Tweede Kamer der Staten Generaal Aan de Vaste Kamercommissie voor Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit Postbus 20018 2500 EA Den Haag Kenmerk: DH/KdG 09.076 Bleiswijk, 15 juni 2009 Betreft: korte termijn maatregelen om effecten van de economische crisis voor de glastuinbouw te verlichten Geachte voorzitter en leden, Wij hebben vernomen dat u op 1 juli a.s. een Algemeen Overleg hebt met de Minister van LNV inzake de verduurzaming van de glastuinbouw n.a.v. de brief d.d. 11 mei jl. van de Minister. Gezien de bijzonder slechte economische situatie in de glastuinbouw en het ontbreken van enig teken van herstel willen wij graag dit probleem alsmede een aantal extra gewenste maatregelen onder uw aandacht brengen. De glastuinbouw is in deze uniek. Het gaat in vrijwel alle bedrijfstakken niet goed. Echter in de glastuinbouw manifesteerden de problemen zich reeds voor de zomer van 2008 door zowel slechte prijsvorming van veel producten als de alsmaar oplopende energiekosten. De combinatie van de zeer hoge energieprijzen, waarvoor tuinders vorig jaar voor dit jaar contracten hebben moeten afsluiten en de zeer lage opbrengstprijzen over de hele linie, betekenen voor een behoorlijk aantal bedrijven een uiterst snelle vaart richting het einde van de onderneming. Niet alleen uit onze eigen enquête onder de leden blijkt deze grote zorg, maar ook heeft recent een grote bank in onze sector gesteld dat 75 % van de glastuinbouwbedrijven niet meer aan alle betalingsverplichtingen kan voldoen. Het specifieke karakter van de teelt onder glas maakt dat het niet mogelijk is om gedeelten van de productie tijdelijk stil te leggen en een deel van de werknemers in bijv. de deeltijd-ww te plaatsen. Derhalve zijn de aangekondigde en ingevoerde maatregelen door het Kabinet niet of nauwelijks toepasbaar in de glastuinbouw. Daar komt nog bij dat ook de opbrengstprijzen niet door de glastuinbouwondernemer bepaald kunnen worden, laat staan het doorberekenen van gestegen (energie) kosten. Wel wordt met name in de glasgroentesector getracht de afzetstructuur te versterken. Overigens lopen we daar al heel snel aan tegen NMa c.q. EU-procedures. Samenvattend komt de huidige situatie er op neer dat ook - onder normale omstandigheden perspectiefvolle bedrijven gedwongen worden de activiteiten te staken. Wij verwachten dat als dit op een significante schaal gaat plaatsvinden dat de sector in zijn geheel wordt aangetast in kracht en vitaliteit. Postbus 51 2665 ZH Bleiswijk T 010 800 84 00 F 010 800 84 40
De bedrijven zullen niet verkoopbaar zijn en de bedrijfsstructuur van de sector en het hele glastuinbouwcluster op langere termijn komen in gevaar. Het is dus de hoogste tijd om een aantal maatregelen te treffen voor de zeer korte termijn. Onze eerdere gesprekken met de Minister van LNV over dergelijke korte termijn maatregelen hebben tot nu toe weinig opening geboden. De ondersteuning is vooral gericht op het innovatieprogramma Kas als Energiebron en op investerings-ondersteuning bij verduurzaming. Wij ervaren daar een goede samenwerking met het ministerie van LNV maar in relatie tot de huidige crisis bieden zij onvoldoende soelaas. Wij stellen de volgende maatregelen voor: 1) Uitbreiden mogelijkheden vanuit het Borgstellingsfonds (BF) Zie ook bijlage Ter ondersteuning van bedrijven die perspectief hebben, maar in liquiditeitsproblemen zijn gekomen t.g.v. hoge kosten en lage opbrengsten in 2008 en de extreem lage opbrengstprijzen in 2009 tijdelijk vanuit BF een faciliteit ter liquiditeitsoverbrugging in het leven roepen. Deze wordt beschikbaar gesteld naast de huidige BF en