Generatie Einstein _Generatie Einstein_v3.indd :35

Transcriptie

1 Generatie Einstein 10040_Generatie Einstein_v3.indd :35

2 Van dezelfde auteurs Ik ook van jullie! Bezoek onze internetsite voor informatie over al onze boeken en dvd s _Generatie Einstein_v3.indd :35

3 Jeroen Boschma & Inez Groen Generatie Einstein 10040_Generatie Einstein_v3.indd :35

4 2010 Jeroen Boschma & Inez Groen 2010 A.W. Bruna Uitgevers B.V., Utrecht Omslagontwerp Jeroen Boschma Fotograaf Model Pam Boschma Lay-out S-PrePress, Hilversum isbn nur 802 Dit boek is gedrukt op papier dat het kenmerk van de Forest Stewardship Council (fsc) mag dragen. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet tot bosvernietiging heeft geleid. Een flink deel van de grondstof is afkomstig uit bossen en plantages die worden beheerd volgens de regels van fsc. Van het andere deel van de grondstof is vastgesteld dat hiervoor geen houtkap in de laatste resten waardevol bos heeft plaatsgevonden. Daarom mag dit papier het fsc Mixed Sources-label dragen. Voor dit boek is het fsc-gecertificeerde Munkenprint gebruikt. Dit papier is 100% chloor- en zwavelvrij gebleekt en wordt geleverd door Arctic Paper Munkedals AB, Zweden. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting pro (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, _Generatie Einstein_v3.indd :35

5 Inhoud Inleiding 7 Om te beginnen, wie is generatie Einstein? 15 Centrale waarden van generatie Einstein 25 Deel I: Communiceren in een nieuwe wereld 31 Andere wereld, andere regels 33 Communicatie oude stijl: waarom het misgaat 41 Hét probleem: geen vertrouwen meer, geen aandacht meer 53 Verbeter de communicatie, begin bij jezelf 61 De voetangels en klemmen van het medialandschap 83 Deel II: Ontmoet generatie Einstein: slimmer, sneller, socialer en... volwassener 119 Introductie: wat een leuke generatie! 121 Generatie Einstein: een beetje geschiedenis en wat filosofie 131 Over de jongsten van generatie Einstein: de pubers 139 Opgroeien in welvaart en commercie 149 Het internet met de paplepel 151 Sociaal zijn in een digitale wereld 159 Economie 2.0 en verder 172 En nu ze dan eindelijk mogen stemmen Oost West, thuis is het het allerbest! 191 Wonen: als het maar gezellig is 203 O, hoe belangrijk is die docent toch Met frisse moed de arbeidsmarkt op 230 Generatie Einstein: zelfontplooiing voorop _Generatie Einstein_v3.indd :35

6 Tot slot 248 Dankwoord 251 Noten 252 Geraadpleegde literatuur _Generatie Einstein_v3.indd :35

7 Inleiding Hij was lang, slungelig, nonchalant hip gekleed, 16 jaar en kreeg het voor elkaar om zo n vijftig professionals in de jeugdzorg versteld te laten staan. Hij was samen met andere jongeren uit de regio uitgenodigd om mee te denken over informatie in de jeugdzorg. De grote vraag is immers nog altijd, zo lang er al jongeren zijn: hoe kunnen we ervoor zorgen dat jongeren in de gevaarlijke leeftijd van 12 tot 16 jaar niet al te veel risico nemen? Want risico s nemen, dat doen ze, en ondanks onze gezamenlijke inspanningen blijven ze dat doen. Een van de manieren om jongeren ietwat bewuster te maken van al die gevaren, is informeren. Objectieve informatie over de risico s van bepaald gedrag, daar kan niets mis mee zijn. Dus is er een explosie van informatieve hulpverleningssites ontstaan, met wisselend succes. Want de echte vraag blijft natuurlijk: welke informatie moeten we dan precies bieden? Over welke onderwerpen? In wat voor taalgebruik? In hoeveel woorden? Om daarachter te komen werden deze jongeren uitgenodigd om mee te praten. En eerlijk als hij was, zei hij er op zijn Rotterdams het zijne van: Sorry, maar je denk toch niet dat als ik iets wilt weten, ik dat dan ga googelen of zo? Dat ik gaat lopen zoeken? Wij weten heus wel dat alcohol niet goed voor je is en dat je condooms moet gebruiken, daar heb ik jullie toch niet voor nodig? Daar sta je dan, als goed bedoelende instantie, aan te horen dat, hoe jij en je conculega s ook hun best doen om de juiste, objectieve, echt goede informatie over te brengen, jouw doelgroep het allemaal links laat liggen. We weten nog lang niet alles Niet googelen, niet zoeken, zich niet laten informeren... Ja, wat moet je dan nog? Als informeren niet het antwoord is, als er zelfs _Generatie Einstein_v3.indd :35

