandag 27 juni in Tielt, daarna op donderdag 30 juni op ons vertrouwde Proefbedrijf. Volgende lezingen kwamen aan bod: Verhoogt voeding naar de laagste voederconversies de risico s op darmproblemen en voetzoollaesies? - Luc Maertens, ILVO Zelf tarwe bijmengen op het vleeskuikenbedrijf - Kris De Baere, Proefbedrijf Pluimveehouderij Darmgezondheid op mijn bedrijf - Philippe Gelaude, DGZ Vlaanderen Kris De Baere gaf ook een korte samenvatting van het demonstratieproject Gezonde vleeskuikens door een optimale ventilatie. Het bloedluisproject loopt ondertussen al een jaar. Nathalie Sleeckx lichtte de bevindingen toe van de combinatiebehandeling roofmijten met het lokaal gebruik van mijtafdodende producten. Anikó Molnár, doctoraatsstudente van ILVO en Proefbedrijf Pluimveehouderij, deed de stand van zaken van de huidige leghennenproef uit de doeken. Hierbij gaf ze de voorlopige resultaten van haar doctoraatsonderzoek met split feeding, toegepast in verrijkte kooien en in een 2-rij volièresysteem. Naast de voederproef vergeleek Anikó ook twee lichtschema s bij witte leghennen in een 1-rij volièrehuisvesting. Pikkerij blijft een groot probleem in de leghennensector. Waar moet je op letten als pluimveehouder? Wanneer en hoe grijp je in? We nodigden Thea van Niekerk van Wageningen UR Livestock Research uit om deze problematiek te bespreken. Op deze studiedagen mochten we 121 deelnemers verwelkomen. Hieronder telden we 21 pluimveehouders!

33 Onderwijsondersteuning Het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw informeert niet alleen de pluimveehouder: we spelen ook een rol in het informeren en bij de praktijk betrekken van het onderwijs. Naast theoretische opleidingen hebben studenten immers ook veel behoefte aan praktijkcases en aan informatie uit het veld over actuele problemen of onderzoeken die later weerslag kunnen hebben op hun beroepsactiviteit. In 2016 ontvingen we op ons bedrijf 417 studenten of leerlingen tijdens 17 bedrijfsbezoeken. Bedrijfsbezoeken Het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw is een open huis waar pluimveehouders en personen die professioneel nauw betrokken zijn bij de pluimveesector steeds welkom zijn, niet alleen tijdens de hoger vermelde voorlichtingsactiviteiten. Tijdens dergelijke bezoeken wordt er immers zeer veel nuttige kennis en informatie uitgewisseld tussen de bezoekers en onze medewerkers. Een bezoek aan onze stallen is mogelijk indien het FAVV het toelaat. In 2016 bezochten 85 personen ons bedrijf. In 2016 brachten onze medewerkers zelf ook 68 bezoeken aan pluimveebedrijven in het kader van onze onderzoeks- en demonstratieprojecten. Lezingen Naast de voorlichtingsactiviteiten die het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw zelf organiseert, werken onze medewerkers ook mee aan activiteiten van derden voor pluimveehouders of personen die professioneel nauw betrokken zijn bij de pluimveesector. In 2016 gaven de medewerkers van het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw 7 lezingen op studiemomenten die door derden georganiseerd werden. Ze bereikten hiermee 139 personen waaronder 52 pluimveehouders. Externe contacten Naast bedrijfsbezoeken wordt het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw ook benaderd via andere communicatiekanalen zoals website, mail en telefoon. In 2016 werden 91 directe vragen aan de onderzoekers van het Proefbedrijf Pluimveehouderij geregistreerd: 9 vragen van pluimveehouders 15 vragen van studenten 18 vragen van collega-onderzoekers 16 vragen van ambtenaren 33 vragen van personen met direct contact met pluimveehouders 5 vragen van burgers 33 Jaarverslag Pluimveehouderij

