Voor achterliggende tabellen klik hier

Transcriptie

1 Voor achterliggende tabellen klik hier

2 Nederland zuivelland Zuivel in cijfers 2014 De publicatie Zuivel in cijfers biedt een cijfermatig overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de Nederlandse zuivelsector in 2014 en is onderverdeeld in acht onderwerpen: Nederland zuivelland Economische betekenis Marktbeeld Melkveehouderij Industrie Handel Consumptie Organisaties Tabellen met gedetailleerde statistische informatie zijn te raadplegen via de digitale versie van Zuivel in cijfers 2014 die is gepubliceerd op de website van ZuivelNL. De cijfers over het jaar 2014 hebben een voorlopig karakter, maar zullen weinig afwijken van de definitieve cijfers. Overname van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met bronvermelding. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Voor informatie en bestellingen: ISSN September 2015 Moderne sector Nederland is een zuivelland. De productie en consumptie van melk, boter en kaas kent er een lange traditie en het karakteristieke weidelandschap met koeien en windmolens is onlosmakelijk verbonden met de beeldvorming rond ons land. Achter dit beeld schuilt een moderne sector, die met oog voor mens, dier en omgeving, één van de grootste en meest vitale landbouwsectoren in Nederland vormt. Zij levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie. Van lokale traditie tot internationale business Het huidige, sterk internationaal georiënteerde business model heeft zich de afgelopen 150 jaar ontwikkeld vanuit een situatie waarin zuivelproductie in hoofdzaak een lokaal gerichte activiteit op de boerderij was. De schaalvergroting op boerderijniveau en vooral de mogelijkheid tot gekoeld transport waren belangrijke ijkpunten in de ontwikkeling van de Nederlandse zuivelindustrie. De zuivelfabrieken zagen hierdoor vanaf de jaren zestig hun actieradius en schaalgrootte sterk toenemen. Een grotere doelmatigheid in verwerking op steeds minder locaties werd de trend. Quotering van grote invloed De introductie van de melkquotering in Europa, begin jaren tachtig, betekende een nieuwe fase in de ontwikkeling van de zuivelsector. De quotering legde de productiviteitsverbetering in de melkveehouderij via schaalvergroting en meer melk aan banden. Dit leidde tot een versnelde ontwikkeling in de bedrijfsefficiency en uitte zich in een gestaag teruglopende melkveestapel en een groeiende productie per koe. Investeringen in een doel matiger ruwvoerwinning, verbeterde voederkwaliteit en genetische selectie via fokprogramma s waren hiervoor verantwoordelijk. Bij de zuivelindustrie gaf de rem op de hoeveelheid melk een extra impuls aan het streven naar grotere doelmatigheid. Tegenwoordig is de Nederlandse zuivelindustrie één van de meest geconsolideerde ter wereld. Einde quotering biedt nieuwe kansen Het einde van de melkquotering in 2015 markeert de komst van weer een nieuwe periode in de geschiedenis van de Nederlandse zuivelsector. Een tijd waarin een groeiende wereldvraag kansen biedt, waardoor de Nederlandse zuivelsector ook in de toekomst zijn belangrijke rol voor de economie en export zal kunnen blijven spelen. 2 zuivel in cijfers zuivel in cijfers 3

3 Nederland zuivelland Nederland zuivelland Melkproductie per land 2014, in kg per hoofd van de bevolking Cijfers gebaseerd op de koe- en buffelmelkproductie Bijna 18 duizend melkveebedrijven leveren 12,5 miljard kg melk aan de industrie EU-28 Ruim 50 productielocaties verwerken 12,6 miljard kg melk (inclusief import, herverwerking en voorraden) Ierland Denemarken 926 Nederland 751 Litouwen 617 Frankrijk 402 Duitsland 400 Polen 338 België 323 Verenigd Koninkrijk 238 Italië 190 Overig 211 Overig Europa 17,8% 1,6% 6,4% 8,2% 13,5% 52,4% Bestemming Nederlandse melk Kaas Melkpoeder Consumptiemelk en -producten Condens Boter en boterolie Overig 65% van de Nederlandse productie wordt in het buitenland afgezet, waarvan de EU de belangrijkste markt is Noord- en Centraal-Amerika Verenigde Staten 294 Canada 243 Mexico 96 Zuid-Amerika Uruguay 697 Argentinië 264 Brazilië 184 Chili 157 Colombia 141 Venezuela 88 EU gemiddeld 315 Afrika Kenia 83 Egypte 66 Algerije 64 Zuid-Afrika 58 Nigeria 3 Wit-Rusland 719 Oekraïne 242 Rusland 214 Midden-Oosten Turkije 223 Israël 183 Iran 98 Saudi-Arabië 72 Ver. Arab. Emiraten 4 Azië Pakistan 220 India 109 Japan 58 Zuid-Korea 44 China 30 Thailand 16 Vietnam 6 Indonesië 3 Maleisië 3 Filippijnen 0 Oceanië Nieuw-Zeeland Australië % van de Nederlandse productie wordt in Nederland geconsumeerd Per capita melkproductie wereldwijd: 107 kg bron: ZuivelNL, IDF 4 zuivel in cijfers zuivel in cijfers5

