4-Stappen energieprestatieberekening Utiliteitsbouw

Transcriptie

1 EPN en Nieuwbouw 4-Stappen energieprestatieberekening Utiliteitsbouw Stap 1: Schematiseren utiliteitsgebouw Volgorde stappen De eerste stap voor het maken van een energieprestatieberekening is de bepaling van de EPC-begrenzing, het indelen van het gebouw in energiesectoren en het schematiseren. Bij het schematiseren van een utiliteitsgebouw doorloopt u de volgende stappen: indeling gebouw EPC-begrenzing indeling klimatiseringssystemen indeling (deel)energiesectoren Met de eerste twee stappen is de EPC-begrenzing te bepalen. Met de andere stappen kunt u de energiesectoren bepalen. Indeling gebouw De eerste stap is het vaststellen van de gebruiksfuncties en de gemeenschappelijke ruimten van het gebouw. De gebruiksfuncties zijn gedefinieerd in het Bouwbesluit. Functies die geen EPC-eis kennen, vallen buiten de EPC-begrenzing. Algemene ruimte Een algemene ruimte hoort bij een gebruiksfunctie of is in te voeren als gemeenschappelijke ruimte. Dit zijn ruimten waar twee of meer gebruiksfuncties gemeenschappelijk van gebruik maken, bijvoorbeeld een entreepartij voor een gebouw met een onderwijsfunctie en een bijeenkomstfunctie. Een gang waaraan enkel kantoorvertrekken grenzen hoort bij de gebruiksfunctie kantoor. Verwarmde zones Verwarmde zone(s) (VZ) liggen binnen de thermische schil (EPCbegrenzing). Binnen de thermische schil liggen in ieder geval alle verblijfsruimten, toilet- en badruimten. Verwarmde algemene ruimten waarop gebruiksfuncties met en zonder EPC-eis zijn aangewezen, zoals gemeenschappelijke verkeersruimte kunnen binnen of buiten de thermische schil liggen. Thermische schil In het utiliteitsgebouw ligt de thermische schil aan de buitenkant van het gebouw. Dit beperkt het verliesoppervlak. De schil zou ook tussen het trappenhuis (niet verwarmd) en de overige functies kunnen liggen. In dit geval zijn echter meer invoergegevens nodig en is het verliesoppervlak groter. Voor het energiegebruik van het gebouw zou het wel gunstig zijn als het trappenhuis niet wordt meeverwarmd. Ook zou de schil om de gemeenschappelijke onverwarmde berging kunnen liggen. Dit bemoeilijkt Pagina 1 van 24

2 echter onnodig de invoer. De thermische schil moet voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit voor thermische isolatie. Ondanks dat de thermische schil in dit geval niet tussen het trappenhuis en de overige functies ligt, is het uit thermisch oogpunt toch aan te bevelen isolatie te plaatsen tussen deze ruimten. Voorbeeld: In het voorbeeld komen geen gemeenschappelijke ruimten voor. Het trappenhuis hoort enkel bij de woonfunctie en niet bij de bijeenkomstfuncties die een eigen entree hebben. Afzondering aangrenzende ruimten Een aangrenzende verwarmde ruimte (AVR) is een afgesloten ruimte, gelegen buiten het utiliteitsgebouw: een verwarmd verblijf voor mensen. Voorbeelden van AVR s zijn aangrenzende woningen of een verwarmde industriehal (geen EPC-eis). Een AVR valt buiten de EPC-begrenzing. Invullen van het desbetreffende oppervlak in de berekening is niet nodig, omdat thermisch evenwicht het uitgangspunt is. Voorbeeld: Het voorbeeldutiliteitsgebouw heeft woningen op de verdieping, die te beschouwen zijn als aangrenzend verwarmde ruimten. Andersom zijn de bijeenkomstruimten als aangrenzend verwarmde ruimte voor de woonfunctie te beschouwen. Aangrenzend onverwarmde ruimte Een aangrenzend onverwarmde ruimte (AOR) is niet verwarmd en is via een dichte of afsluitbare constructie gescheiden van de geklimatiseerde zone. Voorbeelden van AOR s zijn een onverwarmde industriehal, een trappenhuis of een serre. Voor de eenvoud van de EPC-berekening is een AOR te zien als buiten. Het gunstige effect van de AOR (bufferruimte) laten we dan buiten beschouwing. Wanneer we uitgaan van de forfaitaire methode voor de berekening van het transmissieverlies voor de lineaire koudebruggen, beschouwen we een AOR overigens ook als buiten. Voorbeeld: In het voorbeeldutiliteitsgebouw kunnen we het trappenhuis als AOR aanmerken. Dit is voor de eenvoud van de berekening niet gedaan. Het trappenhuis valt nu binnen de thermische schil. Sterk geventileerde ruimte Pagina 2 van 25

