Toezicht op rechtspersonen

Transcriptie

1 Toezicht op rechtspersonen

2 0Inhoud Inleiding 2. Wat is toezicht op rechtspersonen 3. Welke vormen van toezicht op rechtspersonen zijn er 4. Risicomelding Automatische risicomelding Risicomelding op verzoek Wie mag een risicomelding aanvragen en ontvangen 5. Netwerktekening Wie mag een netwerktekening aanvragen en ontvangen 6. Welke gegevens worden gebruikt voor het toezicht op rechtspersonen 7. Wat kan ik als afnemer doen met de informatie die ik ontvang 8. Welke rechten hebben de (rechts)personen 9. Meer informatie Toezicht op rechtspersonen 2 Toezicht op rechtspersonen 3

3 1 2 en Inleiding In deze brochure leest u meer over het toezicht op rechtspersonen, zoals bedoeld in de Wet controle op rechtspersonen. Wat is het? Hoe wordt het toezicht uitgevoerd, welke gegevens worden gebruikt en wat gebeurt er met die gegevens? Justis verricht het toezicht op rechtspersonen namens de minister van Veiligheid en Justitie. Justis werkt daarbij samen met de zogenoemde ketenpartners. Dit zijn de organisaties die Justis informatie aanleveren en de organisaties die signalen van Justis over rechtspersonen ontvangen. De ketenpartners bepalen samen met Justis hoe het toezicht op rechtspersonen invulling krijgt. Wat is toezicht op rechtspersonen Justis voert de Wet controle op rechtspersonen uit. Het doel van deze wet is voorkomen en bestrijden dat er misbruik wordt gemaakt van rechtspersonen (bedrijven). Deze controle draagt bij aan een structurele bestrijding van financieel-economische criminaliteit. Door bedrijven vaker te controleren op mogelijk misbruik, kunnen handhavende instanties sneller optreden. Daarmee wordt Nederland veiliger. Tot 1 juli 2011 werd uitsluitend bij de oprichting en statutenwijziging van nv s en bv s een preventieve toets op integriteit uitgevoerd: de zogeheten verklaring van geen bezwaar. De verklaring van geen bezwaar is vervallen. In plaats daarvan screent Justis doorlopend de integriteit van bedrijven, de bestuurders en andere bij de rechtspersoon betrokken personen en bedrijven. Op deze manier wordt de oprichting van een vennootschap niet belemmerd, terwijl tegelijkertijd een effectievere controle plaats vindt tijdens het bestaan van een rechtspersoon. Immers, ook op andere momenten dan bij de oprichting of statutenwijziging kan misbruik worden gemaakt van een rechtspersoon. Wie bestuurder wordt van een bv heeft invloed op de gang van zaken binnen de bv en kan hier dus misbruik van maken. Overigens worden niet alleen bv s nv s gebruikt om te frauderen, ook van andere rechtspersonen, zoals stichtingen en coöperaties, kan misbruik worden gemaakt. De doorlopende screening is er op gericht om in een vroeg stadium zaken als faillissementsfraude, witwassen, illegale arbeid enz. te signaleren en aan te pakken. Omdat ook andere rechtspersonen dan bv s en nv s hiervoor kunnen worden gebruikt, worden al deze rechtspersonen in de screening betrokken. 3 Welke vormen van toezicht op rechtspersonen zijn er Bij het toezicht op rechtspersonen wordt gebruik gemaakt van de volgende instrumenten: Risicomelding (al dan niet op verzoek) Netwerktekening (relatieschema) Toezicht op rechtspersonen 4 Toezicht op rechtspersonen 5