8 al wordt gesproken van een overaanbod van hulpverleningssites, als jongeren niet eens meer de moeite willen nemen het internet op te gaan en onze informatie te zoeken, wat kunnen we dan nog? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat ze niet alleen weten dat ze condooms moeten gebruiken, maar dat ze het ook daadwerkelijk gaan doen? Of hetzelfde probleem vanuit een andere hoek en een ander oogmerk gezien: hoe moeten we, nu ze niet meer naar onze commercials kijken, onze producten aan jongeren slijten? Hoe kunnen we ze bereiken? Hoe komen we binnen bij jongeren, terwijl we er hoe langer hoe meer achter komen dat het deurtje dichtzit en met de jaren ook niet meer opengaat? Jongeren zijn een belangrijke doelgroep voor veel verschillende partijen die allemaal om hun eigen redenen met hen willen communiceren. Bedrijven, bijvoorbeeld, die jongeren iets willen verkopen, want jongeren hebben geld, veel geld, soms. De overheid en andere instanties die jongeren willen waarschuwen voor de vele risico s die je loopt op het pad naar volwassenheid; scholen die jongeren willen werven voor hun opleidingen. Op welke manier ze dat ook doen, of ze nu voor veel geld reclamezendtijd inkopen bij een aantal tv-zenders, of een sms-actie op touw zetten om jongeren voor een bijbaantje te werven, of een folder voor een opleiding maken: allemaal hebben ze met elkaar gemeen dat het communiceren met jongeren heel lastig is. En wel om een aantal redenen: jongeren zijn veranderd, de maatschappij waarin jongeren zich begeven is veranderd, en de rol van communicatiemiddelen in het leven van jongeren is veranderd. Jongeren zijn en blijven daarom interessante onderzoeksmaterie en onze kennis over hen is de afgelopen jaren dan ook toegenomen. We weten steeds meer over waarom jongeren doen wat ze doen. We zien wát ze doen en we kunnen er nu een beter, want gefundeerder, oordeel over vellen. Dankzij de ontwikkelingen in de _Generatie Einstein_v3.indd :35

9 hersenwetenschap, bijvoorbeeld, kunnen we met behulp van mri (Magnetic Resonance Imaging) een kijkje nemen in de hersenpan van jongeren en plots snappen we waarom ze het zo moeilijk hebben, waarom ze altijd zo moe zijn, waarom ze van die rare, gevaarlijke dingen doen terwijl ze ondertussen donders goed weten hoe gevaarlijk het is en waarom plannen zo verschrikkelijk lastig voor ze is. Toch is er nog heel veel wat we niet weten. En dat is lastig omdat ze zo belangrijk zijn, bijvoorbeeld voor het werven van toekomstig personeel. Want het gaat zwaar worden, als straks alle babyboomers afzwaaien en er een gat op de arbeidsmarkt ontstaat. Jongeren zijn niet alleen de toekomst, ze hebben m ook stevig in handen. Hadden we nu maar dat magische middel om jongeren te kennen of te beïnvloeden, dan hadden wij die toekomst ook. Wangedrag, comazuipen maar vol van liefde voor zichzelf? Terwijl we ons terdege beseffen dat we jongeren nodig hebben, dat we op een goede manier met ze moeten communiceren, ongeacht het thema, raakt onze maatschappij op een vreemde manier steeds kind- en jongere-onvriendelijker. Was het voorheen nog zo dat we ons boos en druk maakten over jongeren die op straat staan te hangen, die spijbelen, die overlast veroorzaken, nu begint het er ook nog eens op te lijken dat we bang voor ze worden. Groepen jongeren op een publieke plek is synoniem geworden voor problemen, want ook al staan ze er met vrienden te kletsen, het zou maar zo kunnen dat ze voetgangers molesteren of agressief gaan doen, je weet maar nooit. Het gevoel dat jongeren onvoorspelbaar zijn, dat ze zich zo tegen je kunnen keren, dat rondhangende jongeren per definitie op oorlogspad zijn, eropuit om het voor ons en onze maatschappij te bederven, is een beeld _Generatie Einstein_v3.indd :35