3 Een sterk geventileerde ruimte (SV) is een meestal onverwarmde ruimte die met meer dan 3 dm³/s per m² lucht direct van buiten wordt geventileerd, bijvoorbeeld een garage. Sterk geventileerde ruimtes vallen altijd buiten de EPC-berekening en zijn als 'buiten' te beschouwen. Wanneer de gemeenschappelijke berging uit het voorbeeld bestemd zou zijn voor het stallen van motorvoertuigen, dan moeten we deze beschouwen als sterk geventileerde ruimte. Combinatiegebouw Voorbeeld: In het voorbeeldutiliteitsgebouw is een woonfunctie aanwezig. Wanneer in het utiliteitsgebouw tot bewoning bestemde gedeelte aanwezig zijn, is er sprake van een gecombineerd gebouw. Het woongedeelte berekenen we apart met het woningbouwprogramma (EPW). Daarna voeren we de volgende gegevens in: de gebruiksoppervlakte de verliesoppervlakte de gebruiksoppervlakte van de woonfuncties die zijn aangewezen op de ventilatoren van het utiliteitsgebouw de gebruiksoppervlakte van de woonfuncties die zijn aangewezen op de koelinstallatie van het utiliteitsgebouw de CO 2 -emissie van de woonfunctie het met NEN 5128 berekende karakteristieke energiegebruik van de woonfunctie of het woongebouw dat deel uitmaakt van het bouwwerk Met de knop importeren gegevens Epw kunt u de gegevens automatisch overnemen. Indeling klimatiseringssystemen Klimaatsystemen klimatiseren de ruimten binnen de thermische begrenzing. We onderscheiden daarbij de verschillende klimatiseringssystemen: de wijze van verwarmen en koelen. Bepalend voor de indeling in klimatiseringssystemen is het transportmedium voor verwarming en koeling. Dit kan water, lucht of een combinatie van water en lucht zijn. Het rendement is afhankelijk van het klimatiseringssysteem. Voorbeeld: In het utiliteitsgebouw is één klimatiseringssysteem aanwezig. Het gebouw wordt mechanisch geventileerd. Een HR-combiketel verwarmt Pagina 3 van 25

4 alle ruimten in het gebouw. Het transportmedium voor verwarming is water. Er is geen koeling aanwezig. Gebruiksfuncties en bezettingsgraadklasse Het rekenprogramma geeft voor iedere gebruiksfunctie per verblijfsgebied de bezettingsgraadklasse aan. Het Bouwbesluit definieert vijf bezettingsgraadklasse (B1 t/m B5). Basis voor deze indeling is het aantal m² vloeroppervlak per persoon. Hoe lager de bezettingsgraadklasse hoe meer personen per m² aanwezig zijn. Let op: u kunt de klasse niet zomaar kiezen, omdat het zowel effect heeft op de ventilatie-eisen als op bijvoorbeeld de brandveiligheidseisen. Voorbeeld: De bezettingsgraadklasse in bijeenkomstruimte 1 is B2 en in bijeenkomstruimte 2 B1. De EPU maakt geen onderscheid naar ventilatievoud per bezettingsgraadklasse. Dit stuk is in de norm vereenvoudigd en uitgangspunt is nu de opgelegde rekenwaarde voor de ventilatie, uv;min. Deze kan afwijken van de minimale ventilatie volgens het Bouwbesluit, waar het gebouw nog steeds aan moet voldoen. Invullen van de Pagina 4 van 25