4 4Risicomelding Er zijn twee soorten risicomeldingen: automatische risicomeldingen en risicomeldingen op verzoek. De informatie voor de analyse komt onder andere van de Belastingdienst, de politie en de Arbeidsinspectie. Een overzicht van alle mogelijke bronnen staat in de Wet en het Besluit Controle op rechtspersonen. Op basis van al deze gegevens en met behulp van de ontdekte patronen, beoordeelt Justis of er een verhoogd risico bestaat op bijvoorbeeld witwassen of fraude. Als uit die nadere analyse blijkt dat er geen verhoogd risico is, wordt het dossier één maand na afronding van de analyse vernietigd. Constateert Justis wel een verhoogd risico, dan wordt een risicomelding afgegeven aan een opsporende of toezichthoudende instantie die verantwoordelijk is voor het tegengaan van dit risico. Een risicomelding bestaat uit een (gedeeltelijke) weergave van de ontvangen informatie en de analyse die op basis hiervan is uitgevoerd. Een bijlage bij de risicomelding is een grafische weergave van (het deel van) het netwerk waarbinnen de vennootschap opereert. Automatische risicomelding Justis analyseert op vooraf vastgestelde momenten de gegevens van rechtspersonen, hun bestuurders en aandeelhouders, en hun directe omgeving (familie, levenspartners ). Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de oprichting van een bv of nv en bij een bestuurswisseling. De eerste fase van deze analyse vindt geautomatiseerd plaats aan de hand van een beperkt aantal bronnen. Bepaald wordt of er sprake is van relevante financiële of criminele antecedenten. Als uit de automatische analyse geen verhoogd risico blijkt, worden alle gegevens na afronding van de verwerking door het systeem zo spoedig mogelijk gewist. Als uit de automatische analyse blijkt dat er wel sprake is van een verhoogd risico, volgt een systeemmelding. Daarop voeren experts van Justis een handmatige analyse uit om te beoordelen of er daadwerkelijk sprake is van een verhoogd risico. BPR GBA-V JUSTID JDS KVK HR Spir-it CIR Automatische analyse (AA) Leveranciers AA Afnemers TRM Nadere analyse TRACK Risico Analyse TRACK Informatie verstrekking Risicomelding Handelsregisters Overheidsinstanties Openbare bronnen Overig Risicomeldingen op verzoek / Terugkoppeling Distributie TRACK informatie Curatoren en overheidsinstanties OM Politie Belasting dienst FIOD DNB AFM Inspecties Overige BOD en Toezicht op rechtspersonen 6 Toezicht op rechtspersonen 7

5 Risicomelding op verzoek Naast dit doorlopende onderzoek op vastgestelde momenten in het bestaan van een rechtspersoon, kunnen instanties die risicomeldingen mogen ontvangen ook zelf om een risicomelding verzoeken. Dit kan bijvoorbeeld bij zaken waar zij al onderzoek naar doen. Justis kijkt dan naar de natuurlijke personen binnen de bevraagde rechtspersoon en naar andere bij de rechtspersoon betrokken beleidsbepalers, zowel personen als bedrijven. Als Justis een risico op misbruik van de bevraagde rechtspersoon ziet, verstrekt Justis hierover een onderbouwde risicomelding. Dit kan aanvullende informatie voor het onderzoek opleveren. Wie mag een risicomelding aanvragen en ontvangen Openbaar Ministerie (OM) Politie FIU-NL De Nederlandsche Bank (DNB) Autoriteit Financiële Markten (AFM) Belastingdienst (waaronder ook begrepen Douane) Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) Directie Arbeidsmarktfraude van de Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie) Directie Opsporing van de Inspectie SZW (voorheen Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD)) Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) ILT-Inlichtingen en Opsporingsdienst (ILT-IOD) Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) NVWA-Inlichtingen- en Opsporingsdienst (NVWA-IOD) Koninklijke Marechaussee 5 Netwerktekening In een netwerktekening worden de onderlinge relevante relaties tussen de bevraagde natuurlijke en/of rechtspersonen en de daarbij betrokken personen en bedrijven weergegeven. Ook worden hierin relevante faillissementen en ontbindingen opgenomen. De onderlinge relaties tussen natuurlijke en rechtspersonen worden in een netwerktekening uitgebreider weergegeven dan in een netwerktekening die bij een risicomelding wordt gevoegd. In een netwerktekening worden gegevens verwerkt uit het handelsregister, de Gemeentelijke Basisadministratie, het Centraal Insolventieregister en openbare bestanden. De netwerktekening bevat dus, anders dan een risicomelding, bijvoorbeeld geen strafrechtelijke of fiscale informatie. Toezicht op rechtspersonen 8 Toezicht op rechtspersonen 9