4 Economische betekenis Economische betekenis Kengetallen Nederlandse zuivelsector Handelsbalans 2014 Bijna 18 duizend melkveebedrijven 1,6 miljoen melk- en kalfkoeien 1,2 miljoen hectare grasland en snijmaïs (28% oppervlakte Nederland) 12,7 miljard kg melkproductie 23 industriële ondernemingen, 53 zuivelfabrieken 60 duizend arbeidsplaatsen bij productie, verwerking, groot- en detailhandel Bruto productiewaarde melkveehouderij 5,1 mrd (18% van landbouw totaal) Bijdrage aan de economie 1,2% Uitvoer Zuivelproducten 7,2 mrd Landbouwproducten 79,7 mrd Totaal 432,5 mrd Ruim 9% bijdrage aan het handelsoverschot Invoer Zuivelproducten 2,6 mrd Landbouwproducten 52,2 mrd Totaal 382,7 mrd Bruto productiewaarde Nederlandse landbouw Positief saldo handelsbalans Totaal 49,8 mrd Landbouwproducten 27,5 mrd Zuivelproducten 4,6 mrd Overig 13% bron: CBS, Eurostat, ZuivelNL Akkerbouw 12% Tuinbouw 35% Werkgelegenheid melkveehouderij en industrie Nederland Melkveehouderij 18% Bruto productiewaarde 2014: 27,5 mrd Vee, vlees en eieren 22% melkveehouderij zuivelindustrie voltijdbanen (x 1.000) bron: LEI, Eurostat bron: CBS, LEI 6 zuivel in cijfers zuivel in cijfers 7

5 Marktbeeld Marktbeeld Marktprijzen 2014 was net als 2013 per saldo een goed zuiveljaar. De zuivelmarkt kenmerkte zich weliswaar in algemene zin door neerwaartse prijsbewegingen, maar had daarbij wel een situatie met uitzonderlijk hoge prijsniveaus als vertrekpunt. Nederlandse notering boter en maximum: mager 437,00 melkpoeder gemiddeld: 312,50 per 100 kg, exclusief btw, af fabriek Opbrengst melk Op basis van Nederlandse noteringen en wereldmarktprijzen voor boter en mager melkpoeder 45 per 100 kg melk met 3,7% vet jan-05 jul-05 bron: ZuivelNL bron: ZuivelNL mager melkpoeder: max 383,00 jan-06 jul-06 boter: max 437,00 jan-07 boter: min 205,00 jul-07 mager melkpoeder: min 150,00 jan-08 Jaargemiddelde Nederlandse noteringen per 100 kg, exclusief btw, af fabriek jul-08 jan-09 jul-09 jan-10 jul-10 jan-11 boter Mager spray melkpoeder voor: Jaar Verse boter Vol melkpoeder 1) Menselijke Veevoeder consumptie 1) (bulk) 2) jul-11 jan-12 jul-12 mager melkpoeder jan-13 jul-13 jan-14 jul-14 Spray weipoeder ,54 301,00 258,79 231,98 89, ,98 352,73 302,56 292,60 96, ,87 270,37 233,52 219,98 91, ,38 300,25 238,87 219,71 85, ,52 268,50 217,46 199,98 68, ,83 203,98 176,42 155,73 48, ,67 270,13 212,83 192,29 44, ,92 332,48 317,02 297,12 100, ,94 237,08 212,29 207,31 73, ,33 241,27 196,96 192,81 55,77 1) volgens gebruikelijke handelskwaliteit (op eiwit gestandaardiseerd) 2) franco geleverd jan jan-13 feb-13 bron: ZuivelNL mrt-13 wereldmarkt EU-markt apr-13 mei-13 jun-13 jul-13 aug-13 sep-13 basisprijs (op basis van EU-interventieprijzen voor mager melkpoeder en boter) okt-13 nov-13 dec-13 Al sinds de tweede helft van 2013 kon een forse groei in het aanbod worden waargenomen. Dit was het gevolg van gunstige weersomstandigheden in de leidende productieregio s (Europa, VS en Nieuw-Zeeland) en de hoge prijsniveaus. De eerste twee maanden van 2014 bleef de markt voor de meeste producten, met uitzondering van boter, nog relatief prijshoudend. Een goede mondiale vraag en wereldwijd lage voorraadniveaus droegen hieraan bij. Vanaf maart gaf het aanhoudend hogere, mondiale (melk)productieniveau, in combinatie met het feit dat de vraag vanuit China door economische groeivertraging en toegenomen voorraden duidelijk was afgenomen, aanleiding tot een neerwaartse tendens. Vanaf augustus zorgde de Russische boycot voor meer druk op de (interne) markt. Veel zuivel moest elders worden afgezet, wat een situatie van overaanbod creëerde. Hierdoor werd de eerder in gang gezette, dalende prijsbeweging versneld en verdiept. Vooral de Europese kaasmarkt had in directe zin onder de situatie rond Rusland te lijden. De goede productiestart in Oceanië veroorzaakte in de resterende maanden verdere prijsdruk. De geschetste marktontwikkeling leidde ertoe dat het gemiddelde prijsniveau van 2014 uiteindelijk duidelijk onder dat van (topjaar) 2013 uitkwam, maar toch op een redelijk niveau bleef. De gemiddelde Nederlandse noteringen voor boter (-15%), vol melkpoeder (-15%) en mager melkpoeder (menselijke consumptie -14%, veevoeder -21%) lagen duidelijk onder het gemiddelde niveau van Bij de gemiddelde indicatieve waarde voor Gouda kaas en de weipoeder notering bleef de daling beperkt tot 1% respectievelijk 8%. jan-14 feb-14 mrt-14 apr-14 mei-14 jun-14 jul-14 aug-14 sep-14 okt-14 nov-14 dec-14 8 zuivel in cijfers zuivel in cijfers 9

