EEN VERKENNEND ONDERZOEK NAAR DE ANTI-MICROBIËLE WERKING VAN DRINKWATERFILTERS
|
|
- Sandra Brouwer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 EEN VERKENNEND ONDERZOEK NAAR DE ANTI-MICROBIËLE WERKING VAN DRINKWATERFILTERS Rapportnummer NDBIO 008 Voedsel en Waren Autoriteit internet site oktober 2003
2 INHOUDSOPGAVE Blz. SAMENVATTING SUMMARY 1. INLEIDING 1 2. DOEL VAN HET ONDERZOEK 2 3. FILTERTECHNIEKEN 2 4. PRODUCTBESCHRIJVING FILTERS Filter Filter Filter 3 en filter Filter OPZET VAN HET ONDERZOEK 5 6. RESULTATEN 7 7. DISCUSSIE 8 8. CONCLUSIES 9 9. LITERATUUR 10 KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober 2003
3 SAMENVATTING In dit rapport worden de resultaten beschreven van een verkennend onderzoek naar de anti-microbiële werking van drinkwaterfilters. Aanleidingen voor het onderzoek zijn geweest het grote aantal meldingen van darmstoornissen onder reizigers naar streken, waar het drinkwater van een andere kwaliteit is dan in Nederland, en de twijfelachtige werking van een aantal chemische desinfectiemiddelen voor potentieel besmet drinkwater. In dit onderzoek zijn vier drinkwaterfilters, die volgens de leveranciers kunnen worden gebruikt op plaatsen waar geen betrouwbaar drinkwater voorhanden is, getest op het vermogen bacteriën uit besmet water te verwijderen. Twee filters zijn volgens de gebruiksinstructies geschikt om bacteriën uit het water te filtreren, één filter is geschikt om zowel protozoa, bacteriën als virussen te verwijderen en één filter is uitsluitend bestemd om protozoa te verwijderen. De filters zijn onderworpen aan een praktijknabootsende test omdat er geen gestandaardiseerde testmethoden voor filters met een kleine filtercapaciteit voorhanden zijn. Een hoeveelheid met pathogene bacteriën besmet water (Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa en Escherichia coli, elk in een concentratie van 10 8 bacteriën/ml) wordt over het filter geleid, dat vervolgens wordt nagespoeld met gesteriliseerd leidingwater. Het aantal bacteriën in het water wordt op 3 momenten gemeten, te weten voor filtratie, na filtratie en in het laatste spoelwater. De testen worden na 2-3 weken en na 3 maanden herhaald. In de tijd tussen de metingen worden de filters gereinigd en bewaard volgens de gebruiksvoorschriften van de fabrikanten. Uit het onderzoek blijkt dat twee filters, die bestemd zijn om bacteriën uit het water te verwijderen, direct na aankoop in staat zijn deze volledig te verwijderen. In het naspoelwater van één van deze filters worden echter direct weer bacteriën aangetroffen. In de herhalingstesten kon de effectiviteit niet meer worden bevestigd, hetgeen er op zou kunnen wijzen dat de filters snel verzadigd raken en hierdoor aanleiding geven tot doorslag. De twee overige filters laten een beperkt effect zien, hetgeen voor het filter dat geen claim tot reductie van het aantal bacteriën voert, niet verwonderlijk is. Uit het uitgevoerde onderzoek dat als indicatief moet worden beschouwd, kan geconcludeerd worden, dat de anti-bacteriële werking van de onderzochte drinkwaterfilters twijfelachtig is. Het gebruik van dergelijke filters kan een gevaar opleveren voor de gezondheid van de mens. Verder blijkt dat twee filtersystemen met een biocide worden afgeleverd zonder dat hiervoor een toelating in het kader van de Bestrijdingsmiddelenwet is afgegeven. Uit de vertrouwelijke informatie, die de leveranciers ter beschikking hebben gesteld, kan niet worden afgeleid dat de filters ook effectief zijn na perioden van droogstand. Trefwoorden Waterfilter, anti-bacterieel, anti-microbieel KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober 2003
4 SUMMARY This report describes the results of a preliminary investigation on the antibacterial action of drinking water filters for personal use. Reasons for this investigation were the numerous complaints of symptoms of diarhee under travellers to regions where the quality of drinking water is inferieror than in the Netherlands, and the doubts about the efficacy of chemical disinfectants for drinking water. Four filters for personal use have been investigated on their antibacterial efficacy. Two drinking water filters claimed the removal of bacteria, one drinking water filter claimed the action against protozoa, bacteria and viruses and one drinking water filter claimed the action against protozoa only. As no standard methods are available for testing the antimicrobial activity of drinking water filters with small capacity the filters underwent a practice-simulating test. A defined amount of water contaminated with the pathogenic bacteria S. aureus, Ps. aeruginosa and E.coli, each at a level of 10 8 /ml was flushed over the filter followed by a washing with sterilized water. To establish the efficacy of the filter, samples of water were taken before and after filtration as well as in the flushing water. The tests were repeated after 2-3 weeks and after 3 months. As result of the investigations it can be concluded that two filters fulfill the claim of bacterial removal only just after first use. In the flushing water of one of these filters however a reasonable amount of bacteria were found. This phenomenone indicates saturating of the filter. In repeating tests there were no signs of a complete bacterial removal for both filters. The two other filters showed only limited filtercapacity. From this preliminary investigation it can be concluded that the antibacterial capacity of the four drinking water devices for personal use is doubtful. The use of these kind of filters in regions with potentially contaminated water could be a danger for human s health. It was noticed that one filtersystem contained a built-in iodine-based biocide and therefore has to be considered as a biocidal product after the Biocidal Product Directive 98/8/EC and needs an admission after the Dutch Pesticide Act, while another filtersystem was delivered together with chlorine tablets for removal of dirt and bacteria on the filter. These chlorine tablets have to be considered as biocide too for which an admission is needed. Keywords Waterfilter, antibacterial, antimicrobial KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober 2003
