November 2016 Stichting Lezen & Schrijven

Transcriptie

1 Proefgids

2 De cursus is speciaal gemaakt voor volwassenen met overgewicht, die moeite hebben met taal en willen afvallen. Door het volgen van de verschillende lessen in makkelijke taal, weten deelnemers beter wat gezonde voeding en voldoende bewegen is. Ook leren zij hoe zij zelf gezonder kunnen eten en meer kunnen bewegen. Deze cursus bestaat uit een lesmap (inclusief ansichtkaarten) voor de deelnemer en een gids voor de vrijwilliger. is een uitgave van Stichting Lezen & Schrijven. Deze uitgave is ontwikkeld in samenwerking met Carintreggeland, Diëtistenpraktijk HRC, Diëtist in Den Haag, Kenniscentrum Sport, Nederlandse Vereniging van Diëtisten, Voedingscentrum en op onderdelen in samenwerking met Leids Universitair Medisch Centrum, Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Maastricht en auteur Stephan Peters. Met dank aan de Taalambassadeurs Dicky Gingnagel, Lunna Jimenez, Anita Ossewaarde en Amy Visscher. is een project van Stichting Lezen & Schrijven, mogelijk gemaakt door Fonds NutsOhra, Achmea, Lidl, Fonds Taal maakt gezonder en Ipskamp Printing. is onderdeel van het ondersteuningsprogramma Taal voor het Leven. Dit programma wordt aangeboden door Stichting Lezen & Schrijven en gefinancierd door de Rijksoverheid. Fijn dat je wilt gebruiken. Voor het begeleiden van deelnemers op basis van dit materiaal is een training voor taalvrijwilligers beschikbaar. Kijk voor meer informatie op www. taalvoorhetleven.nl/voeljegoed. Indien je (delen uit) deze uitgave wilt hergebruiken of kopiëren, werken we hier graag aan mee. We vragen je dit vooraf af te stemmen met Stichting Lezen & Schrijven via Ken je iemand die moeite heeft met lezen en schrijven of ken je iemand die anderen graag wil helpen als taalvrijwilliger? Bel dan naar onderstaand telefoonnummer voor informatie en advies. November 2016 Stichting Lezen & Schrijven

3 Inleiding In het kort is voor volwassenen met overgewicht, die moeite hebben met taal en willen afvallen. Door het volgen van verschillende lessen in makkelijke taal, weten deelnemers beter wat gezonde voeding en voldoende beweging is. Ook leren zij hoe zij zelf gezonder kunnen eten en meer kunnen bewegen. De cursus wordt gegeven door getrainde vrijwilligers. De adviezen van de diëtist spelen een belangrijke rol tijdens de cursus. is speciaal ontwikkeld voor laaggeletterden. De lesstof is geschikt voor personen met een Nederlandse en anderstalige achtergrond. Anderstaligen die met Voel je goed! willen werken, moeten zich wel in de Nederlandse taal kunnen redden. Het taalniveau van de lessen ligt rond 1F. Mochten anderstaligen eerst hun spreek- en luistervaardigheid willen oefenen, kijk dan voor de juiste scholing in de buurt op: www. taalzoeker.nl. Zij kunnen zich ook laten adviseren bij het Taalpunt of Taalhuis in hun buurt. Uitgangspunten 1. Taal is een middel De cursus is bedoeld om mensen te helpen een gezonder gewicht te bereiken. De accenten verschillen per les, maar er wordt altijd geoefend met lezen en schrijven. In elke les wordt veel overlegd en gepraat met elkaar, zoals: ervaringen uitwisselen, elkaar tips geven en elkaar motiveren. Altijd toegepast op gezond eten en voldoende bewegen. Motivatie is belangrijk bij het behalen van de persoonlijke doelen. De deelnemers worden gesteund door vier Taalambassadeurs, die ook ervaring hebben met afvallen. Dit zijn Amy, Anita, Dicky en Lunna. Zij komen op verschillende manieren terug in de lessen: via een brief aan het begin, uitspraken in de lessen, etc. Zes bekende Nederlanders geven tijdens de cursus ook een steuntje in de rug: Marja van Bijsterveldt, Olga Commandeur, Wendy van Dijk, Pieter van den Hoogenband, Humberto Tan, Anita Witzier. Hun ondersteunende uitspraken zijn opgenomen in de lessen. Deelnemers kunnen daarnaast extra steun ontvangen via ansichtkaarten van deelnemers, tekstberichten van de vrijwilliger en deelname aan de Facebookgroep Taal is het middel, geen doel. Ongemerkt kan de cursus natuurlijk wel bijdragen aan verhoging van het taalniveau van de deelnemers of een stimulans zijn om beter te leren lezen en schrijven. 3

