Dossier: Invasieve planten en dieren Interview met Yves Desmet Groene steden heruitvinden Ecoducten: de natuur komt over de brug

Transcriptie

1 SpoorZoekeR Driemaandelijks Nieuwsmagazine van het Agentschap voor Natuur en Bos Jaargang 4 I Nummer 4 I December 2010 I afgiftekantoor 8400 Oostende Erkenningsnummer I PB-nummer 2/111 Dossier: Invasieve planten en dieren Interview met Yves Desmet Groene steden heruitvinden Ecoducten: de natuur komt over de brug

2 SpoorZoekeR Brutale wintergast In dit nummer Interview: Yves Desmet van de krant De Morgen: Biodiversiteit is actualiteit 6 Dossier Invasieve planten en dieren 9 Historisch akkoord in Nagoya 23 Groenlab: groene steden heruitvinden 25 Foto: Jonas Lampens Foto: Invexo Niets nieuws zonder de zon Winter. Je ziet weer de bomen door het bos, en dit licht is geen licht maar inzicht: er is niets nieuws zonder de zon. ( ) Met koning winter is ook de pestvogel weer in het land. Deze prachtige, fel gekleurde vogel - op zoek naar winterse bessen - overwintert in onze contreien vaak in hordes. Ook dit najaar leek de komst van de pestvogel hier en daar op een kleine invasie. Verontrustend is dit niet: hoewel ze soms behoorlijk brutaal zijn, vormen pestvogels - in tegenstelling tot invasieve exoten - allesbehalve een pest. In het voorjaar vertrekt deze invasiegast alweer met de noorderzon, om te gaan zomeren in de naaldbossen van Scandinavië. Tom van den Brandt Winter, voor velen synoniem voor donkerte, duisternis, koude en somberheid. Met zijn gedicht wist Herman de Coninck een ander licht te werpen op die donkere en koude dagen. Door het toevoegen van één medeklinker, zet hij de lezer aan tot een ander inzicht. Er is niets nieuws onder de zon. Er is niets nieuws zonder de zon. Met een speelse koppigheid zet de dichter een sfeer van deemoed en kommer om in een sfeer van hoop. Laat dat nu ook juist ons leidmotief zijn. Dienen we ons te wentelen in somberheid omdat het Internationale Jaar van de Biodiversiteit is afgelopen en we de vooropgestelde doelstellingen niet hebben gehaald? Neen. Dienen we ons hier vrolijk over te maken? Neen, uiteraard niet. De toestand is ernstig en de seizoenen lijken in een steeds sneller tempo in elkaar te verglijden. Het seizoen in beeld De natuur komt over de brug 28 De tips en trucs van het groenbeheer 32 Foto: Shutterstock Eén winter, lente en zomer lang overheerste het pessimisme als het ging over de vermoedelijke uitkomst van het mondiale overleg van onze milieuministers over biodiversiteit. Dit Internationale Jaar zou niets nieuws onder de zon brengen. Deze, door de mislukte klimaattop in Kopenhagen gevormde, scepsis is gelukkig niet helemaal bewaarheid. In deze Spoorzoeker blikken we terug op een aantal uitkomsten van de biodiversiteitstop in Nagoya. Neen, poëzie leverde het niet op, maar toch durven we met de Coninck stellen dat we toch weer wat bomen door het bos zien. Wat in Kopenhagen een brug te ver was, lukte op de VN-biodiversiteitstop in Nagoya wel: het afsluiten van 3 strategische overeenkomsten met het oog op de bescherming van de biodiversiteit. cover: Wouter Pattyn Rubrieken Seizoen in beeld 3 Spoorzoeker kort 4 en 34 Fotowedstrijd 18 Dit geeft ons vernieuwde hoop en moed om ook in 2011 samen met u te werken aan meer en betere natuur, onder het motto er is niets nieuws zonder de zon. Marleen Evenepoel Administrateur-generaal Agentschap voor Natuur en Bos 2 3

3 Marc De Vos Spoorzoeker kort Stilte heerst in Bornem Niets is sterker dan de stilte : Stef Bos weet het al jaren, en nu ook de inwoners van Hingene, Weert en Wintam. Dit najaar werd langs de boorden van de Schelde een gebied van 14 km 2 officieel erkend als stiltegebied. Geen lawaai van voorbijrijdend verkeer hier; wel het oorverdovende geluid van ritselende bladeren, kwetterende vogels en het golven van het water. Aan de erkenning tot stiltegebied ging een heel stilteproces vooraf. De gemeente Bornem, het Regionaal Landschap Schelde-Durme en de provincie Antwerpen trokken de kar. Dit eerste stiltegebied in de provincie Antwerpen verdient een luid applaus! Meer info: Joke Floreal Pallas eekhoorn duikt op in Limburg De Pallas eekhoorn is in opmars in Vlaanderen. Deze eekhoorn, olijfgroen met een oranjerode buik, is afkomstig uit China. Ontsnapt of uitgezet dreigt hij in bepaalde gebieden onze eigen rode eekhoorns te verdringen. In West- Vlaanderen werd de Pallas eekhoorn al geregeld gesignaleerd. Onderzoek van Natuurpunt in opdracht van de Nederlandse Zoogdierenvereniging wijst er op dat deze soort nu ook de provincie Limburg ontdekt heeft. Verwonderlijk is dat niet, want in de Nederlandse grensstreek met Limburg komt de soort al veelvuldig voor. Ook voor het grote publiek heeft Inverde een ruim cursusaanbod. Van bomen herkennen in de winter tot veilig werken met de kettingzaag. Voor een volledig overzicht van alle opleidingen in 2011, ga naar Meer info: veronique.desmedt@lne.vlaanderen.be 4 Sprekende boom in Terkamerenbos Als bomen konden spreken, wat zouden ze ons dan wel niet vertellen over de impact van de klimaatverandering en de luchtvervuiling op hun gezondheid? EOS, het maandblad over wetenschap, laat een honderdjarige beuk in het Terkamerenbos het antwoord geven. De forse boom werd uitgerust met speciale apparatuur, zoals een CO 2 -meter, een lichtmeter, een weerstation en een decibelmeter. Gegevens over fijn stof en ozon komen van een naburig meetpunt van IRCEL, de intergewestelijke cel voor het leefmilieu. De boom heeft ook een webcam en een microfoon. Helemaal uniek is dat een computerprogramma de gegevens in mensentaal vertaalt. De boom twittert erop los en laat via sociale media - Facebook, YouTube, Flickr en Soundcloud - weten hoe het met hem gaat. Wie de zielenroerselen van de Talking Tree wil volgen, kan terecht op de website Biodiversiteitsaward voor ECO² Samenwerkingsverbanden van boeren die samen met collega s aan agrarisch landschaps- en natuurbeheer doen: het is de kern van het project ECO². Of nog: eco-kwadraat of ecologie maal economie, een samenwerking tussen de Boerenbond, de Vlaamse Landmaatschappij en Agrobedrijfshulp met steun van het ANB, het Limburgse Steunpunt Rurale Ontwikkeling vzw en Rurant vzw. Deze agrobeheersgroepen kunnen expertise putten uit het agrobeheerscentrum van de Boerenbond en de Vlaamse Landmaatschappij, een kenniscentrum en een praktijkgerichte onderzoeksgroep op het vlak van agrarisch