5 bezettingsgraadklasse is nog steeds nodig, omdat deze ook vereist is bij de berekening van de interne warmtelasten. Indeling (deel)energiesectoren De indeling van het gebouw in klimatiseringssystemen maakt tevens de indeling in (deel)energiesectoren. Voeg daarbij zoveel mogelijk energiesectoren samen. Dit is toegestaan wanneer voldaan is aan de volgende voorwaarden: dat hetzelfde klimatiseringssysteem aanwezig is; dat in meer dan tachtig procent van de verblijfsgebieden binnen een energiesector één ventilatiesysteem aanwezig is. De volgende vier ventilatiesystemen kunnen worden onderscheiden. de binnentemperatuur volgens NEN 2916 verschilt niet meer dan 4 C. Matig verwarmde sportfuncties en gezondheidszorgfuncties klinisch (bedgebonden) zijn te beschouwen als aparte energiesector. Als de uitzonderingsregel, de negentig procent regel- van toepassing is, is samenvoegen toegestaan; de minimum vereiste ventilatie verschilt niet meer dan een factor 4. Aan deze voorwaarde hoeft niet te worden voldaan als de oppervlakten in open verbinding staan, bijvoorbeeld tribunes naast een sporthal, of als over meer dan tachtig procent van de gebruiksoppervlakte van die verblijfsgebieden dezelfde minimale ventilatiecapaciteit vereist is. Voorbeeld: In het voorbeeld is sprake van twee deelsectoren met verschillende bezettingsgraadklasse, hetzelfde klimatiserings- en ventilatiesysteem en dezelfde minimale ventilatie (uv;min 0.95 dm³/s per m²). De twee deelsectoren kunnen we dan ook samenvoegen tot energiesector A.1 bijeenkomstgebouw. Gebruiksoppervlakte Binnen de verwarmde zone ligt het gebruiksoppervlakte (Ag) van het gebouw. Het gebruiksoppervlakte is een referentiemaat in de EPCberekening. Voor veel forfaitair bepaalde waarden, zoals bijvoorbeeld verlichting, gaat de berekening uit van een vast energiegebruik per m² gebruiksoppervlakte. De gebruiksoppervlakte is de oppervlakte gemeten op vloerniveau, tussen de opgaande scheidingsconstructies, die de verwarmde zone(s) omhullen. Pagina 5 van 25

6 Wat hoort er niet bij? De volgende oppervlakten behoren niet tot de gebruiksoppervlakte: oppervlakte van vloerdelen met een netto hoogte < 1.5 m trapgat, liftschacht, vide met oppervlakte > 4 m² dragende binnenwanden vrijstaande bouwconstructie > 0.5 m², met uitzondering van trappen leidingschachten met een horizontale doorsnede > 0.5 m² nissen, uitsparingen of incidenteel uitspringende delen met oppervlakte > 0.5 m² Voorbeeld: De leidingschachten hebben een oppervlak kleiner dan 0.5m² en horen dus bij de gebruiksoppervlakte. De niet gearceerde oppervlakken horen bij de woningen. De gebruiksoppervlakte van het utiliteitsgebouw is 258m². Dit wordt in het tabblad gebruiksfuncties ingevoerd (zie indeling bezettingsgraadklassen). Pagina 6 van 25

7 Stap 2: Bouwkundige uitgangspunten Bij de bouwkundige gegevens zijn een drietal invoergegevens te kiezen voor een bepalingsmethode. Het gaat om de volgende keuzes: Beschaduwing: reductiefactor bijlage H NEN 2916 (forfaitaire methode) of uitgebreide methode van NEN 5128:2004; Infiltratie: aan de hand van de karakteristieke luchtvolumestroom of op basis van kenmerken van de uitwendige scheidingsconstructie; Lineaire koudebruggen: forfaitaire methode of uitgebreide methode. In eerste instantie gaan we voor alle drie de gevallen uit van de forfaitaire methode. Als met een gegeven net niet is voldaan aan de vereiste EPC, dan kunt u de uitgebreide methode kiezen. Transmissie Warmteverlies door transmissie vindt plaats door de uitwendige scheidingsconstructie, de dichte en transparante delen, van een gebouw. Het warmteverlies door de uitwendige scheidingsconstructie is afhankelijk van de begrenzing en oriëntatie, de oppervlakte, de warmteweerstand (Rc ) van de dichte delen, warmtedoorgangscoëfficiënt (U) van de transparante delen en de lineaire koudebruggen. Oriëntatie De rekenmethode definieert bij transmissie de uitwendige scheidingsconstructies en worden de geeft de begrenzing en oriëntatie aan. Voor de begrenzing van de scheidingsconstructie is in de EPCberekening een keuze te maken voor de buitenlucht, het water, de grond, een kruipruimte en indien aanwezig een AOR of sterk geventileerde ruimte. De oriëntatie speelt bij buitenlucht ook een rol, omdat op die manier het positieve effect van de zontoetreding wordt gewaardeerd. Voorbeeld: In het voorbeeldgebouw kiezen we voor invulling van de oppervlakken van de scheidingsconstructies. Het is ook mogelijk de lengte en breedte van de scheidingsconstructies in te vullen, de methode berekent de oppervlakken dan automatisch. De wanden van de utiliteitsfunctie die grenzen aan het woongedeelte voeren we niet in. Dit heeft te maken met het thermisch evenwicht. Pagina 7 van 25