6 KM MARE 08/08/1958 OV 29/09/1997 DI 18/06/2008 EA 18/06/ / BEDRIJF Y B.V. UTRECHT A RURDI 21/12/1966 MOORDRECHT FAILLIET O7/09/ BEDRIJF X B.V. KATWIJK PINASAR 15/11/1971 OV 29/09/ BEDRIJF Z B.V. LEIDEN DI 17/05/ /05/2004 DI 14/05/ /11/2003 DI 17/03/2008 EA 04/05/ /11/2003 ONTBONDEN: 12/12/ AGRARISCH LOONBEDRIJF X XYZ B.V. CULEMBORG DI 12/01/ /01/2003 OR 12/01/ B SELMAN 27/11/1948 DI 28/06/ /11/2003 EA 26/06/ /11/2003 DI 29/01/ /06/2008 EA 29/01/ /06/2008 DI 12/01/ /01/2003 OR 12/01/ AM ILDZ 01/01/1989 AMSTERDAM AMJ JANSEN 01/12/1943 Functies: EA = Enig Aandeelhouder OR = Oprichter CO = Commissaris OV = Overige functies DI = Directeur PR = Procuratiehouder Eén datum achter functie = begin datum Twee data achter functie = begin- en einddatum (onderbroken lijn = relatie(s) is(zijn) beëindigd) Rood = betrokken bij faillissement(en) Wit = ontbonden, fusie Toezicht op rechtspersonen 10 Toezicht op rechtspersonen 11

7 Wie mag een netwerktekening aanvragen en ontvangen Omdat een netwerktekening minder gevoelige informatie bevat dan een risicomelding, mag de netwerktekening door meer instanties en personen worden aangevraagd, namelijk door: Personen die met de opsporing van strafbare feiten zijn belast, wanneer uit de gegevens zelf een redelijk vermoeden voortvloeit dat een persoon een strafbaar feit heeft begaan; Instanties of personen met een publiekrechtelijke taak die gegevens nodig hebben in verband met die taak; Een aantal afnemers van netwerktekeningen staat met naam genoemd in de wet of het besluit. Het gaat dan bijvoorbeeld om de afnemers van risicomeldingen (zij mogen ook netwerktekeningen aanvragen), faillissementscuratoren, Bureau Bibob en de AIVD. 6Welke gegevens worden gebruikt voor het toezicht op rechtspersonen De informatie voor het toezicht op rechtspersonen is afkomstig uit een groot aantal bronnen. Denk daarbij aan het handelsregister, de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA), het Centraal Insolventie Register (CIR) en het Justitiële Documentatiesysteem (JDS). Verder kunnen gegevens worden opgevraagd bij de Belastingdienst, de politie, het Openbaar Ministerie en een aantal andere organisaties. Niet alle informatie mag altijd gebruikt worden: in een netwerktekening mag bijvoorbeeld geen strafrechtelijke informatie worden verwerkt. Een netwerktekening bevat informatie uit het handelsregister, GBA, CIR en openbare informatie. De informatie mag door Justis worden opgevraagd op grond van de Wet controle op rechtspersonen en het Besluit controle op rechtspersonen. Ook andere wetten en algemene maatregelen van bestuur zijn aangepast op dit nieuwe toezicht, zodat alle gegevensstromen een wettelijke basis hebben. De gegevens die Justis gebruikt over een rechtspersoon of bij een rechtspersoon betrokken functionarissen zijn dus al door andere organisaties geregistreerd. Het is de taak van Justis om deze gegevens te analyseren. 7Wat kan ik als afnemer doen met de informatie die ik ontvang Een netwerktekening wordt vaak gebruikt om meer inzicht te krijgen in het onderlinge netwerk tussen natuurlijke- en rechtspersonen, bijvoorbeeld om te kunnen beslissen of een strafrechtelijke zaak wordt doorgezet of wie de beleidsbepaler van een bevraagde groep rechtspersonen is. Daarnaast kan een netwerktekening worden gebruikt om te bepalen of een andere rechtspersoon in het netwerk van een failliete vennootschap misschien wèl mogelijkheden tot verhaal biedt. Dit is allemaal toegestaan, zolang het gebruik van de tekening maar valt binnen het doel van de Wet controle op rechtspersonen: het voorkomen of bestrijden dat er misbruik wordt gemaakt van rechtspersonen. Ook een risicomelding mag alleen gebruikt worden voor het doel van de Wet controle op rechtspersonen. Er is wel een verschil met een netwerktekening. Een afnemer mag een risicomelding uitsluitend gebruiken als er daadwerkelijk sprake is van een risico op misbruik van de bevraagde rechtspersoon. Met een risicomelding kan de afnemer die actie ondernemen, die voor hem is toegestaan en die past in de specifieke situatie. Zo kan de Belastingdienst besluiten om een btw-nummer van een rechtspersoon in te trekken, als uit een risicomelding blijkt dat er sprake is van een risico op btw-fraude. Een risicomelding kan ook aanleiding zijn voor een strafrechtelijk onderzoek. Daarnaast kan een risicomelding als extra informatie worden toegevoegd aan een lopend bestuursrechtelijk of strafrechtelijk onderzoek. Het is ook mogelijk dat de afnemer nog even niets doet met de risicomelding. Dat is aan de afnemer zelf. 8Welke rechten hebben de (rechts) personen Personen worden niet geïnformeerd over de automatische screening. Dat is niet mogelijk, aangezien Justis de gegevens van de ondernemer niet kent als de automatische screening niet tot een onderzoek leidt. Maar ook als uit de automatische screening een onderzoek volgt omdat er sprake is van een verhoogd risico, wordt de betrokken persoon niet standaard geïnformeerd. Een eventuele risicomelding aan een opsporende of toezichthoudende instantie wordt namelijk onder strikte vertrouwelijkheid verstrekt. In dat geval maakt de afnemer een individuele afweging of de betrokken persoon over de risicomelding wordt Toezicht op rechtspersonen 12 Toezicht op rechtspersonen 13