34 34 Jaarverslag Pluimveehouderij Rechtstreekse contacten met de sector aantal contactmomenten aantal pluimveehouders aantal studenten aantal intermediairen aantal onderzoekers aantal ambtenaren bezoeken aan proefbedrijf door derden sectormiddagen studiemiddagen / - avonden stuurgroepen van projecten uitgevoerd door het Proefbedrijf interne adviesorganen bezoeken aan pluimveebedrijven door onderzoekers lezingen voor informatieactiviteiten in regie van derden door onderzoekers PV deelname aan informatieactiviteiten in regie van derden bezoeken aan het Proefbedrijf door onderwijsinstellingen begeleiding van stages begeleiding van eindwerken eerste lijnsvragen algemene vergaderingen met betrekking tot pluimvee internationaal overleg Totaal

35 Evenementen Bijeenkomst WPSA Werkgroep 9 rond welzijn en management De ogen van Europa gingen open toen 17 pluimvee-onderzoekers uit 10 verschillende landen de nieuwe stallen van het Proefbedrijf bezochten. De mensen kwamen op dinsdag 15 maart samen voor de jaarlijkse vergadering van Werkgroep 9 rond welzijn en management. Deze werkgroep is onderdeel van de World s Poultry Science Association. WPSA is een internationale groepering. Zij verenigt mensen die de pluimveehouderij en de toepassingen in de industrie wetenschappelijk benaderen. Dit vergemakkelijkt contacten en interacties tussen onderzoekers en voorlichters en baant de weg voor toekomstige samenwerkingen. Dit jaar was België het gastland om deze werkgroep te ontvangen. Naast de rondleiding op ons bedrijf, bracht elk lid kort verslag uit van het lopende onderzoek in hun land. Het grootste agendapunt was de voorbereiding van het 10e Europees Symposium voor Welzijn bij Pluimvee, dat in juni 2017 doorgaat in Ploufragan, Frankrijk. Eerste keer uitkomst in onze stal Eén dag nadat de kuikens uit hun ei breken, verhuizen ze van de broeierij naar de pluimveehouder. Maar wat gebeurt er als we de eieren rechtstreeks in de stal leggen? Wij zoeken het momenteel uit. Maar liefst eieren werden in het begin van de opzetweek in de stal geplaatst. Toen was het wachten tot die kuikens één voor één uit hun ei kropen en aan hun leven in de pluimveestal begonnen. Verwacht wordt dat deze kuikens minder stress ervaren, en hierdoor beter ontwikkelen. Dit omdat ze meteen eten en drinken ter beschikking hebben en niet langer vervoerd worden. Dat is natuurlijk interessant met het oog op het dierenwelzijn. Maar is dit in de praktijk ook het geval? Is deze aanpak ook rendabel voor de pluimveehouder? En hoe zit het met de arbeidsomstandigheden en de energiefactuur? Tegen het einde van de opzetweek kregen ze het gezelschap van nieuwe kuikens. Deze waren, volgens de traditionele manier, uitgekomen in de kassen van de broeierij. Deze kuikens kwamen uit eieren van dezelfde moederdieren. Dit was voor de proefopzet een bewuste keuze. Beide groepen kuikens groeiden weliswaar gescheiden van elkaar in dezelfde stal en onder dezelfde omstandigheden op. > 35 Jaarverslag Pluimveehouderij