8 Scheidingsconstructie Vervolgens vraagt de methode om per scheidingsconstructie de dichte en transparante delen (ramen en deuren) te specificeren. Het bepalen van de oppervlakten gebeurt van binnenuit. Voor de ramen geldt de oppervlakte van het glas inclusief kozijn. In de NEN 1068 beschrijft uitgebreid hoe de oppervlakten te bepalen. Oppervlakte en warmteweerstand Voor het invullen van de oppervlakte en warmteweerstand van de dichte delen en transparante delen zijn de volgende gegevens nodig: de oppervlakte, de warmtedoorgangscoëfficiënt, de zontoetredingsfactor (ZTA-waarde), de beschaduwing en indien aanwezig het type zonwering. Voorbeeld: In het gebouw is uitgegaan van HR++ glas in houten of kunststof kozijnen met een U van 1.7 W/m²K en ZTA van 0.6. Deuren met een glaspercentage groter dan 65 procent zijn te beschouwen als ramen. Is het glaspercentage kleiner dan 65 procent dan dienen de deur en het glas afzonderlijk ingevoerd te worden. De standaard U- waarde voor een deur zonder lichtdoorlatende delen is 3.4 W/m2K. Voor de dichte delen van een deur is de ZTA waarde 0. Voorbeeld: Het voorbeeldgebouw heeft glazen deuren die zijn te beschouwen als ramen met een U-waarde van 3.4 W/m²K. Beschaduwing Voor de beschaduwing kunt u kiezen voor de uitgebreide methode volgens de NEN 5128 (zie woningbouw) of voor de forfaitaire methode volgens de NEN De uitgebreide methode kost aanzienlijk meer tijd, maar levert nauwelijks iets op. In het voorbeeld is gekozen voor de Pagina 8 van 25

9 forfaitaire methode. Hierbij moet de beschaduwingsreductiefactor r bepaald worden. Onderstaande formule kan r uitrekenen. Voorbeeld: In het voorbeeld vormen de bovengelegen woningen een overstek voor de voorgevel van de begane grond. Hierbij is c 1.0m, h1 0.0m en h2 2.9m. Dit levert een beschaduwingsfactor r op van Lineaire koudebrug Een lineaire koudebrug is de aansluiting van twee of meer constructieelementen, bijvoorbeeld een aansluiting van het dak en de begane grondvloer op de gevel of een randaansluiting rond een kozijn. Voorbeeld: In het voorbeeld hebben we gekozen voor de forfaitaire berekening van de lineaire koudebrug. Het positieve effect van een AOR is alleen mee te nemen bij gebruik van de uitgebreide methode voor lineaire koudebruggen. Bij de forfaitair methode is de AOR als buiten te beschouwen. Bij de uitgebreide methode moeten psi-waarden ingevoerd worden. In tegenstelling tot Pagina 9 van 25

10 woningbouw zijn voor utiliteitsbouw (nog) geen forfaitaire waarden voor de psi-waarden beschikbaar. Dit maakt de uitgebreide methode lastig. Wanneer gekozen is voor de forfaitaire methode voor de berekening van het transmissieverlies voor lineaire koudebruggen, dan dienen voor de vloer naast de oppervlakte en warmteweerstand ook de hoogte van de kruipruimte (Hkr) en de perimeter (P) ingevuld te worden. De perimeter is de omtrek van de begane grondvloer voor zover deze grenst aan de buitenlucht of een AOR. De trappenhuizen en de berging horen bij het woongedeelte. De begrenzing van deze ruimten aan de buitenlucht horen daarom bij de perimeter van het woongebouw en niet bij de perimeter van het utiliteitsgebouw. In dit voorbeeld is er geen naastliggende bebouwing. Wanneer dit wel het geval zou zijn dan wordt de grens tussen de gebouwen niet meegenomen bij het bepalen van de lengte van de perimeter. Infiltratie Het warmteverlies door ongewenste ventilatie, infiltratie, is afhankelijk van de luchtdichtheid van het gebouw. De luchtdichtheid is afhankelijk van de hoogte van het gebouw. In het EPU-programma is te kiezen voor invoer voor het gehele gebouw of per energiesector. In beide gevallen is het invullen van de gebouwhoogte en de qv;10;kar/m² noodzakelijk. Pagina 10 van 25