natuurbeheer. Het project ontving voor zijn originele aanpak om de twee eco s met elkaar te verzoenen de biodiversiteitsaward van biotechnologiebedrijf Syngenta. Meer info: Wikipedia commons vzw Trage wegen Spitstechnologisch wandelen in de Vlaamse Ardennen Wie maar niet genoeg krijgt van het landschap van de Vlaamse Ardennen, kan zijn hart ophalen in het nieuwe wandelnetwerk Getuigenheuvels Vlaamse Ardennen, een initiatief van Toerisme Oost-Vlaanderen. Via 152 knooppunten kunnen wandelaars er zelf hun route uitstippelen in de vierhoek Kluisbergen-Oudenaarde-Brakel-Ronse. In totaal biedt het netwerk 300 kilometer wandelplezier langs pittoreske dorpjes en in ANB-bossen als het Kluisbos, de Hotond-Scherpenberg, de Koppenberg, het Muziekbos en het Brakelbos. Samen met het ANB geeft Toerisme Oost-Vlaanderen een wandelmagazine uit met reportages, tips en weetjes over het gloednieuwe wandelnetwerk. Onovertroffen is dat wandelaars met een smartphone, uitgerust met internetverbinding en gps, op hun scherm extra informatie te zien krijgen. Het scherm toont, terwijl jij wandelt, nuttige info: hoever je verwijderd bent van bezienswaardigheden, waar je kan uitblazen op een bank of waar kinderen zich kunnen uitleven in een speelzone. Meer info: The green mile gaat voor langste natuurfoto ter wereld 1609 meter, of welgeteld één mijl: zo lang wordt nieuwe project The green mile van Tom Linster. De natuurfotograaf wil verspreid over heel Vlaanderen - in musea, op openbare plaatsen, of zelfs bij jou thuis - panelen met indrukwekkende natuurbeelden plaatsen, totdat de mijl uiteindelijk rond is. Met zijn afstandsrecord natuurfoto s wil Linster bij het grote publiek aandacht vragen voor de biodiversiteit. Op dit moment telt de groene lijn al 133 meter, en verbindt ze 12 locaties met elkaar. De green mile wordt per meter verkocht. Met de opbrengst sponsort Linster een project rond natuurcommunicatie. Meer info: Goorken 5 Tom Linster Jacques Van Outryve

4 Biodiversiteit is actualiteit Ook al haalt het thema niet slag om slinger de voorpagina s, de mediascore van biodiversiteit dikt aan. Baby s en beestjes hebben een hoge aaibaarheidsfactor: dat is nu eenmaal een wet in fotografie en media. Maar we berichten ook over biodiversiteit omdat ze mensen beroert. Yves Desmet, politiek commentator bij De Morgen, bekijkt op vraag van Spoorzoeker het groene thema door de mediabril. Jonas Lampens Een search op Mediargus, de databank voor de Vlaamse schrijvende pers, leert dat biodiversiteit best een populair krantenthema is. Is biodiversiteit voor de media, na klimaat, het snoepje van de dag? Of is er meer aan de hand? YDS: Aan het begin van mijn carrière was er één milieuthema dat zowat wekelijks de krantenkoppen haalde: de strijd tegen kernafval. Sindsdien zijn heel wat groene onderwerpen de revue gepasseerd: de luchtkwaliteit, de zure regen, de kwaliteit van de waterlopen Dat wijst op een groeiende bewustwording in de samenleving: meer en meer mensen stellen zich vragen bij de toekomst van onze planeet en die van hun kinderen en kleinkinderen. De media-interesse voor biodiversiteit is de laatste tijd zeker toegenomen. Dat heeft ook te maken met de internationale aandacht voor de natuur, zoals recent tijdens de Biodiversiteitstop in Nagoya. De media zijn een afspiegeling van de maatschappij: wij berichten over wat er leeft in de samenleving. Biodiversiteit is dus voor ons een te volgen onderwerp. Ik denk dat het groene bewustzijn op onze redactie vrij hoog is. Maar eco-thema s brengen, is voor ons ook een bewuste commerciële keuze. Lezersonderzoeken leren dat milieu een onderwerp is waar onze lezers mee bezig zijn. Je zou dus kunnen zeggen dat we preken voor een kerk van overtuigden. De gevoeligheid voor duurzaamheid sijpelt trouwens niet alleen door in de kolommen, maar ook in onze organisatie. De Persgroep Publishing heeft enkele jaren geleden meer dan 100 miljoen euro geïnvesteerd in de meest ecovriendelijke drukkerij van Europa (De Morgen en Het Laatste Nieuws worden gedrukt met een volledig waterloos drukprocedé, nvdr). Niet alleen omdat het een kostenefficiënte keuze was, ook uit overtuiging. Kan een topic als Nagoya ooit de voorpagina van een Vlaamse krant halen? Kranten brengen nieuws, en hoe acuter dat nieuws, hoe prominenter de plaats die het krijgt. De achteruitgang van de biodiversiteit, hoe jammerlijk die ook is, heeft nog te weinig alarmgehalte voor een krantencover. Niet zozeer de ethiek, wel de nieuwswaarde is doorslaggevend bij wat al dan niet de koppen haalt. Ter gelegenheid van de Klimaatconferentie in Kopenhagen hebben we een Groene Krant uitgegeven, die helemaal gewijd was aan de klimaatproblematiek. Net zoals vele anderen geloofden we er toen sterk in dat de internationale politiek tot een klimaatakkoord zou komen. En dat zou uiteraard een primeur geweest zijn. Uiteindelijk werd Kopenhagen de top van de gemiste kans, maar dat risico heb je altijd. Rond Nagoya hebben we geen special gedaan. De ver- wachtingen waren minder hoog gespannen dan rond Kopenhagen. En op zulke dingen moet je als krant ook zuinig zijn, anders gaat het effect verloren. Kunnen de media helpen om biodiversiteit maatschappelijk en politiek te agenderen? Dat denk ik wel. Als je ziet hoe alle Vlaamse kranten de berichtgeving over de overstromingen in november hebben aangepakt. Allemaal maakten ze naast de naakte feiten ook plaats voor de analyse dat die wateroverlast veel te maken heeft met onze ruimtelijke ordening. Dat is een evolutie, want dertig jaar geleden zouden we alleen geklaagd hebben over de overheid, en hoe dit allemaal het gevolg is van een slecht beleid. De media helpen om bewust te maken, en dat werkt zowel naar de politiek als naar het grote publiek. Maar wij kunnen een onderwerp alleen maar agenderen als er een kiem voor is in de samenleving. Wij zijn de megafoon, die iets versterkt dat er al is. We kunnen geen actualiteit maken, het belang ervan onderstrepen doen we ongetwijfeld wel. De ecosysteemdiensten en de monetarisering van biodiversiteit winnen aan aandacht. Ziet u biodiversiteit na de wetenschapsrubriek en de actualiteitspagina s ook in de economische katern terechtkomen? De ecobusiness is een groeimarkt, en we geven op onze economische pagina s veel aandacht aan nieuwe sectoren zoals zonnepanelen en windmolenparken. Ook weer omdat we weten dat het onze lezers interesseert. Een voorbeeld uit een heel andere branche: we weten dat Apple een iconisch merk is voor onze lezers. Brengt dat merk De media-interesse voor biodiversiteit is de laatste tijd zeker toegenomen. een nieuw product op de markt, dan gaan we daar extra aandacht aan besteden. Op dezelfde manier is de groene economie voor ons een icoonthema. Ook in onze opiniestukken en editorialen komen groene thema s uitgebreid aan bod. Da s een bewuste keuze. Wat opvalt is dat eco in zowat alle andere thema s doordringt, op een heel organische manier. Onlangs interviewde ik Kobe Desramaults, de kok van het gastronomische restaurant In de Wulf. Die man wil in zijn gerechten de oude biodiversiteit van de Vlaamse landbouw in ere herstellen en werkt zoveel mogelijk met lokale producten. Ook ecotoerisme is bijvoorbeeld niet uit de aandacht te houden. 6 7

