CO 2 ketenanalyses: bekistingconstructies en verwerking bouwafval

Transcriptie

1 CO 2 ketenanalyses: bekistingconstructies en verwerking bouwafval Scope 3 berekeningen voor niveau's 4 en 5 CO 2 prestatieladder Eindrapport Welling Bouw Vastgoed april 2011 Definitief

2 CO2 ketenanalyses: bekistingconstructies en verwerking bouwafval Scope 3 berekeningen voor niveau's 4 en 5 CO2 prestatieladder Eindrapport dossier : BA registratienummer : MD-Af /SU versie : Definitief classificatie : Klant vertrouwelijk Welling Bouw Vastgoed april 2011 Definitief DHV B.V. Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV B.V., noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van DHV B.V. is gercertificeerd volgens ISO 9001.

3 INHOUD BLAD 1 INLEIDING 2 2 FUNCTIONELE EENHEDEN 4 DEEL A - BEKISTINGCONTSTRUCTIES 3 KETENSCHETS BEKISTINGCONSTRUCTIES (A) 5 4 TOELICHTING PROCESSTAPPEN BEKISTINGCONSTRUCTIES (A) Productie grondstoffen Productie bouwmaterialen Constructie bekisting (de)montage Verwerking 7 5 KETENPARTNERS BEKISTINGCONSTRUCTIES (A) 8 6 RESULTATEN BEKISTINGCONSTRUCTIES (A) 9 7 REDUCTIEDOELSTELLINGEN BEKISTINGCONSTRUCTIES (A) 11 DEEL B - BOUWAFVAL 8 KETENSCHETS BOUWAFVAL (B) 12 9 TOELICHTING ACTIVITEITEN EN PROCESSEN BOUWAFVAL (B) Inzameling afvalstromen Transport bouwafval Verwerking van bouwafval Toepassingen fracties KETENPARTNERS BOUWAFVAL (B) RESULTATEN KETENANALYSE BOUWAFVAL (B) REDUCTIEDOELSTELLINGEN BOUWAFVAL (B) COLOFON

4 1 INLEIDING Welling Bouw Vastgoed, hierna te noemen Welling, is een middelgroot bouwbedrijf met het hoofdkantoor in Didam. Welling is actief in vastgoedontwikkeling, bouw, civiele techniek en onderhoud. Projecten lopen uiteen van renovatie van een schoolgebouw tot realisatie van de spoorbrug bij Zwolle en realisatie van geluidschermen tot een perrontunnel. Welling hecht veel belang aan een milieuvriendelijke manier van werken en duurzaam bouwen, dat wil zeggen bewust blijven werken aan het vermijden van negatieve milieueffecten zowel op de bouwplaats als op kantoor. ProRail is per 1 december 2009 met de CO 2-prestatieladder gestart. Om richting ProRail op transparante wijze te kunnen aantonen dat Welling echt werk maakt van het verduurzamen van haar activiteiten heeft Welling in april 2010 niveau 3 van de CO 2-prestatieladder gehaald. Welling wil haar goede relaties met leveranciers nu omzetten in een ambitieuze ketengerichte aanpak om haar producten nog verder te verduurzamen. Hiervoor heeft Welling besloten om in te zetten op het behalen van niveau 5. Om aan de eisen van niveau 4 en 5 te kunnen voldoen heeft Welling DHV gevraagd om twee ketenanalyses van GHG-genererende activiteiten uit te voeren conform de eisen die daaraan zijn gesteld (Scope 3: alle indirecte emissies als gevolg van de activiteiten van het bedrijf die voortkomen uit bronnen die geen eigendom zijn van het bedrijf maar wel bepaald worden door Welling). Tenminste één van de analyses is daarbij professioneel ondersteund of becommentarieerd door een ter zake bekwaam, erkend en onafhankelijk kennisinstituut. Welling heeft besloten om beide ketenanalyses door DHV als onafhankelijk kennisinstituut te laten uitvoeren. Keuze ketens De keuze voor de ketens in scope 3 is ingegeven door de relevantie in termen van bijdrage aan de milieudruk (1), de mate waarin de analyse bijdraagt in het creëren van nieuw inzicht 1 (2) en de mate waarin Welling de keten kan sturen (3). Welling haalt een groot deel van haar omzet uit civiele betonnen werken. Op basis van een verkenning van de relevante stromen zijn beton, constructie- of wapeningsstaal gekenmerkt als relevante stromen vanuit CO 2 perspectief. Welling is echter een relatief kleine speler in de markt (m.b.t inkoopvolume) en heeft dus weinig invloed in deze ketens. Daarbij zijn deze stromen al veel vaker onderzocht in ketenanalyses en heeft de ketenanalyse in die zin weinig toegevoegde waarde. In de civiele werken zijn naast beton, constructie- en wapeningsstaal de bekistingconstructies (A) essentieel voor een goed resultaat. Daarnaast ziet Welling bouwafval (B) ook als een relevant aspect als het gaat over de CO 2 impact van projecten. Daarom is in eerste instantie gekozen voor houten bekistingen, omdat dit, zij het veel kleiner dan beton of staal, een relevante stroom is waarbij recycling en hergebruik interessante opties zijn voor verduurzaming. Bovendien heeft Welling hier meer invloed op de keten en zijn er een aantal vaste leveranciers waarmee kan worden samengewerkt. Een groot deel van de toegevoegde waarde van Welling zit in het op de juiste manier verwerken van het beton. Het bouwen van kwalitatief goede bekistingen. Welling heeft zelf veel invloed op beide ketens; bekistingconstructies worden door Welling zelf gemaakt en beheert en het bouwafval wordt door Welling zelf geproduceerd op de bouwplaats. Voor beide ketens is in hoofdstuk 2 een zogenaamde functionele eenheid (FE) beschreven, de referentie-eenheid op basis waarvan de berekeningen zijn uitgevoerd. 1 Voor de hand lag om een CO2 ketenanalyse uit te voeren naar beton maar naar deze ketens is al veelvuldig onderzoek gedaan waardoor een nieuwe ketenstudie voor Welling niet zou leiden tot nieuwe inzichten

5 Leeswijzer Dit rapport is vanaf hoofdstuk 2 opgedeeld in twee delen: bekistingketen (A) en bouwafvalketen (B). De aanpak van deze beide ketenanalyses, is gebaseerd op de volgende zes stappen: 1) omschriiving van de functionele eenheid (H2) 2) het in kaart brengen van de significante ketenactiviteiten (H3 en H8) 3) het bepalen van de relevante emissiebronnen in scope 3, (H4 en H9) 4) identificatie van relevante ketenpartners, (H5 en H10) 5) kwantificering van de emissies binnen scope 3, (H6 en H11) 6) reductiedoelstelling en -maatregelen i.s.m. ketenpartners (H7 en H12) In bijlage 1 t/m 3 vind u de gebruikte kengetallen, waarden en emissiefactoren voor de berekeningen. In bijlage 4 vind u tot slot een verantwoording en eigenverklaring van deze ketenanalyses