5 1. INLEIDING Verontreinigd water wordt beschouwd als één van de belangrijkste oorzaken van ziekten bij de mens. Deze verontreinigingen kunnen van (micro-)biologische dan wel van chemische aard zijn. Te denken valt hierbij aan in het water opgeloste landbouwbestrijdingsmiddelen, of aan de aanwezigheid van parasieten, bacteriën of virussen. Het consumeren van met (micro-)organismen verontreinigd water kan leiden tot bekende ziekten zoals de ziekte van Weyl, paratyfus cholera, botulisme en hepatitis A. De WHO schatte in 1981 dat 80% van alle ziektegevallen in de wereld gerelateerd waren aan het niet voorhanden hebben van schoon water (1). Alhoewel de situatie zeker verbeterd zal zijn, dienen toeristen tijdens hun verblijf in het buitenland terdege rekening te houden met de (slechte) kwaliteit van drinkwater. Wagter schatte in 1993 dat ca. 1/3 deel van alle toeristen te kampen heeft gehad met darmstoornissen (2). Deze darmstoornissen gaan vaak gepaard met hoofdpijn, misselijkheid en koorts en worden voornamelijk veroorzaakt door infecties met micro-organismen (bacteriën en virussen). Onvoldoende persoonlijke hygiëne, het nuttigen van niet-hygiënisch bereid of bewaard voedsel, of het drinken van onbetrouwbaar (leiding)water zijn bekende oorzaken van genoemde klachten. Ook direct contact met besmet water (zwemmen) of indirect contact met besmet water (consumptie van vis uit besmet water, wassen van groente en fruit met besmet water, gebruik van ijsblokjes gemaakt van besmet water) kunnen leiden tot infecties (3,4). Daar de huidige consument veel reist en meer belangstelling heeft voor avontuurlijke reizen (survivals e.d.) dan vroeger, is het noodzakelijk de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen om ziekten zoveel mogelijk te voorkomen. Het voorkomen van voedselinfecties is nauwelijks mogelijk voor zover men zelf geen maaltijden bereidt. Persoonlijke hygiëne heeft men zelf in de hand en is te verbeteren. Om de microbiologische gesteldheid van water te verbeteren staat een aantal technieken ter beschikking. De meest betrouwbare techniek is het koken van water vóór consumptie. Alternatieve methoden zijn filtreren of desinfecteren. Voor dit doel zijn diverse producten op de markt. Garelick (3) wijst erop dat fabrikanten de effectiviteit en de veiligheid van hun producten vaak ruim aanprijzen, maar op de vraag of het apparaat wel afdoende filtreert en of het desinfectiemiddel wel voldoende effectief is, het antwoord vaak schuldig blijven. Bij de beoordeling van filtersystemen is de Environmental Protection Agency (EPA) tot de conclusie genomen, dat enkele filters de geclaimde virus-eliminatie niet kunnen waarmaken. Als gevolg hiervan zijn de betreffende filters van de markt verdwenen (5). In een recent artikel van Wagter en in advertentiemateriaal wordt aan de werking van drinkwaterdesinfectiemiddelen echter nog steeds een breder toepassingsgebied toegekend dan wettelijk is toegestaan (5,6). Producten voor drinkwaterdesinfectie zijn in eerste instantie bedoeld om onbetrouwbaar drinkwater uit een lokaal drinkwaternet te behandelen. Toch worden deze middelen ook aanbevolen voor het desinfecteren van oppervlaktewater, echter wel in combinatie met filtersystemen. In Nederland zijn middelen voor het desinfecteren van onbetrouwbaar drinkwater onder de bepalingen van de Bestrijdingsmiddelenwet gebracht (7). In een oriënterend onderzoek van de Keuringsdienst van Waren naar de anti-bacteriële werking van deze middelen komt de dienst tot de conclusie dat deze werking marginaal lijkt te zijn (8). De effectiviteit van filtersystemen, die op de markt worden gebracht met het doel drinkwater en/of oppervlaktewater te ontdoen van deeltjes en ongewenste organismen en hierdoor geschikt te maken als drinkwater, is nauwelijks onderzocht. KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober
6 2. DOEL VAN HET ONDERZOEK Het doel van het beschreven onderzoek is inzicht te krijgen in de anti-microbiële werking van een aantal op de markt zijnde drinkwaterfilters ten behoeve van outdoor activiteiten. Uitgangspunten voor de keuze van de te onderzoeken filters zijn het bedieningsgemak voor de individuele consument en de prijsstelling (populaire prijsklasse). Vanwege de onderzoeksmogelijkheden zal het onderzoek beperkt blijven tot het meten van het effect van het verwijderen van bacteriën. Daar geen standaard testmethode voorhanden is, zijn de filters onderworpen aan is een praktijknabootsende test. Het onderzoek moet dan ook als verkennend worden beschouwd. 3. FILTERTECHNIEKEN Het principe van filtreren berust op het scheiden op deeltjesgrootte. Op deze wijze is het mogelijk om op verschillende niveaus water te zuiveren. Bij grove filters zullen alleen de vaste, zichtbare deeltjes worden afgevangen en naarmate de poriën kleiner worden zullen ook protozoa, amoeben, bacteriën en virussen afgevangen kunnen worden. Een overzicht van de deeltjesgrootte van te verwijderen verontreinigingen is weergegeven in tabel 1. Tabel 1. Overzicht van de deeltjesgrootte van waterverontreinigingen. Aard verontreiniging Deeltjesgrootte (µm) Niet zwevende deeltjes (zandkorrels e.d.) >100 Protozoa (o.a. Giardia) Bacteriën (o.a. Klebsiella) 0,4-30 Virussen (o.a. Rotavirus), zwevende deeltjes 0, Opgeloste chemicaliën 0,001 Aan elke vorm van drinkwater zou de eis gesteld moeten worden dat het vrij is van ziekte overdragende organismen als protozoa, bacteriën en virussen. Voorbeelden van in water voorkomende organismen welke tot (ernstige) ziekten kunnen leiden zijn: Protozoa als Giardia lamblia, Cryptosporidium en Bilharzia Bacteriën als Klebsiella terrigena, Pseudomonas aeruginosa, Shigella dysenteriae en Escherichia coli Virussen als Rotavirus Strain SA-11, Poliovirus type 1, Hepatitis A De ziekten worden in de meeste gevallen ingeleid door aanhoudende klachten van diarree en misselijkheid. Uit een kleine marktverkenning is gebleken, dat er apparatuur bestaat met verschillende typen filters. Door hun eigenschappen kunnen deze filters als volgt worden onderverdeeld: a. Niet-keramische filters b. Niet-keramische filters met koolfilter c. Niet-keramische filters met koolfilter en jodiumhars d. Keramische filters e. Keramische filters met koolfilter De werking van de filters berust op hetzelfde principe. Het filter vangt alle aanwezige deeltjes tot een bepaalde grootte af. Het ingebouwde koolstoffilter verwijdert een deel van de in het water opgeloste chemicaliën, of de residuen van een aan de filtratie voorafgaand gebruikt waterdesinfectiemiddel. KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober
7 Een ingebouwd jodiumbevattend harsbed moet volgens de fabrikant alle in het water aanwezige virussen doden. De gebruikte filters kunnen verder zelf nog geïmpregneerd zijn met een anti-microbieel werkend middel. Veelal zijn deze middelen gebaseerd op zilver. De aanwezigheid van zilverionen moet volgens de fabrikanten voorkomen, dat er bacteriegroei op het filter gaat plaatsvinden. Aan de werking van zilverionen onder praktijkomstandigheden wordt echter ernstig getwijfeld (9). Keramische filters hebben het voordeel boven niet-keramische filters dat ze gemakkelijk schoon te maken zijn en dus veel langer gebruikt kunnen worden. Niet-keramische filters dienen na enige tijd vervangen te worden. Fabrikanten houden hiervoor een periode van 4 6 weken aan, d.w.z. de duur van een vakantie. De huidige op de markt zijnde filters zijn zodanig geconstrueerd dat ze, gezien hun poriëngrootte, niet in staat zijn virussen af te vangen. Om deze organismen te verwijderen, is het noodzakelijk het water vooraf te behandelen met een virusdodend middel. Dit zou kunnen gebeuren met een waterdesinfectiemiddel met een erkende werking tegen virussen. In Nederland zijn geen middelen toegelaten met een dergelijke werking. Als alternatief zijn er wel filters op de markt met een ingebouwd jodiumbevattend harsbed, die pretenderen virusdodende eigenschappen te bezitten. Aan de effectiviteit van drinkwaterfilters worden in Nederland geen wettelijke eisen gesteld en er wordt daarom ook niet getoetst. In het huidige onderzoek tracht de Keuringsdienst van Waren enig inzicht te krijgen in de werking en de betrouwbaarheid van deze filters. De uitgangspunten voor de keuze van de te testen filters zijn de prijsstelling en het bedieningsgemak voor de individuele gebruiker. 