6 Marktbeeld Marktbeeld Melkprijzen Door de dalende prijzen op de zuivelmarkt kwamen ook de aan melkveehouders uitbetaalde melkprijzen onder druk te staan. Dit gebeurde met vertraging, want de melkprijzen daalden pas aan het eind van het jaar met grote stappen. Hierdoor kwam de gemiddelde melkprijs in 2014 toch nog op een vergelijkbaar niveau als in 2013 uit. Internationale melkprijsvergelijking Uitbetaalde melkprijs 45 per 100 kg per 100 kg Onderneming Land /2013 Hämeenlinnan O. Finland 45,18 45,91 1,6% Granarolo (Noord) Italië 41,88 44,67 6,7% jan-05 jul-05 jan-06 jul-06 jan-07 jul-07 jan-08 jul-08 jan-09 jul-09 jan-10 jul-10 jan-11 jul-11 jan-12 jul-12 jan-13 jul-13 Nederland EU jan-14 jul-14 jan-15 FrieslandCampina Nederland 40,95 41,17 0,5% Dairy Crest (Davidstow) Verenigd Koninkrijk 36,51 39,45 8,0% Arla Foods DK Denemarken 38,60 39,44 2,2% Bongrain (Basse Normandie) Frankrijk 35,93 38,31 6,6% Sodiaal (Pas de Calais) Frankrijk 36,12 38,21 5,8% Danone (Pas de Calais) Frankrijk 35,98 37,94 5,5% Lactalis (Pays de la Loire) Frankrijk 35,34 37,88 7,2% DMK Duitsland 36,97 36,73-0,6% DOC Cheese Nederland 38,97 36,56-6,2% First Milk (compositional) Verenigd Koninkrijk 34,00 36,52 7,4% Müller (Leppersdorf) Duitsland 37,37 36,46-2,4% Glanbia Ierland 37,63 36,24-3,7% Milcobel België 38,68 36,23-6,3% bron: ZuivelNL, Europese Commissie Consumentenprijzen Gemiddelde Nederlandse consumentenprijzen ( ) Belegen Goudse kaas (1 kg) 8,80 8,89 9,24 Halfvolle melk (1 liter) 0,64 0,76 0,80 Roomboter, ongezouten (250 gr) 1,04 1,19 1,33 Vanillevla (1 liter) 0,86 0,84 0,92 bron: CBS Ontwikkeling Nederlandse consumentenprijsindices (gemiddelde 2012=100) Kerry Agribusiness Ierland 37,30 36,15-3,1% Gemiddelde melkprijs 37,96 38,62 1,7% Emmi Zwitserland 49,64 51,07 2,9% index Fonterra Nieuw-Zeeland 35,50 28,76-19,0% 100 Verenigde Staten klasse III Verenigde Staten 33,28 41,46 24,6% opmerking: standaardmelk 4,2% vet en 3,4% eiwit (exclusief btw en inclusief nabetalingen) 95 Consumptiemelk Yoghurt, room, desserts e.d. Kaas Boter Totaal bestedingen bron: LTO ( bron: CBS 10 zuivel in cijfers zuivel in cijfers11

