WERKINSTRUCTIE VEILIG SLAPEN EN WIEGENDOODPREVENTIE

Transcriptie

1 WERKINSTRUCTIE VEILIG SLAPEN EN WIEGENDOODPREVENTIE Slapen Ieder kind slaapt bij Moederskind, in ieder geval tot een leeftijd van anderhalf jaar, in een bedje. Ieder kind heeft een vast bedje waar het in slaapt, met een eigen laken en slaapzak of deken, dit wegens de hygiëne. Eenmaal per week worden de bedden verschoond. Zichtbaar vuil beddengoed wordt direct verschoond. De dekbedden, dekens en slaapzakken worden minimal een keer per maand gewassen in de wasmachine op 60 graden. Wanneer een kind wakker is, dan halen we het uit bed, om ongelukken te voorkomen. Voorkomen van Wiegendood Wiegendood is het plotseling en onverwacht overlijden van een kind jonger dan twee jaar tijdens de slaapperiode, waarbij geen ziekte, ongeval of misdrijf als doodsoorzaak kan worden vastgelegd. Helaas komt het in Nederland af en toe voor date en baby bij een kinderdagverblijf overlijdt onder het beeld van wiegendood. De oorzaak van wiegendood is een combinatie van verschillende factoren. Mogelijke externe oorzaken zijn: buikligging, warmtestuwing, onveilig bed/beddengoed, roken, weinig toezicht. Andere factoren die van invloed zijn: lag geboorte gewicht, vermoeidheid, verkoudheid, stress. Risicofactoren Wiegendood is vergelijkbaar met een fataal verkeersongeval. Vaak blijken er zoals hierboven beschreven meerdere factoren een grote rol te spleen bij wiegendood. De belangrijkste risicofactoren worden hieronder nader beschreven: Buikslapen Het op de buik slapen is als belangrijkste risicofactor naar voren gekomen. Het maakt de kans op wiegendood 5 tot 10 maal zo groot! Dit komt omdat een baby in buikligging zijn gezichtje naar beneden kan draaien, de ademhaling kan hierdoor ernstig belemmerd worden. Het neusje van de baby nog slap is en de onderkaak en tong kunnen naar achter worden gedrukt. Bij een wat oudere baby kan de baby doordat hij op zijn buik ligt makkelijker in de kruiphouding komen. Hierdoor kan de baby onder het beddengoed terecht komen en zo in ademnood gaan verkeren. Bovendien is een baby op zijn buik geneigd tot warmtestuwing, doordat het zijn warmte niet goed kwijt kan. De pedagogisch medewerkers van Moederskind leggen alle kinderen altijd op hun rug te slapen (ook niet voor één keertje op de buik!), tenzij ouders toestemming geven voor het buikslapen door middel van het Toestemmingverklaring Kinderdagverblijf (F502) Datum: 27 augustus 2012 Pagina 1 van 7

