Pascale Baert alles over je hond Van puppy tot ouwe lobbes
dag grote hondenvriend 7 Inleiding 8 1 3 5 De geschiedenis van de hond 10 Waar komt de hond vandaan? 11 Typisch wolf 13 Een plaatsje in de mensenroedel 18 de hond als huisdier 21 22 het ene ras is het andere niet 23D 26R 34D de bouw van de hond rasgroepen en hun kenmerken de populairste rassen We nemen een hond in huis 36 Kleine puppy s worden groot 37 Geef hem de ruimte 38 De rekening graag! 42 Een beestenboel vermijden 43 Honden en kinderen 44 Waar koop ik mijn hond? 48 Reu of teef? 51 Rashond of kruising? 53 De pup komt eraan! 55 56 de opvoeding 57 L lichaamstaal lezen 60 Wennen aan zijn nieuwe thuis 64 Zindelijke pup, blij baasje 65 socialisatie en probleemgedrag bij honden 70 Wie is de baas? Trainen 72 Doe iets met je hond 73 Spelen maar! 74 Positief trainen met beloning 79 Commando s aanleren 81 Hondensport: heel wat mogelijkheden 83 86 Wat eet mijn hond? 87 een evenwichtige voeding voor een gezonde hond 90D de voeding van een opgroeiende hond 93 overschakelen op iets anders 93E een hele kluif 95 Wat mag een hond eten en wat zeker niet? 4 6 2
7 verzorging 100 Op tijd rust voor je pup 101 Vaccinaties 101 Wormen & ontworming 107 Vlooien bestrijden 109 Behandelen tegen teken 110 Het gebit: stevig poetsen! 111 Verzorging van de nagels 112 Borstelen voor een gezonde vacht 113 Met de hond op vakantie: opletten voor ziektes 114 Een veilige slaapplaats 117 Wat te doen bij hondenbeten? 119 124 aandoeningen en ziektes 125H het maag- en darmstelsel 127D de huid 131D de oren 133D de ogen 135H het bewegingsstelsel 145H het voortplantingsorgaan 148H het centrale zenuwstelsel 149D drie poten, een handicap? 150 de hond heeft een vreemd voorwerp ingeslikt! 152E eerste hulp bij ongevallen (EHBO) 162 Wagenziekte 163 ziekteverzekering 163 Waarom eet mijn hond ontlasting? 8 9 zelf honden fokken 165 Weet waaraan je begint! 167 De aanstaande ouders 168 De loopsheid 169 De dekking 172 Ongewenst zwanger 176 Kunstmatige inseminatie bij honden 177 De dracht 180 Maak alles klaar voor de pups 182 De bevalling 184 Na de geboorte 188 Complicaties 189 Voeding & verzorging van pasgeboren pups 191 198 ook honden worden ouder 10 dankwoord 206 literatuur en bijscholingen 207 fotoverantwoording 208
dag grote hondenvriend Elke maand krijgen wij op de redactie van ons Woef-magazine een stapel hondenboeken toegestuurd om ze te bespreken. Meestal gaat het om vertalingen van Amerikaanse of Britse auteurs die er echt wel iets van kennen. Maar toen ik het manuscript van dit boek doornam, besefte ik plots dat we ook in eigen land gepassioneerde kenners hebben die het minstens even goed doen, zo niet beter. Vandaar dat ik u met heel veel plezier en overtuiging dit vijfsterrenboek over onze trouwste vrienden wil aanraden. Het leest bijzonder vlot en heeft aandacht voor zowel de toekomstige eigenaar die goed geïnformeerd wil zijn over wat het hebben van een hond allemaal kan inhouden, als voor de al meer ervaren eigenaar die zelfs de moeilijkste rassen aankan. Echt iedereen kan eruit halen waar hij naar op zoek is. Geen intrappen van open deuren, geen gedoe met besprekingen van Hollywoodtoestanden, maar echt interessante informatie waar we wat mee kunnen, net wat wij ook in ons magazine elke maand weer proberen te realiseren. Daarom willen wij met de hele redactie ook ons kwaliteitslabel meegeven met dit boek. En neem van mij aan dat dit uitzonderlijk is. Pascale Baert is erin geslaagd om haar jarenlange professionele ervaring in echt bevattelijke taal neer te schrijven, wat in dit zeer gespecialiseerde milieu geen sinecure is. Ik wens u dan ook heel veel leesplezier of u nu topfokker bent of uw beste vriend gewoon als heerlijke sofagenoot beschouwt. Dit is een boek dat zeker niet mag ontbreken in de bibliotheek van een rechtgeaard hondenliefhebber! Jaak Pijpen Hoofdredacteur Woef 7