4. PRODUCTBESCHRIJVING FILTERS Uit de markt zijn vijf drinkwaterfilters bemonsterd met verschillende soorten filters. De drinkwaterfilters vallen alle in de populaire prijsklasse ( ) en zijn door de consument gemakkelijk te gebruiken Filter 1 Het systeem bestaat uit een niet-keramisch filter met naar keuze een handpompje of een rietje. Het filter moet volgens de productbeschrijving in staat zijn alle deeltjes tot een grootte van 2 µm uit het water te verwijderen. De capaciteit bedraagt ca. 100 liter en is afhankelijk van de helderheid van het water. De fabrikant geeft aan dat het systeem bescherming biedt tegen Giardia lamblia en andere amoeben, alsmede tegen andere organismen van vergelijkbare grootte en tegen nematoden. Het filter biedt geen bescherming tegen bacteriën en virussen. Om deze organismen te verwijderen beveelt de fabrikant aan het gefiltreerde water alsnog te behandelen met een drinkwaterdesinfectiemiddel. Indien het filter enige tijd niet gebruikt wordt, kan het in een koelkast bewaard worden of met azijn dan wel bleekwater behandeld worden, teneinde de groei van micro-organismen op het filter tegen te gaan Filter 2 Het systeem is een filterpen in de vorm van een rietje, dat het water filtert door een micro-filtratiemembraan (een niet-keramisch filter) met een gemiddelde poriegrootte van 0,18 µm. De capaciteit bedraagt ca. 100 liter en is afhankelijk van de kwaliteit van het te zuiveren water. De fabrikant geeft aan dat het systeem effectief bacteriën en protozoa uit het water verwijdert. Uit een test met E. coli bacteriën zou blijken dat het filtersysteem 99,9999% van de aanwezige bacteriën verwijdert. Het systeem biedt geen bescherming tegen virussen, omdat deze organismen kleiner zijn dan de poriën. Om deze organismen te bestrijden beveelt de fabrikant aan gebruik te maken van een in Nederland toegelaten drinkwaterdesinfectiemiddel. (Noot auteurs: de Nederlandse fabrikant beveelt hiermee een toegelaten bestrijdingsmiddel aan voor een toepassing waar het middel wettelijk niet voor is toegelaten, hetgeen binnen NL een overtreding is van artikel 11a van de Bestrijdingsmiddelenwet). Als het filter verstopt dreigt te raken, dient dit met meegeleverde chloortabletten behandeld te worden. KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober
8 4.3. Filter 3 en filter 4 De filters 3 en 4 zijn identiek, maar zijn afkomstig van 2 verschillende producenten. Het systeem bestaat uit een bidon met een filtersysteem, bestaande uit achtereenvolgens een niet-keramisch filter, een jodiumbevattend harsbed en een koolfilter. De capaciteit bedraagt ca. 100 liter. De fabrikanten geven aan dat het niet-keramische filter alle deeltjes, incl. protozoa, tot 1 µm uit het water filtert, dat het jodiumhars alle bacteriën en virussen doodt en dat het koolfilter het jodium absorbeert en de geur en smaak van het gefiltreerde water verbetert. Volgens de fabrikanten zouden 99,9999% van het aantal aanwezige bacteriën, 99,99% van het aantal aanwezige virussen en 99,9% van het aantal protozoa worden verwijderd. (Noot auteurs: door de claim doodt bacteriën en virussen en het beoogde gebruik in de praktijk, moet de bidon met het jodiumbevattende harsbed opgevat worden als biocide. Daar voor beide filters geen toelating is afgegeven wordt artikel 2 eerste lid van de Bestrijdingsmiddelenwet overtreden). Als het filter verstopt dreigt te raken kunnen alle onderdelen van het filter afzonderlijk worden verwisseld. Als de bidon gedurende langere tijd niet wordt gebruikt, moet deze aan de lucht drogen, teneinde de groei van micro-organismen op de filters te voorkomen Filter 5 Het systeem bestaat uit een pomp en een filter, welke op een bidon of speciale waterzak geschroefd kan worden, dan wel boven elk ander willekeurig schoon opvangreservoir gehouden kan worden. Het bevat een keramisch filter met een poriegrootte van 0,3 µm. De fabrikant geeft aan dat protozoa (incl. Giardia), bacteriën en een aantal chemicaliën (w.o. pesticiden) uit het water worden gefilterd. De fabrikant geeft geen andere informatie over de effectiviteit van het filter dan dat het aan EPA-specificaties voldoet. Virussen en andere deeltjes <0,3 µm worden niet verwijderd. Ter verwijdering van virussen adviseert de fabrikant het water eerst met jodium te behandelen en dan te filtreren. De koolstofkern in het filter zorgt er voor dat de geur en smaak van het jodium wordt verwijderd. De fabrikant geeft geen informatie over de capaciteit van het filtersysteem. Als het filter verstopt dreigt te raken, kan dit met een bijgeleverd schuursponsje behandeld worden. Deze handeling kan keer plaatsvinden, voordat het filter aan vervanging toe is. Als het pompsysteem niet meer gebruikt wordt, moet dit aan de lucht gedroogd worden, teneinde de groei van micro-organismen tegen te gaan. Als alternatief geeft de fabrikant aan, dat het filter gesteriliseerd kan worden door dit 5 minuten in kokend water te leggen. KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober
9 5. OPZET VAN HET ONDERZOEK Een waterzuiveringsfilter wordt door het US Environmental Protection Agency (EPA) omschreven als een filtersysteem dat de claim voert ziekteverwekkende micro-organismen, w.o. bacteriën, virussen en protozoa uit het water te verwijderen, te doden of te inactiveren. Er bestaan noch in Nederland noch in Europa standaardmethoden om de effectiviteit van dergelijke filtersystemen te testen. In de Verenigde Staten hanteert EPA sinds 1986 wel een gestandaardiseerde testmethode, maar deze is uitsluitend toepasbaar op filtersystemen met een capaciteit >450 liter. Daar de te testen filters een geringere capaciteit hebben, is deze methode niet bruikbaar. In de bestaande Amerikaanse testmethode wordt o.a. geëist dat het aantal bacteriën te meten met het testorganisme Klebsiella terrigena, met een factor 10 6 (log 6 reductie) afneemt. Dat de EPA-test niet meer aan de huidige eisen voldoet, mag blijken uit het feit dat de Amerikaanse drinkwaterbedrijven thans met EPA samenwerken aan een nieuwe set standaardmethoden (10). In Nederland wordt aan een chemisch desinfectiemiddel de eis gesteld, dat dit een reductie van het aantal bacteriën met een factor 10 5 (log 5 reductie) moet geven om