2 Baby s die in hun slaap op hun buik zijn gedraaid, worden door de pedagogisch medewerker terug op hun rug gedraaid. Wanneer een ouder wordende baby, die gezond is, in goede conditie en motorisch ontwikkeld, regelmatig zelf op de buik draait, dan is dit goed, zolang het kind maar zelfstandig vlot om en om kan draaien. Het vasthouden aan rugligging is dan niet zinvol. De baby steeds terugdraaien zal dan ook telkens de slaap van de baby verstoren. Gemiddeld zijn baby s met vijf maanden in staat om zelf van rug naar buik en weer terug te draaien, maar sommigen zijn er pas met negen maanden aan toe. Let bij de buikslaper wel extra op de bedveiligheid! Dekbed In de eerste twee levensjaren levert een dekbed op twee manieren een risico voor wiegendood. Over het algemeen is een dekbed even warm als drie tot vier gewone dekens. Daarnaast heeft een baby, die met zijn gezichtje tegen het dekbed komt te liggen, moeite om er door heen te ademen. Het ademvolume van een baby is klein en de ademfrequentie redelijk hoog. Hierdoor ademt de baby voor een groot gedeelte zijn uitgeademde lucht weer in. De baby kan dan aan een overmaat van koolzuur sterven. Kinderen onder de twee jaar worden NOOIT onder een dekbedje gelegd. Hoofdkussen, matras, hoofdbeschermer en vacht Wollige materialen zijn, als een kind er met zijn gezichtje tegenaan komt te liggen, net zo gevaarlijk als een dekbed. Hetzelfde geldt voor een slap matras. Geen enkel bedje is hierdoor voorzien van een hoofdkussen. Alle matrassen zijn goedgekeurd door de GGD. Warmtestuwing Warmtestuwing komt met name voor bij het gebruik van een dekbed, en dan met name als het kind toch al neigt koorts te krijgen. Een baby kan als hij het te warm heeft zich nog niet zelfstandig bloot woelen. Hij is overgeleverd aan kleding, het beddengoed en de verwarming van zijn omgeving. Vooral in de winter is de kans op warmtestuwing groot. Door overbezorgdheid van de verzorger wordt het kind te warm toegedekt of aangekleed. Passief roken Baby s en kleine kinderen zijn zeer gevoelig voor tabaksrook en vaak speelt het passief roken een belangrijke rol als oorzakelijke factor van wiegendood. Mede door dit risicofactor mag er in geen enkele ruimte van Moederskind binnen worden gerookt. Verkoudheid Verkoudheidsinfectie is een risicofactor die in tegenstelling tot de hier bovengenoemde risicofactoren niet of nauwelijks valt te voorkomen. Vaak speelt zo n doorgaand onschuldige infectie in combinatie met andere factoren een toegevoegde rol in het optreden van wiegendood. Voorheen gebeurde het nog al eens dat een hoestmiddel aan het kind was voorgeschreven met als bijwerking slaperigheid, wat het risico op wiegendood verhoogde. Momenteel worden deze hoestmiddelen niet of nauwelijks meer voorgeschreven aan kinderen jonger dan twee jaar. Datum: 27 augustus 2012 Pagina 2 van 7

3 Fixatie Het kan zijn dat ouders willen dat hun baby wordt gefixeerd. Vraag ouders altijd naar de reden hiervoor. Het vastleggen van baby s om rugligging te bevorderen wordt in Nederland in beginsel ontraden, maar ouders kunnen hier hun eigen redenen voor hebben. Raadpleeg voor methode en randvoorwaarden de publicatie voorwaarden voor veilig fixeren. Gaat het om een daarin genoemd uitzonderingsgeval, dan dient het fixeren met een veilig geacht hulpmiddel, consequent en elke keer uiterst zorgvuldig te geschieden. Vraag ouders om hun manier van fixeren het voor te doen en eventueel schriftelijk te beschrijven. De pedagogisch medewerkers van Moederskind vragen ouders om toestemming geven voor het fixeren door middel van het Toestemmingverklaring Kinderdagverblijf (F502) Inbakeren Als ouders verzoeken om hun baby op de door hen toegepaste wijze in te bakeren, dient allereerst te worden nagegaan of het inbakeren wordt gedaan in overleg met het consultatiebureau of de kinderarts. En of de juiste en veilige methode, met goed materiaal en binnen veilige leeftijdsgrenzen, wordt toegepast. Op verkeerde wijze of met ongeschikte middelen inbakeren van een baby kan risicovol zijn en de kans op het ontwikkelen van een heupafwijking bevorderen. Een baby die niet in goede conditie is of bijvoorbeeld koorts heeft mag nooit worden ingebakerd. Strikte leeftijdsgrenzen zijn van belang: een al wat oudere baby die er ingebakerd of losjes ingepakt in slaagt om te draaien, belandt in een potentieel levensbedreigende situatie! Ouders kunnen door het consultatiebureau worden geïnstrueerd over het inbakeren. Voor de consultatiebureaus is daartoe een landelijke standaard in ontwikkeling, waarin wordt omschreven wanneer en hoe veilig en verantwoord kan worden ingebakerd en wanneer het moet worden ontraden. Het actuele advies is om inbakeren bij voorkeur na de vierde maand af te bouwen en uiterlijk na de zesde maand geheel te stoppen, in verband met de toenemende veiligheidsrisico s. Wat kunnen we verder doen om de veiligheid te bevorderen? Fopspeen Veranderingen in routine hebben een risicoverhogend effect. Het is aan te raden om een baby die bij het slapen gaan thuis gewend is aan een fopspeen, die ook bij Moederskind consequent te geven voor het slapen. Aanbevolen wordt om een fopspeen na een leeftijd van 10 maanden af te bouwen. Gebruik voor een speen geen koord of lint dat langer is dan 10 centimeter. Datum: 27 augustus 2012 Pagina 3 van 7