6 2 FUNCTIONELE EENHEDEN Om de CO 2 emissies in scope 3 van beide activiteiten of ketens te berekenen dient er een zogenaamde functionele eenheid en een bijbehorende systeemgrens bepaald te worden. De functionele eenheid (FE) is een beschrijving van de kernfunctie waarbij zaken als de grote, de kwaliteit en periode zijn vastgelegd. Door ook de systeemgrens van de analyse vast te leggen wordt duidelijk wat wel en wat niet is meegenomen in de studie. De FE en de systeemgrens zijn voor beide activiteiten hieronder gedefinieerd. A) Bekistingconstructies tijdelijke ondersteuning voor het creëren van betonconstructies. Hier is gekozen voor een veel toegepaste traditionele (niet waterkerende) betonconstructie in de vorm van twee rechte wanden van 1.0 m breed en 3.6 m hoog. Hierbij zijn alle processen gedurende de gehele levensduur van de bekisting beschouwd. Alle benodigde onderdelen zoals platen, balken en diverse bevestigingsmiddelen zijn daarbij meegenomen. Binnen de systeemgrens vallen de productie van materialen zoals hout en staal en de keten loopt door tot en met de afvalcontainer. Het gebruik van materieel ten behoeve van het (de)monteren van de bekistingconstructies zoals spijkers en centerpennen, zijn daarbij ook meegenomen. Ook de transportactiviteiten van materiaal en materieel vallen binnen de scope. Het transport van mensen vallen er buiten evenals de productie van transportmiddelen en hijs- en liftmaterieel. (de systeemgrens is ook schematisch weergegeven in figuur 1) B) Bouwafval de verwerking van het bouwafval tot een nuttige toepassing. Er is gekozen om te kijken naar het bouwafval van een gemiddeld bouwproject van Welling in het jaar Binnen de scope vallen alle inzamel-, transport- en verwerkingsactiviteiten van de verschillende bouwafvalstromen. De productie van de bouwmateriaal, dat eindigt als bouwafval, is niet meegenomen binnen deze scope. De vermeden emissies als gevolg van het toepassen van (secundaire) grondstoffen zoals hout en granulaat, vallen buiten deze analyse maar worden wel apart gerapporteerd. (de systeemgrens is ook schematisch weergegeven in figuur 2) - 4 -

7 3 KETENSCHETS BEKISTINGSCONSTRUCTIES (A) Op hoofdlijnen bestaan bekistingconstructies van Welling uit houten multiplex platen (betonplex), diverse bevestigingsmiddelen (centerpennen, spijkers, etc.) en bekistingsolie. Vanuit het perspectief van CO 2 zijn de volgende aspecten relevant: de productie van bouwmaterialen, het productieproces in de werf, transport internationaal en transport van en naar de bouwplaats. Deze keten is op hoofdlijnen weergegeven in onderstaand figuur. De complete set gebruikte data is te vinden in bijlage 1. Productie bouwmaterialen Constructie en (de)montage Verwerking Productie grondstoffen Transport Hout (multiplex, vuren) Bevestigingsmiddelen Transport Op maat productie schotten Transport Transport Afvalcontainer: verbranden / recyclen Hulpproduct(en) Montage op de bouwplaats Ontkisten / demontage Verloren bekisting en bev. middelen Totaal 10 x hergebruik 2.5 x hergebruik op bouwplaats Bekistingsketen in het kort Bekistingen worden (tijdelijk) gebruikt voor de productie van betonnen werken. Bekistingconstructies worden door Welling meestal uitgevoerd in betonplex (multiplex). Naast betonplex worden houten balken gebruikt ter ondersteuning van de schotten. Naast hout zijn er diverse stalen en kunststof bevestigingsonderdelen nodig, daarbij is bekistingsolie een belangrijk hulpproduct. Een stuk betonplex en ook vurenhouten balken worden gemiddeld 10 keer hergebruikt voordat deze te klein zijn voor hergebruik in de bekistingsketen. De levensduur van een bekistingsconstructie wordt dus bepaald door de levensduur van betonplex en de balken. Na ieder keer gebruik gaat dus gemiddeld 10% van het materiaal verloren. Welling ontwerpt en construeert bekistingsconstructies zelf met behulp van de ruwe bouwmaterialen. Op de werf in Didam worden de schotten op maat gezaagd voordat ze naar de bouwplaats worden getransporteerd. Op de bouwplaats worden de schotten gemiddeld 2.5 keer worden hergebruikt voordat ze weer naar de werf terugkomen. Een gemiddelde betonplex plaat komt gedurende zijn levensduur daarmee gemiddeld 4 langs de bouwplaats waar deze op iedere keer op maat wordt gezaagd. Op de bouwplaats en in de werf vinden verliezen van hout en bevestigingsmiddelen plaats. Het merendeel van het overgebleven materiaal wordt afgevoerd door de afvalverwerker maar een deel van de materialen blijft achter of wordt verloren op de bouwplaats

8 4 TOELICHTING PROCESSTAPPEN BEKISTINGSCONSTRUCTIES (A) 4.1 Productie grondstoffen De belangrijkste grondstoffen voor bekisting zijn; hout (grenen en vuren), verzinkt staal en olie. Grenen fineer voor de betonplex (multiplex) wordt geproduceerd in Spanje. Vurenhout is afkomstig uit de Zuid(oost) zijde van Zweden. Voor staal gaan we uit van Europees staal en voor zink gaan we uit van 91% primair zink en ca. 9% hergebruikt zink. 4.2 Productie bouwmaterialen Betonplex (18 mm) is een samenstelling van grenen fineren (Radiata pine / Pinus radiata), lijm (phenol formaldehyde) en een coating (phenolharsfilm). Hout is afkomstig uit het Baskenland (Spanje), de fenolhars komt uit Schoppenstedt (Duitsland) en de lijm uit Lantaron (Spanje). Er is uitgegaan van een droogproces dat 50% natuurlijk is en 50% is gebaseerd op de oven. Houten vurenhout balken zijn onbehandeld en afkomstig uit Zweden (zuid-oost-zijde). Beide worden gesealed op pallets met 60 ton vrachtwagens getransporteerd naar een distributiecentrum in Nederland (Beverwijk). De gebruikte bevestigingsmiddelen zijn spijkers, centerpennen, platen en moeren, allemaal van verzinkt staal. Daarnaast worden nog kunststof afstandhouders van PVC gebruikt. De bekistingsolie is gebaseerd op minerale olie en is biologisch afbreekbaar. (exacte data en waarden zijn te vinden in bijlage 1 en 2) 4.3 Constructie bekisting De productie van de bekisting vindt plaats op de werf van Welling in Didam. Hier worden schotten op maat gezaagd en vertimmerd. Vooral de zaagactiviteiten zijn bepalend voor de energie. 4.4 (de)montage De schotten worden na productie in de werf op vrachtwagens getransporteerd naar de bouwplaats (gemiddeld 72 km). Op de bouwplaats worden de platen met hijskranen gepositioneerd. De kisten worden vervolgens gesteld met behulp van centerpennen, moeren, platen en afstandhouders. Voor het storten van het beton wordt bekistingsolie aangebracht. De kist is dan helemaal klaar om gebruikt te worden. (exacte waarden en data zijn te vinden in bijlagen 1 en 2) Na gebruik worden de kisten ontkist maar dit is voornamelijk handwerk. Met een kraan worden de schotten teruggenomen. De bekisting wordt na demontage gemiddeld nog 2.5 keer ingezet op dezelfde bouwplaats voordat het weer terug gaat naar de werf. Bij demontage en gebruik raakt het hout beschadigd of moet het opnieuw op maat worden gezaagd. Hierdoor gaat per keer ca. 10% van het materiaal verloren. Bij gebruik en demontage gaan verschillende onderdelen verloren ; blijven achter in de grond, raken kwijt op de bouwplaats of blijven zitten in de betonconstructie. Aangenomen is dat per keer gebruik van de bekisting: 2% van de verzinkte bevestigingsmiddelen verloren gaan, en dat alle kunststof afstandhouders achter blijven in de betonconstructie. Daarnaast is aangenomen dat per keer 10% van de betonplex en de balken balken verloren gaan