36 36 Jaarverslag Pluimveehouderij > Zo konden we de productieresultaten van beide groepen optimaal met elkaar vergelijken. Wij gaan de volgende maanden op zoek naar een objectief en neutraal antwoord. We zetten daarbij alle voor- en nadelen op een rijtje en maken een kostenberekening. Nadien kan elke pluimveehouder zelf bekijken wat er eerst in zijn stal komt: de kip of het ei. Wil je de resultaten van deze proef op de voet volgen? Hou dan de nieuwsbrief en de website van het Proefbedrijf Pluimveehouderij in de gaten of kom naar de studie- en sectordagen. Dit onderzoek wordt gefinancierd door de Vlaamse overheid en verloopt in samenwerking met de Universiteit van Wageningen. Grootschalige evacuatie- en rampoefening Op het Proefbedrijf Pluimveehouderij heeft in oktober 2016 een grootschalige evacuatie- en rampoefening plaatsgevonden. Deze werd georganiseerd op vraag van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). Bij uitbraak van een besmettelijke ziekte is het belangrijk dat het FAVV zeer alert kan reageren om verdere verspreiding te voorkomen. Regelmatig alle procedures overlopen en verder op punt stellen, is dan ook zeer belangrijk. Wanneer er een besmettelijke ziekte zoals vogelgriep uitbreekt, is het belangrijk om alert te reageren. Het is essentieel om de kippen op besmette bedrijven binnen de 24 uur te ruimen om verdere verspreiding te voorkomen. Gelukkig komt het zelden tot een ruiming. In België is het geleden van de uitbraak van vogelgriep in In onze buurlanden is de vogelgriep de voorbije jaren echter wel doorgebroken. Daarom is het belangrijk om ten alle tijde voorbereid te zijn op een mogelijke nieuwe uitbraak. Tijdens deze evacuatie- en rampoefening werd ons bedrijf volledig overgenomen door het FAVV. Over het hele domein werden extra maatregelen getroffen. In de pluimveestallen werd er in een afdeling zonder kippen een effectieve ruiming gesimuleerd. Verder werd een evacuatieplan opgesteld voor het hele bedrijf. Daarbij werden alle procedures overlopen en in detail uitgewerkt op maat van de huidige situatie op het Proefbedrijf. Door deze oefening bij ons te organiseren, heeft het FAVV tegelijk ook het meest complexe pluimveebedrijf van Vlaanderen in kaart gebracht. In onze stallen vinden immers tegelijkertijd verschillende praktijkproeven rond voeder, klimaat en ventilatie plaats. Hierdoor zitten hun kippen niet in één grote stal, maar zijn ze verspreid over verschillende afdelingen. Een extra factor waarbij men bij de evacuatie rekening mee moet houden. Bovendien huisvesten we onze kippen in verschillende systemen, zoals in verrijkte kooien en in volières. Hierbij is telkens een andere aanpak vereist.

37 Communicatie Een gezonde kip op je bord, die verschijnt niet vanzelf. Iedereen eten geven, daar heb je meer voor nodig dan een paar dieren in je tuin. Daarom helpen we de professionele pluimveehouders om kip en eieren gezond en kwaliteitsvol aan te bieden terwijl ze er ook hun boterham aan verdienen. Zo is het Proefbedrijf er niet alleen voor de pluimveehouder, maar ook voor de mensen die in de winkel eitjes of kippenvlees kopen. Heldere communicatie is daarom zeer belangrijk. Naast onze Mededelingen, of onderzoeksrapporten, schrijven wij drie keer per jaar een nieuwsbrief over het reilen en zeilen op het Proefbedrijf. Aan de hand van luchtige artikels geven we een actueel beeld van waar we allemaal mee bezig zijn: berichtgeving van nieuwe mededelingen of brochures, aankondigingen en korte verslagen van studiedagen, het voorstellen van nieuwe personeelsleden, en grotere gebeurtenissen zoals onze internationale workshop rond bloedluizen. In 2016 hebben we een nieuwsbrief gepubliceerd in februari, juni en oktober. Daarnaast is er ook nog onze website. Hier kun je alles lezen over wat wij precies doen om pluimveehouders te helpen om op een efficiënte en duurzame manier eieren en kippenvlees te produceren. Onze projectpagina s zijn thematisch opgebouwd en behandelen onderwerpen als huisvesting, arbeidsomstandigheden, energie en gezondheid. Rode vogelmijt en Legcyclus verlengen zijn nieuwe projectpagina s die in 2016 online zijn gegaan. 37 Jaarverslag Pluimveehouderij