4 Voorkom dat een baby te warm ligt De factor warmtestuwing speelt zoals hierboven beschreven een waarneembare rol onder de baby s die overlijden door wiegendood. Door koude overlijdt zelden een baby. Zo lang de voetjes van een baby in bed prettig aanvoelen (=lauw), dan heeft deze het niet te koud. Een baby die zweet heeft het al gevaarlijk warm! Zorg dat het niet te warm of te koud is of wordt in de slaapvertrekken. De aanbevolen slaapkamer temperatuur is 15 a 18 graden. De temperatuur mag niet lager dan 15 graden en niet hoger dan 25 graden zijn. Controleer de temperatuur van de slaapkamer regelmatig met de thermometer. Controleer kinderen extra bij koorts en dek niet te warm toe. Zorg voor veiligheid in bed Leg baby s bij voorkeur te slapen in een slaapzak (babytrappelzak). Combineer geen slaapzak met ander beddengoed. Gebruik nooit een dekbedje. Let ook op dat er geen los liggende dekbedhoes met een dekentje erin wordt gebruikt. Laat een baby nooit met bedekt hoofd slapen. Maak het bed kort op (bij afwezigheid van slaapzak): dat wil zeggen, zo dat de voetjes vrijwel tegen het voeteneinde liggen. Dit is bedoeld om te voorkomen dat het kind onder het beddengoed schuift. Vermijd het opvullen van ruimte aan het voeteneinde met dubbelgeslagen dekens of een kussen. Gebruik nooit een kussen, een kussenachtige knuffel, zachte hoof- en zijwandbeschermers, zeiltjes, tuigjes, koorden of voorwerpen van zacht plastic voor in bed. Gebruik geen hoofdlegger of hydrofiele luier in bed, om te voorkomen dat het kind hier met het hoofd onder terecht komt. Sluit de bedden goed af en controleer ze. Te zachte matrassen zijn volgens onderzoek een duidelijk verhoogd risico. Laat slaapkamers en beddengoed regelmatig luchten. Na iedere slaapronde wordt de deur opengezet. Aan het einde van de dag blijft de deur van de slaapkamer open. Bevestig om vergissingen te voorkomen aan het bed van een buikslaper een kaart met een grote letter B. In geval van fixeren kan een letter F daarop attent maken. Gebruikt een baby medicijnen, vraag dan om het advies van de behandelend arts en ga na of is gecontroleerd op slaapverwekkende bijwerking (sommige artsen letten daar onvoldoende op!). Slapen doen de kinderen in een bed, en niet in de box of wandelwagen, mits hierover afspraken schriftelijk zijn vastgelegd met de ouders van het kind. De kinderen dragen geen wijde pyjama s Datum: 27 augustus 2012 Pagina 4 van 7

