UITVOERINGSBESLUIT FINANCIERING HERBESTEMMING KARAKTERISTIEK BEZIT IN DRENTHE 2013-2016 HOOFDSTUK 1, ALGEMEEN Artikel 1, Begripsomschrijvingen In deze Beleidsregel wordt verstaan onder: a. leegstand en herbestemming: het treffen van maatregelen ten behoeve van karakteristieke panden die leegstaan, leeg komen of nog in gebruik zijn en waarvan de instandhouding wordt bedreigd indien niet tot her- of nevenbestemming wordt overgegaan; b. karakteristiek bezit (panden): - Rijksmonument: een, overeenkomstig de Monumentenwet, op de Rijksmonumentenlijst staand beschermd gebouwd monument; - Provinciaal monument: een, overeenkomstig de Provinciale Monumentenverordening, op de Provinciale Monumentenlijst staand beschermd gebouwd monument; - Gemeentelijk monument:. een, overeenkomstig een gemeentelijke Monumentenverordening, op de Gemeentelijke Monumentenlijst staand beschermd gebouwd monument; - beeldbepalend pand: een gebouw dat, overeenkomstig een door de gemeente verstrekte verklaring van algemeen belang is wegens haar schoonheid, haar betekenis voor de wetenschap of haar cultuurhistorische waarde; c. uitvoeringsloket: de rechtspersoon die namens gedeputeerde staten vraag en aanbod in herbestemming via het "Meldpunt Herbestemming Drenthe" in kaart brengt en aan GS advies kunnen uitbrengen over de haalbaarheid en financiering van voorgenomen herbestemmingen; d. Meldpunt Herbestemming Drenthe: een fysiek en digitaal portaal waarin vraag en aanbod bij elkaar worden gebracht en van waaruit begeleiding plaatsvindt om tot een relevante aanvraag om subsidie en/of laagrentende lening te komen bij gedeputeerde staten van Drenthe. Dit Meldpunt gaat in de loop van 2013 over in Kenniscentrum Herbestemming Noord; e. Kenniscentrum Herbestemming Noord: een samenwerking van de steunpunten cultureel erfgoed in Groningen, Friesland en Drenthe overeenkomstig d; f. Programma Herbestemming Karakteristiek Bezit: overzichtslijst met aangemelde her te bestemmen karakteristieke panden waarvoor, op grond van uitvoeringsrelevantie en prioritering, gedeputeerde staten een subsidie of laagrentende lening hebben verleend of wordt voorgedragen om te verlenen; g. restauratie: bouwwerkzaamheden die leiden tot het opheffen van (bouwtechnische) gebreken, die noodzakelijk zijn voor de instandhouding van de cultuurhistorische waarde van het monument en beeldbepalend pand; h. renovatie: bouwwerkzaamheden die leiden tot het "herbestemmings-geschikt maken" van het monument en beeldbepalend pand. Dit houdt in verbouw van het bestaande monument of beeldbepalende pand en/of eventueel benodigde aanbouw/nieuwbouw ter behoud hiervan; i. subsidie onrendabele top (Sot): een, op grond van dit uitvoeringsbesluit door gedeputeerde staten verstrekt subsidie in de subsidiabele herbestemmingskosten die uitstijgen boven de exploitatie van de voorgenomen herbestemming 2012-@ 1
(onrendabele top). Dit zijn kosten van restauratie en renovatie/nieuwbouw (herbestemming) als gevolg van bouwwerkzaamheden die leiden tot herbestemming van rijks- en provinciale monumenten; j. laagrentende lening onrendabele top (Lot): een, op grond van dit uitvoeringsbesluit door gedeputeerde staten verstrekt recht op een laagrentende lening in de "subsidiabele" herbestemmingskosten die uitstijgen boven de exploitatie van de voorgenomen herbestemming (onrendabele top). Dit zijn kosten van restauratie en renovatie/nieuwbouw (herbestemming) als gevolg van bouwwerkzaamheden die leiden tot herbestemming van rijks-, provinciale- en gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden; k. Restauratiefonds: de Stichting Nationaal Restauratiefonds te Hoevelaken; l. Drents Monumentenfonds (DMF): het fonds van de provincie Drenthe bij het