4 Gids voor vrijwilligers 2. Inhoud staat centraal De cursus is bedoeld om deelnemers informatie over gezonder eten en meer bewegen te laten begrijpen en toe te passen in hun dagelijkse leven, zodat deelnemers een gezonder gewicht bereiken en behouden. 3. Eigen inbreng is belangrijk Het startpunt is altijd de eigen beginsituatie met daaraan gekoppeld doelen die door middel vaneen stappenplan behaald moeten worden. Deelnemers worden aangesproken als verantwoordelijke volwassenen met eigen ervaringen en meningen. Deze benadering draagt bij aan de versterking van de eigenwaarde en de betrokkenheid. Eerste bijeenkomst Misschien vinden deelnemers het spannend om aan de cursus mee te doen. Zorg daarom voor een enthousiast en warm welkom. Laat de deelnemers zichzelf voorstellen en vergeet jezelf niet. Probeer een losse sfeer te creëren door luchtige vragen te stellen. Leg uit wat de deelnemers de komende tijd gaan doen. Laat het materiaal zien. Vraag ook naar hun wensen. Wat wil de deelnemer graag? Wat kan de deelnemer aan en wat niet? Pas eventueel werkvormen aan. Vertel regelmatig wat de rode draad is, vat samen en vertel wat er nog gaat komen. Je kunt daarvoor de stukjes met de pijltjes goed gebruiken. Bespreek wat de deelnemer thuis kan doen. Sluit altijd af door samen te vatten wat er in die bijeenkomst aan de orde is geweest en vraag hoe ze de bijeenkomst hebben ervaren. 4

5 Gids voor vrijwilligers Overzicht materiaal Het lesmateriaal bestaat uit: Een lesmap voor deelnemers, met daarin twintig verschillende hoofdstukken en drie bijlagen: - Vragen voor de diëtist - Beweegoefeningen - Hoe word ik lid van de Facebookgroep? Een gids voor vrijwilligers Ansichtkaarten (om naar elkaar toe te sturen). De lesmap is losbladig, zodat deelnemers gemakkelijk materiaal kunnen toevoegen of werkbladen kunnen aanpassen. als onderdeel van Taal voor het Leven is onderdeel van het ondersteuningsprogramma Taal voor het Leven. Dit programma helpt gemeenten, organisaties en bedrijven met het organiseren van taalscholing voor mensen die moeite hebben met spreken, luisteren, lezen, schrijven, rekenen of het omgaan met de computer. Taal voor het Leven vormt een onderdeel van het landelijke actieprogramma Tel mee met Taal en heeft als doel dat iedereen kan meedoen aan de maatschappij. Om goed mee te kunnen doen in de samenleving, moet je Nederlands kunnen spreken, luisteren, lezen en schrijven. Je moet ook kunnen rekenen en omgaan met de computer. Taalvaardigheid is geen doel op zich, maar een middel. Het helpt mensen vooruit. Als je bijvoorbeeld een (online) sollicitatieformulier kunt invullen, is het gemakkelijker om een baan te vinden. Meer informatie over Taal voor het Leven vind je op: 5

6 Gids voor vrijwilligers Inhoud Les Titel Waar gaat het over? Les 1 Over gewicht Hoe zit de cursus in elkaar? Icoontjes Voorstelrondje Over gewicht Bij de diëtist Les 2 De voorbereiding Motivatie Doelen Steun van anderen Extra steun Doelen Belonen helpt! Les 3 Lekker en gezond eten Voedingsmiddelen en voedingsstoffen Voedingsstoffen en voedingsmiddelen Vezels zijn goed voor de slanke lijn Het ene vet is het andere niet Les 4 De Schijf van Vijf Gezond met de Schijf van Vijf Zelf zoeken op de Schijf van Vijf Jouw dagmenu Les 5 Wat is energie? Wat is energie? Kilocalorieën Hoe krijg je energie binnen? Hoeveel energie zit er in een product? Waarmee verbruik je energie? Hoeveel kcal heb je nodig op een dag? De energiebalans Voordelen van een gezond gewicht 6

7 Gids voor vrijwilligers Les Titel Waar gaat het over? Les 6 Bewegen? Daarom! Bewegen? Waarom? De beweegnorm Het beweegdagboek Welke gedachten houden je tegen? Matig intensief bewegen Langzaam opbouwen Wat is jouw doel? Kleine stappen Les 7 Meer bewegen Handige tips voor meer bewegen Wat past bij jou? Samen bewegen De Je-mag-alles-eten-wat-je-maarwilt-als-je-maar-niets-anders-doetoefening Les 8 Leef je uit met groente en fruit! Diëten Waarom wilde ik ook alweer afvallen? Leef je uit met groente en fruit! Les 9 Eet niks te veel Voedingsmiddelen in de Schijf van Vijf Voedingsmiddelen buiten de Schijf van Vijf Hoe vaak mag je iets eten en drinken? Niet te veel buiten de Schijf van Vijf Extra suiker? Teveel zout is fout Over vet. Les 10 Gezond koken Gezond koken Makkelijk eten: kant-enklaarmaaltijden en afhaalmaaltijden Eten op je werk Eetgewoonten Meer bewegen 7