9 4.5 Verwerking Bij het gebruiken van bekistingconstructies gaan verschillende bouwmaterialen verloren. Het hout in de vorm van betonplex platen en vurenhouten balken gaat per FE in zijn geheel verloren. Van de bevestigingsmiddelen is aangenomen dat over de hele levensduur 8% verloren gaat. Aangenomen is dat per FE 20% van het hout achter blijft in de grond of op de bouwplaats anderszins wordt verloren. Het merendeel van het hout (80%) wordt gedurende de levenscyclus echter verwerkt door de afvalverwerker die het vervolgens toepast in de spaanplaatindustrie. Van de stalen bevestigmaterialen is aangenomen dat 8% per FE verloren gaat als gevolg van beschadigingen of verdwijnen op de bouwplaats. We er vanuit gegaan dat 50% van de verloren bevestigmaterialen worden afgevoerd door de afvalverwerker en 50% verdwijnt op de bouwplaats. (zie ook onderstaand schema) 100% verlies per FE Hout 80% 20% Houtafval Recycler 8% verlies per FE Bevestigings middelen 50% 50% Metalen Bouwplaats Recycler Vermeden emissies Opnieuw toepassen van bouwafval leidt in de praktijk tot vermeden emissies. Bouwafval wordt dan bijvoorbeeld gebruikt als brandstof voor energieopwekking of toegepast als secundair materiaal voor de productie van nieuwe producten. In beide gevallen worden CO 2 emissies vermeden als gevolg van vermeden primaire productie van grond- en brandstoffen. Deze vermeden emissies maken geen onderdeel uit van deze CO2 ketenanalyse maar de effecten ervan worden bij de resultaten wel inzichtelijk gemaakt

10 5 KETENPARTNERS BEKISTINGSCONSTRUCTIES (A) PontMeyer de vaste hoofdleverancier voor Welling als het gaat om betonplex en hout. PontMeyer is een grote handelsmaatschappij in bouwmaterialen. Hun contracten met leverenciers en transporteurs bepalen voor een groot deel de CO 2 footprint van betonplex en hout. Ook hun vestigingen en distributiecentra in Nederland Tilman B.V. de leverancier van bekistingsolie van Welling. Welling specificeert de producten maar Tilman bepaalt hoe het product wordt getransporteerd. Er zijn wel alternatieven voor andere type bekistingsolie maar mogelijke effecten zijn nauwelijks significant gezien het aandeel van CO 2 emissies van bekistingsolie in het eindresultaat. Hakron vaste leverancier van voornamelijk stalen bevestigingsmiddelen ten behoeve van bekistingconstructies. Zij leveren centerpennen, moeren, platen en kunststof afstandhouders. De keuze voor de productspecificaties ligt bij Welling. Kraanverhuurbedrijf Welling maakt - afhankelijk van het bouwproject - in ca.60% van de gevallen gebruik van een kraanleverancier. (o.a. Schiltmans b.v., Wido Kraanverhuur b.v. en Lammerts Kraanverhuur b.v.). Afhankelijk van het bouwproject stelt Welling eisen aan de kranen. Daarbij zijn zaken als vermogen en technische mogelijkheden vanuit functioneel oogpunt belangrijk maar ook aan goede energie- en milieuprestaties kan Welling voorkeur geven. De kraanleverancier levert ook bedieningspersoneel

11 6 RESULTATEN BEKISTINGCONSTRUCTIES (A) In onderstaande figuren zijn de resultaten van de CO 2 ketenanalyse weergegeven. De totale CO 2 emissie per functionele eenheid van een bekistingsketen (zie hoofdstuk 2) is 142 kg. Duidelijk is te zien dat alle transportactiviteiten, de productie van bouwmaterialen en de hijs en til activiteiten bepalend zijn voor de CO 2 footprint van de bekistingsketen. Verdeling herkomst CO2 emissies bekistingsketen Tabel 1 hoofdresultaten bekiskingsketen productie bouwmat kg CO2 constructie 2.5 kg CO2 41% 31% productie bouwmat. (de)montage 36.7 kg CO2 constructie transport 58.8 kg CO2 TOTAAL kg CO2 2% (de)montage transport 26% Van alle transportactiviteiten is het vervoer van bekistingsconstructies van en naar de bouwplaats in de levensduur 4 keer het meest dominant. Daarnaast is het vervoer per vrachtwagen van betonplex uit Baskenland terug te zien in de resultaten. Binnen de productie van alle bouwmaterialen zijn vooral de productie van betonplex en daarbinnen de productie van grenen fineer - en de stalen bevestigingsmiddelen, terug te zien. Als gevolg van het kwijtraken van bevestigingsmiddelen zijn vooral de (relatief zware) moeren en centerpennen opvallend. (zie tabel met detailresultaten) Van de hijsactiviteiten is vooral het opbouwen van de bekisting terug te zien. Dit is een secure bezigheid en vergt dus tijd en relatief veel brandstof. 30 CO2 emissies bekistingsketen Platen (betonplex) Balken Bevestigingsmiddelen Hulpmiddelen [kg CO2 / levenscyclus] Zagen (werf) Hijsen (voor transport --> bouwplaats) Hijsen (opbouw) Hijsen (afbouw) Hijsen (voor transport --> werf) Betonplex (--> NL) Balken (--> NL) Betonplex (NL --> Didam) Balken (NL --> Didam) Bekisting (Didam <--> bouwplaats) productie bouwmat. constructie (de)montage transport - 9 -

12 Tabel 2 detailresultaten CO 2 ketenanalyse bekistingsketen Onderdeel / Activiteit Specificatie / toelichting CO 2 emissies per FE * productie bouwmateriaal Platen (betonplex) Hout grenen fineren 11.8 kg CO2 Coating phenolfilm 4.7 kg CO2 Lijm phenol formaldehyde 5.2 kg CO2 Balken Hout vuren 8.9 kg CO2 Bevestigingsmiddelen Centerpennen staal 1.6 kg CO2 Hulpmiddelen zink 0.3 kg CO2 Moeren staal 2.9 kg CO2 zink 0.6 kg CO2 Platen staal 0.5 kg CO2 zink 0.1 kg CO2 Spijkers staal 0.9 kg CO2 Afstandhouders Bekistingolie zink 0.2 kg CO2 kunststof PVC 3.8 kg CO2 minerale olie (Vormolie TM) 2.4 kg CO2 constructie Zagen (werf) Energiegebruik elektriciteitgebruik 2.5 kg CO2 Hijsen (voor transport (de)montage bouwplaats) Energiegebruik brandstofgebruik 1.9 kg CO2 Hijsen (opbouw) Energiegebruik brandstofgebruik 18.8 kg CO2 Hijsen (afbouw) Energiegebruik brandstofgebruik 14.1 kg CO2 Hijsen (voor transport werf) Energiegebruik brandstofgebruik 1.9 kg CO2 transport Betonplex (--> NL) Modaliteit vrachtwagen (>20 ton) 14.6 kg CO2 Balken (--> NL) Modaliteit vrachtwagen (>20 ton) 8.5 kg CO2 Betonplex (NL --> Didam) Modaliteit vrachtwagen (10-20 ton) 5.0 kg CO2 Balken (NL --> Didam) Modaliteit vrachtwagen (10-20 ton) 3.7 kg CO2 Bekisting (Didam <--> bouwplaats) Modaliteit vrachtwagen (10-20 ton) 27.1 kg CO2 verwerking Hout Achterblijven in de grond achterblijven (20%) 0.0 kg CO2 Bevestigingsmiddelen Kwijtraken Op de bouwplaats kwijtraken 0.0 kg CO2 TOTAAL kg CO2 Vermeden emissies Naast bovenstaande emissies zijn er als gevolg van het nuttig hergebruik van de afvalstromen (hout en metaal) ook vermeden emissies. De vermeden emissies als gevolg van recycling van metalen en verbranden van houtafval zijn aanzienlijk vergeleken met de daadwerkelijke emissies in de keten. Als gevolg van het hoogwaardig verbranden van houtafval in een gemiddelde Nederlandse verbrandingsinstallatie kan ca. 74 kg CO 2 uitgespaard worden door productie van elektriciteit. Door recycling van de verloren en apart ingezamelde bevestigingsmiddelen wordt ca. 1.5 kg CO 2 vermeden