Restauratiefonds, waaruit laagrentende leningen en subsidies worden verstrekt; m. ASV: Algemene Subsidieverordening Drenthe 2012. HOOFDSTUK 2 Artikel 2 1. Op het verstrekken van leningen en subsidies op grond van dit uitvoeringsbesluit is de ASV van toepassing; 2. Gedeputeerde staten kunnen nadere uitvoeringsvoorschriften vaststellen. Artikel 3 Gedeputeerde staten verstrekken uitsluitend subsidie en/of recht op een laagrentende lening aan een natuurlijke of rechtspersoon, niet zijnde een bestuursorgaan als bedoeld in artikel1:1 van de Algemene wet bestuursrecht, die krachtens eigendom of ander zakelijk recht het genot heeft van een monument of beeldbepalend pand, dan wel in het bezit is van een voorlopig koopcontract. Artikel 4, Aanvraag 1. Een aanvraag om: a. een Sot heeft betrekking op de kosten van herbestemming (restauratie en renovatie) van een rijks- of provinciaal monument; b. een Lot heeft betrekking op de kosten van herbestemming (restauratie en renovatie) van een rijks- provinciaal en gemeentelijk monument en beeldbepalend pand; 2. Een aanvraag wordt ingediend op een door gedeputeerde staten vastgesteld digitaal aanvraagformulier en gaat vergezeld van de in het formulier genoemde bijlagen. Artikel. Subsidiabele herbestemmingskosten 1. Bij restauratie: de op grond van een begroting geraamde en door gedeputeerde staten goedgekeurde kosten van bouwwerkzaamheden die leiden tot het opheffen van (bouwtechnische) gebreken, die noodzakelijk zijn voor de instandhouding van de cultuurhistorische waarde van het monument en beeldbepalend pand. 2. Bij renovatie: de op grond van een begroting geraamde en door gedeputeerde staten goedgekeurde kosten van bouwwerkzaamheden die leiden tot het voor herbestemming geschikt maken van het monument en beeldbepalend pand. 2012-@ 2
Artikel 6, Subsidie of laagrentende lening onrendabele top (Sot/Lot) 1. Een subsidie of lening kan slechts worden verstrekt: a. als het monument of beeldbepalende pand is geplaatst op het (uitvoerings)programma Herbestemming Karakteristiek Bezit 2013-2016 en b. als de subsidiabele herbestemmingskosten ten minste 0.000,- bedragen; 2. De Sot bedraagt maximaal 200.000,- per rijks- of provinciaal monument; 3. De Lot bedraagt maximaal 200.000,- per monument of beeldbepalend pand en minimaal 2.000,-; 4. Een Lot wordt slechts verstrekt, als het rijk, bij een rijksmonument, of de gemeente, bij een gemeentelijk monument of beeldbepalend pand, een ten minste even grote bijdrage levert als de provincie;. Een Lot wordt verstrekt tegen een rente die % ligt onder de door het Restauratiefonds gehanteerde marktrente, met een minimum van 1,%. Het monument of beeldbepalend pand waarvoor de laagrentende lening wordt verstrekt wordt hypothecair belast tot de hoogte van de laagrentende lening. De aflossingstermijn is maximaal 30 jaar. 6. Ingeval van schade als gevolg van een calamiteit, worden de subsidiabele instandhoudingkosten berekend aan de hand van de kosten van de te treffen voorzieningen minus de uit te keren verzekeringspenningen; 7. Indien toepassing van lid 2 al of niet in combinatie met lid 3 leidt tot het overtreden van het verbod op het geven van staatssteun in de zin van artikel 107, eerste lid, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, wordt het subsidiebedrag (Sot) in afwijking van het tweede lid zodanig vastgesteld dat het totaal van alle subsidies niet hoger is dan het bedrag dat op grond van de van toepassing zijnde vrijstellingsverordeningen van de Europese Commissie verstrekt mag worden. Artikel 7, Beslistermijn Gedeputeerde staten beslissen op een aanvraag Sot en/of Lot binnen 22 weken na ontvangst van de aanvraag. Artikel 8, Weigeringsgronden 1. In aanvulling op de in de ASV genoemde algemene