5 Dossier Shutterstock Argentinië gaat Patagonische Zee extra beschermen In tien jaar tijd 1200 soorten ontdekt in Amazonegebied. Biodiversiteit in de media heeft vaak een exotisch kantje. Dit najaar bracht Canvas de tweedelige documentaire Biodiversiteit in België. Is ook onze eigen natuur mediawaardig? Mogelijk wel, maar nog eens: een krant leeft van nieuws. Stel dat er een alarmerende studie uitkomt over de biodiversiteit in Vlaanderen, dan kan dat een aanknopingspunt zijn. Een natuurfotograaf die een internationale prijs wint met zijn beelden van de Vlaamse natuur: dat is nieuws. Of iets de kolommen haalt, hangt ook samen met de prikkel die ons bereikt. Er bestaat zoiets als nieuws maken, ja. Natuurbeelden kunnen behoorlijk spectaculair zijn. Zegt een beeld in dit geval meer dan duizend woorden? Biodiversiteit is fotogeniek: mensen zien graag prenten van dieren en landschappen. Niet toevallig zitten er tussen de genomineerde beelden voor de World Press Photo heel vaak natuurfoto s. Ontroering, humor, pure esthetiek: natuurbeelden zijn perfect om een heel gamma aan emoties uit te lokken. Als het erop aankomt de aandacht te vestigen op de kwakkelende toestand van de biodiversiteit, denk ik dat beelden stukken krachtiger zijn dan woorden. Precies omdat natuurfoto s zo sterk inspelen op de emoties, kunnen ze enthousiasmeren en sensibiliseren. Dat is precies wat milieuthema s nodig hebben. Invasieve dieren en planten Stierkikker De biodiversiteit op losse schroeven 10 De stierkikker 13 De grote waternavel 15 De Amerikaanse vogelkers 17 De Canadese gans 20 Probleemsoorten voorkomen is beter dan bestrijden

6 Dossier invasieve dieren en planten Canadese gans Uitheemse probleemsoorten: de biodiversiteit op losse schroeven Shutterstock 10 In Vlaanderen duiken er steeds meer dieren en planten op die hier niet van nature thuis horen. Sommige onder hen, zoals de stierkikker en de Amerikaanse vogelkers, ontwikkelen zich zó explosief dat ze inheemse soorten verdringen en zelfs doen verdwijnen. Invasieve dieren en planten zijn een van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van de biodiversiteit. Bovendien veroorzaken ze economische schade en kost hun bestrijding pakken geld. Redenen genoeg voor zowel Europa als Vlaanderen om de strijd aan te binden tegen stierkikker en co. Uitheems, en niet in te tomen Uitheemse soorten zijn planten en dieren die onze streek niet op eigen kracht bereikt hebben, maar hier door de mens zijn geïntroduceerd. In sommige gevallen gebeurde dat bewust, bijvoorbeeld voor kweek of teelt. Even goed heeft de mens de afgelopen eeuwen uitheemse soorten in Vlaanderen binnengeloodst zonder dat het de bedoeling was. Bijvoorbeeld door kanalen te graven, waardoor natuurlijke barrières werden opgeheven en soorten de vrije baan kregen. Op dit moment zijn in Europa bijna uitheemse soorten in de natuur geteld. Het aantal geïntroduceerde uitheemse planten en dieren ( exoten ) neemt nog jaarlijks toe. In de meeste gevallen veroorzaken die uitheemse planten en dieren geen problemen, benadrukt Paul Bogaert van het ANB. Alleen wanneer ze zich in hun nieuwe leefgebied in de vrije natuur kunnen vestigen én ze zich er explosief gaan verspreiden, wordt het vervelend. Men spreekt dan over invasieve exoten. Het gaat vaak om soorten die niet al te kieskeurig zijn voor wat betreft hun voedsel en omgeving, en in Vlaanderen geen natuurlijke vijanden hebben. Zij komen in hun nieuwe gebied dan ook vaak veel talrijker voor dan in hun gebied van oorsprong. Slecht voor de natuur én duur Groeigrage uitheemse soorten vormen een behoorlijke bedreiging voor inheemse soorten en verstoren het natuurlijke evenwicht. Zo kunnen ze ziekten of virussen overdragen, palmen ze heel wat ruimte in en concurreren ze inheemse soorten weg. Een bekend voorbeeld van een invasieve exoot is het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje. Dat diertje werd aanvankelijk ingevoerd als biologische bestrijder van bladluizen, maar rukt ondertussen in grote delen van Europa op. De soort vormt door zijn vraatzucht een Groeigrage uitheemse soorten verstoren het natuurlijke evenwicht bedreiging voor de inheemse insecten. De grote waternavel is een ander probleemgeval. Die waterplant woekert in de zomer zo snel, dat hij andere planten verstikt en hele waterlopen en grachten kan bedekken, aldus Paul Bogaert. Ook economisch gezien kunnen deze planten en dieren veel schade toebrengen. Naast de schade die de invasieve soorten zelf veroorzaken, kost ook hun bestrijding veel geld. Onderzoek toont aan dat in Europa het prijskaartje van schade en bestrijding oploopt tot 12 miljard euro per jaar. Dat cijfer is nog een onderschatting, omdat veel Europese lidstaten geeneens een idee hebben van de totale kosten. Sommige invasieve soorten zijn ook slecht voor de gezondheid van de mens. Paul Bogaert: Ambrosia bijvoorbeeld, ook wel hooikoortsplant genoemd, is aan een opmars bezig. De pollen die vrijkomen zijn zeer sterk allergeen en veroorzaken hooikoortsklachten. Bovendien bloeit de plant pas vanaf eind augustus tot en met oktober, waardoor het hooikoortsseizoen twee maanden langer duurt. Over de grenzen Omdat planten en dieren zich niet storen aan de grenzen van landen of regio s, is grensoverschrijdend samenwerken een absolute must om de invasieve soorten onder de knoet te houden. Europa werkt een strategie uit in het kader van het Biodiversiteitsverdrag, en Vlaanderen baseert zich voor zijn eigen aanpak op dezelfde principes. Hans Van Gossum van het 11