38 38 Jaarverslag Pluimveehouderij Persoverzicht Publicaties Mededeling 78: Borstbeendeviaties en breuken in de praktijk Kempen, I. Mededeling 79: Energieverliezen in de vleeskuikenhouderij: ventilatie of isolatie Cardinaels, S., Vranken, E., Berckmans, D. Mededeling 80: Het klimaat op dierniveau verbeteren via conditionering De Baere, K. Bio in Beeld: Succesfactoren voor een geslaagde bedrijfsvoering - Strubbe, M. (ILVO), Schotte, L. (ILVO), Delanote, L. (Inagro), Jamart, A. (BioForum), Kempen, I. (Proefbedrijf), Marchand, F. (ILVO), Bijttebier, J. (ILVO) - april 2016 De biologische landbouw in Vlaanderen: onderzoek NOBL, december 2016 Wetenschappelijke artikels Changes in egg quality traits during the last phase of production: is there potential for an extended laying cycle? (A. Molnár, L. Maertens, B. Ampe, J. Buyse, I. Kempen, J. Zoons & E. Delezie British Poultry Science, 2016) Effect of split feed and delayed point of lay on production and egg quality (Sleeckx, N., Kempen, I., De Baere, K., Vervaet, E., Zoons, J. S1-0315, The Proceedings of XXV World s Poultry Congress 2016) Effect of split feeding on performance and egg quality in aged laying hens (Molnár, A., Maertens, L., Buyse, J., Zoons, J., Delezie, E. S1-0317, The Proceedings of XXV World s Poultry Congress 2016) On farm comparisons of different cleaning protocols and development of a reliable measurement system to evaluate cleaning and disinfection in broiler houses (Luyckx, K., Dewulf, J., Van Weyenberg, S., Herman, L., Zoons, J., Vervaet, E., Heyndrickx, M., De Reu, K. S6-0021, The Proceedings of XXV World s Poultry Congress 2016) Dust treatment in aviary systems (Kempen, I., Sleeckx, N., De Baere, K., Vervaet, E., Zoons, J. S8-0011, The Proceedings of XXV World s Poultry Congress 2016) Identification and biocide susceptibility of dominant microbiota after cleaning and after disinfection of broiler houses (Luyckx, K., Van Coillie, E., Herman, L., Zoons, J., Vervaet, E., Heyndrickx, M., Dewulf, J., De Reu, K. S , The Proceedings of XXV World s Poultry Congress 2016) Artikels van/over het Proefbedrijf Proefbedrijf Pluimveehouderij zoekt naar praktische oplossingen voor de rode vogelmijt (Sleeckx, N. Pluimvee, april 2016) Aandacht voor microklimaat in een vleeskuikenstal (Van Beirendonck, S., Strauven, H., Driessen, B., Van Thielen, J. Management & Techniek, 2 september 2016) Onderzoek naar het in de stal laten uitkomen van kuikens (Pluimveehouderij, 8 september 2016) Zelf tarwe bijmengen op het pluimveebedrijf (De Baere, K. Pluimvee, september 2016) Proefbedrijf start proef met uitkomst eieren in de stal (Pluimvee, september 2016) Provincie Antwerpen zit over landbouw volledig op spoor van Europese commissie (De Landbode, 16 september 2016)

39 Gratis audit met warmtecamera: lokaliseer de energieverliezen in je stallen (Pluimvee, oktober 2016) Onderzoek naar in de stal uitgekomen vleeskuikens (Management & Techniek, 21 oktober 2016) Proefbedrijf houdt grote rampoefening (Maes, T., Rondom, 26 oktober 2016) Bloedluizen geïntegreerd bestrijden (De Reu, J., Management & Techniek, 4 november 2016) Proef naar uitkomst in stal versus uitkomst in broederij (Pluimveehouderij, 10 november 2016) Bloedluizen laten zich vooralsnog niet vangen (Maertens, L., Pluimvee, november 2016) Regionaal voeder in biologische pluimveesector (Beeckman, A., Kempen, I., Maertens, L. Management & Techniek, 18 november 2016) In-house hatching (World Poultry, Volume 32, No.9, 2016) Energieverliezen in de vleeskuikenhouderij: ventilatie of isolatie (Cardinaels, S., Vranken, E., Berckmans, D. Pluimvee, december 2016) Artikels met verwijzingen naar het Proefbedrijf Studie-avond Vitelia: wat wil de kip anno 2020? (Langendries, K. Pluimvee, januari 2016) Eikwaliteit verbeteren met splitvoederverstrekking (Molnár, A., Delezie, E. Management & Techniek, 15 januari 2016) Agridagen met nieuwe schwung in Ravels (Landbouwleven 3035, 5 februari 2016) Vernieuwde Agridagen: groter dan ooit (Maertens, L. Pluimvee, februari 2016) Meer regionaal voeder in het pluimveerantsoen? (Landuyt, C. BIOpraktijk, maart 2016) Snavelbehandeling bij legkippen: hoe gaan onze buurlanden om met deze problematiek (Maertens, L. Pluimvee, april 2016) Bio pluimveestudiedag en doctoraat voorgesteld (De Drietand 14, 22 april 2016) Samenwerking intensiveren regionaal pluimveevoer (Ekoland 5, mei 2016) Voederopname afstemmen op darmbelasting kippen (Van Bavel, J. Management & Techniek, 12 augustus 2016) Wat brengt de toekomst? (Coulier, D. Pluimvee, september 2016) Laat de balans niet overslaan naar verenpikkerij! (Langendries, K., Pluimvee, november 2016) Een halve eeuw Pluimvee (Reynders, C. Pluimvee, november 2016) Voorkom verenpikken bij leghennen (Van Bavel, J. Management & Techniek, 18 november 2016) Gratis audit met warmtecamera ( De Drietand, 25 november 2016) Stofproblematiek en huisvesting legkippen (Maertens, L. Pluimvee, december 2016) TV RTV, 24 augustus Jaarverslag Pluimveehouderij