10 dat niet alleen hardnekkig is, maar ook zorgvuldig wordt gevoed door de media en de overheid. Zo wordt in het artikel Wangedrag maakt vmbo er populair (Trouw, juni 2007) gesteld dat met name jongeren van het vmbo eropuit zijn populair te worden onder vrienden door slecht gedrag, terwijl het NRC nog iets verder gaat met Een op de drie jongeren crimineel (NRC Handelsblad, april 2008). Dat jongeren zich daar weinig van aantrekken omdat ze te veel met zichzelf bezig zijn op een ongezonde, narcistische manier, stelt de Volkskrant in het artikel Jongere is vol van liefde... voor zichzelf (de Volkskrant, november 2008). En ondanks al onze inspanningen blijven jongeren het slecht doen, zoals blijkt uit: Aantal comazuipende jongeren neemt toe (de Volkskrant, februari 2010). Jong zijn is slecht voor je reputatie in de volwassenenwereld, zo lijkt het wel, of youth is wasted on the young. En het begint al vroeg: het gaat al mis bij de opvoeding. Ouders verwennen hun kinderen te veel, zijn te onzeker en stellen te weinig grenzen, met name als de kinderen in die lastige puberfase geraken. Het ministerie van Jeugd en Gezin deed daar recent nog onderzoek naar en concludeerde dat ouders het lastig vinden om consequent te zijn en grenzen te stellen. 1 Artikelen over ouders die hun kinderen niet kunnen loslaten, die hun te veel vrijheid geven waardoor jongeren te weinig zelfstandig worden, versterken het beeld dat ouders van nu in deze ingewikkelde tijd niet opgewassen zijn tegen hun opvoedtaak. Dat dit voor 100 procent meevalt, beschrijven wij in het boek Ik ook van jullie!, waarin we dieper ingaan op de kleintjes tot 12 jaar en de rol die hun ouders in hun leven spelen. We kunnen alvast verklappen dat kinderen hun ouders sowieso een 9,5 als rapportcijfer geven, en dat ouders en kinderen het heel goed doen _Generatie Einstein_v3.indd :35

11 Eerlijk, goudeerlijk, keihard eerlijk Dus ondanks de negatieve beeldvorming door de media, kunnen we stellen dat het eigenlijk heel erg goed gaat met onze jeugd. Het lijkt misschien raar, maar onze jeugd is nog nooit zo volwassen geweest als in deze tijd. Nog niet eerder zagen we dat jongeren zoveel positieve kenmerken laten zien. Ze zijn bevlogen, betrokken (ja, ook maatschappelijk en bij de politiek), ze zijn enthousiast, ze hebben er zin in. De criminaliteitscijfers van jongeren zijn al jaren dalende, de trend van het op steeds jongere leeftijd gaan drinken is alweer gekeerd, het aantal jongeren dat rookt is lager dan ooit... maar ze zijn daarnaast lastiger dan ooit. Want ook al hebben ze zin in leren, ze hebben geen zin in lege of slechte lessen in onderwerpen waar ze voor hun gevoel niets aan hebben en dat zullen ze laten weten ook. Ook al willen ze maar al te graag werken (en dat doen ze dan ook bijna allemaal), ze hebben geen zin om het slaafje of de jongste bediende te zijn die alle rotklusjes mag opknappen en vertrekken dus rustig op zoek naar een andere baan. Ze willen best respect tonen, maar willen het vooral eerst ook zelf krijgen. Ze kijken naar ons en prikken dwars door ons heen, en zijn daar ook nog eens goudeerlijk over. Eerlijk in hun meningen over alles wat ze zien en meemaken, eerlijk over hun school, over hun docent, over hun vrienden, over de wereld, over de politiek, over commercie en bedrijven. Want jongeren kijken naar ons met een andere bril op, zien de wereld op een andere manier dan wij en prikken dwars door de door ons geschapen illusies heen. En dan komen we bij de kern van het probleem: als we met jongeren willen communiceren, dan moeten we weten welke eisen jongeren stellen en welke regels en voorwaarden ze hanteren. Dan moeten we inzicht krijgen in hoe zij de wereld zien, hoe zij de door ons gemaakte werkelijkheid ervaren. Want doen we dat niet, dan gaat dat beruchte deurtje potdicht en wordt de sleutel in de slot _Generatie Einstein_v3.indd :35