7 Melkveehouderij Melkveehouderij Melkproductie en melkquotering Het jaar 2015 zal de geschiedenis ingaan als het laatste jaar dat de melkquoteringregeling Melkproductie Nederland van kracht was. 30 jaar lang, tussen 1 april 1984 en 31 maart 2015, werd de melkproductie in de EU-lidstaten aan banden gelegd. Voor de Nederlandse zuivelsector is deze regeling een 14 mrd kg remmende factor geweest. Dit blijkt ook wel uit het feit dat er slechts in drie quotumjaren geen superheffing is betaald door melkveehouders met een fabrieksquotum. Tijdens één van deze 13 superheffingsvrije jaren speelde de uitbraak van mond-en-klauwzeer een grote rol. In totaal 12 heeft de Nederlandse melkveehouderij miljoen aan superheffing betaald. Bijna een kwart van dit bedrag werd gerealiseerd in de laatste twee quotumjaren. Het goede melkprijs- 11 niveau, in combinatie met het feit dat melkveehouders in hun bedrijfsvoering anticipeerden op de periode na afschaffing van het melkquotum, leidde in de quotumjaren 2013/14 en 2014/15 10 tot ongekend hoge overschrijdingen en hoge superheffing Basisquotum Nederland Indeling naar grootteklasse bedrijven bron: RVO.nl, ZuivelNL Door Nederland betaalde superheffing, cumulatief mln kg mln Totaal betaalde superheffing NL: miljoen / / / / / / /15 bron: RVO.nl, ZuivelNL bron: RVO.nl 2005/ / / /15 grootteklasse (x kg) < >1.500 In 1983, het jaar voor de invoering van de quotering, bedroeg de Nederlandse melkproductie 13,2 miljard kg. Na de invoering van de quotering daalde de melkproductie in de jaren tachtig in rap tempo, waarna deze zich in de jaren negentig tot en met 2005 stabiliseerde op een niveau van rond 11 miljard kg. De geleidelijke uitbreiding van het melkquotum vanaf het quotumjaar 2006/07 leidde ertoe dat de melkproductie in Nederland weer langzaam toenam. Voor 2015 wordt verwacht dat de Nederlandse melkproductie op een niveau zal uitkomen dat vergelijkbaar is aan dat van zuivel in cijfers zuivel in cijfers13

8 Melkveehouderij Melkveehouderij Gemiddeld aantal melkkoeien 2014 Per hectare per gemeente zij-aan-zij melkstal Melkstallen Nederland Indeling naar soort melkstal 3,0% 1,9% 3,7% 1,8% visgraat melkstal 5,8% 67,5% 4,7% 44,4% 7,0% 7,8% zij-aan-zij melkstal automatische melksystemen Situatie 2005 grupstal 14,8% Situatie ,7% tandemmelkstal draaimelkstal 18,9% swingover melkstal bron: Stichting Kwaliteitszorg Onderhoud Melkinstallaties Gemiddeld aantal melkkoeien 2014 Per melkveebedrijf per provincie Nederland 85 Drenthe 95 Noord-Brabant 90 Flevoland 121 Noord-Holland 78 Friesland 99 Overijssel 77 Gelderland 75 Utrecht 70 Groningen 103 Zeeland 88 Limburg 89 Zuid-Holland 73 Melkkoeien per hectare per gemeente 0 0,0-0,2 0,2-0,4 0,4-0,6 0,6-0,8 0,8-1,0 1,0-1,2 1,2-1,4 1,4-1,6 bron: CBS bron: CBS 14 zuivel in cijfers zuivel in cijfers15