7 Vilda, Yves Adams 12 ANB: Zodra een soort zich ergens gevestigd heeft, is die vaak moeilijk weg te krijgen. Een belangrijk punt in het beleid is dan ook preventie. Voorkomen is veel efficiënter, goedkoper en milieuvriendelijker dan achteraf te moeten bestrijden. De mensen - zowel professionelen als het grote publiek - moeten in de eerste plaats bewustgemaakt worden van het probleem. Alternatieven We willen ook afspraken maken met importeurs, transporteurs en verkoopcentra over het invoeren en verhandelen van uitheemse planten en dieren. Om het gebruik van invasieve planten in tuinen in te perken, loopt in België bijvoorbeeld het AlterIAS-project, dat door Europa mee gefinancierd wordt. De federale en gewestelijke overheden werken samen om de professionele groensector, de tuinliefhebbers en het tuinbouwonderwijs bewust te maken van de problemen van invasieve planten. Het project moet onder meer een gedragscode opleveren voor het gebruik van tuinplanten: welke probleemsoorten gebruiken we beter niet en welke alternatieven bestaan er? In Nederland kwamen de overheid en de plantenkwekers en -handelaars al overeen dat zes problematische soorten vanaf 2011 niet meer verkocht worden. Bij ons wordt op federaal niveau werk gemaakt van wetgeving die de in- en uitvoer van bepaalde probleemsoorten verbiedt. Vlaanderen en Nederland pakken het samen aan Samen met 23 partners uit Vlaanderen en Nederland neemt het ANB met Europese steun deel aan het Interreg-project Invexo. Het project, dat nog tot 2012 loopt, gaat op zoek naar een grensoverschrijdend, kosteneffectief en ecologisch verantwoord beheersysteem voor invasieve soorten. De partners zoomen in op vier invasieve soorten die zich in onze streken gevestigd hebben: de grote waternavel, de Amerikaanse vogelkers, de stierkikker en de Canadese gans. Het doel van Invexo is om kennis uit te wisselen over preventie, bestrijdingstechnieken en brede communicatie, en om met wetenschappelijke ondersteuning concrete oplossingen en beleidsvoorstellen uit te werken. De projectpartners willen ook nagaan of de resultaten van Invexo bruikbaar zijn in andere gebieden of voor andere invasieve soorten. Slaagt een ongewenste soort er toch in om zich in Vlaanderen te vestigen? Dan komt het er op aan ze zo snel mogelijk te signaleren, de risico s in te schatten én af te wegen of ingrijpen nodig is. Uitheemse probleemsoorten die in Vlaanderen al een stevige voet binnen hebben, proberen we te isoleren en te beheersen. We zien hier een taak weggelegd voor iedereen die een terrein beheert: landbouwers, lokale en regionale overheden, natuurverenigingen, jagers Wanneer er problemen rijzen in een groter gebied, dan is het evident dat ook gemeenteen provinciebesturen en de Vlaamse overheid de bestrijding aanpakken. Beheerregelingen Er komen nog steeds invasieve planten en dieren bij. Bij die nieuwe probleemsoorten is het zaak ze snel te signaleren en ze te elimineren als ze risico s inhouden. Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Als wettelijk instrument beschikt Vlaanderen onder meer over het Soortenbesluit om bepaalde te enthousiaste soorten in te tomen. Wanneer een bepaalde soort overdreven veel hinder met zich meebrengt, geeft het Soortenbesluit ons de mogelijkheid om een beheerregeling of actieplan te maken. Voor een aantal invasieve waterplanten werken we momenteel al zo een regeling uit, besluit Hans Van Gossum. Amerikaanse vogelkers Van productiebossen naar gevarieerde bossen De Amerikaanse vogelkers is een snelle groeier. De soort produceert al op erg jonge leeftijd veel zaad. Bovendien reageert ze snel op licht en voelt zich op heel wat standplaatsen goed thuis. Op de verspreiding van deze exoot staat dan ook geen rem. In Vlaanderen komt de soort vooral voor als een struik die dennenbossen en heidegebieden overwoekert. De opgang van Amerikaanse vogelkers in Vlaanderen is voor een groot deel te wijten aan de massale aanplantingen tussen 1930 en 1965, vertelt Wim Buysse van het ANB. Beheerders gingen ervan uit dat de boom de bodemvruchtbaarheid verbeterde en de kans op insectenplagen en bosbranden deed slinken. Dennenbossen werden toen helemaal anders beheerd. Blokken jonge dennenbossen van verschillende hectaren werden kaalgekapt. De stammen dienden om de gangen in steenkoolmijnen te stutten. Planmatige bestrijding, met succes Altijd en overal bestrijden is geen goed idee De Amerikaanse vogelkers heeft de laatste decennia behoorlijk naam gemaakt in onze streken. Niet in positieve zin, want deze exoot staat in Vlaanderen vooral bekend als kolonisator van dennenbossen en heide. De Amerikaanse vogelkers altijd en overal bestrijden, is een onmogelijke opdracht. De dominante soort overal zijn gang laten gaan, is evenmin een optie. Het is dus rijden en omzien in het bosbeheer. Na de sluiting van de steenkoolmijnen en met de doorbraak van een bosbeheer dat ook natuurwaarden en recreatie nastreeft, duurde het even voor men goed wist hoe met die dennenbossen om te gaan. De laatste decennia hebben we hierover veel bijgeleerd. We streven naar oudere, rijkere bossen met veel inheemse loofbomen. Om tot zulke gevarieerde bossen te komen, vormt Amerikaanse vogelkers wel degelijk een probleem. In Nederland leefde onder bosbeheerders op een bepaald moment het idee om de Amerikaanse vogelkers volledig uit te roeien. Dat bleek een onhaalbare opdracht. In Vlaanderen kiezen we de laatste vijftien jaar voor planmatige bestrijding, althans in grote dennenbossen die worden omgevormd tot rijkere bossen. Die weloverwogen aanpak geeft een goed resultaat. Zomaar bestrijden is niet zinvol Sommige beheerders hebben de reflex om Amerikaanse vogelkers (en andere exoten) altijd en overal te bestrijden. Zomaar bestrijden is echter niet zinvol. De soort is zo levensvatbaar dat ze altijd terugkeert, zeker op zandgronden. Amerikaanse vogelkers bestrijden heeft enkel zin als je kiest voor een aanpak op lange termijn. Dat betekent dat je de soort zoveel mogelijk verwijdert, over een voldoende grote oppervlakte. Dat je de evolutie 20 tot 30 jaar lang regelmatig volgt: een consequente nazorg is altijd nodig, om jonge scheuten in de kiem te smoren. En ten slotte heeft bestrijding alleen maar zin als je het bos intussen verjongt met veel inheemse loofbomen. De soort kan dan niet langer domineren. We spreken ook van de ooo-aanpak (oppervlakte, opvolgen, omvorming). Opnemen in het bosbeheer Ben je als beheerder niet in de mogelijkheid om deze aanpak vol te houden, dan zijn er twee mogelijkheden. Ofwel doe je helemaal niks. Vermoedelijk zal de dominantie van de Amerikaanse vogelkers spontaan temperen na 50 à 100 jaar. Ofwel geef je de soort een plaats in je bosbeheer. Je kunt dan nog een beetje sturen door met kleine ingrepen andere boomsoorten te bevoordelen en de lichtinval tot de bosbodem te beperken. Er wordt hier al mee geëxperimenteerd. Wil je echter veel open plekken in je bos, of beheer je heidegebieden en andere natuurrijke open gebieden, dan zit er niets anders op dan actief te bestrijden, ook op kleinere oppervlakten, besluit Wim Buysse. Dossier invasieve dieren en planten 13 Shutterstock