over een betrouwbaar desinfectiemiddel te kunnen spreken. Daar de EPA-testmethode niet bruikbaar is, heeft de Keuringsdienst van Waren een methode ontwikkeld die het gebruik van de onderzochte waterfilters in de praktijk benadert. Hierbij wordt intern voorlopig als uitgangspunt gekozen, dat een filter evenals een chemisch desinfectiemiddel tenminste een log 5 reductie van het aantal aanwezige bacteriën dient te bewerkstelligen. Daar verontreinigd water in de praktijk verschillende soorten bacteriën zal bevatten, wordt voor de test gebruik gemaakt van een suspensie met 3 bacteriesoorten. Om een reductie van tenminste 5 log-eenheden te kunnen vaststellen is het gebruikelijk dat uitgegaan wordt van een bacteriesuspensie die ca bacteriën per ml. bevat. Als het filter in de test deze reductie bewerkstelligt, wordt drinkwater verkregen van betrouwbare kwaliteit (max bacteriën per ml). Bereiding van de bacteriesuspensie Voor het onderzoek wordt gebruik gemaakt van de volgende bacteriestammen: Staphylococcus aureus (SA) Pseudomonas aeruginosa (PA) Escherichia coli (EC) Alle stammen worden afzonderlijk geënt in 100 ml Brain Heart Infusion (BHI). De Brain Heart Infusion wordt 24 uur bebroed bij 30 C. De culturen zijn dan volgroeid en iedere cultuur bevat bacteriën per ml. Niet iedere bacterie groeit even ver uit en uit ervaring wordt de volgende mengverhouding gebruikt om een bacteriesuspensie te krijgen, die van alle stammen ongeveer gelijke aantallen cellen bevat. De verhouding SA:EC:PA:BHI dient hiervoor 10:10:3:7 te bedragen. De verkregen suspensie bevat nu ongeveer 10 8 bacteriën per ml. Om dit te controleren wordt in de suspensie een telling uitgevoerd. Deze telling wordt uitgevoerd op Trypton Soya Agar (TSA). Per 100 ml te testen leidingwater wordt 1 ml van deze bacteriesuspensie toegevoegd. KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober
10 Principe Een hoeveelheid water wordt met het bijbehorende pompsysteem dan wel met behulp van een externe peristaltische pomp door het filter geleid. Per pompslag wordt ml water door het filter gepompt. De hoeveelheid besmet water dat door het filter wordt geleid, wordt afhankelijk gemaakt van de capaciteit van de te onderzoeken filters. Na afloop worden de filters nagespoeld met een hoeveelheid gesteriliseerd leidingwater, dat 3 keer het testvolume bedraagt. Vervolgens worden de filters gereinigd en bewaard zoals wordt voorgeschreven door de fabrikant voor regelmatig gebruik. De beschreven testen worden herhaald na 2-3 weken en na 3 maanden. Na de tweede meting worden de filters gereinigd en bewaard zoals door de fabrikant wordt aangegeven voor bewaring gedurende langere tijd. Gezien het feit dat de mens, afhankelijk van de omstandigheden waarin het verkeert, dagelijks 2 tot 4 liter water nodig heeft, mag van de te testen filters een goede prestatie verwacht worden. Zeker als dit wordt afgezet tegen de productspecificaties. Er is daarom gekozen voor een test waarin het filter gedurende langere tijd wordt blootgesteld aan met bacteriën besmet water. Daar de filters 3 en 4 qua constructie, capaciteit, presentatie en gebruik identiek zijn, is er voor gekozen slechts één van beide in het onderzoek op te nemen. Filter 5 is na 3 maanden niet getest. Aan de hand van de beschrijvingen, de capaciteit en het beoogde gebruik zijn voor de verschillende filters de hoeveelheden testvloeistof en naspoelvloeistof aangehouden zoals vermeld in tabel 2: Tabel 2. Overzicht van de gebruikte hoeveelheden testvloeistof en naspoelvloeistof per filter Volume testvloeistof (ml) Volume naspoelvloeistof (ml) Filter Filter Filter 3/ Filter Om de effectiviteit van het filtersysteem te bepalen wordt het aantal aanwezige bacteriën op drie momenten gemeten t.w.: 1. In het te testen water voor filtratie 2. In het gefiltreerde water 3. In de laatste 10 ml van het spoelwater KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober
11 6. RESULTATEN De resultaten, van de tellingen van het aantal bacteriën (uitgedrukt in log-eenheden) in de te testen vloeistof, in het gefiltreerde water en in de laatste 10 ml van het spoelwater, zijn samengevat in tabel 3. Het effect van het filtreren wordt aan de hand van het aantal aanwezige bacteriën in het gefiltreerde water uitgedrukt als de log-reductie, d.w.z. de afname van het aantal bacteriën t.o.v. de uitgangssituatie. Tabel 3. Overzicht van het aantal bacteriën per ml. per getest filter gemeten in de drie stappen van de filtratiecyclus (uitgedrukt in log-eenheden) datum voor filtratie na filtratie effect filtratie (log reductie) in spoelwater filter 1 filter 2 filter 3 filter 5 30 mei 20 juni 28 aug 30 mei 20 juni 28 aug 10 juni 20 juni 28 aug 10 juni 20 juni 28 aug 6,81 7,90 5,85 6,81 6,97 6,78 7,08 6,90 6,86 7,08 7,02 n.b. 4,34 5,52 5,20 0,00 4,04 2,81 >4,48 6,15 5,72 0,00 >5,00 n.b. 2,47 2,38 0,65 7,11 2,93 3,97 <2,60 0,75 1,14 7,08 <2,02 n.b. 3,7 4,08 4,7 0 3,38 3,9 2,17 3,89 3,4 2,06 3,32 n.b. n.b. = niet bepaald KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober
12 7. DISCUSSIE Alhoewel het onderzoek niet volgens een gestandaardiseerde testmethode heeft plaatsgevonden, geven de resultaten toch enig beeld van het filtrerend vermogen van de diverse filtersystemen. Uit het onderzoek blijkt dat het filtrerend vermogen van filter 1 beperkt is, hetgeen een bevestiging is van het toepassingsgebied van dit filter. Filter 1 wordt uitsluitend op de markt gebracht voor het verwijderen van protozoa. Alhoewel de poriegrootte van het filter zodanig is, dat bacteriën wel op het filter zouden kunnen achter blijven, wordt dit niet door de leverancier geclaimd. Naspoelen van het filter met schoon water levert direct weer besmet water op. In tegenstelling tot hetgeen de fabrikanten van de filtersystemen 2, 3 en 5 beweren, n.l. een reductie van het aantal bacteriën met een factor 10 6, kon een dergelijk resultaat uitsluitend bij de eerste meting aan de filters 2 en 5 worden aangetoond. Bij naspoelen met schoon water blijkt het water van filter 2 vrij te blijven van bacteriën en is het water van filter 5 weer besmet. Als de beschreven test na 2-3 weken resp. 3 maanden wordt herhaald, dan blijken de filters 2 en 5 geen volledige verwijdering van het aantal bacteriën meer te bewerkstelligen. Bij filter 3 blijkt het gefiltreerde water nog een aanzienlijke hoeveelheid bacteriën te bevatten. Het filtrerend vermogen is vergelijkbaar met de prestatie van filter 1. Het spoelwater dat door dit filtersysteem wordt geleid, blijkt eveneens besmet te zijn. Als de test na 2-3 weken, resp. 3 maanden wordt herhaald, dan worden vergelijkbare resultaten verkregen. Het feit dat bij herhaling van de testen na 2-3 weken resp. 3 maanden het filtrerend vermogen onvoldoende blijkt te zijn, zou er op kunnen duiden dat de filtersystemen onvoldoende capaciteit bezitten om grotere aantallen bacteriën vast te houden en dat hierdoor bij herhaald gebruik doorslag