13 7 REDUCTIEDOELSTELLINGEN BEKISTINGCONSTRUCTIES (A) Welling doet al veel om de bekistingsketen duurzaam te maken. Zoals beschreven wordt daarbij veel aandacht besteed aan het zo vaak mogelijk hergebruiken van onderdelen. Ook wordt er gebruik gemaakt van Europees hout en wordt het bouwafval zo goed mogelijk verwerkt. Toch ziet Welling nog ruimte voor verbetering door in te zetten op onderstaande maatregelen: Centraliseren van het bouwtransport door alle benodigde bouwmaterialen van en naar de bouwplaats nog meer te combineren qua transport en daarbij ook zwaardere vrachtwagens te gebruiken kan een aanzienlijk deel van de CO 2 emissies bespaard worden. Door alle transport van en naar de bouwplaats niet met 10 ton vrachtwagens te doen maar met goed beladen vrachtwagens >20 ton kunnen de emissies van 27 kg tot ca. 12 kg gereduceerd worden. Een totale besparing van 15 kg CO 2 per FE. Beperken energiegebruik (hijs)kranen door gebruik te maken van energiezuinige mobiele hijskranen op de bouwplaats kan brandstof bespaard worden. Ook door efficiënter werken en gebruik van alternatieve (duurzame) brandstoffen kunnen emissies worden gereduceerd. Groene stroom gebruik voor de werf (duurzame zaagenergie) indien de werf gebruik zou gaan maken van groene duurzame energie dan kunnen de emissies met 100% gereduceerd worden. De emissies als gevolg van de zaagactiviteiten worden daarmee met 2.5 kg gereduceerd. Een totale besparing van 2.5 kg per FE. Transport bouwmaterialen als de aanlevering van bouwmaterialen van PontMeyer niet met lichte vrachtwagens ( ton) zou gebeuren maar in grotere vrachten (10-20 ton), kan op dit punt ca. 35% bespaard worden. De emissies voor het transport van bouwmaterialen naar de werf in Didam worden daarmee gereduceerd van 8.7 kg naar 5.4 kg. Een totale besparing van 3.3 kg. Naast bovenstaande concrete en op CO 2 gerichte maatregelen overweegt Welling om de mogelijkheden te onderzoeken naar de productie van betonplex op basis van bamboe, secundair hout of hoogwaardiger betonplex. Het gebruik van bamboe is vanuit duurzaamheidsperspectief interessant omdat bamboe duurzamer geproduceerd kan worden. Het gebruik van hergebruikt hout / fineer voor betonplex vermijdt fineerproductie in en transport uit Spanje. Door het gebruik van hoogwaardiger betonplex kan het nog vaker hergebruikt worden maar dit heeft ook weer impact op de productie van betonplex. Doelstelling Welling zal in 2015 de CO 2 emissies in de bekistingsketen met 5% reduceren met behulp van bovenstaande maatregelen

14 8 KETENSCHETS BOUWAFVAL (B) We beschouwen de bouwafvalketen als alle activiteiten die nodig zijn om het bouwafval van een gemiddeld bouwproject nuttig te verwerken. Het gemiddelde bouwproject van Welling is berekend over ca. 20 bouwprojecten van Welling uitgevoerd in het jaar Bij een gemiddeld bouwproject worden de volgende stromen gescheiden op de bouwplaats: hout, beton / puin en restafval. De gemiddelde inzamelgewichten daarbij zijn: 1,2 ton hout, 8 ton beton / puin en ca. 8 ton gemengd afval. Bij de verwerking van de stromen zijn alle activiteiten tot en met de herwinning van grondstoffen en / energie meegenomen. De CO 2 emissies als gevolg van toepassing van deze grondstoffen en / of energie (bijv. productie van spaanplaat of het gebruik van de elektriciteit uit restafval).wordt toegerekend aan de keten van bouwafval. Inzameling Verwerking / Herwinning Bouwafval typisch project Hout Puin Gemengd Putman Scheiden Opwerken Opslag Brandstof Grondstof Bouwafvalketen in het kort Afval wordt door medewerkers van Welling op de bouwplaats zoveel mogelijk gescheiden. Bij de meeste bouwprojecten gebeurt dit in drie verschillende containers: hout, puin (steenachtig) materiaal en een container voor gemengd- of restafval. Als de containers vol zijn worden deze door de verwerker opgehaald en verwerkt. Bij de verwerking worden de bouwafvalstromen van Welling samengevoegd met andere soortgelijke afvalstromen (hout, gemengd en puin). Het houtafval wordt tijdelijk opgeslagen en doorgetransporteerd naar de spaanplaatindustrie. Puin wordt gebroken en gezeefd tot bruikbaar granulaat en een zandstroom. De gemengde afvalstromen word in verschillende stappen zoveel mogelijk opgedeeld in verschillende stromen: hout, sorteerzeefzand, papier, plastic en metalen. Het residu dat na scheiding nog overblijft wordt verbrand in de nabijgelegen AVI, alle andere monostromen worden nuttig hergebruikt

15 9 TOELICHTING ACTIVITEITEN EN PROCESSEN BOUWAFVAL (B) Samenstelling bouwafval gemiddeld bouwproject Welling De samenstelling van bouwafval bepaalt voor een groot deel de CO 2 emissies van de bouwafvalketen. De samenstelling varieert per bouwproject en is mede afhankelijk van de mogelijkheid tot het scheiden van de stromen op de bouwplaats. Voor deze analyse zijn we uitgegaan van de gemiddelde samenstelling van het bouwafval van Welling over het jaar De samenstelling van het bouwafval van een gemiddeld bouwproject van Welling over het jaar 2010 is gespecificeerd in onderstaande tabel: Tabel 3 Gemiddelde samenstelling bouwafval Welling Hout ton B hout 95% 1.14 ton C hout 5% 0.06 ton Puin - 8 ton Beton / grind 75% 6.4 ton Zand / grond 25% 1.6 ton Gemengd afval - 8 ton Puin 20% 1.6 ton Hout (B-hout) 20% 1.6 ton Sorteerzeefzand 20% 1.6 ton Metalen (ijzer) 2% 0.16 ton Papier / karton 2% 0.16 ton Plastics 2% 0.16 ton Overig (restfractie) 34% 2.72 ton 9.1 Inzameling afvalstromen Op de bouwplaats worden de afvalstromen gescheiden ingezameld in drie verschillende containers: gemengd afval (bouw- en sloopafval (BSA)), houtafval en puin (steenachtig materiaal). Meestal worden containers van 6 m 3 gebruikt waarbij het gewicht per inhoud verschilt: ca. 5 ton/container puin, 1,5 ton (BSA) en 1 ton voor hout. De productie van de verschillende containers is buiten beschouwing gelaten omdat dit kapitaalgoederen zijn. 9.2 Transport bouwafval De logistiek om de containers neer te zetten en op te halen wordt geoptimaliseerd door het afvalverwerkingsbedrijf. Vrachtwagens rijden zo min mogelijk leeg heen of terug door het combineren van ritten in de buurt van het werk. We gaan er vanuit dat deze factor is verdisconteerd in de emissiefactoren van de CO 2-prestatieladder. Voor de start van een bouwproject worden de containers door portaalauto s één voor één afgeleverd. Zodra (één van) de containers vol (is) zijn worden deze door portaalauto s naar de verwerker gebracht. De gemiddelde afstand van de bouwplaats naar de verwerker bedraagt ca. 25 km. 9.3 Verwerking van bouwafval Aangekomen bij de verwerker worden de bouwafvalstromen achtereenvolgens: gewogen, geanalyseerd, gesorteerd, opgewaardeerd en verkocht of doorgetransporteerd. Na weging wordt het bouwafval van Welling Bouw samengevoegd met de andere binnengekomen fracties van andere projecten. De stromen worden vervolgens door verschillende scheidingstechnieken en bewerkingstechnieken geleid. In welke