8 Dossier invasieve dieren en planten Een draak van een kikker Stierkikkers maken zich de laatste tien jaar heer en meester van heel wat Vlaamse vijvers, poelen en waterlopen. Deze forse kikkers houden van stilstaand, ondiep water dat rijk is aan algen. Ze koloniseren dat soort vijvers binnen de kortste keren. Vooral inheemse amfibieën zijn de dupe. Invexo Wim Verschraegen 14 Kikker van formaat De stierkikker - what s in a name - is een flink uit de kluiten gewassen beest. Exemplaren van 25 centimeter en een halve kilo of meer zijn geen uitzondering. Voor de reiger, zijn natuurlijke vijand, zijn zulke afmetingen een maat te groot. De reiger eet wel de larven en dikkoppen van de stierkikker, maar de volwassen dieren krijgt hij niet verorberd. Zodra hij volgroeid is, heeft de stierkikker vrij spel: geen natuurlijke vijand die hem naar het leven staat. Daarom is het dier zo moeilijk te bestrijden. De stierkikker is in grote delen van Europa een manifest probleem. Natuurbeheerders uit Engeland, Italië en Frankrijk zitten al enkele decennia met de handen in het haar. Sinds kort heeft de stierkikker ook Vlaanderen ontdekt. Tim Adriaens van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO): In onze streken ligt in de eerste plaats de vrije verkoop van de beestjes in tuincentra aan de basis van de sterke verspreiding. Daarbij komt dat een vrouwtje tot eitjes per keer kan leggen en dat Invexo Invexo een volwassen stierkikker makkelijk 10 jaar oud wordt. De populatie kan dus explosief groeien. Alleseter en kolonisator in één Waarom is een stierkikker nu zo n draak van een dier? Het dier is een echte veelvraat. Inheemse kikkers en hun larven, padden, maar ook libellen, vissen en zelfs kuikens van watervogels (zoals meerkoeten) staan op zijn menu. Voor deze soorten is hij een onnatuurlijke, maar nietsontziende vijand. Wanneer stierkikkers een poel of vijver koloniseren, betekent dat op die plek nagenoeg de doodsteek voor de inheemse biodiversiteit. Nog een probleem is dat de stierkikker een groot territorium inpalmt. Inheemse amfibieën vinden met hem als buur geen plekken meer om te rusten of te broeden. De stierkikker kan ook drager zijn van een schimmel, waarmee hij andere amfibieën besmet. Onze eigen amfibieën zijn dan ook het grootste slachtoffer. En net zij hebben het al hard te verduren, doordat hun leefomgeving onder grote druk staat. Chemische sterilisatie Samen met zijn collega s bij het INBO onderzoekt Adriaens met welke bestrijdingsmethoden ze de stierkikker te lijf kunnen Inheemse kikkers, padden, maar ook libellen en vissen staan op het menu van de stierkikker gaan. In een vijver in Hoogstraten hebben we tests gedaan met fuiken. In de vallei van de Grote Nete zetten we snoeken uit om het ecologisch evenwicht te herstellen. We werken ook samen met de Provinciale Hogeschool Limburg. Zij doen in laboratoria onderzoek naar het gebruik van lokmiddelen en gaan na of chemische sterilisatie van stierkikkers haalbaar is. Dat biedt meer voordelen dan ze gewoonweg uitroeien. De dieren kunnen zich niet meer voortplanten, maar blijven ondertussen, vraatzuchtig als ze zijn, wel hun eigen larven opeten. Zo kunnen we de stierkikker inzetten om zichzelf te bestrijden. Stierkikker maakt het bont in Hoogstraten Piotr Gasiewski is een visser in hart en nieren. Al jaren vis ik op de vijver van mijn schoonbroer in Hoogstraten. Nergens anders had ik zo vaak beet. Maar de laatste jaren haalde ik met mijn hengel steeds minder binnen. Toen de provincie Antwerpen samen met de stad Hoogstraten een infomoment organiseerde voor de vijvereigenaars in de buurt, zag Gasiewski het licht. En kon hij meteen ook de vreemde geluiden verklaren in en rond de vijver. De hele vijver bleek door de stierkikker ingepalmd. Toen de onderzoekers van het INBO de eerste fuiken naar boven haalden, was het wel schrikken. Er zaten echt honderden en honderden enorme kikkervissen in. Om de vijver stierkikkervrij te maken, heb ik als vrijwilliger meegeholpen met het uitzetten van fuiken en het tellen van de kikkervissen. Voor de zekerheid werd de vijver ook leeggepompt. Uiteindelijk bleken er twaalf volwassen exemplaren en maar liefst 8300 kikkervissen in de vijver te zitten. Vanaf januari zetten we opnieuw vissen uit. 15

9 Een dure klant in waterland Dossier invasieve dieren en planten De grote waternavel wordt sinds de jaren 1970 in heel wat tuincentra in Vlaanderen verkocht. De plant is populair omdat hij mooi oogt en snel groeit. Maar als deze vijverplant al dan niet per ongeluk in een waterloop of beek terechtkomt, groeit hij ook daar zo razendsnel, dat hij voor grote problemen zorgt. De verwijdering van de grote waternavel jaagt de waterbeheerders op kosten. Provincie Oost-Vlaanderen Onbekend Provincie Oost-Vlaanderen Meedogenloze waterplant De plant groeit van oorsprong in voedselarm water in het Zuid-Amerikaanse regenwoud. Maar in Vlaanderen is het meeste water zeer voedselrijk. Daardoor groeit de plant hier als kool, vertelt Koen Martens van de Vlaamse Milieumaatschappij. Vooral in ondiep, stilstaand water kan de grote waternavel op korte tijd een hele waterloop overwoekeren. Vanaf de oever vormt ze een soort deken over het water, die al het leven in en rond de beek verstikt. Gevaar voor waterhuishouding De hypersnelle groei van de grote waternavel veroorzaakt heel wat natuurschade. In Vlaanderen zijn het vooral de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen die met grote problemen kampen. De drijvende tapijten van de grote waternavel zijn zo ondoordringbaar en gesloten, dat al het licht en de zuurstof uit het water verdwijnen, met vissterfte tot gevolg, zegt Martens. In de waterlopen, grachten en vijvers die deze soort verovert, krijgen de inheemse