optreedt. Bij filter 3 wordt het te zuiveren water additioneel nog over een jodiumhars geleid om aanwezige bacteriën (en volgens de fabrikant ook virussen) door middel van een chemisch proces te doden. Door de aanwezigheid van het jodiumhars en de bijbehorende bestemming moet filter 3 opgevat worden als biocide, waar een toelating, in het kader van de Bestrijdingsmiddelenwet, voor nodig is. Het feit dat de resultaten voor dit filtersysteem achterblijven bij de specificaties, zoals gegeven door de fabrikant, zou er op kunnen wijzen, dat onder normale gebruiksomstandigheden de contacttijd tussen het besmette water en het jodiumbed te kort is om een effectieve afdoding van bacteriën te bewerkstelligen. Het aansluitend ingebouwde koolfilter blijkt dan kennelijk ook niet in staat de overlevende bacteriën uit het water te filteren. Gezien het feit dat de tests zijn uitgevoerd met een niet-gestandaardiseerde methode, moeten de resultaten van het onderzoek als indicatief worden beschouwd. Uit de vertrouwelijke gegevens van de leveranciers inzake de effectiviteit van de filters kan niet worden afgeleid dat de filters ook na een periode van onderbreking nog effectief zijn, omdat dergelijke testen niet zijn uitgevoerd. KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober
13 8. CONCLUSIES Uit het uitgevoerde onderzoek kan geconcludeerd worden dat de anti-bacteriële werking van de onderzochte drinkwaterfilters onder gebruikmaking van de beschreven onderzoeksmethode als twijfelachtig moet worden gekwalificeerd. Twee van de vier filtersystemen laten met de toegepaste methode alleen op het moment van in gebruikname een totale reductie zien. Overschakelen naar schoon (spoel)water laat zien, dat bacteriën weer gemakkelijk van het filter loslaten. Na reiniging van de filters volgens de voorschriften en na herhaling van de test, kon geen volledige reductie van het aantal bacteriën meer worden gehaald. Het gebruik van een jodiumhars bij het filtreren c.q. bestrijden van bacteriën, alsmede het gebruik van chloortabletten voor het reinigen c.q. desinfecteren van het met vuil en bacteriën besmette filter, valt onder de reikwijdte van de Bestrijdingsmiddelenwet. Daar voor beide biociden geen wettelijke toelating door het CTB is afgegeven, wordt artikel 2 van de Bestrijdingsmiddelwet overtreden. KvW Noord rapportnummer NDBIO 008, oktober
14 9. LITERATUUR 1. G.J. Bonde, Water Quality and Health, Congres Intern. Water Supply Association, Parijs, sept R. Wagter, ANWB, Op pad, 1/1993, H. Garelick, Traveller s Health, 3rd Edition, blz , Oxford University Press 4. Consumentengids, mei R. Wagter, ANWB, Op pad, jan/febr. 2002, Tropenzorg, Kampeer&Caravan Kampioen, blz. 150, april Bestrijdingsmiddelenwet 1962, Uitvoeringsvoorschrift C.-1.2 Uitgeverij Koninklijke Vermande B.V., Lelystad 8. H.R. Reus en F. Dannen, Onderzoek naar de anti-microbiële werking van chemische middelen voor het desinfecteren van drinkwater (interim-rapportage) Keuringsdienst van Waren Groningen, Rapport 97-8, maart J. Vlasblom, Waterbehandelingsmiddelen voor privé gebruik, Keuringsdienst van Waren Rijswijk, 12 juli S. Williams, Water Conditioning & Purification, blz , februari B. van Klingeren (R.I.V.M.), schriftelijke mededeling d.d. 13 augustus 2003 KvW Noord rapportnummer ND BIO 008, februari 2003
Effectiviteit van waterfilters bestemd voor consumenten:
Effectiviteit van waterfilters bestemd voor consumenten: Een overzicht van de uitgevoerde onderzoeken door de VWA in de periode 2005-2008 Factsheet Voedsel en Waren Autoriteit Warenklachtenlijn VWA: (0800)
Nadere informatieORIËNTEREND ONDERZOEK NAAR HET GEBRUIK VAN DESINFECTIEMIDDELEN IN DIERENARTSPRAKTIJKEN
ORIËNTEREND ONDERZOEK NAAR HET GEBRUIK VAN DESINFECTIEMIDDELEN IN DIERENARTSPRAKTIJKEN Rapportnummer NDBIO 010/02 drs. H.R. Reus Keuringsdienst van Waren, Noord Postbus 465 9700 AL Groningen Telefoon :
Nadere informatieETIKETTERING EN SAMENSTELLING VAN TEXTIEL
ETIKETTERING EN SAMENSTELLING VAN TEXTIEL Stof van de rol nader onderzocht Rapportnummer ND03R015 drs. H.R. Reus G.A. Busser K. Stavenga VWA/Keuringsdienst van Waren Regionale Dienst Noord Postbus 465
Nadere informatieDe betrouwbaarheid van kleinschalige methoden voor waterzuivering Kaaij, Rachel van der
University of Groningen De betrouwbaarheid van kleinschalige methoden voor waterzuivering Kaaij, Rachel van der IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you
Nadere informatieINVENTARISEREND ONDERZOEK NAAR HET GEBRUIK VAN DESINFECTIEMIDDELEN IN VIS- EN VLEESVERWERKENDE BEDRIJVEN
INVENTARISEREND ONDERZOEK NAAR HET GEBRUIK VAN DESINFECTIEMIDDELEN IN VIS- EN VLEESVERWERKENDE BEDRIJVEN Rapportnummer NDBIO 052 drs. H.R. Reus Keuringsdienst van Waren, Noord Postbus 465 9700 AL Groningen
Nadere informatieAquaVend Cool. Het tweevoudig BRITA Waterfiltersysteem speciaal bedoeld voor de watercooler markt voor hoge hygiënische eisen.
AquaVend Cool Het tweevoudig BRITA Waterfiltersysteem speciaal bedoeld voor de watercooler markt voor hoge hygiënische eisen Versie 000 AquaVend Cool pre-filter Kleine filterpatroon, groot resultaat Versie
Nadere informatieHANDHAVINGSACTIE BESTRIJDINGSMIDDELEN VOOR HUISHOUDELIJK GEBRUIK
HANDHAVINGSACTIE BESTRIJDINGSMIDDELEN VOOR HUISHOUDELIJK GEBRUIK Rapportnummer ND03R004 drs. H.R. Reus VOEDSEL EN WAREN AUTORITEIT Regionale dienst Noord Keuringsdienst van Waren Postbus 465 9700 AL Groningen
Nadere informatieSURVEY MICROBIOLOGISCHE GESTELDHEID ONVERPAKTE GEROOKTE PALING
SURVEY MICROBIOLOGISCHE GESTELDHEID ONVERPAKTE GEROOKTE PALING H. van der Zee E. de Boer K. M. Jonker B. Wit KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200 AE
Nadere informatieBacteriologische kwaliteit van gerookte zalm
Bacteriologische kwaliteit van gerookte zalm H. van der Zee B. Wit E. de Boer KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200 AE Zutphen tel. 0575-588100 fax 0575-588200
Nadere informatieBIJLAGE I bij het besluit d.d. 17 mei 2013 tot afgeleide toelating van het middel Natriumhypochloriet 12,5% Brenntag, toelatingnummer N
BIJLAGE I bij het besluit d.d. 17 mei 2013 tot afgeleide toelating van het middel Natriumhypochloriet 12,5% Brenntag, toelatingnummer 13732 N Professioneel gebruik A. WETTELIJK GEBRUIKSVOORSCHRIFT Toegestaan
Nadere informatieSekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen. bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar
Sekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar Gender Differences in Crying Frequency and Psychosocial Problems in Schoolgoing Children aged 6
Nadere informatieKatadyn MyBottle Portable Water Purification System. Katadyn ViruPur Replacement Cartridge (Model #8018087)
Katadyn MyBottle Portable Water Purification System Katadyn ViruPur Replacement Cartridge (Model #8018087) EN DE FR DK SWE NOR FIN IT ESP POR Nederlands Hartelijk dank dat u voor het persoonlijke Katadyn
Nadere informatieBeïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?
Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety
Nadere informatieFysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50
De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and
Nadere informatieTOELATINGSAKTE Nieuwe toelating/identiek product/hetzelfde gebruik. Gelet op de aanvraag ingediend op: 11/06/2009. De Minister van Leefmilieu beslist:
Dienst Risicobeheersing Uw brief van: Uw kenmerk: Ons kenmerk: Datum: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu EUROSTATION Bloc II Victor Hortaplein, 40 bus 15 B 1060 BRUSSEL MRB/HC/2009/1168/
Nadere informatieSummary 136
Summary 135 Summary 136 Summary The objectives of this thesis were to develop of a mouse model of neuropathic pain and spinal cord stimulation (SCS) and to increase the efficacy of spinal cord stimulation
Nadere informatieWaterkwaliteit: Microbiologie
Waterkwaliteit: Microbiologie Prof. ir. Hans van Dijk September 28, 2009 1 Afdeling Vermelding Watermanagement onderdeel organisatie Sectie Gezondheidstechniek College 1b. Microbiologie Hoofdstuk Waterkwaliteit
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatieDe causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie
Causale Relatie tussen intimiteit en seksueel verlangen 1 De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie The causal
Nadere informatieVEILIG DRINKWATER, OVERAL IN DE WERELD! Ideaal voor op reis, outdoor, sport, vrije tijd en alledaags leven 99.9% VAN BACTERIEN, VIRUSSEN EN MEER*...
VEILIG DRINKWATER, OVERAL IN DE WERELD! Ideaal voor op reis, outdoor, sport, vrije tijd en alledaags leven 99.9% VAN BACTERIEN, VIRUSSEN EN MEER*... GEMAKKELIJK TOEGANG TOT WATER Beekjes, sloten, rivieren
Nadere informatieDorst DE KUNST VAN HET WATER ZUIVEREN TECHNIEK Tekst en foto s Gijs Loning Zonder voedsel houdt een gezond mens het wel een tijdje uit. Zonder water is het in n paar dagen gedaan. In onze westerse wereld
Nadere informatieVires5 Food. Technische Informatie. Afrekenen met virussen, schimmels en bacteriën NRA
Vires5 Food Technische Informatie NRA 6781239-2012 Technische Informatie Van product: Vires5 Food Vires5 Food is behandeld water. Dit product wordt geproduceerd door negatieve ionisatie. Met negatieve
Nadere informatieDe Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim
De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieSoldier Water Filter. Vervangingsfilter. Gebruikers handleiding
Soldier Water Filter (Model: PF111) Vervangingsfilter (Model: CM01-1775) Gebruikers handleiding Gepatenteerd Product Gebruikers handleiding Dank u voor het kiezen van het individuele water filter. Deze
Nadere informatieHET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN A. WETTELIJK GEBRUIKSVOORSCHRIFT
HET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN Actueel WG/GA van het middel Intra Hydrocare, 13279 N 27 mei 2016 A. WETTELIJK GEBRUIKSVOORSCHRIFT Toegestaan is uitsluitend het
Nadere informatieChampignon teelt. afrekenen met bacteriën, virussen + schimmels
Champignon teelt Champignonteelt Hoewel champignons zelf schimmels zijn stimuleert het gebruik van Vires5 Food de groei en de ontwikkeling van de champignons. Vires5 Food staat garant voor een constante
Nadere informatieTOELATINGSAKTE Nieuwe toelating. De Minister van Leefmilieu beslist:
TOELATINGSAKTE Nieuwe toelating 1.Het biocide: De Minister van Leefmilieu beslist: Miqro Tabs is toegelaten in overeenstemming met het artikel 9 van het koninklijk besluit van 8 mei 2014 betreffende het
Nadere informatieLeidingwater zonder zorgen
Leidingwater zonder zorgen Veiligheid door UV-desinfectie Prioritaire- en niet prioritaire instellingen zijn verplicht om te zorgen voor deugdelijk leidingwater. Om hen de zekerheid van hoogwaardige desinfectie
Nadere informatiePathogene micro-organismen in voedingsmiddelen Voedsel en Waren Autoriteit
Pathogene micro-organismen in voedingsmiddelen 2004 Voedsel en Waren Autoriteit Samenvatting en conclusie Jaarlijks worden de Voedsel en Waren Autoriteit () verschillende productgroepen onderzocht op de
Nadere informatiePresentatie 13 februari 2012 aan BAM-monteurs en onderaannemers Wilrie van Logchem. Toezichthouders Oasen: Wilrie van Logchem & Ger Ros
Presentatie 13 februari 2012 aan BAM-monteurs en onderaannemers Wilrie van Logchem Toezichthouders Oasen: Wilrie van Logchem & Ger Ros 1. Was je handen 2. Meld darminfecties 3. Houd de werkplek schoon
Nadere informatieOrganochloorbestrijdingsmiddelen en lood en cadmium in wild
Organochloorbestrijdingsmiddelen en lood en cadmium in wild K.M. Jonker S.J.M. Ottink H.P.G.M. Bos I. ten Broeke KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200
Nadere informatieMICROBIOLOGISCHE GESTELDHEID VAN ZOUTE HARING
MICROBIOLOGISCHE GESTELDHEID VAN ZOUTE HARING K.M. Jonker E. de Boer KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200 AE Zutphen tel. 0575-588100 fax 0575-588200
Nadere informatieVoor gebruik tot ca. 3 personen.