8 Gids voor vrijwilligers Les Titel Waar gaat het over? Les 11 Eet smakelijk! Kinderen en (over)gewicht Tips voor kinderen van 4 tot 13 jaar Les 12 Doe je mee? Genoeg bewegen met kinderen Geen beweging? Thuis samen bewegen Buiten samen bewegen Intensief bewegen Een extraatje na de sport Les 13 Verleidingen Verleiding Het is overal Te grote porties Reclame Kinderen en reclame Moeilijke momenten Een etentje Emotie-eten Wat kan je doen aan emotie-eten? Les 14 Nee, dank je! Verleidingen in de supermarkt Nee kunnen zeggen Kinderen en bewegen Meer bewegen? Welke ervaring heb je met sporten? Hoe kun je meer bewegen? Beloning Les 15 Slim kopen Waarom ook alweer afvallen? Wat kost het? Slim kopen Voordat je boodschappen gaat doen. 8

9 Gids voor vrijwilligers Les Titel Waar gaat het over? Les 16 Dat smaakt goed! Een smaaktest Informatie op het etiket: de houdbaarheidsdatum Slim bewaren Gezonde en goedkope recepten Les 17 Gezond kopen Het etiket Voorbereiding supermarktrondleiding Les 18 Supermarktrondleiding met de diëtist Supermarktrondleiding met diëtist Les 19 Een afspraak bij je diëtist of huisarts De supermarkrondleiding Een afspraak bij je diëtist of huisarts Tips om je goed voor te bereiden Les 20 En? Vragen voor de diëtist De balken Andere cursussen Hoe houd je contact met elkaar? Beloning: tijd voor een feestje Algemene aanwijzingen Het onderwerp van deze cursus heeft een zeer persoonlijk karakter. De deelnemers hebben niet alleen moeite met lezen en schrijven, maar ook nog problemen met hun gewicht. Twee soorten problemen, waarbij schaamte vaak een grote rol speelt. Begrijp dat niet alles zomaar ter tafel komt. Houd informatie binnenskamers, bescherm de deelnemer en bied een veilige leeromgeving. Laaggeletterden hebben veel begeleiding nodig. Het uitvoeren van opdrachten kan beter samen of met een maatje gebeuren dan alleen. Voor anderstaligen geldt dit natuurlijk ook. Een goede, aan het niveau aangepaste uitleg is essentieel. Sommige opdrachten vergen digitale vaardigheid. Wanneer een deelnemer deze niet heeft, laat dan samenwerken met iemand die wel digivaardig is. Verwijs zo nodig naar een computercursus in de buurt. Via: of het Taalpunt/Taalhuis in de buurt. Je kunt ook verwijzen naar het programma Klik en Tik, van ETV of naar het platform Eva en ik: 9

10 Gids voor vrijwilligers Woorden gemarkeerd met een sterretje * staan aan het eind van elke les in de woordenlijst. Wijs de deelnemers daarop. Er is ook ruimte om de woordenlijst zelf aan te vullen. De lesmap is losbladig. Er kunnen dus werkbladen (kopieerbladen), nieuwe stappenplannen en dergelijke toegevoegd worden. Daarnaast kunnen deelnemers bladen waar fouten in gemaakt zijn eruit halen en er een nieuwe bladen voor in de plaats doen. Veel deelnemers hebben een hekel aan fouten in hun werk. Zorg dus altijd voor enkele kopieën van alle kopieerbladen. Bereid de bijeenkomsten goed voor. Zorg voor een geschikte indeling van de ruimte, zodat de deelnemers zich welkom voelen. Zorg dat alle materialen klaar liggen. In deze gids staat bij elke les wat je per les nodig hebt. Denk eraan om tijdig contact te zoeken met de diëtist i.v.m. de supermarktrondleiding in les 18. Minimaal een maand van tevoren. Specifieke aanwijzingen per les Per les staat in deze gids wat er nodig is. Het is dus belangrijk steeds alvast te kijken naar de voorbereiding voor de volgende les. Bij de aanwijzingen staan per les hoe je de oefening/opdracht kunt aanpakken. Dit zijn suggesties. Het kan zijn dat je iets moet aanpassen aan je groepje (niveau, tijdstip, etc.). Laat bijvoorbeeld het groepje kiezen wat het beste moment is voor de Beweegoefeningen in de les. 10

