Zuivel in cijfers 2017

Transcriptie

1 Zuivel in cijfers 217

2 Nederland zuivelland Zuivel in cijfers 217 De publicatie Zuivel in cijfers biedt een cijfermatig overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de Nederlandse zuivelsector in 217 en is onderverdeeld in acht onderwerpen: Nederland zuivelland Economische betekenis Marktbeeld Melkveehouderij Industrie Handel Consumptie Organisaties Tabellen met gedetailleerde statistische informatie zijn te raadplegen op de website van ZuivelNL onder: Publicaties - Zuivel in cijfers. De cijfers over het jaar 217 hebben een voorlopig karakter, maar zullen weinig afwijken van de definitieve cijfers. Overname van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met bronvermelding. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. ZuivelNL Benoordenhoutseweg 46 Postbus AL Den Haag info@zuivelnl.org KvK Moderne sector Nederland is een zuivelland. De productie en consumptie van melk, boter en kaas kent er een lange traditie en het karakteristieke weidelandschap met koeien en windmolens is onlosmakelijk verbonden met de beeldvorming rond ons land. Achter dit beeld schuilt een moderne sector, met oog voor mens, dier en omgeving. Zij vormt één van de grootste en meest vitale landbouwsectoren in Nederland en levert een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie. Van lokale traditie tot internationale business Het huidige, sterk internationaal georiënteerde business model heeft zich de afgelopen 15 jaar ontwikkeld vanuit een situatie waarin zuivelproductie in hoofdzaak een lokaal gerichte activiteit op de boerderij was. De schaalvergroting op boerderijniveau en vooral de mogelijkheid tot gekoeld transport waren belangrijke ijkpunten in de ontwikkeling van de Nederlandse zuivelindustrie. De zuivelfabrieken zagen hierdoor vanaf de jaren zestig hun actieradius en schaalgrootte sterk toenemen. Een grotere doelmatigheid in verwerking op steeds minder locaties werd de trend. Quotering van grote invloed De introductie van de melkquotering in Europa, begin jaren tachtig, betekende een nieuwe fase in de ontwikkeling van de zuivelsector. De quotering legde de productiviteits verbetering in de melkveehouderij via schaalvergroting aan banden. Dit leidde tot een versnelde ontwikkeling in de bedrijfsefficiëntie via een gestaag teruglopende melk veestapel en een groeiende productie per koe. Bij de zuivelindustrie gaf de rem op de hoeveelheid melk een extra impuls aan het streven naar grotere doelmatigheid, waardoor de Nederlandse zuivelindustrie uitgroeide tot één van de meest geconsolideerde ter wereld. Fosfaatplafond De afschaffing van de melkquotering eind maart 215 en de op lange termijn kansrijke ontwikkelingen op de mondiale zuivelmarkt gaven in de afgelopen jaren binnen de melkveehouderij en zuivelindustrie een impuls aan nieuwe investeringen, gericht op capaciteitsgroei via modernisering, uitbreiding en nieuwbouw. De sterke groei van de melkveehouderij leidde echter tot een overschrijding van het door de Europese Commissie voor Nederland vastgestelde fosfaatproductieplafond in 215 en 216. Om de fosfaatproductie terug te dringen trad in 217 het fosfaatreductieplan in werking en is vanaf 1 januari 218 het fosfaatrechtenstelsel van toepassing. Door deze maatregelen is de melkveestapel in 217 significant afgenomen en zal er in de komende jaren weinig ruimte zijn voor groei van de melkproductie. 2 Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers 217 3

3 Nederlandse zuivelsector in vogelvlucht Koemelkproductie 14,5 mrd kg 49 duizend fte's in melkveehouderij en industrie 25 ondernemingen met 53 zuivelfabrieken Geitenmelkproductie,3 mrd kg Overig 17,8% 1,7 mln melk- en kalfkoeien Boter en boterolie 1,6%,4 mln melkgeiten Condens 5,4% Consumptiemelk en -producten 7,3% Melkverwerking Kaas 52,8% Exportwaarde 7,9 mrd Melkpoeder 15,1% 17 duizend melkleverende bedrijven 1,1 mln hectare grasland en snijmais 27% oppervlakte Nederland 7% bijdrage aan handelsbalans Tussendoor 21% Diner 27% Ontbijt 27% Lunch 25% Weidegang bij ruim 8% van de bedrijven Productiewaarde Zuivelconsumptie 355 gram per dag 5,7 mrd melkveehouderij 7,7 mrd zuivelindustrie bron: ZuivelNL, RVO.nl, CBS, Eurostat, Wageningen 4 Zuivel in cijfers 217 Economic Research, Duurzame Zuivelketen, RIVM Zuivel in cijfers 217 5