12 gracht gegooid. Dat dit lastig is, is duidelijk. Er zijn tal van campagnes mislukt, tal van producten die het niet hebben gehaald, duizenden commercials die niet zijn bekeken. Maar er zijn ook die onverwachte successen, zoals sms, msn en recenter nog ping (een applicatie waarmee blackberry-bezitters gratis met elkaar berichten kunnen uitwisselen). Producten, bedacht voor de zakelijke markt, en de jeugd gaat ermee aan de haal. Jong en hip doen werkt niet meer... Diverse strategieën zijn de revue gepasseerd. Bedrijven en instellingen hebben lang geprobeerd om jongeren te begrijpen door hun beeldtaal, hun spreektaal, hun iconen en hun wereld te omarmen en daarmee zelf jong (en dan hopelijk ook hip) te worden. Zo is het inmiddels al volledig ingeburgerd om 4 te schrijven in plaats van het Engelse for, of 2 voor het Engelse to, te zien aan diverse bedrijfsnamen. 2 Dit geldt evenzeer voor websites, maar ook voor lespakketten. Het verhippen van communicatie die gericht is op de jeugd is ook merkbaar bij onder andere de scholen, waarbij hele groepen opleidingen omgedoopt zijn van bijvoorbeeld dierverzorging in Animal Friends of van interieur en vormgeving in Dynamic Design. Een spannende naam, dat moet wel een spannende en dus aantrekkelijke opleiding zijn, zal de achterliggende gedachte zijn geweest. En we gingen nog veel verder, zo hebben politici staan rappen in de hoop jongeren geïnteresseerd te krijgen in politiek. Lang gingen diverse bedrijven, instellingen en scholen er dus van uit dat de weg naar het hart ging via het lekker met ze meedoen, terwijl hun eigen identiteit intussen volledig zoekraakte. Maar dat was ook niet zo erg, want in de ogen van jongeren was die eigen identiteit al niet om naar huis te schrijven, toch? Niet, dus. De laatste jaren wordt het steeds duidelijker dat jongeren juist authenticiteit willen, echtheid, bedrijven die echt zijn wie ze zijn en doen wat ze zeggen, in plaats van die wolk aan image _Generatie Einstein_v3.indd :35

13 building die we met zijn allen hebben gecreëerd. Hoe langer hoe meer blijkt dat jongeren naar bedrijven, instellingen en scholen kijken en verwachten dat zij hun beloftes waarmaken, de illusies loslaten en op een eerlijke manier communiceren. Maar dat lukt niet, zolang de strategie van het verhippen en verjongen niet wordt losgelaten. Er zijn nieuwe strategieën nodig en een nieuw begrip van het wat en hoe dan wel. Opbouw van dit boek In dit boek beschrijven we jongeren, wat ze doen, wat ze meemaken en hoe ze kijken, maar vooral hoe hun wereld in elkaar steekt en wat dat betekent voor communicatie. Want om goed te kunnen communiceren met jongeren is begrip nodig van hoe de jeugd naar de wereld kijkt. Communicatie staat voorop, en deze beschrijven we in het eerste deel van dit boek. Nieuwe communicatiestrategieën, uitgaande van nieuwe en oude inzichten over jeugd, staan hierin centraal. In het tweede deel beschrijven we meer in detail hoe de wereld er voor jongeren uitziet, zowel thuis, op school als in het bedrijfsleven. De kennis die we beschreven in de originele Generatie Einstein uit 2006 is aangevuld, herschreven of simpelweg eruit gehaald toen bleek dat het achteraf nonsens was, want ook wij hebben er deze afgelopen jaren veel bij geleerd (en dus ook moeten afleren). Zo was ten tijde van het verschijnen van de originele versie nog nauwelijks sprake van Hyves, Facebook en Twitter, terwijl deze sociale netwerken nu zo n grote rol spelen in het leven van onze jongeren. Ook YouTube had toen nog niet de status die het nu heeft. Maar niet alleen op het gebied van internet is er een hoop veranderd, ook thuis en in het onderwijs zien we weer andere ontwikkelingen. En ja, die crisis, daar was toen ook nog geen sprake van (alhoewel die vast in die tijd al wel werd voorspeld, wat wij dan weer gemist hebben). Op persoonlijk vlak hebben wij als auteurs enorm veel bijgeleerd door ons verhaal over deze generatie te pas en te onpas te houden voor zowat elke _Generatie Einstein_v3.indd :35

14 denkbare doelgroep en sector. De inzichten, ideeën, problemen en vragen van al die deelnemers hebben ons doen beseffen dat niets zo gemakkelijk is als het lijkt, en dat een update wel op zijn plaats was. Dit boek is voor iedereen die vanuit professionele hoek communiceert met jongeren, zowel voor het bedrijfsleven als voor de non-profitsector. We beseffen dat de wereld waarin jongeren zich bevinden, waarin ze leven, naar school gaan, werken, met hun ouders en anderen omgaan een grote, snel veranderende wereld is. Deze herziene versie is een eerste aanzet om deze wereld nog uitgebreider in kaart te brengen. Een boek kan echter maar zo dik zijn, daarom werken we in de loop van de komende jaren een aantal verschillende onderwerpen uit in de Welkom in de wereld van Generatie Einstein-serie. De thema s die aan bod komen zijn (niet noodzakelijkerwijs in deze volgorde): jongeren en het onderwijs, de arbeidsmarkt, merken en merkenbeleid, politiek en spiritualiteit. Maar eerst: wie zijn die jongeren van nu? _Generatie Einstein_v3.indd :35