planten geen kans meer en sterven af. De grote waternavel veroorzaakt ook technische ellende, die de waterbeheerders duur betalen. De plant verstopt sluizen, stuwen en overwelvingen op de waterloop. Zo ontstaat zelfs wateroverlast. Nieuwe technieken De verspreiding van de grote waternavel ging de voorbije jaren in stijgende lijn en nog altijd worden nieuwe besmettingen vastgesteld. Nochtans is voor heel wat lokale waterbeheerders de bestrijding van deze plant prioriteit nummer één. De grote waternavel wordt zowel mechanisch, met een kraan, als manueel bestreden. Het manuele werk is nodig om de kleinste ontkiemende plantjes uit te trekken en zorgvuldig te ruimen. Want een wegdrijvend stekje van enkele centimeters groot is al genoeg om verderop tot een nieuwe woekerplant uit te groeien. Het prijskaartje van de grote waternavel en andere problematische waterplanten als waterteunisbloem en parelvederkruid telt vele nullen. Daarom zoekt men naar efficiënte methodes om ze te bestrijden. Ervaring en onderzoek leerden ons dat een intensieve manuele bestrijding het beste werkt. Maar even belangrijk is het om nieuwe broeihaarden te voorkomen. Die soorten zouden niet meer in de handel verkrijgbaar mogen zijn. Anders blijft het dweilen met de kraan open, besluit Martens Shutterstock

10 Fotowedstrijd Eenzaam barmsijsje Deze grote barmsijs lijkt er kalmpjes en eenzaam bij te zitten. Maar schijn bedriegt. Bernard Van Elegem koos namelijk het juiste moment uit om dit vogeltje te fotograferen, want van nature is de grote barmsijs heel actief en rusteloos. Dit sijsje wordt zelden alleen aangetroffen en zoekt meestal het gezelschap op van soortgenoten en andere vinkachtigen om dan samen te speuren naar granen en bessen. Zeker tijdens de koude winterdagen kan je in onze contreien soms kleine invasies aantreffen van de grote barmsijs. In de lente zetten deze prachtige vogeltjes weer koers naar het hoge noorden. Geniet er dus van! Foto: Bernard Van Elegem Vildaphoto, Yves Adams 18 19

11 Dossier invasieve dieren en planten Onbekend Sierlijk, maar o zo agressief 20 De Canadese gans is een prachtige, haast zwaanachtige vogel. Wie haar zo sierlijk bezig ziet, zou bijna vergeten dat ze de laatste jaren in Vlaanderen voor heel wat hinder zorgt. Deze wolf in schaapsvacht vreet ongegeneerd landbouwgewassen kaal en jaagt watervogels de daver op het lijf. In de jaren 1990 waren er in Vlaanderen amper 100 broedparen actief. Sindsdien is hun aantal danig gestegen: in 2007 schatte men de totale populatie al op 9000 ganzen. Prima biotoop De Canadese gans doet het goed op het Vlaamse platteland, en dat is niet toevallig. Vlaanderen telt nogal wat open graslanden, met water en landbouwgronden in de buurt. Aan voedsel en rust heeft de gans dus geen gebrek. Neem daarbij ons klimaat en het feit dat de gans hier geen natuurlijke vijanden heeft, en dat maakt van Vlaanderen een uiterst geschikte biotoop, vertelt Karel Van Moer van Rato vzw (Rattenbestrijding Oost-Vlaanderen, partner in het Invexo-project voor de problemen met de zomerganzen). De grootste populatie Canadese ganzen zit in Oost-Vlaanderen. Op het platteland rond Gent, in de Damvallei en de Bourgoyen zitten ze soms met honderden. Maar ook in West-Vlaanderen strijken ze neer, en sinds een aantal jaren ook in Vlaams-Brabant en Antwerpen. Woestenij Landbouwers zien de Canadese ganzen niet graag komen. De ganzen knabbelen, in het volle groeiseizoen, aan landbouwgewassen en vertrappelen opschietende De Canadese gans verjaagt kwetsbare inheemse vogels plantjes. Ook voor de natuur zijn ze allerminst vriendelijk. Vooral in kwetsbare ecosystemen kan een passage van Canadese ganzen behoorlijk wat schade teweegbrengen: Als zo n hongerige troep ganzen op een vochtig bloemenrijk hooiland neerstrijkt, laat ze s avonds een woestenij achter. Ze eten dagelijks enorme hoeveelheden gras, verorberen zeldzame waterplanten en vertrappelen ook nog eens de oeverplanten. Bovendien verjagen ze door hun agressief gedrag kwetsbare inheemse vogels. Elke Canadese gans produceert elke dag een grote hoeveelheid uitwerpselen. Als ze met veel zijn, geraakt water daardoor sterk vervuild en verdwijnt de gewenste begroeiing op graslanden en oevers. Ook uitbaters en bezoekers ondervinden hinder: de ganzen kunnen ligweiden in een mum van tijd veranderen in ontoegankelijke terreinen. Tijdens het broedseizoen vertonen de ganzen erg agressief gedrag en blazen ze naar fietsers en wandelaars. Over de grenzen Rato vzw is een overlegorgaan tussen de gemeenten en provincie Oost-Vlaanderen dat (kostendelend) de bestrijding van ratten en andere ongewenste soorten van de gemeenten overneemt. Ook tegen de Canadese gans onderneemt Rato actie: In het voorjaar schudden we in samenwerking met bijvoorbeeld terreinbeherende natuurverenigingen eieren zodat de embryo s niet ontwikkelen. Begin juli, als de Canadese ganzen hun slagpennen verliezen en twee tot drie weken niet kunnen vliegen, vangen we ze. In het najaar ten slotte, van zodra de jacht geopend is, helpen de jagers om de populatie in te dijken. Al die maatregelen helpen. Het INBO volgt de acties op en onderzoekt hoe efficiënt ze zijn. Rato werkt samen met het Regionaal Landschap Meetjesland, West-Vlaanderen en de Nederlandse regio Zeeuws-Vlaanderen. Door met andere regio s samen te werken, wisselen we vanzelf ervaringen en technieken uit. Hoe groter het gebied waarin we onze krachten bundelen, hoe beter. Grauwe gans: niet uitheems, wel een probleem De Canadese gans wordt soms in één adem genoemd met de grauwe gans. Die laatste is de enige inheemse broedende ganzensoort in West-Europa. Sinds de tweede helft van de twintigste eeuw is de grauwe gans nieuwe gebieden gaan koloniseren, vertelt Sofie Claerhout van de provincie West-Vlaanderen. De populatie sloeg vanuit het Zwin, waar ze in 1955 geherintroduceerd werd, haar vleugels uit naar andere gebieden. Vandaag vind je de grauwe gans in West-Vlaanderen vooral terug in de Uitkerkse Polders, Snaaskerke en de Damse Stadswallen. In Oost-Vlaanderen trekt ze zich vooral terug in de kersverse graslanden in de omgeving van Doel. Net zoals de Canadese ganzen kunnen de grauwe ganzen aanzienlijke schade toebrengen aan oogsten en verjagen ze andere dieren. De provincie West-Vlaanderen helpt mee om de grauwe gans in toom te houden. We brengen de gemeenten, de milieu-, jacht- en landbouworganisaties rond de tafel om de aanpak gebiedsgericht te bespreken en te ondersteunen. Grauwe gans Koen Devos 21