8 geïnformeerd. Dit gebeurt op grond van de wettelijke bepalingen die voor de betreffende afnemer bij de uitvoering van zijn taken, van toepassing zijn. Zo is het in bepaalde gevallen niet de bedoeling dat een (rechts) persoon die in een risicomelding wordt genoemd, op de hoogte wordt gesteld van een lopend of nog te starten onderzoek. Een betrokkene kan op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) een verzoek indienen om in te zien welke gegevens Justis van hem of haar screent. Zoals al aangegeven, is de kans groot dat Justis hierop geen antwoord kan geven omdat er geen gegevens van deze (rechts)persoon zijn geregistreerd. Als een betrokkene op grond van de Wbp wel inzicht krijgt in de gegevens die Justis heeft ontvangen en er sprake blijkt te zijn van onjuistheden in die gegevens, dan kan hij zich wenden tot de organisatie die deze informatie heeft verstrekt en daar het verzoek neerleggen om de gegevens te wijzigen. Functionarissen van rechtspersonen worden via de kamers van koophandel en de notarissen op de hoogte gesteld van de Wet controle op rechtspersonen en de consequenties voor hen. Ook op de website van Justis ( is informatie hierover te vinden. 9Meer informatie Vragen over risicomeldingen en netwerktekeningen kunt u stellen aan het Klant Contact Centrum van Justis, telefonisch bereikbaar via Het aanvragen van risicomeldingen kan door de daartoe bevoegden worden gedaan via: trackrm@minvenj.nl of fax Het aanvragen van netwerktekeningen kan door de daartoe bevoegden worden gedaan via: trackiv@minvenj.nl of fax Meer informatie vindt u ook op Bezoekadres Turfmarkt DP Den Haag Postadres Ministerie van Veiligheid en Justitie Justis, afdeling TRACK Postbus EH Den Haag Toezicht op rechtspersonen 14 Toezicht op rechtspersonen 15

9 Justis is de screeningsautoriteit van het Ministerie van Veiligheid en Justitie op het gebied van integriteit. De screeningsautoriteit Justis werkt aan een veiliger en rechtvaardiger samenleving door het screenen van personen en organisaties. Justis heeft toegang tot exclusieve bronnen, analyseert informatie uit deze bronnen en vormt zich een oordeel over de integriteit van personen en organisaties. Op basis van deze oordeelsvorming geeft Justis verklaringen, vergunningen, adviezen en risicomeldingen af. Justis adviseert organisaties over de inzet van zijn producten en laat daarbij ruimte voor maatwerk. Colofon Ministerie van Veiligheid en Justitie Justis Postbus EH Den Haag Justis Januari 2013 J-16898