9 Industrie Industrie Melkaanvoer Het marktbeeld is in de loop van 2014 in toenemende mate beïnvloed door de forse stijging van de melkaanvoer in de belangrijkste exporterende landen van de wereld. Met name de EU, VS en Nieuw-Zeeland lieten in absolute zin een sterke groei zien. Voor het eerst in jaren nam de melkaanvoer in de EU substantieel toe. Deze groeide met maar liefst 6,5 miljard kg (+4,6%). Grootste absolute stijging binnen de EU vond plaats in Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Polen. De Nederlandse melkaanvoer nam minder snel toe, doordat met name in de tweede helft van 2014 nog maar net boven het niveau van het jaar daarvoor werd gemolken. Melkverwerking In lijn met de toegenomen melkaanvoer nam ook de hoeveelheid in Nederland verwerkte melk in 2014 verder toe, tot zo n 12,6 miljard kg melk. Waar normaliter in Nederland de extra melk wordt benut voor de productie van kaas, was dit in 2014 niet het geval. De kaasproductie daalde zelfs met 2,7%, wat het gevolg was van de boycot door Rusland. Zuivelproductie Nederland bron: RVO.nl Melkaanvoer internationaal Melkaanvoer belangrijkste exporterende landen in de wereld Bestemming melk 2014 mrd kg Volume 2014 Absolute ontwikkeling t.o.v Relatieve ontwikkeling t.o.v EU 148,7 6,5 4,6% Frankrijk 25,2 1,3 5,3% Verenigd Koninkrijk 14,8 1,1 8,3% Duitsland 31,4 1,1 3,5% Polen 10,6 0,7 7,0% Italië 11,0 0,3 3,1% Nederland 12,5 0,3 2,1% Ierland 5,8 0,2 3,9% België 3,6 0,2 5,0% Denemarken 5,1 0,1 1,7% Overig EU 28,6 1,3 4,6% mln kg /2013 Melk afgeleverd aan fabrieken ,1% Voor verwerking beschikbare melk ,8% Consumptiemelk en -producten 1) 2) ,8% Kaas (inclusief kwark) ,7% Boter en boterolie ,7% Niet-mager melkpoeder ,9% Mager melkpoeder ,4% Gecondenseerde melk 3) ,1% 1) exclusief toevoegingen 2) inclusief room 3) inclusief koffiemelk Boter en boterolie 1,6% Condens 6,4% Consumptiemelk en -producten 8,2% Overig 17,8% Melkpoeder 13,5% Overig 11,7% Boter en boterolie 1,4% Condens 1,6% Nederland Kaas 52,4% Verenigde Staten 93,0 2,2 2,4% Nieuw-Zeeland 21,8 1,7 8,4% Australië 9,7 0,3 3,7% Wit-Rusland 5,6 0,1 0,9% Uruguay 2,1 0,0-0,7% Oekraïne 4,4-0,2-4,8% Argentinië 10,5-0,2-2,1% Consumptiemelk en -producten 30,8% Europese Unie Kaas 38,4% Melkpoeder 16,1% bron: IDF, RVO.nl bron: Eurostat, IDF, RVO.nl 16 zuivel in cijfers zuivel in cijfers17

10 Industrie Industrie Kengetallen Ondernemingen 1) Totaal fabrieken Coöperatief Niet-coöperatief Aantal werknemers Verwerkte melk (mln kg) Productiewaarde ( mln) Lutjewinkel Bolsward Gerkesklooster Noordwijk Leeuwarden Marum Dronrijp Scharsterbrug Workum Heerenveen Sloten Beilen Bedum Hoogeveen Opbrengst Het lagere prijsniveau voor zuivelproducten heeft, ondanks een toename van de verwerkte melkplas, in 2014 geleid tot een daling van de Nederlandse productiewaarde. Deze bereikte een hoogte van ruim 7 miljard (-1,5%), ofwel 55,80 per 100 kg melk. Structuur De Nederlandse zuivelindustrie bestond eind 2014 uit 23 ondernemingen met in totaal 53 productielocaties. De afschaffing van de melkquotering en de op lange termijn kansrijke ontwikkelingen op de mondiale zuivelmarkt hebben binnen de zuivelindustrie een impuls aan nieuwe investeringen gegeven, gericht op capaciteitsgroei via modernisering, uitbreiding of nieuwbouw van zuivelfabrieken. Veel van deze nieuwe installaties zijn in 2015 operationeel geworden. FrieslandCampina 23 Ausnutria Hyproca 2 A-ware 2 Bel Leerdammer 2 DOC Kaas 2 Henri Willig 2 Nutricia 2 Rouveen Kaasspecialiteiten 2 Vreugdenhil Dairy Foods 2 Arla Foods - Nijkerk 1 CONO Kaasmakers - Beemster 1 Delta Milk - Bleskensgraaf 1 bron: RVO.nl, ZuivelNL, CBS Limmen Katwoude Beemster Lelystad Zoetermeer Bleskensgraaf Rotterdam Schoonrewoerd Gorinchem Well Maasdam Den Bosch Etten-Leur Veghel Molenschot Nunspeet Zeewolde Nijkerk Nuenen Eindhoven Den Eelder - Well DVNutrition - Hoogeveen Farm Dairy - Lelystad Globemilk - Boxmeer Hochwald - Bolsward Nestlé - Nunspeet Kaasmakerij Özgazi - Etten-Leur Sloten - Sloten Vecozuivel - Zeewolde VIV Buisman - Zelhem Zuivelhoeve - Hengelo 1) ondernemingen die meer dan 10 miljoen kg (rauwe) melk, room en/of wei verwerken Meppel Coevorden Balkbrug Rouveen Kampen Ommen Dalfsen Cuyk Rijkevoort Boxmeer Born Zelhem Steenderen Hengelo Lochem Borculo Top-20 grootste zuivelconcerns Concern Land Zuivelomzet mrd 1 Nestlé Zwitserland 20,9 2 Lactalis Frankrijk 14,7 3 Danone Frankrijk 14,6 4 Fonterra Nieuw-Zeeland 13,9 5 Dairy Farmers of America Verenigde Staten 13,5 6 FrieslandCampina Nederland 11,1 7 Arla Foods Denemarken/Zweden 10,3 8 Saputo Canada 7,4 9 Dean Foods Verenigde Staten 6,8 10 Yili China 6,5 11 Mengniu China 6,1 12 Unilever 1) Nederland/Verenigd Koninkrijk 5,8 13 Sodiaal Frankrijk 5,4 14 DMK Duitsland 5,3 15 Savencia (voorheen Bongrain) Frankrijk 4,6 16 Kraft Foods Verenigde Staten 4,5 17 Meiji Japan 4,2 18 Schreiber Foods 1) Verenigde Staten 4,2 19 Land O'Lakes Verenigde Staten 3,8 20 Müller 1) Duitsland 3,8 opmerking: omzet fusies en acquisities tussen 1 januari en 15 juni ) schatting bron: Rabobank 18 zuivel in cijfers zuivel in cijfers19