12 Dossier invasieve dieren en planten Goedkoper, eenvoudiger én beter voor de natuur Probleemsoorten voorkomen is beter dan bestrijden T uinvijvers zijn in. Met recht en reden: zo n waterpartij in je tuin zorgt letterlijk voor leven in de brouwerij. Tuinvijvers trekken kikkers, salamanders en libellen aan en vervullen met glans hun rol als minibiotoop en natuurverbinding. Jammer genoeg zijn tuinvijvers de laatste jaren ook de uitvalsbasis van heel wat invasieve planten en dieren. Bianca Veraart, ecologe bij de provincie Antwerpen, benadrukt het belang van voorkomen en de rol van tuincentra én particulieren. Mensen kopen uitheemse planten en dieren in tuincentra, zonder te weten welke schade ze kunnen veroorzaken zegt Bianca Veraart. Schade voor de eigenaar: waterplanten die je vijver overwoekeren zijn echt geen pretje, een agressieve stierkikker die al het leven uit je vijver bant al evenmin. Zodra deze soorten in de vrije natuur terechtkomen - en dat gebeurt heel gemakkelijk - zijn de gevolgen nog veel groter. Invasieve soorten kosten de eigenaars én de hele maatschappij veel geld. Voorkomen is een stuk goedkoper en bovendien gemakkelijker dan de soorten achteraf te moeten bestrijden. Zowel de tuincentra als de kopers zelf hebben een verantwoordelijkheid. 1. Weten wat je (ver)koopt Op termijn is het de bedoeling om de verkoop van invasieve soorten in België te verbieden, maar zover zijn we nog niet. In tussentijd moet de koper de risico s van invasieve planten en dieren leren kennen. Tuincentra moeten de koper dus goed informeren. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door op het etiket duidelijk de afkomst van de plant of het dier én de gevaren te beschrijven. 2. Kiezen voor inheems Zowel voor waterplanten als voor oever- en drijvende planten bestaan er even mooie inheemse alternatieven. Als we mensen kunnen overtuigen om grote waternavel, waterteunisbloem en parelvederkruid links te laten liggen, en te kiezen voor de dotterbloem en glanzend fonteinkruid, dan is al een groot deel van het probleem opgelost. Het is ook niet nodig om eigenhandig de natuur naar je vijver te brengen. Kikkers en salamanders vinden automatisch hun weg naar het water, die hoef je dus niet te kopen. 3. De schade beperken Heb je toch een probleemsoort in je tuin(vijver), dan moet je beletten dat die zich in de vrije natuur verspreidt. Snel groeiende waterplanten houd je onder controle door ze in potten te plaatsen. Planten in een beek of gracht dumpen, is helemaal uit den boze. Overtollige aquarium- of vijverplanten gooi je het best in de gft-bak of op de composthoop. Ook uitheemse vissen, schildpadden, slakken laat je niet vrij in de natuur: ze horen er gewoonweg niet thuis. Herkennen en melden Hoe herken je stierkikker, grote waternavel, Amerikaanse vogelkers en Canadese gans? Op vind je hun signalement. Spot je een invasieve soort, dan is het belangrijk dit te melden aan de bevoegde instanties. Amerikaanse vogelkers is zo wijdverspreid dat het geen zin heeft om elke waarneming te melden. Maar voor de stierkikker, de grote waternavel en de Canadese en grauwe gans is elke melding nuttig. Zelf melden en meldingen bekijken kan op een website van Natuurpunt vzw. Heb je ergens grote waternavel of andere probleemplanten gezien? Meld het aan de provincie of aan de Vlaamse Milieumaatschappij via (Rubriek Wat kunt u doen? ) Akkoord in Nagoya is nu al historisch Wat in Kopenhagen een brug te ver was, lukte op de VN-biodiversiteitstop in Nagoya wél: een akkoord sluiten over een thema dat wel een hete aardappel lijkt. Maak kennis met het nieuwe wereldplan om tegen 2020 een einde te maken aan het verlies van soorten en om de voordelen uit het gebruik van natuurlijke hulpbronnen eerlijker te verdelen. Dit is een broodnodige opsteker voor de biodiversiteit, zeggen Els Martens en Carl De Schepper van het ANB. Duidelijke deadline De biodiversiteit is zo naderhand s werelds zorgenkind aan het worden. Hoewel de soortenrijkdom doorheen de eeuwen voortdurend evolueerde, is er de laatste decennia alleen nog maar sprake van een verarming. En dat is knap verontrustend. Vooral omdat het zo snel gaat: het tempo waarmee soorten uitsterven, ligt wereldwijd tot duizend keer hoger dan ooit tevoren. In 2002 stelde Europa en nadien de wereld zich met Countdown 2010 al het doel om het verlies van de biodiver- siteit te stoppen. Maar acht jaar later zijn de problemen groter dan ooit. Eén op de vier zoogdiersoorten, één op de acht vogelsoorten en één op de drie soorten amfibieën is met uitsterven bedreigd. Dat het op de VN-top in Nagoya tot een akkoord kwam, is dus heus geen akkefietje. Een akkoord was broodnodig, menen Els Martens en Carl De Schepper van het ANB. Zij onderhandelden in Nagoya mee namens Vlaanderen en België en, gezien het Belgische voorzitterschap, namens de hele Europese Unie. Beschermde natuurgebieden: een stap vooruit Een eerste grote verdienste van Nagoya is een duidelijk plan om het verdwijnen van plant- en diersoorten tegen 2020 wereldwijd te stoppen. Daarin werd onder meer een akkoord bereikt over de beschermde natuurgebieden. Tegen 2020 moet wereldwijd 17 % landoppervlak en binnenlands wateroppervlak beschermd zijn door een effectief beheer en coherente netwerking tussen gebieden. Op dit moment is dat 13 %. Voor natuurgebieden op open zee is de stap vooruit nog groter. Daarvan is momenteel slechts 1 % beschermd; dat moet tegen 2020 groeien tot 10 %. Hoewel we aan het begin van de top op een hoger aandeel hoopten, zijn we uiteindelijk tevreden met dit compromis, aldus Martens. Met dit strategisch plan moeten de deelnemende landen nu aan de slag. Tegen 2015 moet ieder land een nationaal actieplan klaar hebben. Ook de Europese Unie werkt aan een dergelijk actieplan. It s the economy, stupid Die bescherming van natuurgebieden vraagt uiteraard financiering. En daar rond draait het tweede belangrijke akkoord van Nagoya. Er werd namelijk beslist om tegen 2012 duidelijke doelstellingen voor te bereiden om middelen voor natuurbescherming te mobiliseren. Dat de economische waarde van biodiversiteit erkend wordt, is 22 23