Wyckomar drinkwaterzuivering systemen Hadex drinkwater desinfectiemiddel Wyckomar Ultraviolet waterzuivering Pentair Everpure food service waterfilter Wyckomar UV-C drinkwaterzuivering Het systeem wordt
Nadere informatieVires5 Animal. Technische Informatie. Afrekenen met bacteriën, virussen en schimmels NRA 6781238-2015
Vires5 Animal Technische Informatie NRA 6781238-2015 Technische Informatie Van product: Vires5 Animal Vires5 Animal is behandeld water. Dit product wordt geproduceerd door negatieve ionisatie. Met negatieve
Nadere informatieHET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN
Toelatingsnummer HET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN 1 WIJZIGING TOELATING Gelet op het verzoek d.d. 14 juli 2014 (20145664 WYB) van Forté Noord-West-Europa B.V. Geijsterseweg
Nadere informatieVerklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van. The explanation of the physical activity of elderly by determinants of
Verklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van het I-change Model The explanation of the physical activity of elderly by determinants of the I-change Model Hilbrand Kuit Eerste begeleider:
Nadere informatieToelatingsbeleid van desinfectiemiddelen: veranderingen
Toelatingsbeleid van desinfectiemiddelen: veranderingen Dr. Ir. Lonne Gerritsen Wetenschappelijk Beoordelaar Werkzaamheid Biociden November, 2016 Inhoud Wat is het Ctgb Toelatingen desinfectiemiddelen
Nadere informatie1. Belang Hygiënecode
1. Belang Hygiënecode 1. Waarom wordt er in de slagerij met een Hygiënecode gewerkt? Om op een structurele manier hygiënisch en veilig met voedsel te werken. Om mensen te leren om gezonder en gevarieerder
Nadere informatieDirectoraat-generaal Leefmilieu. Betreft: Aanvraag tot wijziging van de gebruiksaanwijzing voor het product: Grilo 8800
Dienst Risicobeheersing Uw brief van: Uw kenmerk: Ons kenmerk: Datum: Bijlage(n): FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu MRB/KDN/2008/694/ Telefoon: 02/524.96.11 Fax : 02/524.96.03
Nadere informatieHET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN
Toelatingsnummer HET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN 1 AFGELEIDE TOELATING Gelet op de aanvraag d.d. 28 september 2014 (20146102 AB) van Asito B.V. Plesmanweg 24 7602
Nadere informatieKeuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie
1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011
Nadere informatieEffecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en
Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers
Nadere informatieEffecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme
Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effects of Contact-oriented Play and Learning in the Relationship between parent and child with autism Kristel Stes Studentnummer:
Nadere informatieDe Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS
Persoonskenmerken en ervaren lijden bij verslaving en PTSS 1 De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij Verslaafde Patiënten met PTSS The Relationship between Personality Traits and Suffering
Nadere informatievan Werknemers Well-being Drs. P.E. Gouw
De Invloed van Werk- en Persoonskenmerken op het Welbevinden van Werknemers The Influence of Job and Personality Characteristics on Employee Well-being Drs. P.E. Gouw Eerste begeleider: Dr. S. van Hooren
Nadere informatieDe antibacteriële eigenschappen van het metaal koper De toepassing van koper voor contactoppervlakken in ziekenhuizen
1) Voorgeschiedenis: Grieken, Romeinen, Azteken 2) Antimicrobial copper +: hospital trials 2.1. EPA: Environmental Protection Agency 2.2. Koper in : Hospital trials, Birmingham, Hamburg, 1) Voorgeschiedenis:
Nadere informatieSurveillance gefermenteerde buitenlandse worst, jaar 2001
Surveillance gefermenteerde buitenlandse worst, jaar 2001 H. van der Zee B. Wit E. de Boer KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200 AE Zutphen tel. 0575-588100
Nadere informatieParticles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling
Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling Zwevende stof vormt een complex mengsel van allerlei verschillende deeltjes, en speelt een belangrijke rol
Nadere informatieChecklist: Reinigen en desinfecteren van instrumenten, apparaten en oppervlakken
Checklist: Reinigen en desinfecteren van instrumenten, apparaten en oppervlakken Op je instrumenten, apparaten, materialen en oppervlakken kunnen zich vuil en schadelijke microorganismen (bacteriën, virussen,
Nadere informatieDrink u gezond voor 0,006 Euro per glas BasischAktiefWater
Drink u gezond voor 0,006 Euro per glas BasischAktiefWater BasischAktiefWater is de meest voordelige en eenvoudige manier om uw gezondheid te ondersteunen. We hebben voor u uitgerekend hoe duur nu eigenlijk
Nadere informatieTOELATINGSAKTE Classificatie volgens CLP-GHS Gelet op de aanvraag ingediend op 28/10/2013. De Minister van Leefmilieu beslist:
TOELATINGSAKTE Classificatie volgens CLP-GHS Gelet op de aanvraag ingediend op 28/10/2013 De Minister van Leefmilieu beslist: 1.Het biocide: Eco-Bac Wipes is toegelaten in overeenstemming met het artikel
Nadere informatieHartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken
1 Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken Smoking Cessation in Cardiac Patients Esther Kers-Cappon Begeleiding door:
Nadere informatieDe Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk. en Lichamelijke Gezondheidsklachten
De Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten The Moderating Influence of Social Support on the Relationship between Mobbing at Work
Nadere informatieOzon Waterdesinfectie
Ozon Waterdesinfectie Ozonetech biedt hoogwaardige desinfectietechnologie door ons eigen ontwerp en de productie van ozonopwekkende systemen. Het ozonsysteem kan eenvoudig worden geïnstalleerd in een zijstroom
Nadere informatieHet Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.
Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine
Nadere informatieBent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.
Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten
Nadere informatieOnderzoeksopzet Biociden voor menselijke hygiëne (huiddesinfectiemiddelen)
Onderzoeksopzet Biociden voor menselijke hygiëne (huiddesinfectiemiddelen) Tijdens het marktonderzoek 2017 onderzoekt de NVWA of biociden voor menselijke hygiëne (desinfectiemiddelen die op de huid worden
Nadere informatieReizigersdiarree. Preventie en behandeling
Reizigersdiarree Preventie en behandeling Reizigersdiarree Plotseling opkomende diarree komt onder reizigers vaak voor. Reizigersdiarree verloopt in het algemeen mild, gaat vanzelf over en duurt 3 tot
Nadere informatiebij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven
Neuropsychologische Behandeling en Sociaal Emotioneel Welzijn bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie Neuropsychological Treatment and Social Emotional Well-being of Children with a Severe Form
Nadere informatieHet modererend effect van de moeder kind relatie op de effecten van prenatale blootstelling aan PCB s op de cognitieve ontwikkeling van het kind
Het modererend effect van de moeder kind relatie op de effecten van prenatale blootstelling aan PCB s op de cognitieve ontwikkeling van het kind The moderating effect of the mother child relation on the
Nadere informatieQuestion Geef in de onderstaande figuur aan waar welk type grondwater zich bevindt.
Page 1 of 7 CT3011 INLEIDING WATERMANAGEMENT (2008-2009 Q1) (9805-080901) > TEST MANAGER > TEST CANVAS Test Canvas Add, modify, and remove questions. Select a question type from the Add Question drop-down
Nadere informatieVires5 Greenery. Technische Informatie. Afrekenen met virussen, schimmels en bacteriën NRA 6781241-2012
Vires5 Greenery Technische Informatie NRA 6781241-2012 Technische Informatie Van product: Vires5 Greenery Vires5 Greenery is behandeld water. Dit product wordt geproduceerd door negatieve ionisatie. Met
Nadere informatieSterimed bvba Holstraat-Heukelom 13 B-3770 Riemst, België/Belgique Tel: +32(0) Fax: +32(0)
1 2 Inhoud Het probleem... 3 MRSA infecties een groeiend wereldwijd probleem... 3 Wat is Bacoban?... 3 Product informatie Bacoban... 4 Samenstelling:... 5 Toepassingsgebied:... 5 Doeltreffendheid en gebruik:...
Nadere informatieARE HEALTH CLAIMS UNDERSTOOD?
ARE HEALTH CLAIMS UNDERSTOOD? door Sheila Francl Zoetermeer 2009 Afstudeeropdracht Faculteit Natuurwetenschappen, Open Universiteit Nederland SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Gezondheidsbewuste consumenten
Nadere informatieBestrijding volgens het boekje. 10 Tips voor een verantwoorde aanpak van onkruid, plantenziekten en ongedierte
Bestrijding volgens het boekje 10 Tips voor een verantwoorde aanpak van onkruid, plantenziekten en ongedierte Bestrijding volgens het boekje, waarom is dat zo belangrijk? Heeft u last van onkruid, ongedierte
Nadere informatieDe Inspecteur-directeur van het leefmilieu, R. HUYSMAN.