5 Zorg voor veiligheid in de slaapkamer De snoer van de babyfoon is niet bereikbaar voor kinderen De slaapkamer is geen opslagplaats voor materiaal. Controleer de vloer op speelgoed en andere voorwerpen, om uitglijden te voorkomen. Houd voldoende toezicht Kijk telkens als je een kind naar bed brengt, ook even in de andere bedjes bij de andere kinderen. Ga in elk geval eenmaal per kwartier ter controle langs alle kinderen. Controleer of kinderen goed ademen, maak eventueel luchtwegen vrij en controleer of de temperatuur van het kind normaal is, voel hiervoor aan nek of voeten (i.v.m. warmtestuwing) Maak gebruik van een babyfoon, zeker als er buiten wordt gespeeld of wanneer een pedagogisch medewerker even elders moet zijn. Houd nieuwe en jonge baby s zoveel mogelijk extra in de gaten. Er zijn sterke aanwijzingen dat veranderingen in omstandigheden en routine bij (jonge) baby s stress veroorzaken. De situatie bij Moederskind verschilt in vrijwel alle opzichten van die in het ouderlijk huis. Het is daarom van belang om ouders van jonge baby s de gelegenheid te bieden om voorafgaand aan de plaatsing enkele keren te laten wennen. Schriftelijke verklaringen Iedere ouder bij Moederskind vult voor zijn of haar kind de toestemmingverklaring (F502) in. Hierin wordt nadrukkelijk gevraagd naar toestemming voor buikslapen, inbakeren of fixatie. Er zijn bepaalde (aangeboren) afwijkingen waarbij buikligging (tijdelijk) wenselijk kan zijn. Vraag de ouders in dat geval om een schriftelijke verklaring van de arts te overleggen en de kopie wordt opgeborgen bij de kindgegevens. Wijs ouders die zonder medische redenen buikligging wensen op de preventieadviezen. Willen zij desondanks dat hun baby in buikhouding slaapt, dan tekenen ouders hiervoor de Toestemmingverklaring Kinderdagverblijf. Ook wanneer ouders willen dat hun kind ingebakerd of gefixeerd wordt, vullen zij hiervoor de Toestemmingverklaring Kinderdagverblijf in. We vragen ouders naar de reden hiervoor en vermelden dit op het formulier. Aansprakelijkheid De pedagogisch medewerkers zijn verantwoordelijk voor het toepassen van deze richtlijnen. De directie en het management verwachten van hen dat zij eventuele problemen in de praktijk signaleren. Van belangrijke gebeurtenissen, ongelukken of bijna ongelukken brengen zij het management en de directie zo spoedig mogelijk op de hoogte. Datum: 27 augustus 2012 Pagina 5 van 7

6 Door middel van de schriftelijke Toestemmingverklaring Kinderdagverblijf kan worden aangetoond dat Moederskind zorgvuldig te werk is gegaan en waarom van de preventieadviezen is afgeweken. In geval van aansprakelijkheid is deze schriftelijke verklaring van belang. Juridische aansprakelijkheid valt te toetsen aan de mate waarin men nalatig dan wel zorgvuldig is geweest, opzettelijk dan wel onopzettelijk. Bij beoordeling zal worden gekeken naar het beleid en de uitvoering daarvan. Wettelijke voorschriften zijn van een hoger orde dan de raadgevingen en aanbevelingen, met die reden hanteren wij bij Moederskind deze regelgeving en wijken wij hier niet vanaf. Naast juridische aansprakelijkheid is er morele aansprakelijkheid. In dat kader is van belang dat pedagogisch medewerkers en management zichzelf achteraf geen verwijten hoeven maken over zaken die hadden kunnen worden voorkomen. De preventiemaatregelen Veilig Slapen berusten op de in 1996 vastgestelde Consensus Preventie van Wiegendood en worden in Nederland breed ondersteund, door (medische) organisaties die zich bezighouden met babyzorg. Zoals consultatiebureaus en de GGD, maar bijvoorbeeld ook Consument en Veiligheid. In geval van calamiteit Als er ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch een baby in ogenschijnlijk slechte conditie wordt aangetroffen, prikkel het kind dan door: het aan te tikken, de voetzolen te kietelen het op te pakken, en zie of het zich herstelt. Een baby die bleek, blauw en/of slap wordt aangetroffen, kan na prikkeling betrekkelijk snel weer bijkomen. Er kan sprake zijn van een zogeheten ALTE (Apparent Life Threatening Event = ogenschijnlijk levensbedreigende gebeurtenis), die ten goede kan worden gekeerd. Als ondanks alle handelingen de baby levenloos blijft, dan wordt er gehandeld volgens de onderstaande richtlijnen; Blijf kalm; Prikkel de baby; Laat een andere pedagogisch medewerker 112 bellen; Roep eventueel de hulp in van collega s; Start met reanimatie; Stel het management en de directie op de hoogte; Maak notities voor een goede overdracht aan hulpdiensten of ouders. De directie beseft dat in geval van overlijden nazorg voor de betrokken leidster, collega en de ouders Datum: 27 augustus 2012 Pagina 6 van 7

7 belangrijk is. Goede communicatie tussen alle betrokkenen staat daarbij voorop. In de eerste plaats hebben de ouders recht op volledig inzicht. Nazorg is van groot belang. Niet alleen voor ouders, maar ook voor de mensen in de kinderopvang. Aandacht voor alle betrokkenen en openheid over de gang van zaken voorkomen dat het rouwproces extra wordt belast. Voor meer informatie Datum: 27 augustus 2012 Pagina 7 van 7