inleiding Als kind was ik al een grote dierenvriend, er liepen altijd honden rond bij ons thuis: foxterriërs, cockerspaniëls, kruisingen met Duitse herder Het lag dan ook voor de hand dat mijn verdere leven nauw verbonden zou zijn met dieren. Onze kinderen zijn opgegroeid tussen honden, poezen, paarden, schapen en ezels. Door mijn achtergrond als verpleegster had ik een goed inzicht in anatomie, fysiologie, erfelijkheidsleer, voedingsleer, genetica In de loop der jaren heb ik de kans gekregen om voordrachten, seminaries en congressen bij te wonen in Alfort in Parijs en Uithof in Utrecht, beide gerenommeerde veterinaire universiteiten. De seminaries waren heel leerrijk en hebben mij erg geholpen bij het schrijven van bepaalde hoofdstukken in mijn boek. Mijn briard Voodoo. Al jaren loop ik met de gedachte rond om een algemeen hondenboek te schrijven. Een boek dat niet specifiek over één aspect gaat, maar begint bij a en eindigt bij z. Een boek dat hondeneigenaars kunnen gebruiken als naslagwerk, met informatie over de aanschaf, de opvoeding, de verzorging, de voeding en het fokken van honden. Een boek dat niet te technisch en wetenschappelijk is, waarin de lezer eenvoudige en verstaanbare uitleg vindt, aangevuld met voorbeelden en anekdotes. De gedachte om zo n boek te schrijven is nog sterker geworden door mijn ervaring als fokker en het contact met de eigenaars van mijn pups. Na 25 jaar fokken ben ik nog altijd verrast over de vele vragen die eigenaars me stellen, eigenaars die al een vijfde of zesde hond kopen. Voor mij liggen de antwoorden voor de hand. Ik hoop met dit boek dan ook mijn steentje bij te dragen en te antwoorden op de meest elementaire vragen die mensen hebben over hun hond. In 1986 heb ik mijn eerste nestje briards gefokt, niet bepaald het populairste en makkelijkste ras, maar daarom niet minder bevredigend. Ik heb nu geen briards meer, maar ik moet eerlijk toegeven dat het hoogtepunt van mijn carrière bij mijn zelf gefokte briardreu Voodoo lag, 8
die in 2001 wereldkampioen werd in het Portugese Porto. Aan hem hangen zo veel herinneringen vast, en hij zal altijd een plaatsje in mijn hart hebben. Jammer genoeg is Voodoo op twaalfjarige leeftijd overleden. Generaties verder zie ik nog regelmatig kleinkinderen, achterkleinkinderen en achterachterkleinkinderen van hem deelnemen aan tentoonstellingen. In 2001 ben ik voor het eerst in contact gekomen met Duitse herders, meer bepaald uit werklijnen. Ronni, mijn echtgenoot, is beroepshalve al vele jaren nauw betrokken bij de opleiding van deto-honden (explosievendetectiehonden). Daar is eigenlijk mijn liefde, maar vooral respect gegroeid voor deze rustieke, goed werkende, stabiele herdershond. Het heeft dan ook niet lang geduurd voor ik op zoek ging naar een geschikte pup om langzamerhand een specifieke bloedlijn op te bouwen. Een bloedlijn die mij stabiliteit, werklust, gezondheid en trouwheid kon brengen. Een bloedlijn met uitgesproken pigment, botstructuur, zware hoofden en een mooie algemene