13 Groenlab: groene steden heruitvinden nieuw op VN-niveau. Nog al te vaak worden de diensten die de natuur ons biedt immers als gratis beschouwd. Een bos dat CO 2 ₂ opslaat en de lucht zuivert, een natuurgebied dat door zijn waterberging overstromingen helpt voorkomen: zulke diensten zijn in ons huidige economische systeem niet in geld uit te drukken. Het besef dat biodiversiteit cruciale diensten levert welke kunnen meetellen en van economisch belang zijn, is één van de sterke boodschappen van Nagoya. Het heetste hangijzer in Nagoya was wellicht het sluiten van een nieuw ABS (Access and Benefit Sharing)-protocol. Dat is een soort antipiraterijprotocol voor biodiversiteit, zegt Martens. Het moet voorkomen dat rijke landen groot geld verdienen aan de natuurlijke rijkdommen van ontwikkelingslanden, zonder dat die zelf delen in de winst. Denk aan bepaalde planten of plantendelen waaruit farmaceutische producten of cosmetica worden gemaakt. Er is nu een juridisch instrument dat het rijke noorden toegang verschaft tot de natuurlijke rijkdommen, maar ook de ontwikkelingslanden van inkomsten verzekert: een win-win tussen Noord en Zuid, zeg maar. Het nieuwe protocol moet in 2015 in werking kunnen treden. Dat er over dit onderwerp zoveel gehakketak was, komt natuurlijk omdat de economische gevolgen zo groot zijn. Biodiversiteitstop ging ook over klimaat Klimaat en biodiversiteit zijn als paard en kar, ook dat heeft de wereld in Nagoya begrepen. Zeker nu men heeft berekend dat 20 % van de totale uitstoot van broeikasgassen wereldwijd afkomstig is van ontbossing, groeit het bewustzijn dat we de natuur nodig hebben in de klimaatstrijd. Meer en meer rapporten tonen ook aan dat we de klimaatstrijd niet halen zonder het inbouwen van zorgen voor biodiversiteit, zegt De Schepper. Omgekeerd heeft Nagoya nog eens beklemtoond dat de opwarming van de aarde binnen afzienbare tijd de belangrijkste oorzaak kan worden van de achteruitgang van de biodiversiteit. Er komt een werkprogramma om de impact van klimaatverandering op de biodiversiteit te onderzoeken en te beperken. Ook de klimaatdiensten die de natuur te bieden De Nagoya-files heeft, worden verder onderzocht en becijferd. En er zijn ook acties voorgesteld om de samenwerking tussen het Klimaatverdrag en het Biodiversiteitsverdrag beter te laten samenwerken Als Nagoya één ding duidelijk maakt, dan is het dat het wel degelijk mogelijk is om wereldwijde akkoorden te sluiten. Het is een opsteker voor de VN, na de geflopte Klimaattop van 2009 in Kopenhagen. Bovenal is het akkoord van Nagoya een opsteker voor de biodiversiteit op aarde. Zonder een globale aanpak is het verlies van heel wat planten- en diersoorten immers onherroepelijk. De onderhandelaars doorploegden in Nagoya een loodzware agenda. Op de top werden drie strategische overeenkomsten gesloten (Het Strategisch Plan , het Resource Mobilisation Plan en het ABS Nagoya Protocol), maar ook 47 andere beslissingen genomen. Onder andere deze: Na 2010, het Jaar van de Biodiversiteit, wordt de periode de Decade van de Biodiversiteit. Deze campagne moet de aandacht van de lokale partners en het grote publiek blijven vestigen op de enorme uitdaging om de biodiversiteit te redden. Het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change, krijgt er een broertje bij: het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystems (IPBES). Deze organisatie zal wetenschappelijke, technische en socio-economische informatie verzamelen ter ondersteuning van het beleid om het verlies aan biodiversiteit tegen te gaan. De bezorgdheid over oprukkende invasieve soorten is bittere ernst. In Nagoya werd de bedreiging van invasieve soorten voor de biodiversiteit erkend en werd een speciale werkgroep voor invasieve soorten opgericht. Natuur in de stad, biodiversiteit op het platteland. Het is cruciaal de aandacht voor biodiversiteit op het lokale niveau in de onmiddellijke omgeving van de mens te versterken, en dat heeft de VN begrepen. De partners keurden een actieplan goed om regionale en lokale besturen beter te betrekken bij de strijd voor de biodiversiteit. Alle beslissingen van de VN-top zijn te raadplegen op Buiten de lijnen van je eigen specialisatiedomein kijken: het kan verrassend inspirerend zijn. Dat bewees Groenlab, een virtuele experimenteerruimte waarin een society van experts uit allerlei disciplines aan de slag ging met groen in de stad. De resultaten wil het ANB meenemen bij één van de grote uitdagingen van morgen: de grote Vlaamse steden als groene metropolen op de internationale kaart zetten. AddictLab Eén. Breng creatieve denkers uit tientallen landen en evenveel sectoren online en in het echt bijeen. Twee. Laat hen brainstormen over uiteenlopende onderwerpen zoals mode, treinen, chocolade, nanotechnologie natuur. Drie. Bundel de tot de verbeelding sprekende ideeën in een inspiratieboek en laat ondernemers er mee werken. Creativity is chemistry: dat is in een vingerhoed het concept van AddictLab. Onze missie is dubbel, zegt Jan Van Mol, de geestelijke vader van AddictLab: Bedrijven en organisaties helpen bij het creëren van duurzame producten, diensten, innovatie, een duurzaam beleid. En jong creatief talent een platform aanbieden om hun werk wereldkundig te maken. AddictLab slaat dus een brug tussen de vraag naar en het aanbod van spitsvondigheid. Buiten de paden Het geheim van Addict- Lab is crowdsourcing - een manier om originele oplossingen te verzinnen door de inbreng te vragen van de menigte -, maar dan binnen een selectief en heel bewust gekozen netwerk. Dat internationale talentenweb beslaat intussen meer dan 4000 geregistreerde creatievelingen van overal ter wereld en uit 42 verschillende disciplines: mode, fotografie, architectuur, gastronomie, technologie, marketing Wat al deze mensen gemeen hebben, is dat zij Creativity is chemistry: dat is het concept van AddictLab creatief bezig zijn en buiten de begane paden, out of the box, kunnen denken. Maar tegelijk heel sterk bij de zaak zijn, aldus Van Mol. Via de site van AddictLab werken deze specialisten virtueel samen. Voor specifieke opdrachten brengen we ze ook fysiek bijeen in discussies en brainstormsessies. AddictLab heeft inmiddels een grote database met creatieve oplossingen voor allerlei uitdagingen over de hele wereld. Groen stedengewest Het ANB kampt met zo een uitdaging: een innovatief beleid uitstippelen voor groenere Vlaamse steden. Jeroen Nachtergaele van het ANB: Vlaanderen heeft de ambitie om van zijn grote steden groene metropolen te maken, waar het goed is om te wonen, te werken en te leven. Stedelijk groen Martijn Oostra