11 1 Over gewicht Voorbereiden Zorg dat je zelf de gids, maar ook een lesmap hebt. Schrijf de namen van deelnemers, en natuurlijk die van jou, op A4-tjes en vouw deze zo dat ze neergezet kunnen worden. Schik de tafels zo, dat iedereen elkaar kan aankijken. Neem de eerste les grondig door. Aanwijzingen Zorg voor een prettige sfeer. Een eerste les is altijd wat onwennig voor de deelnemers. In deze les worden de routines uitgelegd. De deelnemers wennen langzamerhand wel aan de routines. Nu moeten ze vooral de icoontjes leren kennen. Lees de teksten steeds langzaam voor. Dit geeft de deelnemers de kans om mee te lezen. Begin met het voorlezen van het voorwoord. Vertel dat deze Taalambassadeurs de deelnemers steunen. Op verschillende momenten en op verschillende manieren tijdens de cursus. In deze les: Lees dit met de deelnemers. Ga niet in op de inhoud. Dat komt vanzelf als de onderdelen behandeld worden. Doe dit voortaan zo bij elke les. Doe dit ook bij: In elke les gaan we in ieder geval: Hoe zit de cursus in elkaar? Leg hierbij uit dat er bij de opdrachten: alleen kan worden gewerkt, in een klein groepje van 2 of 3, of in de grote groep. Dit hangt van de opdracht af. Icoontjes Laat zien waar in de les de icoontjes staan. OPDRACHT 1 Bij het voorstelrondje is het de bedoeling dat de deelnemers vragen stellen aan elkaar. Iedereen bedenkt een aantal vragen waarvan het antwoord leuk is om te weten. 11

12 Les 1 Over gewicht Natuurlijk de naam. Waar iemand woont. Hoe zijn/haar thuissituatie is. Hoe hij/zij op deze cursus is gekomen. Maar er kunnen ook vragen zijn als: Waar ben je geboren? Werk je? Heb je kinderen? Hoe lang ben je bezig met afvallen? Let op dat de vragen niet verkeerd kunnen worden begrepen. Geef voor dit onderdeel zo n 5 minuten. Iedereen moet dan klaar zijn met vragen verzinnen. Loop rond terwijl de deelnemers schrijven. Help als dat nodig is. Help eventueel met het schrijven en vertel dat alleen woorden opschrijven ook goed is. De vragen worden toch mondeling gesteld. Als iedereen klaar is neemt elke deelnemer een interviewtje af met een andere deelnemer. Er wordt dus 2 aan 2 gewerkt. Iedereen stelt een keer vragen en iedereen geeft een keer antwoord. Geef voor dit onderdeel ook weer 5 minuten. Daarna wisselen de deelnemers van rol. Dan vertelt de interviewer over de antwoorden die zijn gegeven. Hij/zij stelt op deze manier een ander voor aan de rest van de groep. Daarna worden de rollen omgedraaid. De tijd dat dit kost hangt van de grootte van de groep af. OPDRACHT 2 Begeleid het gesprek. Wijs de deelnemers op de voorbeelden. Als je merkt dat deelnemers het moeilijk vinden om hierover te praten, kun je zelf nog wat voorbeelden noemen als: eten uit verveling reclame voor ongezond eten te weinig bewegen, omdat je pijn of een chronische aandoening hebt. Als dit herkend wordt, reageert men wel. Laat bij opdracht 3 een bedachte reden (mag ook jouw voorbeeld zijn) invullen. OPDRACHT 4 Lees de tekst voor. Bespreek punt voor punt. Zorg dat niemand overgeslagen wordt. Noem de naam van diegene die nog niets gezegd heeft. Vraag om een reactie. Dit kun je bij elk gezamenlijk gesprek doen. Laat de deelnemers hun nieuwe vraag opschrijven op het blad: Vragen voor de diëtist. 12

13 Les 1 Over gewicht Vraag naar tips van hun diëtist. Laat deze opschrijven door deelnemers die deze tip willen overnemen. Beweegoefeningen Kies een makkelijk setje beweegoefening om mee te beginnen. Afhankelijk van hoeveel plaats je hebt. Voor deel A en B heb je wat meer plaats nodig; deel C kan zittend worden uitgevoerd en dus altijd. Lees voor en doe het voor. Laat uitvoeren. Minimaal 10 minuten achter elkaar. Drink allemaal wat water na de oefeningen. Bespreek de oefening na. Wat vond men van de oefening? Doe dit voortaan altijd zo. Deelnemers kunnen de oefeningen ook thuis doen. Fabel of feit? Bespreek dit met de groep. Laat de deelnemers kiezen en beargumenteren. Niet sturen. Het is hun antwoord en dat mag ook fout zijn. Het is een fabel, dus niet waar. Bespreek het echte antwoord, Leg het uit: Ook na 8 uur s avonds gaat je lichaam door met energie verbranden. Het maakt niet uit op welk moment van de dag je eet en drinkt. Je kunt dus ook na 8 uur s avonds iets eten. Het gaat erom hoeveel calorieën je in totaal op een dag binnenkrijgt door eten en hoeveel calorieën je verbruikt door bijvoorbeeld beweging. Let er wel op wat je eet. s Avonds eet je eerder iets ongezonds, waar veel calorieën inzitten. Wat je meer eet dan je verbruikt, sla je op als vet. Doe dit voortaan zo bij elke les. Bespreek het huiswerk. Lees de Pijltjes. Ga ook nu niet in op de onderwerpen van de volgende les. Het is alleen informatie. Doe dit voortaan zo bij elke les. Woordenlijst Bespreek de woorden en de betekenis. Check of de woorden nu begrepen worden. Doe dit voortaan zo bij elke les. Zijn er nieuwe woorden gebruikt tijdens de les of tijdens gesprekken? Laat de deelnemers deze op de lijst invullen. Laat de betekenis bedenken en deze erbij schrijven. 13