15 Om te beginnen, wie is generatie Einstein? Generatie Einstein: grofweg geboren in het laatste decennium van de vorige eeuw. Onze jongeren en jongvolwassenen van nu, van 12 tot 22 jaar. Jongeren die zijn opgegroeid in een wereld die door informatie en commercie wordt gedomineerd, waarin ze thuis op tv, op straat en op school constant bestookt worden met boodschappen, speciaal op hen gericht. Ze zijn een doelgroep voor reclame en marketing geworden, waar ze zich dan ook zeer bewust van zijn. Opgegroeid in een tijd dat het goed ging en steeds beter, hebben ze de welvaart zien groeien en de consumptiemaatschappij een enorme vlucht zien nemen. Ze kregen daardoor meer vertrouwen dan ooit, in de wereld maar vooral in zichzelf. Ze groeiden op in gezinnen waar het goed en steeds beter ging, waar beide ouders werkten, waar technologie en apparatuur volop aanwezig waren. Deze jongeren maken ook scheidingen mee, een op de drie komt uit een gebroken gezin. Ze hebben gezien dat hun ouders het wel of niet echt geprobeerd hebben, ze zijn betrokken geweest bij de emoties van die volwassenen op wie je toch altijd zou moeten kunnen rekenen, en hebben gezien dat dat niet altijd even logisch is. Het zijn tevens die jongeren die zijn opgegroeid met tv-series als Lost, Southpark en The Simpsons, met Idols, Big Brother en So You Think You Can Dance, waarbij ze al jong geleerd hebben om emoties van mensen te bekijken en te analyseren, en om meerdere, vaak niet logisch verbonden plotlijnen te ontwarren. Het zijn de jongeren die thuis mogen meepraten, die door hun ouders serieus worden genomen, die zijn opgevoed vanuit het ideaal dat ieder individu alleen gelukkig kan worden als het zich _Generatie Einstein_v3.indd :35

16 zelf weet te vinden, die weten dat je met een gezond ego verder komt dan als een onzeker muurbloempje. Het zijn ook de jongeren die weten dat deze aarde problemen heeft en dat je er niet komt met cynisch gedrag maar dat alleen actie telt. Ze geloven dat de wereld beter zou kunnen worden, als je maar wilt, dat ze alles kunnen als ze maar willen, en dat hun succes en falen alleen van henzelf afhangt. Het zijn de jongeren die in de VS massaal naar de stembus gingen om op Obama te stemmen, want nu was er eindelijk een kandidaat die je echt kon geloven. Het zijn die hardwerkende jongeren, die allemaal een bijbaantje hebben, want werken voor je geld is logisch en het leven is al zo duur. Jongeren die weten dat je er alleen maar komt als je samenwerkt, want op school moeten ze ook constant samenwerken. Alleen kom je er niet, en iedereen is met elkaar verbonden. Het zijn diezelfde jongeren die alles delen op internet, die zichzelf terugvinden in gênante situaties op YouTube, die foto s van zichzelf en anderen op internet plaatsen, gewoon om lekker te lachen. Die meer op hun vrienden dan op bedrijven en instellingen vertrouwen, want sinds ze doelgroep zijn geworden is de wereld niet zo eerlijk tegen hen. Die door hebben gekregen hoe de media werken, die door schade en schande geleerd hebben wie je wel en wie je niet kunt vertrouwen, die vaak kiezen voor het mond-tot-mondcircuit en het officiële communicatiekanaal niet meer vertrouwen. Die opgegroeid zijn met zo veel kwaliteit dat ze dat ook eisen van anderen, van hun werkgevers, van hun docenten. Die gewoon lekker hangen met elkaar en chillen in real life (zie MasMas-case op pagina 42) nog net zo belangrijk vinden als altijd, die graag veel tijd met elkaar doorbrengen, zowel off- als online. Die graag lekker thuis blijven wonen, gezellig. Die hun ouders zien als hun helden, hun grote voorbeelden, boven beroemde iconen. Die meerdere domeinen interessant vinden en het respectloos vinden om in een hokje te worden geplaatst _Generatie Einstein_v3.indd :35