11 Handel Handel Uitvoer De totale Nederlandse uitvoerwaarde kwam in 2014 uit op een bedrag van net geen 7,2 miljard, een fractie lager dan in De export liet bij de belangrijke productgroepen een wisselend beeld zien. De uitvoerwaarde van kaas en boter en -olie daalde, ondanks een toename van het volume, als gevolg van een gemiddeld lager prijsniveau. Opvallend bij kaas was de forse terugval in de export naar derde landen, veroorzaakt door de boycot van Rusland. Dankzij de groei in de intrahandel nam het uitvoervolume van kaas per saldo toch nog toe. De uitvoerwaarde van niet-mager melkpoeder nam hoofdzakelijk af doordat er minder export werd gerealiseerd. De handel in mager melkpoeder groeide zowel in waarde als volume door de sterke stijging van de export naar derde landen. Nederlandse kaasuitvoer 2014 Totale kaasuitvoer: 809,6 mln kg De Europese Unie is al sinds jaar en dag de belangrijkste bestemmingsregio voor Nederlandse zuivelproducten, in 2014 goed voor bijna 70% ( 5 miljard) van de totale uitvoerwaarde. Hiervan werd respectievelijk 36% en 20% in de buurlanden Duitsland en België gerealiseerd en nog eens 14% in Frankrijk. Nederland is daarnaast van alle lidstaten het meest actief op de wereldmarkt, met een aandeel van bijna 5% in de wereldhandel. Buiten de EU zijn China, Nigeria en Saudi-Arabië de belangrijkste bestemmingen. De uitvoer naar Rusland was in 2014 nog wel substantieel, maar was als gevolg van de boycot al sterk teruggevallen. In 2013 was Rusland nog de belangrijkste bestemming buiten de EU. Nederlandse uitvoerwaarde naar bestemming 2014 Overig EU 9% Zweden 3% Verenigd Koninkrijk 4% Griekenland 4% Spanje 5% Europese Unie 5,0 mrd Italië 6% Duitsland 36% Noord-Amerika: 14,8 mln kg - Verenigde Staten 90% - Canada 10% EU: 689,9 mln kg - Duitsland 43% - België 12% - Frankrijk 11% - Spanje 7% - Italië 5% - Overig 22% Overig Europa: 32,7 mln kg - Rusland 82% - Zwitserland 4% - Oekraïne 3% - Overig 11% Azië: 25,9 mln kg - Japan 31% - Zuid-Korea 21% - Saudi-Arabië 11% - Overig 37% China (incl. Hong Kong) 12% Frankrijk 14% België 20% Overige derde landen 47% Derde landen 2,2 mrd Nigeria 7% Saudi-Arabië 7% Verenigde Arabische Emiraten 5% Rusland 5% Zuid-Korea 5% Verenigde Staten 4% Koeweit 3% Algerije 4% Midden- en Zuid-Amerika: 14,7 mln kg - Mexico 42% - Nederlandse Antillen 12% - Dominicaanse Republiek 11% - Overig 35% Afrika: 28,7 mln kg - Algerije 29% - Egypte 27% - Ceuta 14% - Overig 30% Oceanië: 2,9 mln kg - Nieuw-Zeeland 85% - Australië 15% bron: Eurostat, CBS bron: CBS, Eurostat 20 zuivel in cijfers zuivel in cijfers21