4 Economische betekenis Agro & Food bijdrage aan de Nederlandse economie 216 Nederlandse economie 631, mrd Toegevoegde waarde Nederlandse zuivelcomplex Agro & Food 52, mrd (8,2%) Agro & Food overig 43,7 mrd (6,9%) Zuivel 8,3 mrd (1,3%) bron: Wageningen Economic Research melkveehouderij zuivelverwerking distributie toelevering* Handelsbalans 217 Zuivelproducten 3,7 mrd Landbouwproducten 6,8 mrd INVOER Positief saldo handelsbalans Totaal Landbouwproducten Zuivelproducten* Totaal 411,4 mrd 57,1 mrd 27,3 mrd 4,2 mrd Totaal 468,5 mrd Landbouwproducten 88,1 mrd UITVOER * Kaas, boter en boterolie, gefermenteerde producten, ingedikte melk, melk en room, wei en weiproducten en producten met melkbestanddelen (HS-codes 41 t/m 46 en 1721) Zuivelproducten 7,9 mrd bron: CBS, Eurostat mln * Onder andere agrarische en financiële dienstverlening, nutsbedrijven en uitzendbureaus bron: Wageningen Economic Research Bruto productiewaarde Nederlandse landbouw waarde (mrd ) % aandeel Tuinbouw 1,2 1,1 1,5 38,1% 37,4% 36,1% Vee, vlees en eieren 5,4 5,5 5,8 2,4% 2,4% 19,8% Melkveehouderij 4,4 4,6 5,7 16,4% 16,9% 19,7% Akkerbouw 3,1 3,4 3,4 11,6% 12,4% 11,8% Overige landbouwproducten 3,6 3,5 3,7 13,4% 12,8% 12,7% Totaal 26,8 27, 29,1 1,% 1,% 1,% bron: Eurostat Productiewaarde Europese zuivelsector 216 Inclusief producenten van consumptie-ijs, boerderijzuivelbereiders, industriële verwerkers zuivel (halffabrikaten) en andere aanverwante zuivelbedrijven mrd Frankrijk 26,2 * De indicatieve waarde van de Nederlandse zuivelproductie (betreft alleen de productie van de melkverwerkende industrie) bedroeg in 217 7,7 miljard bron: Eurostat Duitsland 23,5 Italië 17,1 Nederland* 11,4 Verenigd Koninkrijk 8,4 Overig EU 43,4 Werkgelegenheid melkveehouderij en industrie Nederland fte 21 Melkveehouderij Melkveehouderij Zuivelindustrie Zuivelindustrie 13. bron: Eurostat, Wageningen Economic Research 6 Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers 217 7

5 Marktbeeld Marktprijzen Hoge vetprijzen, zeer lage eiwitprijzen en sterke prijsfluctuaties kenmerkten de markt in 217. De consumptie van zuivelproducten als boter stijgt structureel door een positievere consumentenperceptie van melkvet. De eiwitmarkt bleef echter onder druk staan door hoge voorraadniveaus van mager melkpoeder in de EU en VS. De boterprijs steeg na een korte periode van daling begin 217 onafgebroken tot medio september, toen de prijs van boter het recordniveau van bijna 7 per 1 kg bereikte. Vanaf eind september kwamen de vetprijzen onder grote druk te staan, veroorzaakt door vraaguitval en toenemend aanbod vanwege de snel groeiende melkplas. Dit leidde tot een forse neerwaartse prijscorrectie die aanhield tot het einde van het jaar. Nederlandse notering boter en mager melkpoeder 75 per 1 kg, exclusief btw, af fabriek jan-5 mager melkpoeder: max 383, jul-5 jan-6 jul-6 boter: min 25, jan-7 jul-7 jan-8 jul-8 jan-9 jul-9 jan-1 jul-1 boter jan-11 Euro - US Dollar koersverhouding 217 jul-11 jan-12 jul-12 mager melkpoeder jan-13 jul-13 jan-14 jul-14 boter: max 698, mager melkpoeder: min 139, jan-15 jul-15 jan-16 jul-16 jan-17 jul-17 jan-18 bron: ZuivelNL Interventievoorraden in de EU 4 mln kg jan-5 jul-5 jan-6 jul-6 jan-7 jul-7 jan-8 jul-8 jan-9 jul-9 jan-1 jul-1 jan-11 jul-11 boter jan-12 jul-12 jan-13 jul-13 mager melkpoeder De prijs van mager melkpoeder daalde vrijwel het gehele jaar, met een korte onderbreking van april tot half juni, mede onder invloed van interventie aankopen in die periode. Vanaf juni kwamen de prijzen opnieuw onder druk te staan vanwege de sterk stijgende melkaanvoer in met name de EU, de toegenomen concurrentie op de wereldmarkt en een ongunstige EUR/USD koersverhouding. Het negatieve sentiment in de markt werd versterkt door de forse EU (interventie)voorraden en onzekerheid over de wijze waarop de Europese Commissie hiermee zou omgaan. De notering van mager melkpoeder daalde tot het einde van het jaar en lag uiteindelijk ruim onder het interventieprijsniveau. De prijzen van vol melkpoeder en kaas weerspiegelden in belangrijke mate de ontwikkelingen op de vet- en eiwitmarkt, maar lagen wel op een duidelijk hoger niveau dan in 216. Het gemiddelde prijsniveau van de vet gerelateerde producten lag in 217 uiteindelijk duidelijk hoger dan in 216. De gemiddelde notering van boter lag 6% hoger, die van vol melkpoeder bijna 27%. De gemiddelde indicatieve waarde voor Gouda kaas steeg met 31%. De gemiddelde notering van mager melkpoeder lag uiteindelijk bijna 3% lager dan in 216. Daarentegen liet de gemiddelde prijs van weipoeder een stijging zien van 22%. Consumptie van boter in een aantal landen kg per capita jan-14 jul-14 jan-15 jul-15 jan-16 jul-16 jan-17 jul jan-18 bron: EU Milk Market Observatory 1,2 US$/ 8 1,15 6 1,1 4 1,5 2 1, jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Verenigde Staten Canada Australië Nieuw-Zeeland Duitsland Frankrijk bron: De Nederlandsche Bank bron: IDF, nationale statistieken 8 Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers 217 9