Dienst Risicobeheersing Uw brief van: Uw kenmerk: Ons kenmerk: Datum: Bijlage(n): 0001389 Telefoon: 02/524.95.83 Fax : 02/524.96.03 FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Betreft:
Nadere informatieRada Filters. Voor wastafelkranen Voor douches. Uitwisselbare filtercartridges met 0,2 micron microfiltratie membranen
Rada Filters Voor wastafelkranen Voor douches Uitwisselbare filtercartridges met 0,2 micron microfiltratie membranen > Log 6 reductie van bacteriën w.o. legionella en pseudomonas > Log 4 reductie van schimmels
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited
Nadere informatieRelatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën
Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual
Nadere informatieRSR reinigingsprotocol
RSR reinigingsprotocol Dit stuk is een samenvatting van de hygiënevoorschriften zoals die zijn opgesteld door de Landelijke Vereniging van Thuiszorg (LVT).Tevens geldend voor verpleeghuis middelen. Het
Nadere informatieSAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead
7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you
Nadere informatieRunning head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1. De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress. en Energie bij Moeders
Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1 De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress en Energie bij Moeders The Effect of MBSR-training on Mindfulness, Perceived Stress
Nadere informatieCommunicatie over Oppervlaktereinheid. Koos Agricola Océ Technologies BV Technology of Sense BV
Communicatie over Oppervlaktereinheid Koos Agricola Océ Technologies BV Technology of Sense BV Oppervlaktereinheid Communicatie Meting Meetmethoden Reinheidsnormen Toepassingen Inhoud 2 Oppervlaktereinheid
Nadere informatieDe Relatie tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen; de Modererende Rol van de Aanwezigheid van de Partner
De Relatie tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen; de Modererende Rol van de Aanwezigheid van de Partner The association between momentary affect and sexual desire: The moderating role of partner
Nadere informatieWater op het pluimveebedrijf
Water op het pluimveebedrijf Water is zeer belangrijk voor het pluimveebedrijf. In de eerste plaats als drinkwater voor de kippen, maar ook om de stallen te reinigen en eventueel af te koelen. Water heeft
Nadere informatie3M CleanTrace ATP. Veenendaal, 31 maart 2017 Aldo de Ranitz
3M CleanTrace ATP Veenendaal, 31 maart 2017 Aldo de Ranitz Stichting Trainingen Infectie Preventie Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieMelkpoeder, feed or food?
. Melkpoeder, feed or food? Voedsel en Waren Autoriteit Afdeling Signalering VP Project nr: OT03H035 december 2004 OT03H035 18-1-2004 pagina 1 van 5 INHOUD INHOUD... 2 SAMENVATTING... 3 SUMMARY... 3 1
Nadere informatieOpinieonderzoek. Inleiding
Opinieonderzoek Inleiding Voor deze rapportage is gebruik gemaakt van twee opinieonderzoeken. Prominent in dit deel is het Onderzoek consumentenzorgen, Residuen bestrijdingsmiddelen van het Voedingscentrum
Nadere informatieDwarrelende stofdeeltjes kunnen ademhalingsmoeilijkheden opleveren bij astmapatiënten. Door goed schoonmaken wordt het aantal stofdeeltjes verlaagd.
Schoonmaakprotocol kinderdagverblijf De Speelhaven Schuitevoerderslaan 16 1671 JZ Medemblik Februari 2015 Inhoudsopgave Inleiding 1. Schoonmaakmethoden 2. Aandachtspunten reiniging 3. Desinfecteren van
Nadere informatieInvloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur
Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen
Nadere informatieZiekenhuizen. Preoperatieve handdesinfectie
Ziekenhuizen Preoperatieve handdesinfectie Werkgroep Infectie Preventie Vastgesteld: juni 2008 Revisie: juni 2013 Aan de samenstelling van deze richtlijn werd, behalve door leden en medewerkers van de
Nadere informatieDe betrouwbaarheid van kleinschalige methoden voor waterzuivering. Een praktische test met diverse filters en chemische methoden
De betrouwbaarheid van kleinschalige methoden voor waterzuivering Een praktische test met diverse filters en chemische methoden November, 2011 De betrouwbaarheid van kleinschalige methoden voor waterzuivering
Nadere informatieMentaal Weerbaar Blauw
Mentaal Weerbaar Blauw de invloed van stereotypen over etnische minderheden cynisme en negatieve emoties op de mentale weerbaarheid van politieagenten begeleiders: dr. Anita Eerland & dr. Arjan Bos dr.
Nadere informatieCambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education. Published
Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education DUTCH 055/02 Paper 2 Reading MARK SCHEME Maximum Mark: 45 Published This mark scheme is published
Nadere informatieDe Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering
De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent
Nadere informatieWyckomar drinkwaterzuivering systemen Hadex drinkwater desinfectiemiddel Wyckomar Ultraviolet waterzuivering
Wyckomar drinkwaterzuivering systemen Hadex drinkwater desinfectiemiddel Wyckomar Ultraviolet waterzuivering Wyckomar UV-C drinkwaterzuivering Het systeem wordt geplaatst direct na de hydrofoor voordat
Nadere informatieDe Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een. Vergelijking met Rusten in Liggende Positie
De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een Vergelijking met Rusten in Liggende Positie The Effectiveness of a Mindfulness-based Body Scan: a Comparison with Quiet Rest in the Supine
Nadere informatieVerschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten
Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Difference in Perception about Parenting between Parents and Adolescents and Alcohol Use of Adolescents
Nadere informatieElectric double layer interactions in bacterial adhesion and detachment Poortinga, Albert Thijs
University of Groningen Electric double layer interactions in bacterial adhesion and detachment Poortinga, Albert Thijs IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF)
Nadere informatieDe juiste keus voor uw zwembadwater
De juiste keus voor uw zwembadwater Het kraanwater waarmee u het zwembad heeft gevuld, blijft helaas niet zo helder en betrouwbaar als het was. Als u het water niet behandelt, zal het snel vervuilen en/of
Nadere informatie(Kleinschalige) drinkwaterzuivering in ontwikkelingslanden
(Kleinschalige) drinkwaterzuivering in ontwikkelingslanden Uitdagingen voor de (civiel) ingenieur College Inleiding Watermanagement ir. Doris van Halem D.vanHalem@tudelft.nl 27 september 2007 1 Sectie
Nadere informatieSamenvatting hoofdstuk 1 hoofdstuk 2
SAMENVATTING Samenvatting Gelaatsdefecten kunnen adequaat worden hersteld met een prothese, maar de levensduur van deze gelaatsprotheses is beperkt. Doordat de binnenzijde van de gelaatsprothese in contact
Nadere informatieOUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL
OUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL GB - NL GB PARTS & FUNCTIONS 1. 7. ---- 3. ---- 4. ---------- 6. 5. 2. ---- 1. Outdoor IP camera unit 2. Antenna 3. Mounting bracket 4. Network connection 5.
Nadere informatieMini Water Microfilter (Model #2036000) Mini Replacement Cartridge (Model #8013632) GB DE FRA NL DK SWE NOR FIN IT ESP POR
Mini Water Microfilter (Model #2036000) Mini Replacement Cartridge (Model #8013632) GB DE FRA NL DK SWE NOR FIN IT ESP POR Netherlands Het verheugt ons zeer dat u dit handzame microfilter van Katadyn hebt
Nadere informatiePesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.
Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary
Nadere informatieSAMENVATTING Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3.1 Hoofdstuk 3.2 Hoofdstuk 3.2 Hoofdstuk 3.3
SAMENVATTING Gesproeidroogd bloedplasma, spray-dried animal plasma (SDAP), is een bijproduct van slachterijen. Het plasma dat verkregen is van geslachte varkens of runderen wordt gesproeidroogd en kan
Nadere informatieAlistair LED stairwell luminaire Handleiding Alistair (UC03 sensor)
Alistair LED stairwell luminaire Handleiding Alistair (UC03 sensor) Let op: Als het flexibele draad van dit licht beschadigd is, dient het te worden vervangen door iemand van de technische service, of
Nadere informatieINVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren
De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:
Nadere informatie