12 Handel Handel Positie Nederlandse zuivelexport op de wereldmarkt 2014 Exportaandelen belangrijkste zuivelexporteurs (wereldhandelstotaal 2014: 66,4 mrd kg melkequivalent) Nieuw-Zeeland 27,7% Invoer Herkomstlanden Nederlandse invoer Overig 21% Overig 19,4% Argentinië 2,9% bron: CBS, Eurostat, Comtrade Top-5 exporteurs 2014 Kaas Belarus 4,3% mln kg index 2013 = 100 index Boter en boterolie index EU 1) ,4 Nieuw-Zeeland ,5 w.v. Nederland ,4 EU 1) ,8 Verenigde Staten ,4 w.v. Nederland ,2 Nieuw-Zeeland ,5 Verenigde Staten 73 78,3 Australië ,7 Wit-Rusland ,8 Wit-Rusland ,7 Australië 45 87,1 Totaal ,3 Totaal ,7 Niet-mager melkpoeder index Mager melkpoeder index Nieuw-Zeeland ,2 EU 1) ,8 EU 1) ,8 w.v. Nederland ,5 w.v. Nederland ,7 Verenigde Staten ,6 Argentinië ,6 Nieuw-Zeeland ,8 Australië 83 83,6 Australië ,2 Uruguay 58 79,0 Wit-Rusland 92 96,6 Totaal ,1 Totaal ,3 1) exclusief intrahandel Australië 5,7% EU 25,6% Verenigde Staten 14,4% Overig EU 6,8% Denemarken 1,6% Polen 2,2% België 2,5% Nederland 4,7% Frankrijk 4,2% Duitsland 3,5% Nederlandse export naar derde landen: 3,1 mrd kg In % van de wereldhandel: 4,7% Ierland 5% Verenigd Koninkrijk 5% bron: Eurostat Frankrijk 11% Invoerwaarde 2014: 2,6 mrd België 14% Duitsland 44% Herkomstlanden Nederlandse invoer per product mln kg mln kg mln kg Kaas Totale invoer: 263 mln kg Duitsland België Frankrijk Verenigd Koninkrijk Overig Boter en boterolie Totale invoer: 105 mln kg Duitsland Ierland Frankrijk Nieuw-Zeeland Overig Melk en room (in consumentenverpakking) Totale invoer: 266 mln kg Duitsland België Tsjechië Verenigd Koninkrijk Overig bron: Eurostat, Comtrade, ZuivelNL bron: Eurostat 22 zuivel in cijfers zuivel in cijfers23

13 Consumptie Consumptie Nederland heeft een lange traditie van zuivelconsumptie. Melk, kaas, yoghurt en zuiveldesserts vormen voor veel Nederlanders onderdeel van het dagelijkse voedingspatroon. De Nederlandse kaasconsumptie per hoofd van de bevolking beweegt zich al jaren boven het (al relatief hoge) Europees gemiddelde. Gemiddeld eet een Nederlander ongeveer 20 kg kaas per jaar. Het aandeel van zuivel in de consumptieve bestedingen van Nederlandse huishoudens aan voeding en niet- alcoholische dranken is met 14% al jaren min of meer stabiel. In 2014 was daarmee ruim 4,8 miljard gemoeid, ofwel 1,6% van het totaal aan consumptieve bestedingen. Kaasconsumptie EU 2014 in kg per hoofd van de bevolking Frankrijk Finland Duitsland Denemarken Griekenland Gemiddelde EU-28: 17,9 kg per capita Oostenrijk Zweden Italië Nederland Polen 16,0 België 15,1 Verenigd Koninkrijk 11,7 Spanje 9,5 bron: IDF, ZuivelNL 22,2 20,9 20,8 20,1 20,1 24,6 24,6 25, Kaasconsumptie rest van de wereld ,7 in kg per hoofd van de bevolking Consumptieve bestedingen Nederlandse huishoudens bron: CBS mrd ) ) Brood en graanproducten 5,3 6,4 7,1 7,2 Vlees en vleesproducten 5,6 6,2 6,5 6,3 Aardappelen, groenten en fruit 4,7 5,8 6,2 6,2 Zuivel, eieren, oliën en vetten 3,8 4,4 4,6 4,8 Suiker, zoetwaren en ijs 2,2 2,3 2,6 2,6 Mineraalwater, frisdranken e.d. 1,4 1,7 2,0 2,1 Vis 0,8 0,9 0,9 1,0 Koffie, thee en cacao 0,7 0,8 1,0 1,0 Overige voedingsmiddelen 1,7 2,0 2,4 2,4 Totaal voeding en niet-alcoholische dranken 26,2 30,5 33,3 33,6 Totale consumptieve bestedingen 262,5 282,5 292,2 296,1 Aandeel zuivelproducten in: Totaal voeding en niet-alcoholische dranken 14,4% 14,3% 13,9% 14,4% Totale consumptieve bestedingen 1,4% 1,5% 1,6% 1,6% 1) voorlopige cijfers Zwitserland 21,6 Noorwegen 18,9 Israël 16,3 Verenigde Staten 15,5 Australië 13,6 Argentinië 12,4 Canada 12,1 Nieuw-Zeeland 8,6 Turkije 7,8 Rusland 5,8 Iran 4,8 Egypte 4,6 Brazilië 3,7 Mexico 3,7 Kazachstan 2,6 Zuid-Korea 2,3 Japan 2,2 China 0, bron: IDF, ZuivelNL 24 zuivel in cijfers zuivel in cijfers25