BF+ faciliteiten en maakt een extra lening mogelijk ter financiering van liquiditeitstekort. Uit onderzoek van het LEI komt naar voren dat zeker ook jongere ondernemers die de laatste jaren geïnvesteerd hebben in uitbreiding en verduurzaming getroffen worden door de huidige crisis. Deze groep ondernemers is van groot belang om de ambities van de sector na de crisis gestalte te geven. Voor MKB-bedrijven is de 'Garantie Ondernemingsfinanciering' (GO) van het Ministerie van EZ sinds 6 maart 2009 van kracht en is bedoeld voor kredieten tot maximaal 50 miljoen euro per onderneming. In totaal is daar 1,5 miljard beschikbaar. Glastuinbouwbedrijven hebben in veel opzichten overeenkomsten met MKB maar komen voor deze garantstelling niet in aanmerking. Er is dringend behoefte aan een vergelijkbare regeling voor de glastuinbouwsector. 2) Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE) voor WKK Het rendement op WKK is door de inzakkende elektriciteitsmarkt drastisch verminderd. Het was de afgelopen maanden niet of nauwelijks interessant om verkoopopdrachten te geven voor elektriciteitsproductie in de komende jaren. Hierdoor dreigt een situatie te ontstaan dat de WKK s in de glastuinbouw grootschalig stil komen te staan en overgeschakeld wordt op conventionele ketelstook. Door SDE op bestaande en nieuwe WKK s van toepassing te verklaren, kunnen er met WKK s weer meer uren gedraaid worden, waarmee een belangrijke bijdrage kan worden geleverd aan de klimaatdoelstellingen van sector en rijksoverheid. 3) Stand still voor lastenverzwarende maatregelen. De introductie van nieuwe regelgeving met daarin soms begrijpelijke aanscherping van regels mag in de periode zolang de crisis duurt niet leiden tot gedwongen investeringen of hogere financiële lasten voor bedrijven. Uitstel van invoering of aanpassing van handhavingtermijnen is noodzakelijk om te voorkomen dat bedrijven hierdoor extra in de problemen komen. Voorbeelden zijn het Besluit Emissie-eisen Middelgrote Stookinstallaties (BEMS) en het Besluit Glastuinbouw. Tevens pleiten wij ervoor dat, indien de juridische procedures van de sector geen effect sorteren, het OV exitbesluit van de NMa geen kostenverhogende effecten heeft voor de glastuinbouw.
4) Aanpak ongewenst glas Bedrijven die niet in een cluster liggen, ervaren de gevolgen van deze crisis in veel gevallen nog heftiger dan die bedrijven die voordelen van clustervestiging hebben. Het is een kans voor overheden om juist nu een impuls te geven aan het al langer bestaande voornemen om meer glas te bundelen. Hiervoor is gezamenlijke regie vanuit betrokken overheden nodig in werkbare regelingen. Als deze aanpak slaagt, is inzet van aanvullend budget noodzakelijk. Wij hopen zeer dat u vanuit uw positie bovengenoemde zaken zou willen aankaarten bij de minister van LNV en het gehele Kabinet. Mocht u nog nadere vragen hebben over deze brief dan zijn wij uiteraard gaarne bereid deze te beantwoorden. Hoogachtend, LTO Glaskracht Nederland N.A. van Ruiten Voorzitter cc: Minister LNV, Mevr. G. Verburg Minister EZ, Mevr. M.J.A. van der Hoeven Vaste commissie EZ Bijlage: gewenste BF maatregelen