40 40 Jaarverslag Pluimveehouderij Partners Het is heel belangrijk dat het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw opereert binnen een netwerk van pluimveehouders en hun vertegenwoordigers, en nationale en internationale onderzoekers. Tijdens diverse overlegmomenten is er afstemming over het onderzoek met de sector. Hierna volgt een overzicht van de netwerken. Intern overleg Strategische stuurgroep In de strategische werkgroep zetelen vertegenwoordigers van de dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid van de provincie Antwerpen en twee afgevaardigden van de twee vakverenigingen van pluimveehouders (vakgroep Pluimvee van Boerenbond en de Vlaamse Vereniging voor Bedrijfspluimvee- en Konijnenhouders), om het provinciebestuur te adviseren over strategische keuzes voor het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw. Deze strategische werkgroep komt minstens 1 keer per jaar samen. Adviesraden Voor het leghennen- en het vleeskuikenonderzoek zijn er aparte adviesraden. Hierin zitten leden van de strategische stuurgroep, vier pluimveehouders en drie externe pluimveeonderzoekers (K.U.Leuven, Vlaams Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) en Wageningen UR Livestock Research). Via de adviesraden kennen we de onderzoekbehoeftes van de pluimveehouders en kunnen we de praktische toepasbaarheid van de verworven inzichten en ontwikkelde werkwijzen uit ons onderzoek voor de professionele pluimveehouder toetsen. De leden van de adviesraden kunnen indien nodig ook in onderzoeks- of demonstratieprojecten van het Proefbedrijf Pluimveehouderij ingeschakeld worden of in het verspreiden van de onderzoeksresultaten. Beide adviesraden vergaderden op 22 maart 2016 en 22 september Klankbordgroep Voor de goede werking van het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw zijn goede contacten nodig met de Vlaamse en Nederlandse pluimveeonderzoeksinstellingen, de Vlaamse landbouwadministratie, Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ) en de landbouwafdeling van de Katholieke Hogeschool Kempen. Daarom werd in 2009 de klankbordgroep opgericht met als opdrachten: Evalueren van de door het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw gehanteerde onderzoekstechnieken. Aanreiken van mogelijk te onderzoeken technische oplossingen voor de sectorbehoeftes zoals aangereikt door de adviesraden. Detecteren van mogelijke samenwerkingsverbanden voor projecten. De klankbordgroep vergadert in principe één keer per jaar en heeft als leden: onderzoekers Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw afgevaardigde dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid afgevaardigde van het fundamentele pluimveeonderzoek aan de Katholieke Universiteit Leuven (K.U.Leuven) afgevaardigde van het toegepaste pluimveeonderzoek van het Vlaams Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) afgevaardigde van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling van de Vlaamse overheid (ADLO)