bouw. Die heb ik na lang zoeken gevonden in het voormalige Oost-Duitsland, dicht bij de stad Dresden. Bij een kleine familiale fokker heb ik mijn eerste pupje gekocht: Topaz, een donker wolfsgrauw teefje met uitzonderlijk pigment en uitstekende botstructuur. In dit boek zal haar naam nog regelmatig terugkomen; zij is tenslotte de stammoeder van veel gefokte pups, de grondlegster van mijn bloedlijn. Ik ben dan ook trots dat we een vierde generatie van haar bij ons thuis hebben. Nog steeds drukt ze dagelijks haar stempel als opvoedster van de pups, de nanny van de roedel. Ze heeft een trouwheid waar velen van ons mensen jaloers op mogen zijn. Samen met Topaz, de stammoeder van mijn pups. Ik ben ontzettend blij en trots dat ik de kans heb gekregen om dit boek te schrijven. Ik hoop dan ook van harte dat u een berg aan informatie zal vinden en het kan gebruiken als ruggensteun in de dagelijkse omgang met onze trouwste vriend: de hond. Pascale Baert 9
1 De geschiedenis van de hond 10
waar komt de hond vandaan? De hond (Canis lupus familiaris) is een roofdier uit de familie van de hond achtigen, een gedomesticeerde ondersoort van de wolf. Hij komt op alle continenten voor, meestal in het gezelschap van de mens, en is het oudste huisdier ter wereld. Al duizenden jaren wordt hij door de mens gebruikt als waak-, jacht- en herdershond. Vandaag wordt hij vaak ingezet als politiehond en hulp voor mindervaliden. De belangrijkste taak van de hond is tegenwoordig de mens gezelschap houden. De hond stamt af van de wolf (Canis lupus) en niet, zoals men vroeger dacht, van de jakhals, de coyote of andere hondachtigen. Genetisch onderzoek heeft aangetoond dat het dna van de hond nagenoeg identiek is aan dat van de grijze wolf. Men spreekt van 0,2 procent verschil, terwijl men bij de coyote een verschil van 4 procent ziet. Studies wijzen uit dat wolven 14.000 jaar geleden al in de nabijheid van mensen leefden. Sommige onderzoekers hebben het zelfs over 100.000 jaar gele den. Mensen bleven toen langere tijd op dezelfde plaats, en wolven bleven in de buurt om het afval op te eten. Men schat dat de mens 3000 tot 4000 jaar geleden begon met het vangen van de minst schuwe wolven om ze in gevangenschap te fokken. De belangrijkste taak van de wolf was hulp bieden bij de jacht, later werden ze gebruikt om het vee en het land te bewaken. Er werden rassen gefokt die daarvoor geschikt waren, wat resulteerde in honden die gebruikt Europese wolven in een park in Frankrijk. werden voor arenagevechten. Zo ontstonden rassen die vooral sterk en moedig waren. Dit alles verklaart waarom we nu nog altijd honden zien met een sterk ontwikkeld oerinstinct, die ons door bepaalde karaktereigenschappen doen denken aan hun voorgangers van eeuwen geleden. In de negentiende eeuw werd er veel gejaagd op wild, waardoor er vrij veel jachthonden werden gefokt. Bepaalde rassen werden ook gehouden als 11
Een Europese wolf die zijn prooi verscheurd heeft. gezelschapsdier voor kasteeldames. Daarom werden er kleine honden gefokt, die men makkelijker op de schoot kon houden of onder de arm kon dragen. Later ontstonden nieuwe rassen die werden ingezet als blindengeleidehond, reddings- of sporthond. Jammer genoeg werden er ook rassen gefokt met een veel dominanter en agressiever karakter, en niet alle rassen bleken geschikt om als huisdier te houden. Deze eeuwenlange evolutie heeft geleid tot het huisdier dat we erg waarderen en liefhebben, dat een plaats heeft gekregen in onze maatschappij en onze gezinnen: de hond, onze trouwe vriend. 12