17 Deze jongens en meiden lopen rond, gaan naar school, stappen op het carrièrepad, gaan stemmen en worden een kracht om rekening mee te houden. Ze zullen hoe langer hoe meer het aanzien van onze wereld veranderen, op hun eigen onnavolgbare wijze. Op een goede manier met hen communiceren wordt daarmee belangrijker dan ooit. Generatie Einstein is: sociaal maatschappelijk betrokken functioneel trouw op zoek naar intimiteit zakelijk mediasmart divers (en houden van diversiteit) zelfbewust vol zelfvertrouwen empathisch creatief samenwerkend Jongeren zijn sociaal De huidige generatie jongeren is sociaal. Ze waardeert familiebanden en vindt vriendschappen erg belangrijk. Geld speelt daarin een ondergeschikte rol. Jongeren begrijpen dan ook niet dat opa of oma geld geeft als ze bij hen op bezoek komen. Ze komen toch voor hun grootouders? Daar hoeven ze toch niet voor betaald te worden? Ook doen jongeren meer dan dat je zou denken aan vrijwilligerswerk... maar niet via de officiële kanalen. Zelf zien ze het ook niet als werk, maar iets wat je gewoon doet, voor je oma of voor anderen die belangrijk voor je zijn. Ze vinden dat je voor elkaar moet zorgen, dat je elkaar moet helpen, omdat je niet alleen _Generatie Einstein_v3.indd :35

18 op de wereld bent. Zo hoor je jongeren ook zeggen dat ze liever een kind zouden adopteren dan er zelf een krijgen: liever een kind helpen dat geen ouders heeft, dan er zelf nog een bij maken in deze toch al overvolle wereld. Jongeren zijn maatschappelijk betrokken Jongeren zijn betrokken bij maatschappelijke onderwerpen. Ze trekken zich het leed in de wereld aan, zijn ontzettend betrokken bij grote rampen en kunnen heftig met elkaar in discussie gaan over politieke onderwerpen. Ze zijn echter niet geïnteresseerd in de politieke en maatschappelijke instellingen die een rol spelen bij deze maatschappelijke thema s. Zo worden ze bijvoorbeeld niet snel lid van een vakbond en spreken jongerenraden ook slechts een beperkt aantal jongeren aan. Een mening hebben, daarvoor uitkomen, met elkaar discussiëren over allerlei maatschappelijke thema s, heeft dan ook niet automatisch tot gevolg dat ze zich aanmelden bij de instellingen die deze thema s in portefeuille hebben. De manier waarop deze instellingen vaak zijn georganiseerd, procedureel en bureaucratisch, staat haaks op de manier waarop generatie Einstein met de onderwerpen bezig wil zijn. Waarom jaren moeten wachten, waarom kan iets niet gewoon snel? Waarom langs allerlei commissies? Voor generatie Einstein zijn het thema en onderwerp met mogelijke oplossingen belangrijk, niet de vorm en de procedure waarin oplossingen dienen te worden gegoten. Het verhaal van Barack Obama laat zien dat als het jongeren echt aan het hart gaat, ze wel degelijk een politiek statement maken. Jongeren zijn zeer betrokken bij deze wereld, maar vaak niet op de manier die wij willen of niet binnen de organisaties zoals wij dat graag zouden zien _Generatie Einstein_v3.indd :35

19 Jongeren zijn functioneel Jongeren kiezen steeds vaker voor kwaliteit en functionaliteit. Op zich logisch, want ze groeien op met veel materiële welvaart, met veel spullen, veel zakgeld, bijbaantjes, et cetera. Door de toenemende diversiteit is er veel te kiezen. Jongeren vergelijken producten en diensten met elkaar en hebben daarin een bijzonder functionele instelling. Hoe duur is het en wat krijg ik daar dan voor? Hoeveel rente krijg ik? Wat levert het me op? Hoeveel moeite moet ik doen en is dat het waard? Jongeren zijn wat dat betreft de ultieme consument: ze begrijpen reclame, ze vergelijken, ze kiezen, weten van de hoed en de rand... en kopen uiteraard net als iedereen ook spullen gewoon omdat het leuk of hip is. Bewust consumentengedrag, dat overigens geen teken hoeft te zijn van materialisme. Geld is belangrijk, maar absoluut niet het belangrijkste wat er is. Jongeren zijn trouw De wereld is groter en commerciëler geworden. Jongeren zijn daarin op zoek naar een eigen veilige plek. Zij hechten daarom meer dan ooit aan traditionele familiebanden, en trouw speelt in relaties een grotere rol dan bij de voorgaande generaties. Een goede vriend is iemand die je door dik en dun steunt en aan wie je alles kunt vertellen. Een slechte vriend is iemand die je laat vallen, die je verraadt. Goede ouders mogen best streng zijn, jongeren verwachten dat zelfs van ze. Jongeren vinden overwegend dat ouders niet streng genoeg zijn en dat dat niet goed is voor ze. Regels zijn nodig om goed te functioneren. De band met de ouders is goed en veelal gebaseerd op gelijkwaardigheid en respect. Ook al zijn er ouders die volgens jongeren lang niet altijd snappen wat ze nu bezighoudt, van een heuse generatiekloof is geen sprake meer. Jongeren blijven dan ook langer thuis wonen, want waarom zouden ze op zichzelf gaan wonen? Thuis is het gezellig en het is ook _Generatie Einstein_v3.indd :35