41 twee afgevaardigden van de twee producentenorganisaties twee afgevaardigden van Katholieke Hogeschool Kempen afgevaardigde van Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ) twee afgevaardigden van het Praktijkonderzoek Pluimvee in Nederland Extern overleg Naast de interne adviesorganen maakt het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw deel uit van externe overlegorganen rond pluimveeonderzoek en voorlichting: Vlaams Praktijkcentrum Pluimvee We maken deel uit van het Vlaams Praktijkcentrum Pluimvee, een Vlaams overlegorgaan met als opdrachten: Thema s bepalen voor de demonstratieprojecten die gefinancierd worden met Vlaamse en Europese financiële middelen, en die aangestuurd worden door de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO). Gezamenlijke voorlichtingsactiviteiten organiseren. Onderzoeksthema s tussen de verschillende partners afstemmen. Provinciale Vereniging van Pluimvee- en Konijnenhouders Het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw woont de beheerraden bij van de Provinciale Vereniging van Pluimvee- en Konijnenhouders van Antwerpen als niet-stemgerechtigd lid. Deze vereniging werkt onder de koepel van de Vlaamse Vereniging voor Bedrijfspluimvee- en Konijnenhouders. Redactieraad Pluimvee In de schoot van de Vlaamse Vereniging voor Bedrijfspluimvee- en Konijnenhouders is ook de redactieraad van het vakblad Pluimvee actief. Onze directeur is lid van de redactieraad en volgt de vergaderingen actief. We publiceren heel wat artikels in Pluimvee, dat door 82% van de Vlaamse pluimveehouders als belangrijke informatiebron voor hun bedrijfsvoering wordt aangeduid. Coördinatiecentrum Praktijkgericht Onderzoek en Voorlichting Biologische Teelt vzw (CCBT) Door onze expertise in de biologische pluimveehouderij maken we deel uit van CCBT. Om de noden van de biologische pluimveehouders te kennen hebben we nauw contact met BioForum. 41 Jaarverslag Pluimveehouderij

42 42 Jaarverslag Pluimveehouderij BioBedrijfsnetwerk Pluimvee Het BioBedrijfsnetwerk Pluimvee is opgericht vanuit de sector in samenwerking met Bio- Forum. We nemen hieraan deel wegens onze expertise in de biologische pluimveehouderij, en we verzamelen de onderzoeksnoden die vanuit de sector worden aangegeven. World s Poultry Science Association (WPSA) Onze directeur is secretaris van de Belgische afdeling van de World s Poultry Science Association (WPSA). Doel van deze groepering is pluimveeonderzoek en -educatie te stimuleren en de resultaten van dit onderzoek te verspreiden op studiedagen, symposia en internationale congressen. Deze vereniging richt zich tot alle pluimveeonderzoekers (van fundamenteel georiënteerde tot praktijkgeoriënteerde onderzoekers) uit de publieke en de private sector en hoger opgeleide pluimveetechnici. Binnen de schoot van WPSA België heeft onze directeur twee mandaten voor Europese werkgroepen van WPSA waarin onderzoekers zitten die actief zijn op dezelfde terreinen als wij, of waar we door onze intense contacten met de Vlaamse pluimveesector grote affiniteit mee hebben. In de eerste Europese werkgroep zitten onderzoekers die zich toeleggen op technisch bedrijfsmanagement en welzijn van pluimvee. In de tweede Europese werkgroep zitten onderzoekers gespecialiseerd in pluimvee-economie en -marketing. Via het WPSA heeft het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw intense contacten met andere nationale en internationale onderzoekscentra. Drielandenoverleg Sinds 1994 is het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw intens betrokken bij het jaarlijks Drielandenoverleg van Belgische, Duitse en Nederlandse pluimveedeskundigen van de overheid, uit onderzoeksmiddens en van producentenverenigingen. Dit overleg vindt jaarlijks plaats gedurende twee dagen waarbij innovatieve ontwikkelingen bezocht worden en de actualiteit m.b.t. de pluimveesector in de drie landen besproken wordt. Op 3 en 4 november 2016 vond dit overleg plaats in Duitsland. Het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw is de coördinator van de Belgische delegatie. Technopool Pluimvee Met de Technopool pluimvee engageren de Vlaamse pluimveeonderzoeksinstellingen (universiteiten, ILVO en Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw) zich om door intensievere samenwerking het pluimveeonderzoek efficiënter te organiseren en beter te laten inspelen op de noden van de pluimveesector. Zo is het de bedoeling om de Vlaamse onderzoeksinfrastructuur optimaal te gebruiken en kennis beter te delen en te verspreiden. Onderzoeksprojecten in de pluimveehouderij zullen meer op elkaar afgestemd worden en door samenwerking kan er beter ingespeeld worden op Europese onderzoeksprojecten.

43 43 Jaarverslag Pluimveehouderij

44 44 Jaarverslag Pluimveehouderij Het intensieve gebruik van onze zaal krikt de zichtbaarheid van het Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw een stuk op. Huurders maken niet alleen kennis met de pluimveesector, maar ook met de land- en tuinbouwsector in het algemeen.