16 verhoudingen de verschillende deelstromen worden verdeeld, is schematisch weergegeven in onderstaande figuur. Afvalinzameling Afvalverwerking Toepassing Hout 1.2 ton 95% 5% 32% Hout (b-hout) Overig Spaanplaatindustrie Afvalverbranding Gemengd 8 ton 2% 2% Papier en karton Plastics Papierindustrie Plasticrecycling 2% Metalen Metaalindustrie Puin 8 ton 20% 20% 80% Sorteerzeefzand Granulaat Bouwproject Bouwproject Hout De houtcontainers van Welling worden door de portaalauto s daarbij direct met de andere houtfracties gestort. Sterk vervuild hout (C-hout) wordt handmatig uit de fractie verwijderd en bij het restafval gevoegd om vervolgens in een AVI verbrand te worden. Het B-hout wordt tijdelijk opgeslagen en vervolgens doorgetransporteerd naar de spaanplaatindustrie. Puin Evenals de houtcontainers worden de puincontainers door de portaalauto s direct naar de puinbreker geleid. Hier wordt het puin achtereenvolgens gebroken, met een transportband onder een magneetband doorgehaald en door een windzifter gehaald. Het zand wordt samengevoegd met het sorteerzand van de restfractie. Het granulaat wordt tijdelijk opgeslagen waarna het in een nieuwe (bouw)project wordt toegepast als toeslagmateriaal voor beton of als fundering. GemengdDe gemengde fractie (BSA) van Welling wordt samen met alle andere restfracties bij de verwerker eerst mechanisch voorgesorteerd met een kraan. Hier worden alle grote onderdelen zoals houten platen en ook matrassen, gescheiden. De restfractie wordt vervolgens op een elektrische loopband geplaatst en door een windzifter gehaald. Hier worden de lichte fracties zoals papier en plastics gescheiden. Met een magneetband worden ook de metalen onderdelen eruit gehaald. 9.4 Toepassingen fracties Hout Het overgrote deel van de houtfractie (95%) wordt per vrachtwagen (10 ton) afgevoerd naar een spaanplaatfabriek in de regio. In deze fabriek worden de ijzeren delen eruit gehaald, wordt het hout geshredderd en vervolgens toegepast bij de productie van spaanplaten. Deze verwerkingsstappen voor de

17 productie van spaanplaat zijn echter niet meegenomen in deze CO 2 ketenanalyse van bouwafval, omdat ze onderdeel uitmaken van een nieuwe productketen. Puin Puin wordt door de afvalverwerker van Welling opgewaardeerd tot granulaat en zand. Het granulaat wordt door de verwerker vervolgens verkocht en toegepast als toeslagmateriaal in de (wegen)bouw. Gemengd Uit het restafval worden in totaal zeven stromen gedestilleerd en apart afgevoerd. Hout wordt bij het houtafval verzameld en afgevoerd naar de spaanplaatindustrie. Steenachtig materiaal wordt bij de puinfractie gevoegd en na breken opnieuw ingezet als granulaat. Zand wordt uit de puinfractie gezeefd en vervolgens weer verkocht als bouwmateriaal. Plastics worden door een recycling bedrijf opnieuw gebruikt voor de productie. Papier en karton worden naar de papierindustrie opnieuw ingezet voor de productie van papier. Metalen worden verkocht aan een oud-ijzer handelaar die op zijn beurt zorgt voor hergebruik of recycling in de oven. De restfractie van de gemengde fractie (BSA) wordt toegepast in de AVI waar deze wordt verbrand voor energieproductie

18 10 KETENPARTNERS BOUWAFVAL (B) Putman Groep vaste afvalverwerker en inzamelaar van Welling. Afhankelijk van de mogelijkheden op de bouwplaats bepaalt Welling het aantal bouwafvalcontainers. De werknemers van Welling bepalen de exacte samenstelling en mate van scheiding van het bouwafval. Putman heeft vervolgens alle invloed op de wijze waarop het afval wordt ingezameld, hoe het wordt verwerkt en aan welke partij het vervolgens wordt doorgezet. Gegeven de hoeveelheid afval en de samenstelling zijn de activiteiten van Putman allesbepalend voor de CO 2 impact van de bouwafvalketen. Onderaannemers Welling is voor de scheiding van bouwafval (deels) afhankelijk van het scheidingsgedrag én bouwtechniek van onderaannemers. Indien bouwlieden van onderaannemers goed scheiden dan is de restfractie relatief laag waardoor de bijbehorende CO 2 emissies sterk gereduceerd kunnen worden. Door het voorkomen van fouten op bouw wordt de totale fractie bouwafval gereduceerd waardoor minder verwerkt hoeft te worden. (zie ook hoofdstuk reductiemogelijkheden)

19 11 RESULTATEN KETENANALYSE BOUWAFVAL (B) De grootste CO 2 impact van de bouwafvalketen zit in de verwerking van het bouwafval, ca. 60% van de totale CO 2 impact. Dit is voornamelijk het gevolg van CO 2 emissies als gevolg van de verwerking van het restafval. In totaal leidt het verwerken van bouwafval tot een emissie van 870 kg CO 2. De verdeling van de totale CO 2 emissies van deze keten is weergegeven in onderstaand figuur. Verdeling CO2 emissies bouwafvalketen 10% 14% Tabel 4 Verdeling emissies bouwafval Inzameling bouwafval kg CO2 Herwinning grondstoffen 69.6 kg CO2 Verwerking restafval kg CO2 8% Inzameling bouwafval Herwinning grondstoffen Transport grondstoffen 83.3 kg CO2 Verwerking restafval Totaal kg CO2 Transport grondstoffen 68% Van alle transportactiviteiten is het transport van het bouwafval naar de verwerker over 25 km in onderstaand figuur duidelijk terug te zien in de resultaten. Dominant in de analyse zijn de emissies als gevolg van het opwerken van het puin. Vooral de brekers en het energiegebruik van de transportband zorgen voor de hoge emissies als gevolg van elektriciteitsgebruik. Ook de verwerking van restafval. De emissies van het natransport kunnen primair verklaard worden door het gewicht en de afstand tot de verwerker. Het sorteerzand wordt per binnenvaart over een lange afstand vervoerd tot een volgend project CO2 emissies bouwafvalverwerking Transport containers (verwerker --> Laden vrachtwagen (bouwplaats) Transport bouwafval (bouwplaats --> Houtafval Puin / beton Gemengd Verbranden gemengd Hout Granulaat Sorteerzeefzand Metalen Plastics Papier en karton Overig (restafval) kg CO2 Inzameling Herw inning grondstoffen Verw erking restafval Transport grondstoffen