Gewenste BF maatregelen a) Liquiditeitsoverbrugging BF Ter ondersteuning van bedrijven die perspectief hebben, maar in liquiditeitsproblemen zijn gekomen ten gevolge van hoge kosten in 2008 en de extreem lage opbrengstprijzen in 2009 tijdelijk vanuit BF een faciliteit ter liquiditeitsoverbrugging in het leven roepen. Deze wordt beschikbaar gesteld naast de huidige BF en BF+ faciliteiten en maakt een extra lening mogelijk ter financiering van liquiditeitstekort. BF staat kritisch tegenover liquiditeitsfinanciering. Alleen bij bijzondere omstandigheden zijn in het verleden bijzondere kredietregelingen toegepast. Wij zijn van mening dat daar nu in de glastuinbouw zeker sprake van is. Voorwaarden voor BF kredietregelingen zijn: regeling is voor een specifieke groep, tijdelijk, eenmalig en buiten normale werkingssfeer BF. Hierbij een opsomming van een aantal bijzondere kredietregelingen uit het verleden: - 1964, tomatentelers onder onverwarmd glas vanwege slechte prijzen - 1969/1971, overbruggingsfinanciering fruitteelt voor 10 jaar, o.a. directe bijdrage LNV voor aflossing - 1970, voorschotregeling zware oliestokers (rentesubsidie en bijdrage), aanleiding sterke prijsstijging zware stookolie - 1981/82, Bijzonder bedrijfskrediet ter voorziening van liquiditeitstekorten, 150.000 gld waarvan 50.000 gld voor herfinanciering van schulden en 50.000 inbreng banken - 1984, liquiditeitsoverbrugging melkvee voor superheffing - 1993, liquiditeitsoverbrugging akkerbouw en fruitteelt - 1998, liquiditeitsoverbrugging waterschade In de bijlagen staat informatie over respectievelijk de liquiditeitsoverbrugging akkerbouw en fruitteelt uit 1993 en het bijzonder bedrijfskrediet uit 1981-1982. b) Nieuwe definitie opnemen voor jonge landbouwers conform de Subsidieregeling jonge agrariërs en RLS in nieuwe BF regeling. Definitie Regeling LNV Subsidies (RLS): met jonge agrariër wordt bedoeld iemand die in de afgelopen 3 jaar een bedrijf heeft overgenomen of in eigendom heeft verkregen. In de evaluatie van het Borgstellingsfonds door het LEI (Sept 2008) is dit als advies opgenomen. Aanknopingspunt voor aanpassing definitie jonge landbouwers is ook het onderzoek dat het LEI eerder heeft gepubliceerd: "Jonge ondernemers kwetsbaarder in crisis" Vooral jonge ondernemers zijn kwetsbaar voor de gevolgen van de economische ontwikkelingen: lage opbrengstprijzen en hogere rentelasten. Dit komt doordat het merendeel van hen grotere, moderne bedrijven bezit met hogere financieringslasten. Daarnaast hebben veel jonge ondernemers relatief weinig eigen vermogen en liquide middelen.
c) Twee jaar extra uitstel van aflossing voor de glastuinbouw. Voor tuinders met een lopende BF lening (26% van de LTO Noord Glaskracht leden volgens een gehouden enquête) is bij tijdelijke liquiditeitsproblemen op dit moment maximaal twee jaar uitstel van aflossing mogelijk. Gezien de bijzondere omstandigheden in de glastuinbouw pleiten wij voor 2 jaar extra uitstel van aflossing onder de BF regeling. Voor tuinders met liquiditeitsproblemen en een lopende borgstelling kan dit soelaas bieden om liquiditeitsproblemen als gevolg van hoge kosten in 2008 en de extreem lage opbrengstprijzen in 2009 het hoofd te bieden. Voordeel van deze maatregel is ook dat hiervoor geen toestemming van Europa/Brussel nodig is. In het verleden is deze extra BF faciliteit onder bijzondere omstandigheden meerdere malen beschikbaar gesteld voor veehouderij sectoren. Voorbeelden: - 1999/2000 > Extra Voorziening Varkenshouderij, mogelijkheid voor 2 jaar extra uitstel van aflossing en 100% investeren in varkensrechten - 2001 > MKZ, mogelijkheid voor 2 jaar extra uitstel van aflossing - 2003 > Vogelgriep, mogelijkheid voor 2 jaar extra uitstel van aflossing d) Versnellen procedure BF De huidige procedure voor beoordeling van BF aanvragen duurt gemiddeld 2 maanden waarbij de rapporteurs van de Dienst Regelingen steeds drukker bezet zijn, ook met BBZ aanvragen. Verkorting van de procedure c.q. toetsing achteraf (zoals bij het Borgstellingskrediet MKB) zou zeer goed helpen sneller de liquiditeitsproblemen te verhelpen.