11 De qv;10 is de luchtdoorlatendheid bij een drukverschil van 10 Pa. De maximum luchtdoorlatendheid volgens het Bouwbesluit is 200 dm3/s per 500 m³ gebouwinhoud. Bij een verdiepingshoogte van 2.7m en een oppervlak groter dan 185m² levert dit een qv;10;kar/m² van circa 1.08 op. De luchtdichtheidseisen uit het Bouwbesluit voor utiliteitsgebouwen zijn een minimumeis. Deze zijn feitelijk afgestemd op bijvoorbeeld industriegebouwen met metalen gevels en daken, die in de regel wat moeilijker luchtdicht zijn uit te voeren. Door de Rijksgebouwendienst is onderzocht dat kantoorgebouwen met een dubbele naad- en kierdichting en massieve constructies in de gevel, een luchtdichtheid kunnen bereiken van 200 dm³/s per 3000 m³ gebouwinhoud. Voor kantoren met een netto vertrekhoogte (bovenkant vloer onderkant vloer) van 2.7m betekent dit dat qv;10;kar/m² 0.18 dm³/s.m² bedraagt. Bij een netto vertrekhoogte van 3.0m bedraagt de qv;10;kar/m² 0.20 dm³/s.m². Voorbeeld: In dit voorbeeld wordt gerekend met een qv;10;kar/m² van 1.0 dm³/s.m². De bijeenkomstfunctie valt voor de gebouwhoogte in klasse 1. De gebouwhoogte is gedefinieerd als de hoogte van de bovenkant van de vloer van de bovenste verdieping (dus niet het dak). Daarnaast is het ook mogelijk om de infiltratie te berekenen aan de hand van de kenmerken van de uitwendige scheidingsconstructie. In dat geval moeten de naadlengte, kierlengte, kierklasse, gebouwhoogte en het aantal en type deuren worden ingevoerd. Pagina 11 van 25

12 Bij gebouwen met vliesgevels zal de naadlengte > 2m/m² gevel bedragen, in alle andere gevallen kan uitgegaan worden van een naadlengte <= 2m/m². De kierlengte is afhankelijk van het aantal te openen delen. Als richtwaarde kan voor een gevel zonder te openen delen worden uitgegaan van een kierlengte <= 0.05 m/m², bij één te openen deel per vertrek een kierlengte van m/m², bij meer dan één te openen deel per vertrek een kierlengte >= 0.5 m/m². Thermische capaciteit Een gebouw met veel massa heeft in het algemeen een hoge thermische capaciteit. Dit betekent dat de constructie langzaam opwarmt, deze warmte opslaat en vervolgens afgeeft aan zijn omgeving. Hierdoor worden extremen in de binnentemperaturen afgezwakt. Een verlaagd plafond heeft hier bijvoorbeeld een ongunstig effect op. De invloed van de thermische capaciteit is te bepalen aan de hand van forfaitaire waarden voor de capaciteit. Dit is op basis van een keuze voor het eigen gewicht van de vloerconstructie en het type plafond. Voorbeeld: In dit voorbeeld voeren we de gegevens voor het hele gebouw in. Bij een massieve betonvloer van 200 mm is een massa groter of gelijk aan 400 kg/m² in te voeren. Bij het type plafond gaan we uit van een gesloten plafond. Dit betekent toepassing van een verlaagd plafond. Pagina 12 van 25