20 Tabel 5 Detailresultaten CO 2 ketenanalyse bouwafval Onderdeel Activiteit Specificatie / toelichting CO 2 emissie (totaal) Transport containers (verwerker --> bouwplaats) Laden vrachtwagen (bouwplaats) Transport bouwafval (bouwplaats --> verwerker) Herwinning grondstoffen Transport Laden Transport Houtafval Transport van verwerker naar de bouwplaats met <10 ton vrachtwagen 9.6 kg CO2 Laden bouwafval voor transport op de bouwplaats 5.4 kg CO2 Van bouwplaats naar de verwerker met ton vrachtwagen kg CO2 Geen specifieke bewerking 0.0 kg CO2 Puin / beton Conusbreker 8.8 kg CO2 Kogelmolen 23.4 kg CO2 Transportband 0.2 kg CO2 Windzifter 17.6 kg CO2 Gemengd Mechanisch sorteren 1.0 kg CO2 Windzifter 14.6 kg CO3 Vlakzeef 2.4 kg CO4 Magneetband 1.5 kg CO5 Transportband 0.1 kg CO6 Verwerking restafval Overig restafval verbranden kg CO2 Transport Hout Transport tot spaanplaatfabriek met ton vrachtwagen 21 kg CO2 Granulaat Transport tot nieuwe werk met >20 ton vrachtwagen 24.7 kg CO2 Sorteerzeefzand Transport tot nieuwe werk met binnenvaartschip 30.6 kg CO2 Metalen Transport tot handelaar met ton vrachtwagen 0.48 kg CO2 Plastics Transport tot recycler met ton vrachtwagen 1.2 kg CO2 Papier en karton Transport tot papierfabriek met ton vrachtwagen 1.2 kg CO2 Overig (restafval) Transport tot AVI (AVR) met ton vrachtwagen 4.08 kg CO2 TOTAAL kg CO2 Vermeden emissies Naast bovenstaande CO 2 emissies als gevolg van alle activiteiten leiden deze activiteiten ook tot indirecte vermeden emissies. Dit als gevolg van productie van secundaire grondstoffen of bouwmaterialen die anders nieuw geproduceerd zouden moeten worden. Maar ook als gevolg van productie van elektriciteit en warmte die anders middels conventionele brandstoffen zou zijn opgewekt. De vermeden CO 2 emissies zijn zeer significant en wegen zeker ook op tegen de gerealiseerde CO 2 emissies. Vanuit het perspectief van CO 2 loont de inzameling en opwerken van bouwafvalstromen. Preventie geeft echter een nog grotere besparing, omdat in dat geval het materiaal ook niet geproduceerd hoeft te worden. Belangrijk bij de berekeningen van vermeden emissies zijn referentiestromen welke minder hoeven worden ingezet als gevolg van het gebruik van de secundaire grondstoffen. Zo vervangt granulaat

21 bijvoorbeeld grind, en kunnen plastics worden vergeleken met kunststofgranulaat. Deze factoren zijn in onderstaande tabel gegeven voor de verschillende stromen. Tabel 6 Emissiefactoren vermeden grond- en bouwstoffen Secundaire grondstof Vervanging van Vermeden CO 2 emissie factor Hout (B-hout) Primair hout (naaldhout) 0.16 kg CO 2/kg hout Granulaat Grind kg CO 2/kg granulaat Sorteerzeefzand Primair zand kg CO 2/kg sorteerzeefzand Metalen IJzer 1.0 kg CO 2/kg ijzer Plastics Kunststofgranulaat 2.0 kg CO 2/kg kunststofgranulaat Papier en Karton Primaire vezels 1.7 kg CO 2/kg primaire vezels Gemengd restafval Fossiele brandstoffen voor 0.22 kg CO 2/kg restafval elektriciteitopwekking Als we gebruik maken van bovenstaande aannames, zorgt de gemiddelde bouwafvalstroom voor ca kg CO 2. Daarbij leidt vooral de productie van elektriciteit door de verbranding van restafval tot een significante bijdrage aan de totale vermeden emissies (ca. 600 kg). Daarnaast hebben vooral de energie intensieve materiaalstromen in de vorm van plastics, metalen en papier voor een significant aandeel van de vermeden emissies (zie bijlage 3)

22 12 REDUCTIEDOELSTELLINGEN BOUWAFVAL (B) Welling doet al het nodige om de verwerking van bouwafval zo duurzaam mogelijk te (laten) doen. Het voorkomen van bouwafval door het minimaliseren van bouwfouten en het zo goed mogelijk scheiden op de bouwplaats zijn daarbij belangrijke aspecten. Toepassing van sluitvracht voor betonmortel is daarbij een mooi voorbeeld. Welling heeft al bestaand beleid gericht op het verminderen van bouwafval maar zal de aankomende tijd inzetten op de onderstaande maatregelen om de CO 2 impact nog verder te reduceren: Verminderen verpakkingsafval Welling onderzoekt en is daarover in gesprek met leveranciers of verpakkingsafval kan worden teruggenomen. Verbeteren van afvalscheiding in overleg met de afvalverwerker en afspraken met onderaannemers kan Welling zorgen voor een verbeterde afvalscheiding. Verminderen van impact ververking door het gebruik van nieuwe inkoopcriteria / contractafspraken met de afvalverwerker kan Welling eisen stellen aan de afvalverwerker. Hierbij kan het gaan over de logistiek of over de CO 2-footprint van de verwerking van bouwafval. Doelstelling Welling zal in 2015 de CO 2 emissies in de bouwafvalketen met 5% reduceren met behulp van bovenstaande maatregelen en reeds bestaand beleid op dit punt

23 13 COLOFON Opdrachtgever : Welling Bouw Vastgoed Project : CO2 ketenanalyses: bekistingconstructies en verwerking bouwafval Dossier : BA Omvang rapport : 21 pagina's Auteur : Douwe van den Wall Bake Bijdrage : Renilde Spriensma Projectleider : Renilde Spriensma Projectmanager : Jan Bart Jutte Datum : 12 april 2011 Naam/Paraaf :

24 Environmental and Sustainability Laan 1914 nr EX Amersfoort Postbus BC Amersfoort T (033) F (033) E info@dhv.com

25 BIJLAGE 1 CO 2 conversiefactoren Conversiefactoren A = Bekistingsketen B = Bouwafvalketen Keten Materiaal productie eenheid kg CO2 bron Opmerking A Phenolfilm kg 3.86 Eco-invent 2.0 A Phenol formaldehyde (lijm) kg 3.60 Eco-invent 2.0 A Naaldhout (europese productie) kg 0.16 Eco-invent 2.0 Gezaagd zacht hout 50% lucht gedroogd en 50% ovengedroogd A Bekistingsolie kg 1.05 Eco-invent 2.0 gebaseerd op minerale olie (IP346 SMSO extract <3%) casnr: A Staal ongelegeerd kg 2.30 Eco-invent 2.0 A Zink kg 3.37 Eco-invent 2.0 Primair zink productie A PVC kg 2.00 Eco-invent 2.0 Polyvinylchloride, at regional storage/rer S B Zand kg Eco-invent 2.0 B Naaldhout (europese productie) kg 0.16 Eco-invent 2.0 Uitgangspunt: vervanging primair hout. B Grind kg Eco-invent 2.0 B Cement (portland) kg Eco-invent 2.0 B Papier en Karton kg 1.7 i-waste B Kunststof (granulaat) kg 2.0 Eco-invent 2.0 B Ijzer kg 1.0 Eco-invent 2.0 Pig-iron steel. Keten Activiteiten eenheid kg CO2 bron Opmerking A Verzinken incl zinkprod kg 5.88 Eco-invent 2.0 Omgerekend op basis specificaties leverancier, 9,12% interne recycling en 91% primair A Metaalbewerking /-vervorming kg 0.06 TU Delft (oud) Gebaseerd op draaien RVS onderdelen A Zetwerk DPA kg 0.07 Eco-invent 2.0 Koudvervormen gemiddeld A Verbranding houtafval kg 0.71 Iwaste - AVR B Verbranden restafval kg 0.22 Iwaste - AVR Keten Transport eenheid kg CO2 bron Opmerking A & B vrachtwagen ( ton) tkm Handboek CO2 prestatieladder 2.0 (16 maart 2011) A & B vrachtwagen (10-20 ton) tkm Handboek CO2 prestatieladder 2.0 (16 maart 2011) A & B vrachtwagen (>20 ton) tkm Handboek CO2 prestatieladder 2.0 (16 maart 2011) B Binnenvaart (550 ton) tkm Handboek CO2 prestatieladder 2.0 (16 maart 2011) Keten Energie eenheid kg CO2 bron Opmerking A & B electriciteit - grijs (Nuon) kwh Handboek CO2 prestatieladder 2.0 (16 maart 2011) A & B diesel liter Handboek CO2 prestatieladder 2.0 (16 maart 2011) bijlage - 1 -