14 Aantekeningen Mijn aantekeningen 14

15 2 De voorbereiding Voorbereiden In deze les denken de deelnemers na over hun motivatie en doelen om af te vallen. Ze kijken ook naar de mensen om hen heen. Wie kan helpen, wie werkt tegen? Maak enkele kopieën van het kopieerblad: Namen van deelnemers. Aanwijzingen In deze les wordt veel samen gepraat. Laat deelnemers weer zo gaan zitten dat iedereen elkaar kan aankijken en iedereen goed te verstaan is. Lees steeds de tekst samen met de deelnemers. Vergeet niet de woorden met sterretje te bespreken en laat zien dat ze in de woordenlijst staan. Pijl naar boven Bespreek kort de vorige les. Vraag of alles duidelijk is. Doe dit voortaan zo bij elke les. Pijl naar beneden: In deze les gaan we: Lezen maar niet op de inhoud ingaan. Doe dit voortaan bij elke les. Huiswerk van de vorige les Bespreek de vragen over het huiswerk. OPDRACHT 1 De redenen kunnen in beide kolommen hetzelfde zijn. Zijn ze verschillend? Vraag waarom en bespreek het. Leg uit dat de redenen waarom jij wilt, je kunnen helpen beter vol te houden. Vergelijk het met stoppen met roken. Dat werkt alleen als jij dat zelf wilt. En niet omdat de ander zegt dat jij moet stoppen. OPDRACHT 2 Laat de doelen zelfstandig bedenken en opschrijven. Help waar dit nodig is. Praat met deelnemers over het bereiken van hun doelen. 15

16 Les 2 De voorbereiding OPDRACHT 3 Leg deze opdracht goed uit. Bespreek de onderdelen apart; elk onderdeel heeft een sterretje. Laat deelnemers de bijbehorende handeling zelfstandig uitvoeren. Loop rond en help als iemand er moeite mee heeft. Zijn er deelnemers die klaar zijn en het goed begrepen hebben? Zij kunnen anderen helpen. OPDRACHT 4 Bespreek dit met de hele groep. Extra steun Als deelnemers elkaars namen, telefoonnummer en/of adres, etc. op willen schrijven, laat ze dat op het aparte kopieerblad opschrijven en in de map stoppen. Als deelnemers het leuk vinden om van jou als begeleider berichtjes te ontvangen tussen de lessen door, bedenk wat voor jou haalbaar is. In bijage 1 staan enkele suggesties voor tekstberichtjes. Stuur de berichten zo veel als mogelijk op maat naar individuee deelnemers en niet naar de groep als geheel. Facebook is natuurlijk niet verplicht. Als men er huiverig voor is, bespreek het op een later tijdstip nog eens. Laat het blad Hoe word ik lid van de Facebookgroep zien. Bespreek dit met elkaar. Als iemand lid wil worden van de Facebookgroep en hij/zij heeft al een account, geef dan naam en adres door aan voeljegoed@lezenenschrijven.nl. Dan stuurt de beheerder van de groep (Sabrina) de deelnemer een uitnodiging. Zijn er vragen? Verwijs naar de bijlage achterin de map. Doelen Lees de tekst samen. Leg steeds uit wat er bedoeld wordt, als dit nodig is. Bij het stukje over fruit eten : Laat deelnemers zelf tips bedenken. Lukt dit niet? Geef zelf tips als: Koop fruit en leg het op een fruitschaal zodat je het ziet liggen. Koop fruit en maak het alvast klaar. Doe het in een bakje in de koelkast. Kies een vaste tijd dat je dit fruit eet. OPDRACHT 5 Laat deze opdracht in groepjes van 2 maken. Lees de opdracht wel eerst met de hele groep. Check of het begrepen wordt. Bespreek met de hele groep de doelen en hoe deze bereikt kunnen worden. Goede ideeën kunnen als tips opgeschreven worden. 16

17 Les 2 De voorbereiding OPDRACHT 6 Hebben deelnemers ook positieve gedachten genoemd? Zo ja, vertel dat dat (inderdaad) goed werkt. Zo nee, vertel dat positieve gedachten ook goed als beloning werken. Bedenk er een paar samen met de groep: Ik mag trots op mezelf zijn, fijn dat het is gelukt, goed gedaan, etc.. Beweegoefeningen Lees en doe voor. Doe de beweegoefening in de groep. Hoe gaat het nu? Bespreek de tekst. Leg uit. Deze opdracht wordt elke 2e les gedaan. Dicky Lees samen. Bespreek de tekst en vraag of dit herkend wordt 17