13 Pagina 13 van 25

14 Stap 3: Installatietechnische uitgangspunten Verwarming en warmtapwater De ruimten binnen de thermische schil worden altijd verwarmd. Voorbeeld: Voor verwarming voor het gehele gebouw gaan we uit van één systeem (zie ook schematiseren utiliteitsgebouw). Voor verwarming en warmtapwater gaan we uit van een HR-107 combiketel. Voor radiatorenverwarming gaan we uit van een aanvoertemperatuur van > 55 C. Alleen bij een laag temperatuurverwarmingssysteem met bijvoorbeeld vloer- en/ of wandverwarming of vergrote radiatoren, zal de aanvoertemperatuur lager dan 55 C zijn. De invoer van warmtapwater is bij utiliteitsbouw veel beperkter dan bij woningbouw, omdat het effect op het totale energiegebruik ook een stuk minder is. De warmtapwaterpunten liggen minder dan drie meter verwijderd van het opwekkingstoestel, een HR-combiketel (voor verwarming én warmtapwater). In de utiliteitsbouw zijn vaak elektrische boilers toegepast, die direct in een pantry zijn opgenomen. Pagina 14 van 25

15 Ventilatie en ventilatoren Het ventilatiesysteem die ook de indeling in energiesectoren bepaalt is in te voeren, bij klimatiseringssystemen. Het energiegebruik voor ventilatie is afhankelijk van de minimale luchtvolumestroom. De NEN 2916 werkt met een opgelegde rekenwaarde voor de minimale ventilatie, uv;min in dm³/s per m². Deze waarde is gebaseerd op de minimale ventilatiecapaciteit zoals voorgeschreven in het Bouwbesluit. Het tabblad Projectgegevens I EPC-eisen Bouwbesluit 1 januari 2009 geeft de opgelegde waarde voor uv;min. Deze is afhankelijk van de gebruiksfunctie. De minimale luchtvolumestroom in dm³/s is automatisch te berekenen. Uitgangspunt hierbij is dat tachtig procent van het gebruiksoppervlakte als verblijfsgebied is aangemerkt. Voor de minimale luchtvolumestroom geldt: qv;min = 0.80 x Ag x uv;min. Voorbeeld: De invoervelden 'maximale toevoercapaciteit', 'terugregeling/recirculatie' en 'type warmteterugwinning' zijn in dit voorbeeld grijs gekleurd. Vul deze velden in als er sprake is van gebalanceerde ventilatie. In het geval van gebalanceerde ventilatie Pagina 15 van 25

16 bepaalt naast de minimale luchtvolumestroom ook de maximale toevoercapaciteit, welke afhankelijk is van het gewenste ventilatievoud, het energiegebruik voor ventilatie en ventilatoren. De capaciteit (of het debiet) is aangeven m³/h. Om te komen tot een eenheid in dm3/s deel door 3,6. Een terugregeling van het debiet (luchtvolumestroom) of recirculatie van de lucht is gunstig voor het energiegebruik. Het moet we voldoen aan de minimaal vereiste ventilatiecapaciteit (minimale luchtvolumestroom) volgens het Bouwbesluit. Het warmteverlies door opwarming van ventilatielucht is te beperken door toepassing van voorverwarming van de ventilatielucht. De mate waarin het warmteverlies is te beperken, is afhankelijk het type warmteterugwinning (rendement). Ventilatoren Bij natuurlijke ventilatie is geen sprake van energiegebruik voor ventilatoren. Voor de berekening van het energiegebruik van ventilatoren zijn twee berekeningsmethoden: berekening op basis van de luchtvolumestroom; berekening op basis van het opgesteld vermogen. Voorbeeld: In dit voorbeeld kiezen we voor de berekeningmethode op basis van het opgesteld vermogen. Het rendement van de elektromotor is met de forfaitair methode bepaald, een veel gebruikte methode. De methode bepaalt op basis van het effectieve vermogen en aanwezige regelingen het energiegebruik voor ventilatoren voor ventilatie en circulatie van lucht. Het in te voeren asvermogen is te bepaald met behulp van onderstaande tabel. Voorbeeld: In dit voorbeeld is sprake van een ventilatievoud van 3 h-1, systeem 1 en een gemiddeld drukverlies. In bovenstaande tabel is af te lezen dat de ventilator in dit geval een asvermogen van 3,2 W/m² gebruiksoppervlakte heeft. Het in te voeren asvermogen komt daarmee op 0,83 kw. Door toepassing van een regelsysteem op de ventilatoren is een aanzienlijke reductie op het energiegebruik voor ventilatoren te bereiken. De regelsystemen zijn op volgorde van invloed op het energiegebruik (van laag naar hoog): 1. geen regeling of smoorregeling 2. inlaatklepverstelling of waaierschoepverstelling 3. toerenregeling Pagina 16 van 25