20 gemakkelijk. Er is geen dringende reden om weg te gaan, want jongeren kunnen thuis ook zichzelf zijn en alles doen en laten wat ze willen (binnen redelijke grenzen, maar in goed overleg komen ze daar altijd samen uit). Het is niet meer een noodzakelijk gegeven dat je een fikse breuk met je ouders nodig hebt om een eigen identiteit te ontwikkelen. Ouders geven jongeren de ruimte en jongeren respecteren hun ouders. Jongeren zijn op zoek naar intimiteit Een ander gevolg van deze groter wordende wereld is dat generatie Einstein op zoek is naar intimiteit. Dit zie je bijvoorbeeld terug in hoe zij haar vrije tijd besteedt. Jongeren kiezen regelmatig voor thuiszitten met vrienden of familie en vertier dicht bij huis. Regionale evenementen worden door hen beter bezocht dan de landelijke evenementen en festivals. Pop- en muziekfestivals worden met name goed bezocht door 24-plussers, dus door de ouderen en niet door de jongeren. Regionale kranten worden meer gelezen dan de landelijke dagbladen, omdat jongeren willen weten wat er in hun nabije omgeving gebeurt. Jongeren zijn zakelijk Dankzij de overdaad aan media-inspanningen gericht op jongeren, hebben zij geen enkel geduld meer met allerlei niet ter zake doende onzin als de informatie niet heel snel en handig te vinden is, dan hoeft het niet meer. Als ze niet binnen een paar seconden op een website zien waar het om draait en gelijk weten waar ze aan toe zijn, dan zijn ze weg. Als jongeren iets moeten, iets administratiefs moeten regelen, bijvoorbeeld, dan doen ze dat in liefst zo kort mogelijke tijd met zo min mogelijk rompslomp. Sites of instanties die hun het leven wat dat betreft makkelijker maken hebben al gauw een streepje voor. En doe jij het niet handig? Dan zijn er meer dan genoeg andere bedrijven of organisaties die dat wel doen _Generatie Einstein_v3.indd :35

21 Jongeren zijn mediasmart Jongeren snappen reclame, ze snappen marketing en communicatie. Dankzij een jarenlange blootstelling aan allerlei vormen van communicatie, al dan niet expliciet op hen gericht, zijn zij gaan begrijpen wat bedrijven of instellingen met al die boodschappen willen. Ze begrijpen dat bedrijven reclame maken omdat ze zaken of ideeën willen verkopen. Ze snappen dat die reclame een ander beeld van de werkelijkheid voorspiegelt, of dat bijvoorbeeld humor wordt gebruikt als er verder niets zinnigs over een product te vertellen valt. Sterker nog, ze weten via de reclame wat de marketingstrategie van een bedrijf is. Dat inzicht in hoe reclame werkt en wat hij wil bereiken, leidt niet tot een negatieve houding ten opzichte van die reclame. Daarmee wordt reclame niet afgekeurd. Het is namelijk prima dat er reclame is, want jongeren begrijpen ook dat reclame een essentieel onderdeel is van het economische proces: wil je als bedrijf geld kunnen verdienen, dan zul je wel reclame moeten maken. Geld verdienen an sich is ook niet verkeerd, zolang je maar wel eerlijk blijft en er geen doekjes om windt. Jongeren zijn divers (en houden van diversiteit) Kijk in een willekeurig klaslokaal in bijvoorbeeld Rotterdam, en je ziet een veelheid aan kinderen in alle soorten, maten, kleuren en achtergronden. Niet alleen telt Rotterdam zo n 180 nationaliteiten, in een klas zijn gemiddeld zes van de tien kinderen ook van die verschillende nationaliteiten. Daarnaast zitten er ook kinderen in de klas met een rugzakje, psychische of gedragsproblemen, add of adhd, autisme, noem maar op. Kinderen in deze klassen leren van jongs af aan dat de wereld uit verschillende soorten mensen bestaat. Zoals we later zullen beschrijven trekken ze hieruit de les dat verschillende mensen niet alleen leuk zijn, maar ook noodzakelijk. Want alleen met meerdere meningen en invalshoeken kom je ergens _Generatie Einstein_v3.indd :35