weigeringsgronden, wordt een Sot en/of Lot niet verstrekt indien; a. er binnen het DMF onvoldoende middelen resteren om de gevraagde lening te verstrekken; b. de werkzaamheden zijn begonnen voordat op de aanvraag is beslist, tenzij hiervoor schriftelijk toestemming is verleend; c. de vereiste vergunningen (nog) niet zijn verleend; d. met de werkzaamheden het belang van de monumentenzorg niet of onvoldoende wordt gediend; e. de kosten van werkzaamheden niet in een redelijke verhouding staan tot het te bereiken resultaat; f. voor de uit te voeren werkzaamheden een omgevingsvergunning is vereist en deze (nog) niet is verleend. 2. Een laagrentende lening kan voorts worden geweigerd in geval van een negatief advies van het Restauratiefonds. 2012-@ 3
Artikel 9, Bijzondere verplichtingen 1. Aan een Sot en/of Lot wordt de verplichting verbonden dat; a. het werk wordt uitgevoerd overeenkomstig de door gedeputeerde staten vastgestelde nadere regels; b. de aanvang van het werk tenminste twee weken van te voren wordt gemeld bij gedeputeerde staten; c. met de uitvoering van de werkzaamheden is begonnen binnen 26 weken na de datum van verzending van de verlening van de Sot of Lot; d. binnen 130 weken na de verlening van een Sot of Lot de gereedmelding als bedoeld in aertikel 12 is ingediend bij gedeputeerde staten; e. de werkzaamheden worden uitgevoerd volgens in de beroepsgroep van restauratiebedrijven geldende normen. 2. Het werk wordt uitgevoerd als scholings- en werkgelegenheidstraject door een erkend leerbedrijf in de (restauratie)bouw. Gedeputeerde staten kunnen hiervan afwijken.. Artikel 10, Verzekering 1. De eigenaar en/of de zakelijk gerechtigde is verplicht het monument of het beeldbepalende pand waarvoor een Sot of Lot is verstrekt voldoende te verzekeren tegen brand-, storm- en bliksemschade. 2. Tijdens de werkzaamheden is een CAR-verzekering verplicht. Artikel 11, Tussentijdse vervreemding 1. Indien de eigenaar en/of zakelijk gerechtigde, zolang de Sot niet is vastgesteld, het rijks- of provinciaal monument vervreemd, kunnen gedeputeerde staten de Sot lager vaststellen of ambtshalve lager vaststellen. 2. Indien de eigenaar en/of zakelijk gerechtigde binnen de looptijd van de laagrentende lening het monument of het beeldbepalende pand vervreemdt, wordt de laagrentende lening beëindigd en dient de eigenaar en/of zakelijk gerechtigde het restant van de schuld uiterlijk bij overdracht aan de verkrijger terug te storten in het Drents Monumentenfonds. Artikel 12, Vaststelling 1. Vaststelling van de Sot en/of de Lot vindt plaats nadat: a. de in de aanvraag opgenomen werkzaamheden gereed zijn gemeld op het daartoe door gedeputeerde staten beschikbaar gestelde formulier, zijn gecontroleerd en akkoord zijn bevonden; b. een overzicht overeenkomstig de bij de aanvraag gevoegde begroting is verstrekt van de totale werkzaamheden en de daarop betrekking hebbende kosten, inclusief eventueel meer- en minderwerk, alsmede kopieën van alle rekeningen en betalingsbewijzen met betrekking tot de werkzaamheden. 2. Vaststelling vindt plaats op basis van de bij de verlening goedgekeurde subsidiabele herbestemmingskosten van werkzaamheden of de werkelijke kosten van de werkzaamheden als deze lager zijn, dan wel hoger, met inachtneming van het bepaalde op meer- en minderwerk. 3. Gedeputeerde staten kunnen er mee instemmen dat de aanvrager in plaats van rekeningen en betalingsbewijzen een verklaring van een accountant verstrekt waaruit blijkt dat het overgelegde kostenoverzicht juist en volledig is. 2012-@ 4
Artikel 13, Slotbepalingen 1. Gedeputeerde staten kunnen in het belang van de monumentenzorg afwijken van de bepalingen in dit uitvoeringsbesluit. 2. Dit uitvoeringsbesluit treedt in werking op 1 januari 2013. 2012-@