14 Organisaties Organisaties Belangenbehartiging De Nederlandse zuivelsector is sterk georganiseerd. Iedere schakel in de productieketen heeft zijn eigen belangbehartigende organisatie(s). Een groot deel van de melkveehouders wordt vertegenwoordigd door de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO Nederland), in het bijzonder door de LTO vakgroep Melkveehouderij. Daarnaast is er de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). De industrie wordt vertegenwoordigd door de Nederlandse Zuivelorganisatie (NZO), de handel door branchevereniging Gemzu en de detailhandel door de Vereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). Primaire sector LTO Nederland NMV BBZ Industrie en handel Land- en Tuinbouworganisatie: ondernemersen werkgeversorganisatie voor de agrarische sector Nederlandse Melkveehouders Vakbond: belangenbehartigingsorganisatie voor en door melkveehouders Bond voor boerderijzuivelbereiders: organisatie voor belangenbehartiging van zelfzuivelende melkveehouders en voor productpromotie Ketenorganisatie ZuivelNL Op initiatief van NZO en LTO is in januari 2014 de private ketenorganisatie ZuivelNL opgericht, om daarmee een aantal niet-publieke taken van het Productschap Zuivel te kunnen voortzetten. ZuivelNL is een vereniging van NZO, LTO en NMV, waarin andere aan de zuivelsector gelieerde organisaties kunnen participeren. ZuivelNL is actief op terreinen waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen tot meerwaarde leidt. Het doel van ZuivelNL is de Nederlandse zuivelketen te versterken en faciliteren op het gebied van: Voedselveiligheid Monitoring en onderzoek Diergezondheid Bestrijding dierziekten, monitoring en onderzoek Duurzaamheid Duurzame Zuivelketen, KringloopWijzer, Stichting Weidegang Onderzoek en innovatie Praktijkonderzoek en ontwikkeling van de melkveehouderij Arbeid Platform voor arbeidsaangelegenheden in de zuivelsector Export Coördinatie veterinaire handelsproblemen bij export zuivel naar derde landen NZO Gemzu CBL Overig ZuivelNL COKZ QLIP GD Wageningen UR Livestock Research NIZO Food Research RVO Nederlandse Zuivelorganisatie: branchevereniging van de Nederlandse zuivelindustrie Branche- en ondernemersorganisatie voor de Nederlandse zuivelhandel Centraal Bureau Levensmiddelenhandel: branchevereniging voor de supermarktbranche en food service bedrijven Ketenorganisatie voor de zuivel: vereniging van LTO, NMV en NZO, actief op thema s waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen meerwaarde biedt Centrale organisatie voor kwaliteitstoezicht in de zuivel: uitvoerende controleorganisatie gespecialiseerd in kwaliteitsborging in de zuivelketen Private instelling voor analyse en certificering in de zuivelketen en agrofood Gezondheidsdienst voor dieren: dienstverlener op het terrein van o.a. programma s voor dierziektebestrijding Onderzoeksorganisatie actief in onderzoek op voor melkveehouderij relevante thema s Onderzoeksinstituut voor ondermeer producttechnologie en de kwaliteit van melk Rijksdienst voor Ondernemend Nederland: onderdeel van het ministerie van Economische Zaken gericht op de ondersteuning van ondernemers Marktinformatie Nederlandse zuivelnoteringen, internationale melkprijsvergelijking, statistiek 26 zuivel in cijfers zuivel in cijfers 27