18 Les 2 De voorbereiding Kopieerblad: Namen van deelnemers Naam Adres Telefoonummer 18

19 13 Introductieles Lekker en gezond eten Voorbereiden Zorg dat er voldoende kopieën van de ingevulde opdracht 1 zijn (zie kopieerblad Eetdagboek). Elke deelnemer stopt deze in zijn/haar map. Wil je meer weten over de voedingsstoffen? Kijk op: gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf Let op: zorg dat je aan het einde van de les de leeftijden van de deelnemers hebt genoteerd i.v.m. voorbereiding op les 4. Aanwijzingen Deze les gaat over de verschillende voedingsstoffen. De deelnemers krijgen begrip over welke voedingsstoffen er in hun dagelijkse voeding zitten. Het belang van gevarieerd, bewust eten wordt duidelijk. Men hoeft niet alle voedingsstoffen uit het hoofd te weten. Herkennen is genoeg. Het kiezen voor de gezonde variant (b.v. onverzadigd vet i.p.v. verzadigd vet) is het doel. Vraag bij de bespreking van de opdrachten naar de adviezen die de diëtisten aan de deelnemers hebben gegeven. Zo wordt duidelijk dat de informatie relevant is. Maak een aantekening van de leeftijd van de deelnemers. Voor de volgende les kun je op de site van het Voedingscentrum berekenen hoe groot de porties zijn die zij mogen nemen. Voedingsmiddelen en voedingsstoffen Dit is een groot stuk tekst. Lees de tekst voor. Laat de deelnemers meelezen. Stop zo nu en dan om te vragen of ze de tekst begrijpen. Of stel vragen als: Wat betekent je lichaam draaiend houden? Wat wordt bedoeld met brandstof? Veel begrippen als: spijsvertering en voedingsmiddelen komen later terug in de les. OPDRACHT 1 Laat de deelnemers de organen opschrijven in de afbeelding. Bespreek de antwoorden en geef de juiste antwoorden. 19

20 Les 3 Lekker en gezond eten Mond Slokdarm Maag Dunne darm Dikke darm Endeldarm Geef de deelnemers een uitvergrote kopie van het ingevulde plaatje (zie kopieerblad: Ingevulde opdracht 1, les 3). Dit kan in de map worden gestopt. Zij hoeven dan niet in hun eigen afbeelding te verbeteren. OPDRACHT 2 Dit is een zelfde soort opdracht. Deze kan zelfstandig gemaakt worden. Lees samen de organen en de functies maar laat de deelnemers individueel de opdracht maken. Antwoorden: 1-D, 2-C, 3-B, 4-A, 5-E, 6-F. Bespreek de antwoorden in de groep. OPDRACHT 3 Hieronder staan wat antwoorden: Koolhydraten in: brood, aardappelen, pasta, rijst, peulvruchten (bonen, linzen), fruit, melk. Vetten in: halvarine en margarine, boter, olie, vlees, vis, melk, yoghurt, kaas, avocado, noten. Eiwitten in: melk, yoghurt, kaas, eieren, tofu, vlees, vis, paddenstoelen, peulvruchten, noten. Vitamines en mineralen in: groente, fruit, volkorenproducten, eieren, zuivel, noten, olie, zilvervliesrijst. 20

21 Les 3 Lekker en gezond eten OPDRACHT 4 Antwoorden: Veel vezels in: volkorenbrood, bonen, fruit. Weinig vezels in: wit brood, witte rijst, fruitsap. Bespreek de antwoorden. Vraag naar het eetgedrag m.b.t. vezels. Als iemand nog vragen heeft voor zijn/haar diëtist, verwijs naar bijlage 1 achterin de lesmap: Vragen voor de diëtist OPDRACHT 5 Leg het ezelsbruggetje uit. Oké vetten: olijfolie, halvarine, haring. Verkeerde vetten: roomboter, speklap, volle melk. Praat in de groep over de antwoorden. Vraag naar de opmerkingen die de diëtisten hierover gemaakt hebben. Wat hebben de deelnemers hierover met hun diëtist afgesproken? Als iemand nog vragen heeft voor zijn/haar dietist, verwijs naar de bijlage. Beweegoefeningen Lees en doe voor. Doe de beweegoefening in de groep. Fabel of feit? Het is waar, dus een feit. Noten bevatten inderdaad meer vet dan jonge kaas en meer calorieën. Toch passen noten in een gezond eetpatroon. Jonge kaas (48+) bevat 30 gram vet per 100 gram, noten ruim 55 gram. Maar het vet in noten is voor het grootste deel onverzadigd. Onverzadigde vetten verlagen het slechte cholesterolgehalte (LDL) in het bloed. In jonge kaas zitten vooral verzadigde vetten, deze hebben een minder gunstig effect op het cholesterolgehalte. Een handje ongezouten noten per dag is gezond. En een beetje 30+ kaas ook! Huiswerk Bespreek het eetdagboek. Zie het kopieerblad voor het maken van kopieën van het eetdagboek, als reserve. Misschien is er wat weerstand. Het is een intensieve klus. Vertel dat het de maken wel een goed overzicht geeft van wat er dagelijks geconsumeerd wordt. Leg uit dat het handig is om meteen op te schrijven. Ben je ergens anders; schrijf het op zodra je thuis bent, anders vergeet je het. De conclusie en de derde kolom mogen nog niet ingevuld worden. Pijl naar beneden Schrijf de namen en leeftijden op van alle deelnemers i.v.m. les 4. 21