17 Pompen Het rekenprogramma vraag of er pompen in de warm- en koudwatercircuits aanwezig zijn en of er sprake is van een toerenregeling. Dit is bijna altijd het geval. Verlichting Het energiegebruik voor verlichting is te berekenen volgens forfaitaire waarden of volgens het werkelijk geïnstalleerd vermogen. De forfaitaire methode gaat uit van een opgelegd elektriciteitsverbruik per m². Dit gebruik varieert per gebruiksfunctie. Het gebruik van de forfaitaire methode is gering in de praktijk. Voorbeeld: In dit voorbeeld voeren we het werkelijk geïnstalleerd vermogen in. Het rekenprogramma vraagt om per energiesector het geïnstalleerd vermogen van de verlichting en het lichtregelsysteem op te geven. Dit kan door het gemiddeld geïnstalleerd vermogen per m² gebruiksoppervlakte per energiesector of het totaal geïnstalleerde vermogen aan verlichting in kw per energiesector op te geven. Onderstaande tabel geeft richtgetallen voor het geïnstalleerde vermogen. Voorbeeld: Voor het voorbeeldgebouw met bijeenkomstfunctie is het richtgetal voor een hoog vermogen in kantoren aangehouden. Lichtregelingen en schakelingen We onderscheiden de volgende lichtregelingen en -schakelingen: centraal aan/uit: centrale in- en uitschakeling van verlichting aan het begin en einde van de werkdag; vertrekschakeling: een schakelaar bij de deur schakelt verlichting in per vertrek. Een variant hierop is de vertrekschakeling met de mogelijkheid om de raam- en gangzone afzonderlijk van elkaar te kunnen schakelen; veegschakeling: de schakelaar zet op gezette tijden de verlichting collectief uit bijvoorbeeld tijdens de lunchpauze. De gebruikers die nog aanwezig zijn kunnen dan zelf, door middel van een schakelaar in het vertrek, het licht weer aandoen; Pagina 17 van 25

18 daglichtschakeling: de schakelaar regelt de verlichting terug (traploos) zodra het lichtniveau een bepaalde grenswaarde overschrijdt; veeg- en daglichtschakeling: een combinatie van bovenstaande systemen. Voorbeeld: In ons voorbeeldutiliteitsgebouw is sprake van vertrekschakeling voor het gehele gebruiksoppervlak. Aanwezigheidsdetectie en armatuurafzuiging (indien koeling aanwezig) hebben een gunstig effect op het energiegebruik. Aanwezigheid van deze apparatuur kunnen we in het rekenprogramma aangegeven, maar is niet van toepassing op het voorbeeldgebouw. Energiegebruik Het energiegebruik voor verlichting is te bepalen door het geïnstalleerde vermogen te vermenigvuldigen met het aantal branduren. Het aantal branduren is opgelegd, maar het regelsysteem kan dit reduceren. De kolommen fregel, kunstl en fregel, dagl laten vaste waarden voor de reductiefactoren zien, die behoren bij de gekozen regeling. Adalicht Adaglicht geeft de oppervlakte van de daglichtsector aan. Hoe meer daglichttoetreding, hoe minder het aantal branduren voor verlichting. Dit is alleen van toepassing bij een daglichtafhankelijke regeling. In de andere gevallen heeft Adaglicht geen invloed op de EPC en heeft het dus geen nut om Adaglicht te berekenen. Bij berekening Adaglicht zijn de volgende gegevens nodig: raamoppervlakte (equivalente raamoppervlakte per vertrek volgens NEN 2057); lichttoetredingsfactor LTA; raamhoogte (doorlaat vanaf 60 cm boven bovenkant vloer). Pagina 18 van 25