22 Jongeren zijn zelfbewust In de geschiedenis van de mensheid zijn kinderen en jongeren nog nooit zo belangrijk geweest. Pas sinds deze en vorige eeuw zijn kinderen massaal gewenst in onze samenleving. En niet alleen ouders zijn gefocust op het welzijn van hun kinderen, andere partijen vinden ze minstens zo belangrijk... hoewel om andere redenen. Bedrijven zien kinderen en jongeren als een steeds verder groeiende doelgroep en hebben een commercieel belang bij dit oogmerk. Niet-commerciële instellingen maken zich druk over waarden en normen van kinderen en jongeren, of hebben een bepaald ideëel doel dat ze willen overbrengen. Overheid en scholen publiceren een niet-aflatende stroom artikelen over deze groep, van positief tot zeer negatief. Allemaal vinden we iets van ze en onze jongeren weten dat. Ze weten dat ze in de schijnwerpers staan, dat alle ogen op hen gericht zijn. Het maakt ze zelfbewust, mediasmart en commercieel kritisch. Jongeren zijn vol zelfvertrouwen Hoe slecht het ook gaat, pa zonder werk door de crisis, geen internet, tv of spelcomputer kunnen hebben, ontslagen bij je bijbaantje... echte armoede kent deze generatie niet (net zomin als hun ouders en deels ook hun grootouders). En aangezien deze generatie het van jongs af aan alleen maar beter heeft zien worden, hebben ze een groot vertrouwen in de toekomst en in hun eigen rol daarin. Jongeren zijn empathisch Niet eerder heeft een generatie jonge mensen, mensen die van een leeftijd zijn waarop ze niets liever willen dan de hele dag met elkaar optrekken, kletsen, communiceren, de kans gehad dat ook te doen. Een vaak gehoorde uitspraak van ouders: Als mijn dochter thuiskomt van school zet ze gelijk de computer en msn aan. Als ik dan kijk met wie ze zit te kletsen, is dat altijd met haar vriendin _Generatie Einstein_v3.indd :35

23 nen, die ze net de hele dag op school heeft gezien! Door middel van sociale netwerksites als Hyves en Facebook kunnen ze de hele dag met elkaar bezig zijn en daarin vinden ze een oefenterrein voor sociaal contact. Ze leren van elkaar, over elkaar, met elkaar. Jongeren zijn creatief In principe kun je stellen dat alle jongeren van alle tijden altijd creatiever zijn dan hun ouders en grootouders. Dankzij de unieke samenstelling van de hersenen van adolescenten kunnen zij creatief zijn op vlakken waarop wij dat allang niet meer kunnen. Het voordeel dat jongeren in deze tijd hebben, is dat zij alle middelen tot hun beschikking hebben om iets met dat creatieve talent te doen: wederom dat internet. Ze kunnen prutsen met programma s, mods maken voor computerspellen, eigen internetbedrijfjes opstarten met minder risico doordat ze bijvoorbeeld niet in een winkelpand hoeven investeren, en ze kunnen met mensen over de gehele wereld samenwerken. Als er een tijd is waarin jongeren hun creatieve talent kunnen uitbuiten, dan is het nu wel, nu internet nog grotendeels ongereguleerd is en er nog volop mee geprutst kan worden. En verkijk je er niet op hoe belangrijk dat prutsen is: onze wereld wordt in toenemende mate zo complex dat je er niet meer komt met simpele oplossingen. Flexibiliteit en creativiteit worden de komende jaren extreem belangrijk. Jongeren zijn samenwerkend Zoals gezegd leven kinderen en jongeren in een heel diverse wereld, met anderen met wie ze op jonge leeftijd al moeten samenwerken. Wij mochten op school niet afkijken en al helemaal niet samenwerken. Je moest laten zien dat je het zelf kon, aldus Paulien, een moeder van twee kinderen. Mijn kinderen zitten al regelmatig in projectgroepjes, waarin ze samen een doel moeten bereiken. Ze leren samenwerken en met elkaar omgaan. Dit sa _Generatie Einstein_v3.indd :35

24 menwerken is inmiddels niet alleen in ons schoolsysteem geïncorporeerd, ze leren het ook weer via dat internet. Een online game als World of Warcraft is een enorm succes dankzij de sociale interactie die erbij komt kijken. Samen op pad, met al je vrienden quests doen, nieuwe vrienden maken. En dat is alleen nog maar een game. Voor jongeren is samenwerken dan ook erg belangrijk, ook al gaat goed leren samenwerken gepaard met vallen en opstaan _Generatie Einstein_v3.indd :35