22 Les 3 Lekker en gezond eten Kopieerblad: Ingevulde opdracht 1, les 3 Mond Slokdarm Maag Dunne darm Dikke darm Endeldarm 22

23 Les 3 Lekker en gezond eten Kopieerblad: Eetdagboek 1. Wat? 2. Hoeveel? 3. In de schijf? Ontbijt: Witte boterhammen Roomboter Appelstroop Smeerkaas Koffie met koffiemelk en suiker Ontbijt: 2 2x 1x 1x 2x Nee of ja? En zo ja, in welk vak? Ontbijt: Ontbijt: Nee of ja? En zo ja, in welk vak? Lunch: Lunch: Nee of ja? En zo ja, in welk vak? Avondeten: Avondeten: Nee of ja? En zo ja, in welk vak? 23

24 Les 3 Lekker en gezond eten Tussendoor: Tussendoor: Nee of ja? En zo ja, in welk vak? Conclusie: 24

25 4 De Abonnementen Schijf van Vijf Voorbereiden Deze les is helemaal gewijd aan de Schijf van Vijf. Om je goed voor te bereiden is het handig de site van het Voedingscentrum te bekijken: Alle opdrachten zijn gerelateerd aan de Schijf van Vijf. Een laptop of computer is in deze les handig, maar niet noodzakelijk. Je kunt dan de Schijf van Vijf laten zien. Gebruik van elke deelnemer aan de hand van man of vrouw en leeftijd, het advies van het Voedingscentrum en neem de printjes voor alle deelnemers mee (zie tip deze les). Aanwijzingen Alle opdrachten hebben met de Schijf van Vijf te maken. Laat de site van het Voedingscentrum zien, als je een laptop of computer bij je hebt. Gebruik steeds de woordenlijst als er woorden zijn die niet door iedereen herkend worden. Het huiswerk (het eetdagboek) wordt in opdracht 4 besproken en afgemaakt. OPDRACHT 1 Lees de tekst en beantwoord samen de vragen. Nog niet praten over hoe groot de porties zijn die je nodig hebt. Dat komt later in de les. Laat de deelnemers de voedingsstoffen bij de voedingsmiddelen schrijven. OPDRACHT 2 Lees de teksten per onderdeel. Bespreek elk onderdeel. Vertel bij groente en fruit, wat ook 50 gram is: 5 cherrytomaatjes, stuk komkommer, wat worteltjes. Je hoeft het niet allemaal bij de maaltijd te eten. Het kan ook tussen de maaltijden door. Bij vetten kun je nog even terugkijken in les 3, als deelnemers vragen hebben. NB: Melk staat bij zuivel en niet bij vocht. Tip Lees de tip (altijd) samen en praat daarover. De hoeveelheid eten en drinken die in de Schijf van Vijf staat, levert zeker 85% van de energie die mensen gemiddeld nodig hebben. Daarnaast is dus nog maar weinig ruimte voor extra s. Dat is belangrijk om te beseffen als je af wil vallen. 25

26 Les 4 De Schijf van Vijf Laat zien hoe deelnemers het Voedingscentrum en de Schijf van Vijf kunnen vinden op het internet, als je een laptop of computer bij je hebt. OPDRACHT 4 Bespreek het huiswerk met behulp van de vragen. Hoe gaat het nu? Alleen toelichten als het onduidelijk is. Lees samen de tekst van Wendy van Dijk. Huiswerk 2 Neem zelf voor de volgende les ook wat verpakkingen mee. Kijk in les 5 welke soort verpakkingen handig zijn om mee te brengen. 26