26 BIJLAGE 2 Detailoverzicht (data) bekistingsketen (A) Functionele eenheid Afmetingen constructie breedte 1.0 m hoogte 3.6 m plaatdikte m Platen totaal 7.2 m2 Balken totaal 0.12 m3 Uitgangspunten Hergebruik (totaal) 10 keer Hergebruik bouwplaats 2.5 keer Hergebruik werf 4.0 keer Onderdeel / Activiteit Specificatie / toelichting Kwantiteit eenheid Bron (verlies)factor Benodigd per FE CO2 emissiefactor CO2 emissies per FE productie bouwmat. Platen (betonplex) Hout grenen fineren 10 kg/m2 PontMeyer Coating phenolfilm 0.17 kg/m2 PontMeyer Lijm phenol formaldehyde 0.2 kg/m2 PontMeyer 72 kg 100% verlies 72.0 kg 0.16 kg CO2/kg 11.8 kg CO kg 100% verlies 1.2 kg 3.86 kg CO2/kg 4.7 kg CO kg 100% verlies 1.4 kg 3.60 kg CO2/kg 5.2 kg CO2 Balken Hout vuren 460 kg/m3 Welling 54.5 kg 100% verlies 54.5 kg 0.16 kg CO2/kg 8.9 kg CO2 Bevestigingsmiddelen Centerpennen verzinkt staal (waarvan): 1.3 kg/m2 Welling staal 8.5 kg 8% verlies 0.7 kg 2.36 kg CO2/kg 1.6 kg CO2 zink 0.7 kg 8% verlies 0.1 kg 5.88 kg CO2/kg 0.3 kg CO2 Moeren verzinkt staal (waarvan): 2.4 kg/m2 Welling staal 15.6 kg 8% verlies 1.2 kg 2.36 kg CO2/kg 2.9 kg CO2 zink 1.4 kg 8% verlies 0.1 kg 5.88 kg CO2/kg 0.6 kg CO2 Platen verzinkt staal (waarvan): 0.4 kg/m2 Welling staal 2.7 kg 8% verlies 0.2 kg 2.37 kg CO2/kg 0.5 kg CO2 zink 0.2 kg 8% verlies 0.0 kg 5.88 kg CO2/kg 0.1 kg CO2 Spijkers verzinkt staal (waarvan): kg/m2 Welling staal kg 400% verlies 0.4 kg 2.36 kg CO2/kg 0.9 kg CO2 zink kg 400% verlies 0.0 kg 5.88 kg CO2/kg 0.2 kg CO2 Afstandhouders kunststof 0.1 kg/m2 Welling PVC 0.4 kg 500% verlies 1.9 kg 2.00 kg CO2/kg 3.8 kg CO2 Hulpmiddelen Bekistingolie olie 0.03 lit/m2 Tillman minerale olie (Vormolie TM) lit 1000% verlies 2.3 kg 1.05 kg CO2/kg 2.4 kg CO2 constructie Zagen (werf) Tijd gemiddelde zaagtijd 2.5 min/m2 Welling Materieel zaagvermogen (4600 W V) 4600 watt Welling Energiegebruik elektriciteitgebruik 1 kwh 3 keer 4.1 kwh 0.61 kg CO2/kWh 2.5 kg CO2 (de)montage Hijsen (voor transport --> bouwplaats) Tijd gemiddelde hijstijd 0.5 min/m2 Welling Verbruik gemiddeld verbruik kraan 2.5 lit diesel/uur Welling Energiegebruik brandstofgebruik 0.15 lit diesel 4 keer 0.6 lit 3.14 kg CO2/lit 1.9 kg CO2 Hijsen (opbouw) Tijd gemiddelde hijstijd 2 min/m2 Welling Verbruik gemiddeld verbruik kraan 2.5 lit diesel/uur Welling Energiegebruik brandstofgebruik 0.60 lit diesel 10 keer 6.0 lit 3.14 kg CO2/lit 18.8 kg CO2 Hijsen (afbouw) Tijd gemiddelde hijstijd 1.5 min/m2 Welling Verbruik gemiddeld verbruik kraan 2.5 lit diesel/uur Welling Energiegebruik brandstofgebruik 0.45 lit diesel 10 keer 4.5 lit 3.14 kg CO2/lit 14.1 kg CO2 Hijsen (voor transport --> werf) Tijd gemiddelde hijstijd 0.5 min/m2 Welling Verbruik gemiddeld verbruik kraan 2.5 lit diesel/uur Welling Energiegebruik brandstofgebruik 0.15 lit diesel 4 keer 0.6 lit 3.14 kg CO2/lit 1.9 kg CO2 transport Betonplex (--> NL) Transportafstand Spanje (Baskenland) --> NL (Beverwijk) 1500 km PontMeyer Modaliteit vrachtwagen (~40 ton) PontMeyer Transportgewicht 0.07 ton 112 tkm 1 keer tkm 0.13 kg CO2/tkm 14.6 kg CO2 Balken (--> NL) Transportafstand Zweden --> NL (Beverwijk) 1200 km PontMeyer Modaliteit vrachtwagen (~40 ton) PontMeyer Transportgewicht 0.1 ton 65.4 tkm 1 keer 65.4 tkm 0.13 kg CO2/tkm 8.5 kg CO2 Betonplex (NL --> Didam) Transportafstand Beverwijk --> Didam km PontMeyer Modaliteit vrachtwagen ( ton) PontMeyer Transportgewicht tkm 1 keer 10.5 tkm 0.48 kg CO2/tkm 5.0 kg CO2 Balken (NL --> Didam) Transportafstand Beverwijk --> Didam km PontMeyer Modaliteit vrachtwagen ( ton) PontMeyer Transportgewicht 7.62 tkm 1 keer 7.6 tkm 0.48 kg CO2/tkm 3.7 kg CO2 Bekisting (Didam <--> bouwplaats) Transportafstand Didam <--> Bouwplaats 144 km Welling Modaliteit DAF Type FAS W (10.8 ton) Welling Transportgewicht 0.16 ton 22.6 tkm 4 keer 90.2 tkm 0.30 kg CO2/tkm 27.1 kg CO2 verwerking Hout Kwijtraken in de grond achterblijven -- 20% van houtfractie 0.03 ton Welling 0.03 ton 0.00 kg CO2/kg 0.0 kg CO2 Bevestigingsmiddelen Kwijtraken op de bouwplaats achterblijven -- 50% van de totale fractieton Welling ton 0.00 kg CO2/kg 0.0 kg CO2 TOTAAL kg CO2 extra / vermeden emissies Hout Verbranding gemiddelde verbrandingsoven -- 80% van het totale houtafval 0.10 ton Welling kg kg CO2/kg kg CO2 Bevestigingsmiddelen Verwerking recycling via oud ijzerboer -- 50% van de totale fractie ton Welling 1.4 kg kg CO2/kg -1.4 kg CO2 bijlage 2-1 -