6 Melkprijzen In de eerste helft van 217 liepen de melkprijzen licht op. Dit was het resultaat van de gestegen vetprijzen, wat het effect van de gedaalde eiwitprijzen compenseerde. De versnelling in de prijsstijging van vetgerelateerde producten in het tweede en derde kwartaal zorgde ervoor dat de melkprijzen in met name het derde kwartaal en in oktober sterk omhoog gingen. Hierna bleven de melkprijzen op een stabiel niveau, ondanks de forse daling van de vetprijzen in combinatie met de lage eiwitprijzen. Gemiddelde uitbetaalde melkprijs 45 per 1 kg Nederland EU De aan melkveehouders uitbetaalde gemiddelde melkprijs in 217 nam, na twee jaar gedaald te zijn, toe met maar liefst 34% bron: Europese Commissie Internationale melkprijsvergelijking per 1 kg Onderneming Land /216 Granarolo (Noord) Italië 36,93 39,79 7,8% FrieslandCampina Nederland 31,27 38,63 23,5% Royal A-ware Nederland 27,3 38,6 39,4% Valio Finland 35,21 36,64 4,1% Arla Foods DK Denemarken 28,44 36,46 28,2% Milcobel België 27,29 35,75 31,% DMK Duitsland 24,96 35,62 42,7% Müller (Leppersdorf) Duitsland 26,2 35,36 34,9% Danone (Pas de Calais) Frankrijk 31,57 34,46 9,2% Sodiaal (Pas de Calais) Frankrijk 3,48 34,33 12,6% Kerry Agribusiness Ierland 24,84 34,27 38,% Glanbia Ierland 22,99 34,27 49,1% Dairygold Ierland 24,62 34,25 39,1% Hochwald Milch eg Duitsland 26,14 34,14 3,6% Savencia (Basse Normandië) Frankrijk 29,78 33,92 13,9% Lactalis (Pays de la Loire) Frankrijk 29,6 33,54 13,3% Dairy Crest (Davidstow) Verenigd Koninkrijk 27,3 32,63 2,7% Gemiddelde melkprijs 28,51 35,42 24,2% Emmi Zwitserland 5,2 49,24-1,6% Fonterra Nieuw-Zeeland 27,62 32,2 15,9% USA class III Verenigde Staten 33,99 36,22 6,5% Opmerking: prijzen voor standaard melk met 4,2% vet en 3,4% eiwit bij een jaarleverantie 1.. kg melk (exclusief btw, inclusief nabetalingen en exclusief toeslagen voor bijzondere melkstromen) bron: LTO ( Consumentenprijzen Gemiddelde Nederlandse consumentenprijzen Ontwikkeling Nederlandse consumentenprijsindices Gemiddelde 21= index Belegen Goudse kaas (1 kg) 8,8 7,19 6,94 1,22 Halfvolle melk (1 liter),64,77,76,9 Roomboter, ongezouten (25 gr) 1,4 1,28 1,26 1,69 Vanillevla (1 liter),86,96,96 1,3 totaal bestedingen voedingsmiddelen melk, kaas en eieren (exclusief boter) bron: CBS bron: CBS 1 Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers

7 Melkveehouderij Melkproductie De Nederlandse melkveehouderij produceerde in 217 nagenoeg evenveel melk (14,5 miljard kg) als in 216. Als gevolg van het fosfaatreductieplan nam de melk vee stapel in 217 aanzienlijk af. Volgens het CBS telde Nederland begin december 217 nog 1,67 miljoen melk- en kalfkoeien, bijna 13 duizend minder (-7%) dan een jaar daarvoor. Ondanks de forse krimp van het aantal melkkoeien is de hoeveelheid geproduceerde melk constant gebleven, door het verhogen van de melkgift per koe. Deze kwam in 217 uit op gemiddeld 8.56 kg per koe, bijna 3% hoger dan in 216. De sterke afname van de melkveestapel in 217 leidde ertoe dat de fosfaatproductie in 217 nog maar net boven het sectorplafond van 84,9 miljoen kg fosfaat uitkwam. Met de invoering van het fosfaatrechtenstelsel in januari 218 zal de Nederlandse melkveehouderij naar verwachting weer onder het plafond uitkomen. Melkveestapel en melkgift in Nederland 1.8 melk- en kalfkoeien (x 1.) melkgift (kg) 9. Schaalgrootte De structuurontwikkeling binnen de melkveehouderij kenmerkt zich al decennia lang door een afnemend aantal bedrijven en een voortgaande schaalvergroting. Het aantal melkveebedrijven met meer dan 1 melkkoeien lag in 217 op 6.66, bijna viermaal zoveel als in het jaar 2. Ten opzichte van 216 betekende dit echter wel een sterke teruggang van het aantal bedrijven in deze grootteklasse (-5%), veroorzaakt door de opgelegde krimp in de melkveestapel. Melkveebedrijven, indeling naar aantal melk- en kalfkoeien per bedrijf aantal melkveebedrijven Aantal melkveebedrijven in 2: 29.5 duizend Daling van bijna 4% minder dan 1 melk- en kalfkoeien 1 melk- en kalfkoeien en meer Aantal melkveebedrijven in 217: 18,1 duizend melk- en kalfkoeien melkgift per koe 1. 94% 89% 78% 67% 63% % 11% 22% 33% 37% bron: CBS Nederlandse fosfaatproductie in dierlijke mest 2 mln kg rundvee, melkvee rundvee, overig varkens pluimvee overig Sectorplafond melkveehouderij 84,9 mln kg bron: CBS, RVO.nl, ZuivelNL bron: CBS 12 Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers

8 Runderslachtingen Nederland 2. aantal (stuks) januari juli december bron: RVO.nl Weidegang in Nederland Biologische melkveehouderij Nederland In vergelijking met melkveehouderij totaal Aantal biologische melkveehouders % van totaal 1,6% 2,% 2,5% 2,7% Biologische melkproductie (mln kg) % van totaal 1,2% 1,4% 1,7% 1,8% Melkproductie per bedrijf (kg) Biologisch melkveebedrijf Gemiddeld melkveebedrijf Aantal melkkoeien per bedrijf Biologisch melkveebedrijf 67,8 77, 84,1 82,9 Gemiddeld melkveebedrijf 74,7 88,8 97,4 93,8 Melkgift per koe (kg) Biologisch melkveebedrijf Gemiddeld melkveebedrijf bron: Wageningen Economic Research, CBS, RVO.nl, ZuivelNL ,6% 7,6% 18,8% Productie biologische melk in een aantal Europese landen ,2% 7,8% 2,% 7,1% 7,7% 22,2% ,9% 8,4% 21,7% Bij volledige weidegang lopen de melkgevende koeien op jaarbasis gedurende ten minste 12 dagen en ten minste 6 uur per dag buiten 7,5% 8,4% 21,1% 73,2% 7,3% 19,5% Volledige weidegang Deelweidegang Geen weidegang bron: Duurzame Zuivelketen, ZuivelNL /21 mln kg % Duitsland % Frankrijk % Denemarken % Oostenrijk % Verenigd Koninkrijk 44-4% Zweden 4 54% Nederland % Zwitserland % Finland 64 18% bron: ZuivelNL, nationale statistieken 14 Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers

9 Industrie Melkaanvoer Begin 217 was sprake van een krimp van de melkaanvoer in de belangrijkste zuivel expor terende landen. Met uitzondering van de VS daalde zowel in de EU, alsook in Oceanië en Zuid-Amerika het volume. In het tweede kwartaal veranderde het beeld en was wereldwijd weer overal sprake van groei, die tot het einde van het jaar werd vastgehouden. De melkaanvoer in de EU kwam echter pas in de tweede helft van het jaar op stoom. Uiteindelijk nam het volume in de EU in 217 per saldo met bijna 2% toe. Sterkste groei werd gerealiseerd in Ierland, het Verenigd Koninkrijk, Polen en Italië. De melkaanvoer in Duitsland kwam net als in Nederland (-,2%) iets lager uit dan in het jaar daarvoor. Melkverwerking De Nederlandse zuivelindustrie verwerkte in 217 naar schatting 14,1 miljard kg melk, iets minder dan in 216. Er ging minder melk in de productie van kaas, boter en -olie, mager melkpoeder en gecondenseerde melk. De kaasproductie daalde in 217 met bijna 3% tot een volume van 865 duizend ton. Aan de andere kant nam de niet-mager melkpoeder productie voor het tweede jaar op rij sterk toe (+13%). Industriële zuivelproductie Nederland mln kg * 217/216 Melk afgeleverd aan fabrieken ,2% Voor verwerking beschikbare melk ,5% Consumptiemelk en -producten (exclusief toevoegingen, inclusief room) ,9% Kaas (inclusief kwark) ,6% Boter en boterolie ,8% Niet-mager melkpoeder ,6% Mager melkpoeder ,5% Gecondenseerde melk (inclusief koffiemelk) ,4% * gebaseerd op de ontwikkeling van de maandcijfers bron: RVO.nl, ZuivelNL Ontwikkeling melkaanvoer in belangrijkste exporterende landen Melkaanvoer en zuivelproductie EU 217 Argentinië, Australië, Brazilië, Canada, Chili, EU-28, Nieuw-Zeeland, Uruguay en de VS Relatieve aandeel van diverse EU-lidstaten in totale volume Cumulatief (relatieve mutatie t.o.v. het jaar ervoor) mrd kg +1,9% +1,9% +3,% 16 Zuivel in cijfers 217 +,4% +1,3% +4,% -,3% +1,9% Overzicht per exporterend land (absolute mutatie t.o.v. het jaar ervoor) 14 mrd kg EU-28 Verenigde Staten Argentinië Nieuw-Zeeland Australië overig (Brazilië, Canada, Chili en Uruguay) bron: Eurostat, RVO.nl, nationale statistieken 25,8% 1,2% 2,1% 4,8% 4,9% 9,1% 2,5% 5,1% 6,5% Kaas 9,4 mln ton 9,4% 9,2% 9,8% 24,6% 18,3% Boter en -olie 16,7% 2,3 mln ton 9,9% 21,9% 2,5% 3,5% 18,2% 4,8% 26,8% 7,5% 38,6% Melkaanvoer 155,5 mln ton 9,2% Consumptiemelk 3,7 mln ton 1,7% 1,8% 1,8% 2,2% 5,6% 2,1% 9,7% 1,6% 22,1% 15,4% 15,8% Mager melkpoeder 11,5% 3,% 4,1% 6,% 1,6 mln ton 7,3% 8,8% 9,3% Niet-mager melkpoeder 8,9% 2,7% 23,8% 3,6% 6,5% 7,3% 1,9%,8 mln ton 17,5% 26,1% 24,% 18,8% bron: Eurostat, RVO.nl, IDF, nationale statistieken Zuivel in cijfers

10 Geografische spreiding zuivelindustrie Structuur Situatie per Dronrijp Leeuwarden Gerkesklooster Noordwijk Marum Bedum De Nederlandse zuivelindustrie bestond eind 217 uit 25 ondernemingen met in totaal 53 productielocaties. Vijf van deze ondernemingen zijn coöperaties. Zij verwerken de melk in 27 fabrieken. Bolsward Heerenveen Workum Scharsterbrug Sloten Lutjewinkel Meppel Rouveen Westbeemster Kampen Lelystad Dalfsen Katwoude Zeewolde Nunspeet Beilen Hoogeveen Coevorden Balkbrug Ommen De productiewaarde bedroeg in 217 naar schatting 7.7 miljoen, wat een aanzienlijke toename (+2%) betekende ten opzichte van de jaren 215 en 216. Dit kwam vooral door de sterk gestegen opbrengsten voor vetgerelateerde producten als kaas, boter en -olie en vol melkpoeder, waarin bijna tweederde van de Nederlandse melk wordt verwerkt. Per 1 kg verwerkte melk kwam de productiewaarde uit op een niveau van 54,61, bijna 21% hoger dan in 216. Top-2 grootste zuivelconcerns Omzet in fusies en acquisities tussen 1 januari en 3 juni 217 Nijkerk Lochem Hengelo Concern Land Omzet (miljard ) 1 Nestlé Zwitserland 21,7 Zoetermeer Steenderen Borculo 2 Danone Frankrijk 16,6 Rotterdam Maasdam Etten-Leur Kengetallen Ondernemingen (die meer dan 1 miljoen kg (rauwe) melk, room en/of wei verwerken) Bleskensgraaf Gorinchem Well Molenschot Schoonrewoerd Den Bosch Veghel Totaal fabrieken Coöperatief Niet-coöperatief Verwerkte melk (mln kg) Productiewaarde ( mln) Cuijk Rijkevoort Boxmeer Nuenen Born Beek Zelhem FrieslandCampina 21 Ausnutria Hyproca 2 A-ware 2 Bel Leerdammer 2 DOC Kaas 2 Henri Willig 2 Nutricia 2 Rouveen Kaasspecialiteiten 2 Vreugdenhil Dairy Foods 2 Arla Foods - Nijkerk CONO Kaasmakers - Westbeemster Delta Milk - Bleskensgraaf Den Eelder - Well DVNutrition - Hoogeveen Eijssen Dairy - Beek Farm Dairy - Lelystad Fonterra - Heerenveen Globemilk - Boxmeer Hochwald - Bolsward Nestlé - Nunspeet Kaasmakerij Özgazi - Etten-Leur Trouw Nutrition - Sloten Vecozuivel - Zeewolde VIV Buisman - Zelhem Zuivelhoeve - Hengelo 3 Lactalis Frankrijk 16,3 4 Dairy Farmers of America Verenigde Staten 12,2 5 FrieslandCampina Nederland 11,1 6 Fonterra Nieuw-Zeeland 1,8 7 Arla Foods Denemarken/Zweden 8,9 8 Yili China 8,1 9 Saputo Canada 7,6 1 Mengniu China 7,4 11 Dean Foods Verenigde Staten 6,7 12 Unilever Nederland/Verenigd Koninkrijk 6,2 * 13 Kraft Heinz Verenigde Staten 5,7 14 Meiji Japan 5,5 17 DMK Duitsland 5,1 15 Sodiaal Frankrijk 4,8 18 Schreiber Foods Verenigde Staten 4,4 * 19 Savencia Frankrijk 4,4 16 Müller Duitsland 4,4 * 2 Agropur Canada 4,2 bron: RVO.nl, ZuivelNL * schatting bron: Rabobank 18 Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers

11 Handel Uitvoer De totale uitvoerwaarde groeide in 217 met 22% tot een bedrag van 7,9 miljard. Bij alle belangrijke productgroepen was sprake van groei. Belangrijkste bijdrage aan de groei werd geleverd door de productgroepen kaas, boter en -olie en niet-mager melkpoeder. Met name de uitvoerwaarde van boter en -olie liet een significante stijging (+44%) zien. De uitvoerwaarde van kaas steeg met bijna 14% dankzij het sterk gestegen gemiddelde prijsniveau. Het volume bleef namelijk met 913 duizend ton stabiel. De levering van kaas aan EU-lidstaten nam licht af in 217. Naar landen buiten de EU werd ruim 2% meer uitgevoerd, met name naar Azië, Midden- en Zuid-Amerika en Oceanië. Naar Afrika werd echter fors kaas minder geëxporteerd. Bij boter en -olie en niet-mager melkpoeder was de groei van de exportwaarde ook het resultaat van het fors hogere gemiddelde prijs niveau. Het uitvoervolume van deze productgroepen nam af. De uitvoerwaarde van mager melkpoeder nam vooral toe door de aanzienlijke volumestijging, maar ook door een hoger gemiddeld prijsniveau. Uitvoerwaarde Nederlandse zuivelproducten mln mln 5 mln 199 mln 1 mln 79 mln 61 mln 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % EU-28 Azië Afrika Midden- en Zuid-Amerika Noord- Amerika Overig Europa *Wei en weiproducten, gefermenteerde producten en producten met melkbestanddelen Oceanië kaas boter en boterolie melk en room niet-mager melkpoeder gecondenseerde melk mager melkpoeder overig* bron: CBS, Eurostat De EU is de belangrijkste afzetregio voor Nederlandse zuivelproducten. In 217 was de intrahandel goed voor ruim 5,7 miljard, bijna driekwart in de totale uitvoerwaarde. Duitsland, België en Frankrijk zijn de belangrijkste afzetmarkten in de EU. Nederland is daarnaast van alle lidstaten het meest actief op de wereldmarkt, met een aandeel van ruim 5% in de wereldhandel. Hiermee is Nederland de vijfde zuivelexporteur van de wereld, na Nieuw-Zeeland, Verenigde Staten, Australië en Wit-Rusland. Belangrijkste bestemmingen voor de Nederlandse zuivelexport buiten de EU waren in 217 China (inclusief Hong Kong), Japan en Algerije. Nederlandse uitvoerwaarde naar bestemming 217 Overig EU 9% Zweden 3% Griekenland 3% Italië 4% Spanje 5% Verenigd Koninkrijk 5% Frankrijk 15% Europese Unie 5,7 mrd België 23% Duitsland 34% Overige derde landen 45% Derde landen 2,2 mrd Mexico 3% Koeweit 4% Indonesië 3% China (incl. Hong Kong) 12% Japan 6% Algerije 6% Saudi-Arabië 5% Zuid-Korea 5% Nigeria 4% Verenigde Staten 4% Verenigde Arabische Emiraten 4% bron: ZuivelNL, Eurostat, CBS Belangrijkste bestemmingen Nederlandse handel 217 mln kg, index (216=1) Kaas index Boter en boterolie index EU 771,7 99,6 EU 269,8 1,7 Derde landen: 14,9 12,2 Derde landen: 28,2 77,9 w.v. Japan 29,6 126,7 w.v. Indonesië 2,6 116,7 Verenigde Staten 14,7 9,6 Mexico 2,6 193, Mexico 9,5 78,7 Iran 2,5 226,5 Chili 8, 693,2 Japan 2,4 73,1 Algerije 7,9 62,2 Singapore 2,3 47,4 Overige 71,1 83,7 Overige 15,8 67,4 Totaal 912,6 1, Totaal 298, 98, Mager melkpoeder index Niet-mager melkpoeder index EU 48,2 14,4 EU 45, 89,8 Derde landen: 78, 141,9 Derde landen: 149,5 12, w.v. Thailand 8, 19,6 w.v. Algerije 28,8 395, Indonesië 7,3 218,4 Koeweit 15,9 98,9 China (incl. Hong-Kong) 6,7 75,6 China (incl. Hong-Kong) 14,4 83,6 Vietnam 6,7 358,2 Nigeria 1,1 171,8 Filippijnen 6,6 158,8 Saudi-Arabië 7,7 114,6 Overige 42,9 145, Overige 72,7 77,8 Totaal 126,3 124,8 Totaal 194,5 98,9 bron: CBS, Eurostat 2 Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers

12 Positie Nederlandse zuivelexport op de wereldmarkt 217 Invoer Exportaandelen belangrijkste zuivelexporteurs (wereldhandelstotaal 217: 73,5 mrd kg melkequivalent) Mexico 1,4% Argentinië 1,7% Uruguay 1,9% Overig 13,9% Wit-Rusland 5,4% Overig EU 6,1% Australië 5,5% Denemarken 1,6% Nederland 5,3% Verenigde Staten 14,6% Nieuw-Zeeland 26,3% EU 29,3% Ierland 1,8% Polen 1,9% België 2,8% Duitsland 5,1% Frankrijk 4,6% Nederlandse export naar derde landen: 3,9 mrd kg In % van de wereldhandel: 5,3% bron: CBS, Eurostat, Comtrade, ZuivelNL Herkomstlanden Nederlandse invoer Verenigd Koninkrijk 5% Overig 8% Denemarken 4% Polen 4% Italië 5% Ierland 7% Invoerwaarde 217: 3,7 mrd Duitsland 4% EU-28 uitvoer kaas 217, naar type mln kg Frankrijk 8% België 2% Noord-Amerika Kaastype EU NL %NL van EU Cheddar 7,5, 1% Edam 1,3 1, 78% Gouda 1,3 7,7 75% Maasdam,2,2 92% Mozzarella 1,4, % Overige 136,3 7,2 5% Totaal 156,9 16,1 1% Midden- en Zuid-Amerika Kaastype EU NL %NL van EU Cheddar 6,4,1 2% Edam 3,6 3,3 92% Gouda 34,2 21,2 62% Maasdam 1,1 1,1 97% Mozzarella 3,1, 1% Overige 18,1 2,8 16% Totaal 66,5 28,4 43% Afrika Kaastype EU NL %NL van EU Cheddar 28,5 3, 11% Edam 13,6 12,2 9% Gouda 6,1 3,9 63% Maasdam 4,2 4,1 96% Mozzarella 5,, 1% Overige 39,8 1,6 4% Totaal 97,3 24,9 26% 22 Zuivel in cijfers 217 Totale EU kaasuitvoer: 835 mln kg w.v. Nederland: 141 mln kg (17%) Azië Overige Europese landen Kaastype EU NL %NL van EU Cheddar 5,4 1,8 33% Edam 11,1 1,1 9% Gouda 15,2 1,9 12% Maasdam 4,7 2,6 54% Mozzarella 14,3, % Overige 94,9 2,5 3% Totaal 145,7 9,7 7% Kaastype EU NL %NL van EU Cheddar 35, 3,8 11% Edam 5,3 3,3 62% Gouda 49,7 35,3 71% Maasdam 1,,3 28% Mozzarella 7,3 5,5 8% Overige 172,3 6,8 4% Totaal 333,6 54,9 16% Oceanië Kaastype EU NL %NL van EU Cheddar 2,4,9 38% Edam 1,5 1, 67% Gouda 1, 1, 96% Maasdam 1,6 1,5 97% Mozzarella 1,7, % Overige 25,3 2, 8% Totaal 33,5 6,4 19% bron: CBS, Eurostat Herkomstlanden Nederlandse invoer per product 217 Boter en boterolie 15 mln kg Kaas 4 mln kg Melk en room (in consumentenverpakking) 4 mln kg Duitsland Frankrijk Verenigd Koninkrijk België Polen Ierland Denemarken overig bron: CBS, Eurostat bron: Eurostat Zuivel in cijfers

13 Consumptie Nederland heeft een lange traditie van zuivelconsumptie. Melk, kaas, yoghurt en zuiveldesserts vormen voor veel Nederlanders onderdeel van het dagelijkse voedingspatroon. Dat zuivel ook gezond is, wordt ondersteund door het gegeven dat het Voedingscentrum zuivel een prominente plek heeft gegeven in de Schijf van Vijf. Dit is een hulpmiddel dat wordt gebruikt in de voorlichting over goede en gezonde voeding. Huishoudelijke aankopen kaas Huishoudelijke aankopen kaas in 216: kg per 1 huishoudingen Overige soorten 7,3% Goudse 5,4% Huishoudelijke aankopen consumptiemelk Magere melk 6,3% Volle melk 9,9% Halfvolle melk 83,8% Het aandeel van zuivel in de consumptieve bestedingen van Nederlandse huishoudens aan voeding en niet alcoholische dranken is met 14% al jaren min of meer stabiel. In 216 was daarmee 4,9 miljard gemoeid, ofwel 1,6% van het totaal aan consumptieve bestedingen. De Nederlandse kaasconsumptie per hoofd van de bevolking beweegt zich al jaren boven het Europese gemiddelde. Gemiddeld eet een Nederlander ongeveer 2 kg kaas per jaar. Zuivel in de Schijf van Vijf met melk, kaas en yoghurt Smeerkaas 3,2% Vers 7,2% Zacht 5,8% Andere binnenlandse natuurkaas 25,5% Edammer,6% Huishoudelijke aankopen consumptiemelk in 216: liter per 1 huishoudingen bron: GfK Consumptieve bestedingen Nederlandse huishoudens 216 Totale consumptieve bestedingen 31,7 mrd Voeding en niet-alcoholische dranken 35,6 mrd Brood en graanproducten 7,2 mrd Aardappelen, groenten en fruit 7,2 mrd Vlees en vleesproducten 6,9 mrd Zuivel, eieren, oliën en vetten 4,9 mrd Afzetkanalen huishoudelijke aankopen kaas % Supermarkten 79,6 84,8 88,6 9,1 9,8 Markt 9,1 7,9 5,6 4,4 4,2 Overige voedingsmiddelen 9,4 mrd Versspeciaalzaken 7, 3,9 2,7 2,6 2,4 Overige afzetkanalen 4,3 3,4 3,1 2,9 2,7 bron: CBS bron: GfK 24 Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers

14 Organisaties Belangenbehartiging Primaire sector LTO Nederland Land- en Tuinbouworganisatie: ondernemers- en werkgevers organisatie voor de agrarische sector De Nederlandse zuivelsector is sterk georganiseerd. Iedere schakel in de productie keten heeft zijn eigen belangenbehartigende organisatie(s). Een groot deel van de melkveehouders wordt vertegenwoordigd door de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO Nederland), NMV Nederlandse Melkveehouders Vakbond: belangenbehartigende organisatie voor en door melkveehouders in het bijzonder door de LTO vakgroep Melkveehouderij. Daarnaast is er de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). De industrie wordt vertegenwoordigd door de Nederlandse Zuivelorganisatie (NZO), de handel door branchevereniging Gemzu en de detailhandel door de Vereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). BBZ Industrie en handel Bond voor boerderijzuivelbereiders: organisatie voor belangenbehartiging van zelfzuivelende melkveehouders en voor productpromotie Ketenorganisatie ZuivelNL NZO Nederlandse Zuivel Organisatie: branchevereniging van de Nederlandse zuivelindustrie Op initiatief van NZO en LTO is in januari 214 de private ketenorganisatie ZuivelNL opgericht. ZuivelNL is een vereniging van NZO, LTO en NMV, waarin andere aan de Gemzu Branche- en ondernemersorganisatie voor de Nederlandse zuivelhandel zuivel sector gelieerde organisaties kunnen participeren. De missie van ZuivelNL is het versterken van de Nederlandse zuivelketen met respect voor milieu en maatschappij. ZuivelNL is actief op terreinen waar samenwerking tussen de schakels in de zuivel keten tot meerwaarde leidt. ZuivelNL faciliteert de Nederlandse zuivelketen op het gebied van: CBL Overig Centraal Bureau Levensmiddelenhandel: branchevereniging voor de supermarktbranche en food service bedrijven Voedselveiligheid Monitoring en onderzoek ZuivelNL Ketenorganisatie voor de zuivel: vereniging van LTO, NMV en NZO, actief op thema s waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen meerwaarde biedt Diergezondheid Bestrijding dierziekten, monitoring en onderzoek Duurzaamheid Duurzame Zuivelketen, KringloopWijzer, Stichting Weidegang Onderzoek en innovatie Praktijkonderzoek en ontwikkeling van de melkveehouderij Arbeid Platform voor arbeidsaangelegenheden in de zuivelsector Export Coördinatie veterinaire handelsproblemen bij export zuivel naar derde landen NNC-IDF Nederlandse Nationaal Comité (NNC) van de Internationale Zuivelbond (IDF) Marktinformatie Nederlandse zuivelnoteringen, internationale melkprijsvergelijking, statistiek Onderwijs Zuivelacademie, Zuivel Werkt!, lesmateriaal, boerderijbezoek, COKZ QLIP GD Wageningen UR Livestock Research NIZO Food Research RVO Centrale organisatie voor kwaliteits toezicht in de zuivel: uitvoerende controleorganisatie gespecialiseerd in kwaliteitsborging in de zuivelketen Private instelling voor analyse en certificering in de zuivelketen en agrofood Gezondheidsdienst voor dieren: dienstverlener op het terrein van o.a. programma s voor dierziektebestrijding Organisatie actief in onderzoek op voor melkveehouderij relevante thema s Onderzoeksinstituut voor ondermeer producttechnologie en de kwaliteit van melk Rijksdienst voor Ondernemend Nederland: onderdeel van het ministerie van Econo mische Zaken gericht op de ondersteuning van ondernemers Platform Boerderijeducatie Nederland IDF De Internationale Zuivelbond (IDF) vormt een wereldwijd netwerk van deskundigen en richt zich op kennisbevordering op vrijwel alle voor zuivel relevante onderwerpen Zuivel in cijfers 217 Zuivel in cijfers