27 5 Wat is energie? Voorbereiden Kijk zelf van tevoren naar: Hiermee kun je zien hoeveel calorieën je verbrandt. Deelnemers krijgen in deze les de tip om deze site te gebruiken. Je kunt de handelingen eventueel voordoen op laptop of computer. Dit is niet noodzakelijk. Neem enkele verpakkingen van eten mee naar de les (ivm opdracht 2). Aanwijzingen Deze les gaat over bewegen en calorieën verbranden. De etiketten van de verpakkingen worden in opdracht 2 gebruikt. Huiswerk Bespreek het huiswerk. Je kunt vragen of deelnemers die wel op de Facebookgroep zijn geweest, dit voor willen doen voor de anderen, als je een laptop of computer bij je hebt. Dit maakt het wat toegankelijker. OPDRACHT 1 Vraag of de diëtist wel eens over kilocalorieën heeft gesproken. Hebben ze wel eens in een recept over kcal gelezen? OPDRACHT 2 Bekijk met de groep de verpakkingen. Je kunt de deelnemers met 2 of 3 laten zoeken naar de kcal op de etiketten. Daarna in de grote groep verder praten. OPDRACHT 3 Bespreek dit samen, maar vraag elke deelnemer of de diëtist hier advies over heeft gegeven. Het advies kan opgeschreven worden. Gebruik voor de volgende vraag een product met etiket van opdracht 2. Laat hier ook weer met 2 of 3 zoeken. Help zelf waar het nodig is. Help ook bij het berekenen van een portie. Tip Doe voor hoe je de calculator kunt gebruiken, als je een laptop of computer bij je hebt. 27

28 Les 5 Wat is energie? OPDRACHT 4 Voordelen: je voelt je fitter, het is makkelijker om te bewegen, minder kans op vervelende ziekten zoals hart- en vaatziekten, suikerziekte, pijn in je gewrichten en sommige soorten kanker. Huiswerk Leg uit dat het belangrijk is om de tabel goed bij te houden. Opschrijven wanneer je het net gedaan hebt, anders vergeet je het. Of je weet niet meer hoe lang je bezig bent geweest. Geef uitleg bij elke categorie. Zie het kopieerblad voor het maken van enkele kopieën van het beweegdagboek, als reserve. Het gaat om matig intensief bewegen. Je hart en je ademhaling gaan iets sneller. Je wordt er wel moe van. Het is een inspanning. Je krijgt het warm. Fabel of feit? Antwoord: fabel. Dus niet waar. Gewoon bezig zijn met het huishouden (zoals stoffen, afwassen en de was in de wasmachine stoppen) levert niet altijd voldoende inspanning op. In een flink tempo ramen wassen, stevig stofzuigen, de vloer dweilen of tuinieren wel. Het hart moet er sneller van kloppen. Maar je moet niet buiten adem raken. 28

29 Les 5 Wat is energie? Kopieerblad: Beweegdagboek Dagen Activiteiten Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Fietsen Lopen (rustig hardlopen) Sporten Andere actie, bijv. dansen, stoeien met kinderen of auto wassen Vul in wat jij hebt gedaan: Huishouden, bijv. stofzuigen of dweilen Dagtotalen 29

30 Bijlage 1 Suggesties voor het versturen van berichten van begeleider naar deelnemer Lukt het even niet? Praat erover met anderen! Ook jij kunt een gezonder gewicht krijgen. Zeker weten! Je weet het, hè? Veranderen in kleine stapjes werkt beter! Wees trots op jezelf. Het gaat heel goed! Je bent al over de helft van de cursus. Goed gedaan! Denk nog eens aan waarom je wilde afvallen. Dat helpt! Je bent goed bezig. Ga zo door! Houd het gezonder eten en meer bewegen vol. Je kunt het! Vergeet jezelf niet te belonen, hè? Dat is heel belangrijk! Houd vol! Je weet waar je het voor doet. Vergeet de diëtist niet te vragen wat je nog wilde weten. Deel je tips op de Facebookgroep 79

31 is een cursus voor mensen met overgewicht, die moeite hebben met taal en willen afvallen. Door het volgen van verschillende lessen in makkelijke taal, weten deelnemers beter wat gezonde voeding en voldoende beweging is. Ook leren zij hoe zij zelf gezonder kunnen eten en meer kunnen bewegen. Deze gids voor vrijwilligers geeft meer achtergrondinformatie over de cursus en bevat praktische aanwijzingen over optimaal gebruik van het materiaal. November 2016 Stichting Lezen en Schrijven

32 Ik ben 30 kilo afgevallen, sinds ik begrijp wat ik eet. Verwijs door naar En help laagopgeleide volwassenen met overgewicht aan een gezonder leven.

33 Voor wie? Kent u laagopgeleide volwassenen, die: overgewicht hebben willen afvallen (minimaal een thuiswonend kind hebben) en moeite met taal hebben, maar wel aanspreekbaar zijn in het Nederlands? Help ze verder via Wat is het? -deelnemers krijgen eet- en beweegadviezen van een diëtist en leren in kleine groepjes o.l.v. een vrijwilliger informatie over gezond eten en bewegen beter begrijpen en toepassen. De 20 wekelijkse lessen zijn gratis, gericht op dagelijkse situaties en ontwikkeld met het Voedingscentrum, Kenniscentrum Sport, diëtisten en laaggeletterden, die ervaring hebben met afvallen. Aan verwijzers Van: Afhankelijk van de zorgverzekering kost de diëtist geld. Voor meer informatie: /projectvoeljegoed