TOELICHTING BIJ DE UITVOERINGSBESLUIT FINANCIERING HERBESTEMMING KARAKTERISTIEK BEZIT IN DRENTHE 2013-2016 ALGEMEEN Aanleiding Op basis van de Cultuurnota Oude wereld nieuwe mindset 2013-2016 wil de provincie verder inzetten op herbestemming van karakteristieke panden. Herbestemming van monumentale en beeldbepalende panden is hard nodig. Hiervoor zijn economische dragers nodig die, naast behoud en doorontwikkeling van cultureel erfgoed, gunstige effecten hebben op leefbaarheid, werkgelegenheid en grond- en vastgoedwaarde. Het doel is minder nieuwbouwplannen te maken en meer te investeren in restauraties in combinatie met herbestemming. Dit besluit is geënt op het succes van de Versnellingsagenda Leegstand en Herbestemming De financiering bevat twee mogelijkheden. De subsidie onrendabele top is ten gunste van herbestemming van rijks- en provinciale monumenten. De laagrentende lening in de onrendabele top is voor herbestemming van alle monumenten en beeldbepalende panden. Dit zijn rijks- provinciale en gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden. Het inzetten van deze gelden geschiedt op basis van een gebiedsgerichte aanpak. De Omgevingsvisie, het Cultuurhistorisch Kompas en het Kader voor Economische Investeringen zijn daarbij leidend. Daarnaast wordt ook gekeken naar aanpalende beleidsprogramma s zoals: vitalisering platteland, krimpbeleid en energie. Kortom de gelden worden ingezet daar waar meervoudige doelen worden behaald. De te verlenen financiering geschiedt op basis van een prioriteitenlijst, het zogeheten "Programma Herbestemming Karakteristiek Bezit in Drenthe 2013-2016". Dit is een overzicht van aangemelde herbestemmingsprojecten in Drenthe die op basis van objecten gebiedsgerichte criteria zichtbaar worden gemaakt en of een voorgenomen herbestemming haalbaar en uitvoeringsgereed is of niet. ARTIKELSGEWIJS Artikel 2 Gedeputeerde staten hebben op grond van dit artikel uitvoeringvoorschriften vastgesteld ten aanzien van de te financieren subsidiabele instandhoudingkosten en de procedure van aanvraag van een laagrentende lening: Leidraad laagrentende lening Leidraad te financieren kosten Artikel 3 Met andere zakelijke rechten kan gedacht worden aan het recht van erfpacht, een appartementsrecht of een deelneming- of lidmaatschaprecht op het gebruik van een woning. Artikel 4, Aanvraag 2012-@ 6
Eerste lid, onder a Het rijk heeft haar subsidiegelden voor restauratie van rijksmonumenten aan de provincie overgedragen voor besteding. De provincie voegt hieraan provinciale subsidiegelden toe als co-financiering op voorwaarde dat ook de restauratie en herbestemming van provinciale monumenten hieraan kunnen deelnemen. Eerste lid, onder b De provincie Drenthe hecht ook waarde aan het behoud van gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden daar deze onlosmakelijk zijn verbonden met de ruimtelijke kwailteit van Drenthe. Op grond hiervan biedt de provincie dan ook de mogelijkheid van een laagrentende lening op voorwaarde dat de gemeente hierin voor tenminste 0% cofinanciert. Tweede lid Alvorens een aanvraag om een Sot en/of Lot bij gedeputeerde staten kan worden ingediend is aanmelding bij het Meldpunt Herbestemming Drenthe via de website www.herbestemmingdrenthe.nl (medio 2013 gaat dit meldpunt over in Kenniscentrum Herbestemming Noord / www.herbestemmingnoord.nl ) een eerste vereiste. De aanmelding houdt in dat de voorgenomen restauratie- en herbestemmingswerkzaamheden worden geplaatst op het overzicht "Programma Herbestemming Karakteristiek Bezit in Drenthe". Dit programma is een overzichtslijst van alle aangemelde her te bestemmen monumenten en beeldbepalende panden. Dit kunnen zijn: rijks- provinciale- en gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden. Plaatsing betekent niet dat daarmee de zekerheid ontstaat op financiering. Het zicht hierop volgt aan de hand van het voldoen aan criteria die in dit overzicht staan vermeld. Zo wordt bepaald welke restauraties met herbestemmingen uitvoeringsrelevant zijn en voor een financiering in de kosten van een onrendabele top in aanmerking kunnen komen (zie verder de toelichting in artikel 6). Eerst dan is indiening van een aanvraag om een Sot en/of een Lot bij gedeputeerde staten van Drenthe relevant. Na aanmelding bij het meldpunt worden eigenaren en/of zakelijk gerechtigden van een monument of beeldbepalend pand begeleidt door de door gedeputeerde staten aangewezen deskundigen die zijn vebonden aan het Meldpunt Herbestemming Drenthe c.q. Kenniscentrum Herbestemming Noord. Artikel 6, Subsidie en/of laagrentende lening onrendabele top Herbestemmingen van karakteristieke panden zijn veelal complex en gaan gepaard met hoge investeringen, met name in de restauratiekosten. Om toch tot een exploitabele exploitatie te kunnen komen wordt de zogeheten onrendabele top "afgeroomd" met een subsidie en/of lening, geheten "Subsidie onrendabele top", afgekort Sot en/of "Laagrentende lening onrendabele top", afgekort Lot. Onrendabele top Op basis van de geraamde herbestemmingskosten (onderhoud, restauratie en renovatie), de verwachte exploitatieopbrengsten en diverse kengetallen en parameters wordt het exploitatierendement berekend. Via een exploitatiemodel (Netto Contante Waardemethode) wordt berekend of de verwachte opbrengsten voldoende zijn om de verwachte vastgoedexploitatielasten (met name onderhoud en beheer) te kunnen dekken gedurende een zekere exploitatieperiode. Omdat hier sprake is van panden met een 2012-@ 7
beperkte exploitatiemogelijkheid zal het rendement naar verwachting veelal negatief uitvallen. Er wordt dan gesproken over een onrendabele top. Om vast te kunnen stellen of de gevraagde financiering in een onrendabele top reëel is wordt aan de aanvrager een ondernemingsplan gevraagd. Dit ondernemingsplan wordt voor advies voorgelegd aan een extern bureau. In een bijlage van het aanvraagformulier wordt aangegeven wat tenminste in dit ondernemingsplan moet staan op grond waarvan de berekening onrenbale top kan plaatsvinden. Om voor een Sot en/of Lot in aanmerking te kunnen komen moet zicht zijn op een uitvoerbare restauratie met herbestemming van het onderhavige pand. Dit betekent dat moet worden voldaan aan criteria. Criteria Jaar van uitvoering (geplande start restauratie met herbestemming); Bestek- en begrotingsgereed; Vergunningsgereed (is een omgevingsvergunning aangevraagd dan wel verleend). Indien een omgevingsvergunning is aangevraagd wordt een benodigde Sot en/of Lot voor maximaal 6 maanden gereserveerd. Dit betekent niet dat hiermee een recht op verlening ontstaat. De reservering is bedoeld om ten tijde van vergunningverlening en uitvoerbaarheid van het werk de aanvrager niet onverhoopt voor budgetuitputting staat; Geschikt voor uitvoering als scholings- werkgelegenheidstraject. Dit betekent inzet van: o leerlingen in opleiding voor de (restauratie)bouw of aanpalende vakgilden; o herintreders in de bouw (social return). Dit betekent dat in het bestek- of werkomschrijving hierover voorwaarden worden opgenomen. Daarnaast kan de uitvoering van het werk alleen worden gegund aan een door Fundeon (kennisinstituut in de bouw) erkend leerbedrijf in o.a. de kwalificatie restauratie ligging in Cultuurhistorisch Kompas (is een beleidsvisie op behoud en ontwikkeling van cultuurhistorische waarden in Drenthe). Prioritering Het beschikbare subsidiebudget is beperkt en maakt prioritering noodzakelijk. Dit geschiedt op basis van punten. Hoe meer de criteria leiden tot uitvoerbaarheid hoe meer punten worden behaald waardoor voor een Sot en/of Lot in aanmerking kan worden gekomen. Gedeputeerde staten vragen op grond van dit besluit advies aan door haar aangewezen deskundigen over de ingediende aanvragen om een Sot en/of Lot. Toetsingscriteria Specificatie Punten Jaar van uitvoering lopend begrotingsjaar provincie Bestek- en begrotingsgereed een concreet restauratie- en herbestemmingsplan ligt voor uitvoering klaar 2012-@ 8