Typisch wolf De wolf is een roedeldier, dat in een streng georganiseerde structuur leeft, waarin een uiterst strikte hiërarchie heerst. Een roedel is vergelijkbaar met een familie die wordt samengehouden door sociale banden, zoals menselijke families. Elke wolf heeft een belangrijke taak in de roedel, enkel zo kan hij overleven en kan het voortbestaan van de roedel verzekerd worden. De hiërarchie en het functioneren van de roedel zien we vandaag nog heel goed bij onze huisdieren. De roedelleider of alfahond staat aan het hoofd van de roedel, zijn (of haar) autoriteit wordt in stand gehouden door voortdurende uitingen van respect van de andere roedelleden. Agressie binnen de roedel komt af en toe voor, wanneer een dominante, ambitieuze wolf (of wolvin) de autoriteit van de leider in twijfel trekt. Maar over het algemeen leven de leden van de roedel in harmonie met elkaar. De roedelleider wordt te allen tijde beschermd door de Wolven met pups en prooi. rest en krijgt ook het meest voedzame eten. Roedelleden jagen samen, eten samen, houden elkaar warm, waarschuwen elkaar bij gevaar en voeden samen de pups op. In de roedel heeft enkel de hoogst geplaatste wolvin het recht om zich voort te planten, alleen zij krijgt pups. Toch produceren andere wolvinnen vaak melk, voor het geval dat de moederwolvin zou wegvallen (door ziekte of een ongeval), 13
zodat de pups verder gevoed kunnen worden. De belangrijkste taak van de wolf is het beschermen en in stand houden van de roedel. Wij mensen zouden wat solidariteit betreft een voorbeeld kunnen nemen aan de wolven. Onderzoeken in Yellowstone National Park in Wyoming in de vs hebben aangetoond dat het territorium gemiddeld 16 vierkante kilometer per wolf bedraagt. Een groep van 5 wolven heeft dus een territorium van 90 vierkante kilometer nodig. In veel West-Europese gebieden is dat niet meer mogelijk. Door industrialisatie en toename van de bevolking heeft de wolf steeds minder plaats. Er worden dan ook regelmatig wolven gesignaleerd die hun territorium verlaten hebben om op zoek te gaan naar voedsel. Wolven zullen zelden hun eigen territorium en dus ook hun jachtgebied verlaten als er voldoende voedsel te vinden is. Over weinig dieren bestaan er zo veel misverstanden als over de wolf, en op weinig dieren werd zo veel gejaagd. Al honderden jaren doen allerhande verhalen de ronde: de wolf zou een monster zijn, hij zou kinderen opeten en mensen aanvallen, en bij volle maan zou hij veranderen in een weerwolf. Iedereen kent het verhaal van Roodkapje en de boze wolf. Maar dat beeld van de wolf klopt niet: de wolf mijdt de mens juist en bij contact zal hij vluchten. De visie dat de mens de wolf heeft gedomesticeerd lijkt onjuist, daarvoor is de wolf te gevaarlijk, te schuw, te nerveus, en het zou generaties lang duren om dat te bereiken. Veel logischer is dat een aantal wolven geëvolueerd zijn naar exemplaren die er baat bij hadden om in de omgeving van de mens te leven. Zo begon een evolutie tot een nieuwe diersoort, aangepast aan de manier van leven van de mens. Deze aan de wolf verwante dieren bleven in de buurt van de mensen en raakten zo ook aan hen gewend, waardoor er interactie ontstond tussen mens en dier. Eeuwenlange evolutie en invloed van mensen hebben deze dieren veranderd, en ze zijn langzaam uitgegroeid tot de honden die we allemaal kennen. 14