19 De equivalente daglichtopening van onbelemmerde verticale raamvlakken is gelijk aan de raamoppervlakte x 0,86. De forfaitaire LTA-waarde voor blank glas is 0,60. Wanneer de LTA en de hoogte van de doorlaat zijn bekend, is de breedte van de daglichtsector (b) te lezen op de grafiek. Deze grafiek is alleen geschikt voor horizontaal doorlopende puien, die niet belemmerd zijn. In andere gevallen raadpleeg de norm. Bij een hoogte van de doorlaat van 2,0m en een LTA 0,60 is de breedte van de daglichtsector 3m. Bij een punt onder de 2m-lijn is de breedte van de daglichtsector 0m. Door de breedte van de daglichtsector te vermenigvuldigen met de breedte van alle ramen wordt de in te voeren oppervlakte van de daglichtsector (Adaglicht) verkregen. Overig Voorbeeld: In het gebouw zijn geen systemen voor zonne-energie, koeling en bevochtiging toegepast. Bij aanwezigheid van een koelinstallatie bepaalt de koelbehoefte en het rendement van de koelinstallatie het energiegebruik voor koeling. De aanwezige capaciteit staat dus niet aan de basis van de beoordeling. In het EPU-programma is het type koelinstallatie in te voeren. De forfaitaire methode bepaalt het opwekkingsrendement. Ook het systeemrendement heeft invloed op het energiegebruik. Het systeemrendement is te bepalen door het transportmedium van koude, aangegeven bij de klimatisteringsystemen. Pagina 19 van 25

20 Pagina 20 van 25

21 Stap 4: resultaten Het rekenprogramma geeft per energiepost het energiebudget aan (Qprim/Qtoel): de primaire energie in MJ en de relatieve bijdrage ten opzichte van het toelaatbare energiegebruik. Voorbeeld: Met de bouwkundige en installatietechnische uitgangspunten zoals beschreven, bedraagt Qpres;tot/Qpres;toel van het utiliteitsgebouw en voldoet daarmee aan de eis uit het Bouwbesluit (<1.000). Voor de EPC van de bijeenkomstfunctie geldt: EPC = Q/Q x EPC-eis - dit geeft een EPC = x 2.2 = Meldingen Wanneer op het tabblad aandachtspunten meldingen verschijnen, hoeven dit geen fouten te zijn, het kan wel. De aandachtspunten die verschijnen zijn opgenomen als geheugensteuntje. In sommige gevallen betekent het wel dat er een fout gemaakt is. Het is belangrijk om de meldingen goed te bestuderen om na te gaan of u iets in de berekening moet wijzigen. Voorbeeld: In dit voorbeeld zijn er geen waarschuwingen op het tabblad aandachtspunten. Pagina 21 van 25

22 CO 2 -emissie Het programma geeft de CO 2 -emissie als informatief resultaat. De CO 2 - emissie is afhankelijk van de energiedrager (elektrisch, aardgas, kolen, olie of afvalverbranding). Voorbeeld: Voor de bijeenkomstfunctie bedraagt deze kg. EPC Het woongebouw dat bij het utiliteitsbouw gevoegd is hoeft niet noodzakelijk een EPC van 0.8 (eis woningbouw) te hebben. Het Bouwbesluit eist dat van het totale gebouw en niet aan de onderdelen afzonderlijk. Het is echter wel wenselijk dat het woongebouw een EPC van 0.8 of kleiner heeft in verband met de maatregelen voor de bijeenkomstfunctie. Voorbeeld: In dit voorbeeld heeft het woongebouw een EPC van 0.8. Voor het berekenen van de EPC van het combinatiegebouw is het nodig om een aantal gegevens van de woonfunctie in de EPC-berekening in te voeren. Invoering kan handmatig of via de knop 'Importeren gegevens EPW'. Voorbeeld: Met de bouwkundige en installatietechnische uitgangspunten zoals beschreven bedraagt Qpres;tot/Qpres;toel van het combinatiegebouw (bijeenkomstfunctie én woongebouw) En voldoet daarmee aan de eis uit het Bouwbesluit (<1.000). Pagina 22 van 25

23 Nu zelf aan de slag! U heeft nu de vier stappen doorlopen. Voor meer informatie verwijzen wij u naar het onderdeel hulpmiddelen en natuurlijk kunt u op deze site nog veel meer vinden over de achtergronden, toepassingen en praktijkvoorbeelden. Voor de controle van de berekening kan gebruik worden gemaakt van EPCheck. EPCheck Vanuit het rekenprogramma is het mogelijk een koppeling te maken naar het programma EPCheck. Om vanuit het rekenprogramma een koppeling te maken naar EPCheck moet bij Opties I Instellen EPCheck de bestandslocatie van EPCheck aangegeven worden. Wanneer u vervolgens op het icoon EP klikt, dat wordt automatisch de EPC-berekening ingelezen in het programma EPCheck. Pagina 23 van 25

24 Pagina 24 van 25

25