Vergunningsgereed de benodigde vergunningen zijn aangevraagd de benodigde vergunningen zijn verleend 10 Scholing geschikt 1 tot 2 bpv-plaatsen (leerlingen): 3 maanden 6 tot 9 maanden 10 tot 12 maanden of meer 3 of meer bpv-plaatsen: 3- maanden 6 tot 9 maanden 10 tot 12 maanden 1 3 1 3 Werkgelegenheid geschikt 1 tot 2 herintreders: 3 maanden 6 tot 9 maanden 10 tot 12 maanden of meer 3 of meer herintreders: 3- maanden 6 tot 9 maanden 10 tot 12 maanden 1 3 1 3 Ligging in Cultuurhistorische Hoofdstructuur (zie Cultuurhistorisch Kompas) Categorie voorwaarden verbinden Categorie eisen stellen Categorie respecteren 3 1 Artikel 8 Tweede lid Het Restauratiefonds adviseert over alle aanvragen voor een laagrentende lening, door toetsing van de inkomens- en vermogenspositie van de aanvrager in relatie tot het aangevraagde bedrag. Alleen in uitzonderingsgevallen kal een negatief advies toch leiden tot een laagrentende lening. Artikel 9 Sub d De termijn is gelet op de aard van de instandhouding op 130 weken vastgesteld. Sub e en tweede lid In het Bestuursakkoord van maart 2012 tussen het rijk en de provincies is onder andere bepaald dat beide overheden zich inzetten om de kwaliteit van het restauratieproces en de -werkzaamheden te bevorderen. Het voortbestaan van onze monumenten wordt bedreigd door enerzijds uitvoering van de werkzaamheden door niet of onvoldoende ter zake deskundig en/of gekwalificeerd personeel. Anderzijds is er een tekort aan vaklieden die kunnen restaureren. Dit ontstaat doordat geen of weinig instroom in de restauratieopleidingen plaatsvindt of vanwege het feit dat 2012-@ 9
vakkrachten worden ontslagen als gevolg van de economische crisis waaraan o.a. de bouw is gerelateerd. Hierdoor verdwijnt het specifieke vakmanschap in o.a. de restauratietechniek.. Beide overheden hechten veel waarde aan behoud en continuïteit van restauratiekennis en vaardigheden. Op grond daarvan stellen gedeputeerde staten de voorwaarde aan het verkrijgen van een subsidie en/of laagrentende lening dat het werk wordt uitgevoerd: volgens de door beroepsgroep Vereniging Restauratie Noord zelf vastgestelde normen. Dit betekent niet dat het uitvoerende bedrijf verplicht is hiervan lid te zijn. Indien kan worden aangetoond dat het uitvoerende bedrijf hieraan voldoet wordt eveneens aan de verplichting in dit artikel voldaan; als scholing- en werkgelegenheidstraject op grond waarvan zowel leerlingen als herintreders kunnen deelnemen. De uitvoering van het werk geschiedt dan ook door erkende leerbedrijven met inachtneming van de volgende zin. Gedeputeerde staten vragen advies aan de door haar aangewezen deskundigen die hierin samenwerken met Fundeon (kennisinstituut in de bouw en infra die de erkenning als leerlingbpuwplaats afgeeft) of en in hoeverre werkzaamheden opleidende onderdelen bevatten. Artikel 11 In geval van een voorgenomen eigendomsoverdracht wordt 'afgerekend' met de eigenaar en/of zakelijk gerechtigde. De laagrentende lening is niet overdraagbaar op de koper van het provinciaal monument. Tegen de subsidieverlening door gedeputeerde staten staat bezwaar en beroep open overeenkomstig de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB). 2012-@ 10