27 BIJLAGE 3 Detailoverzicht (data) bouwafvalketen (B) Functionele eenheid Bouwafvalstromen gem bouwproject (gem van 20 bouwprojecten in 2010) hout 1.2 ton puin 8 ton restafval 8 ton Onderdeel / Activiteit Specificatie / toelichting Kwantiteit eenheid Bron CO2 emissiefactor CO2 emissie (totaal) Samenstelling bouwafval Hout ton B hout 95% 1.14 ton Putman C hout 5% 0.06 ton Putman Puin - 8 ton Beton / grind 75% 6 ton DHV Zand / grond 25% 2 ton DHV Gemengd - 8 ton Puin 20% 1.6 ton Putman Hout (B-hout) 20% 1.6 ton Putman Sorteerzeefzand 20% 1.6 ton Putman Metalen (ijzer) 2% 0.16 ton Putman Papier / karton 2% 0.16 ton Putman Plastics 2% 0.16 ton Putman Overig 34% 2.72 ton Putman Transport containers (verwerker -- > bouwplaats) Afstand Van verwerker naar de bouwplaats 20 km Putman Modaliteit Vrachtwagen ( ton) 10 ton Container eigengewicht 1 ton 20 tkm 0.48 kg/tkm 9.6 kg CO2 Laden vrachtwagen (bouwplaats) Laden Laden bouwafval voor transport op de bouwplaats 0.1 lit/ton DHV Energiegebruik 1.72 lit diesel 3.1 kg/lit 5.4 kg CO2 Transport bouwafval (bouwplaats - -> verwerker) Afstand Van bouwplaats naar de verwerker 20 km Putman Modaliteit Vrachtwagen (10-20 ton) 10 ton Transportgewicht bouwafval + containers 344 tkm 0.3 kg/tkm kg CO2 Kentallen (verwerkingsprocessen) Sorteren / scheiden Mechanisch kraan 0.2 kwh/ton DHV Magneetband 0.3 kwh/ton Heijningen Windzifter 3 kwh/ton Heijningen Vlakzeef 0.5 kwh/ton Heijningen Schudtafel 0.2 kwh/ton Heijningen Transporteren Transportband hellingshoek van 10% 0.3 kwh/ton.km ThyssenKrupp Verkleinen Breken Conusbreker (60 mm) 1.5 kwh/ton Heijningen Kogelmolen (2.5 mm) 4.0 kwh/ton Heijningen Herwinning Houtafval Geen specifieke bewerking 0 kwh 0.61 kg CO2/kWh 0.0 kg CO2 Puin / beton Breker Conusbreker 14.4 kwh 0.61 kg CO2/kWh 8.8 kg CO2 Kogelmolen 38.4 kwh 0.61 kg CO2/kWh 23.4 kg CO2 Transportband kwh 0.61 kg CO2/kWh 0.2 kg CO2 Windzifter 28.8 kwh 0.61 kg CO2/kWh 17.6 kg CO2 Gemengd Mechanisch sorterenkraan 1.6 kwh 0.61 kg CO2/kWh 1.0 kg CO2 Windzifter 24 kwh 0.61 kg CO2/kWh 14.6 kg CO3 Vlakzeef 4 kwh 0.61 kg CO2/kWh 2.4 kg CO4 Magneetband 2.4 kwh 0.61 kg CO2/kWh 1.5 kg CO5 Transportband 0.24 kwh 0.61 kg CO2/kWh 0.1 kg CO6 Verwerking Overig restafval verbranden AVR 2720 kg 0.22 kg CO2/kg kg CO2 Materiaalstromen Hout B-hout 2.8 ton Putman Granulaat 7.6 ton Putman Sorteerzeefzand 3.6 ton Putman Metalen 0.16 ton Putman Plastics 0.16 ton Putman Papier en karton 0.16 ton Putman Overig (restfractie) 2.72 ton Putman Totaal 17.2 ton Transport na herwinning Hout Transportafstand tot spaanplaatfabriek 25 km Putman Modaliteit vrachtwagen 10 ton Transportgewicht 70 tkm 0.3 kg CO2/tkm 21 kg CO2 Granulaat Transportafstand tot nieuwe werk 25 km Putman Modaliteit vrachtwagen 20 ton Transportgewicht 190 tkm 0.13 kg CO2/tkm 24.7 kg CO2 Sorteerzeefzand Transportafstand tot nieuwe werk 100 km Putman Modaliteit Binnenvaartship 550 ton Transportgewicht 360 tkm kg CO2/tkm 30.6 kg CO2 Metalen Transportafstand tot handelaar 25 km Putman Modaliteit vrachtwagen 10 ton Transportgewicht 1.6 tkm 0.3 kg CO2/tkm 0.48 kg CO2 Plastics Transportafstand tot recycler 25 km Putman Modaliteit vrachtwagen 10 ton Transportgewicht 4 tkm 0.3 kg CO2/tkm 1.2 kg CO2 Papier en karton Transportafstand tot papierfabriek 25 km Putman Modaliteit vrachtwagen 10 ton Transportgewicht 4 tkm 0.3 kg CO2/tkm 1.2 kg CO2 Overig (restafval) Transportafstand tot AVI (AVR) 5 km Putman Modaliteit vrachtwagen 10 ton Transportgewicht 13.6 tkm 0.3 kg CO2/tkm 4.08 kg CO2 TOTAAL kg CO2 VERMEDEN EMISSIES Vermeden gebruik van Hout 2.8 ton 0.16 kg/kg -458 kg CO2 primair materiaal Granulaat 7.6 ton kg/kg -8 kg CO2 Sorteerzeefzand 3.6 ton 0.00 kg/kg -9 kg CO2 Metalen 0.16 ton 1.00 kg/kg -160 kg CO2 Plastics 0.16 ton 2.00 kg/kg -320 kg CO2 Papier en karton 0.16 ton 1.7 kg/kg -272 kg CO2 Productie van elektriciteit / warmte Overig (restfractie) 2.72 ton 0.22 kg/kg -599 kg CO2 TOTAAL kg CO2 bijlage 3-1 -

28 BIJLAGE 4 VALIDATIE EN VERANTWOORDING De gegevens en berekeningen zijn op diverse manieren getoetst: De gegevens van Welling Bouw Vastgoed met betrekking tot de bekistingsketen zijn voor alle bewerkingsstappen bijzonder gedetailleerd en nauwkeurig. De gegevens met betrekking tot de bouwafvalketen zijn herleid met behulp van cijfers en inzichten van de afvalverwerker maar zijn minder gedetailleerd en de resultaten zijn derhalve gebaseerd op literatuurwaarden. Voor de afbakening van de ketens is gebruik gemaakt van de richtlijnen van het GHG-protocol. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van emissiefactoren zoals voorgeschreven in het Handboek CO 2-prestatieladder 2.0 (d.d. 16 maart 2011). Aanvullende data zijn afkomstig van / uit: Eco-invent 2.0 LCA database Europa Van Heijningen Energie en Miileuadvies b.v. - Meer energiekentallen in relatie tot preventie en hergebruik van afvalstromen ThyssenKrupp: Emissions%20in%20Open%20Pit%20Mines%202011%20SME%20Anual%20Meeting.pdf Interne bronnen / kennis en ervaring van: Welling (via Dhr. W. van Uem) Putman Groep (Dhr. L. van Dijk), PontMeyer (dhr. A. Eckhardt) en DHV. De analyses en berekeningen zijn uitgevoerd door 2 specialisten van DHV en gecontroleerd op basis van het 4 ogen principe. DHV is akkoord met het document, de resultaten en de gevolgde werkwijze, Namens DHV, Renilde Spriensma, Sr. LCA specialist, Amersfoort, 12 april 2011 bijlage 4-1 -