Evaluatie Wet administratie grootboekschuld Datum: 10 augustus 2006
Inhoudsopgave Inleiding...3 Wet administratie grootboekschuld...3 Grootboekschuld...4 Reikwijdte Wag...4 Omzetting...4 Rente...5 Inspanning...5 Aanmelding...7 Resultaat...8 2
Inleiding Op 1 april 1996 is de Wet administratie grootboekschuld (Wag) ter vereenvoudiging van de administratie van de grootboekschuld in werking getreden. Rechthebbenden op inschrijvingen in de grootboeken kregen 10 jaar de tijd zich te melden en,hun grootboekinschrijvingen om te zetten in een verschijningsvorm die administratief beter is afgestemd op de huidige eisen van het maatschappelijk verkeer. Dat wil zeggen om de grootboekinschrijvingen, waarbij rechthebbenden ieder half jaar hun rente moesten opvragen, om te zetten een leningvorm waarbij de rente automatisch wordt overgemaakt. De aanmeldingstermijn is op 1 april 2006 gesloten. In deze evaluatie worden de uitvoering van de wet en de resultaten na het verstrijken van deze aanmeldingstermijn weergegeven. Wet administratie grootboekschuld Op 1 april 1996 trad de wet van 4 oktober 1995 tot regeling van een vereenvoudigde administratie van de grootboekschuld, de Wet administratie grootboekschuld in werking (Stb. 1995, 497). De Wag bepaalt dat het wenselijk is dat de oude schulden van de Staat der Nederlanden, welke zijn ingeschreven in de Grootboeken der Nationale Schuld als bedoeld in de Grootboekwet (Stb 1913, 123), worden gebracht onder een administratief stelsel dat beter is afgestemd op de huidige eisen van het maatschappelijk verkeer. Rechthebbenden op inschrijvingen in de grootboeken kregen de gelegenheid om zich binnen tien jaar na het tijdstip waarop de wet in werking is getreden te melden teneinde hun grootboekinschrijving om te zetten. Indien de rechthebbenden zich niet tijdig meldden, zouden de inschrijvingen plus de nog niet opgevraagde rente van die inschrijvingen na afloop van de periode van rechtswege vervallen aan de Staat. De aanmeldingstermijn gold ook voor derden die in enigerlei vorm rechten op inschrijvingen konden doen gelden. 3
Grootboekschuld De grootboekschuld, beter bekend als grootboekleningen, zijn perpetuele (niet aflosbare) staatsleningen, genoteerd aan Euronext Amsterdam. Er zijn drie grootboekleningen: 2 ½ % Grootboeklening 3 % Grootboeklening 3 ½ % Grootboeklening. Tot 1 april 1996 hadden deze grootboekleningen 2 verschijningsvormen: grootboekinschrijvingen op naam schuldbewijzen aan toonder. Bij de inwerkingtreding van de Wag op 1 april 1996 werd het schuldregister als derde verschijningsvorm in het leven geroepen. Op de schuldregisters is de Wet van 30 november 1949, houdende regelen nopens het beheer van schuldregisters voor geldleningen ten laste van het Rijk (Stb. 1949 J 529), van toepassing. Deze verschijningsvorm bestaat uit een schuldregisterinschrijving op naam waarbij de rente, in tegenstelling tot een grootboekinschrijving, niet opgevraagd hoeft te worden maar automatisch wordt overgemaakt op een door de rechthebbende op te geven bankrekening. Reikwijdte Wag De aanmeldingsplicht betrof alleen de grootboekinschrijvingen op naam. Voor deze inschrijvingen was tot 1 april 1996 de Grootboekwet van kracht waarbij o.a. werd geregeld dat rechthebbenden ieder half jaar hun rente konden opvragen bij de Grootboeken der Nationale Schuld in Amsterdam (de zogenaamde haalrente). Met de inwerkingtreding van de Wag is de Grootboekwet en de wet van 12 april 1978 tot wijziging van de Grootboekwet (Stb. 1978, 188) ingetrokken. Omzetting Bij aanmelding van een grootboekinschrijving op naam had de rechthebbende de mogelijkheid om de nominale inschrijving om te zetten in een schuldregisterinschrijving 4
op naam of in schuldbewijzen aan toonder. De schuldbewijzen werden geleverd aan een daartoe ingerichte bankinstelling naar keuze. De oorspronkelijke rechten van de rechthebbenden van grootboekinschrijvingen (zoals het perpetuele karakter en de hoogte van de coupon) bleven daarbij onaangetast. Het buiten werking stellen van de Grootboekwet en aanvullende regelgeving betekende dat de grondslag voor rechthebbenden van de grootboekinschrijvingen op naam om mutaties te initiëren, was verdwenen. Onder mutaties werd in dit verband verstaan het kopen/verkopen, overboeken en het aantekenen/doorhalen van pandrechten en vruchtgebruik. Na aanmelding van de grootboekinschrijving op naam en omzetting stonden weer alle mogelijkheden open. Rente Door het intrekken van de Grootboekwet en de aanvullende regelgeving verdween de juridische basis voor rechthebbenden van de grootboekinschrijvingen op naam om rente op te vragen. Voor de rente op staatsleningen geldt dat deze verjaart 5 jaar na de dag waarop deze betaalbaar is gesteld. Ten aanzien van verjaring voert het ministerie van Financiën een ruimhartig beleid indien rechthebbenden door omstandigheden de rente niet binnen de termijn van 5 jaar konden innen. Na aanmelding van de grootboekinschrijving op naam, is in aansluiting hierop steeds nagegaan welke rentetermijnen vanaf 1 juli 1965 nog niet waren uitbetaald. De datum 1 juli 1965 is in dit verband aangehouden omdat het archiefmateriaal vanaf deze datum beschikbaar was. Het bedrag aan achterstallige rente is steeds na de acceptatie in zijn geheel uitbetaald aan de rechthebbende. Na aanmelding en omzetting ontvangt de rechthebbende de rente ieder half jaar automatisch op de opgegeven bankrekening. Inspanning De Grootboekwet en de aanvullende regelgeving gingen ervan uit dat de beheerder van de Grootboeken zich lijdelijk diende op te stellen. De Wag ging uit van een voortzetting van dit beleid. Als inspanningsverplichting is in de Nota naar aanleiding 5
van het verslag opgenomen dat er vlak voor het verstrijken van de aanmeldingstermijn d.m.v. advertenties een poging moest worden gedaan om de houders die zich nog niet hadden aangemeld, te bereiken. Van meet af aan heeft het Agentschap echter gemeend een actievere rol te moeten spelen in het onder de aandacht brengen van de aanmeldingsverplichting. Reeds op 1 maart 1996 werd de eerste advertentie geplaatst in de landelijke dagbladen. Daarna is er nog regelmatig geadverteerd. Daarbij is ook een aantal keren een advertentie geplaatst in het Nieuw Israëlitisch Weekblad. Dit blad wordt ook gelezen door Nederlandse emigranten die zich in Israël hebben gevestigd. In totaal is er vanwege de uitvoering van de Wag voor bijna Eur 400.000,00 aan advertentiekosten uitgegeven. Naast advertenties heeft het Agentschap voor de rechthebbenden die regelmatig hun rente hadden opgevraagd en van wie de gegevens bekend waren, aanschrijvingen uitgevoerd met een oproep om zich aan te melden. Deze doelgroep heeft zich grotendeels in 1996 en 1997 aangemeld. Van de andere rechthebbenden die niet regelmatig hun rente hadden opgevraagd, waren de gegevens verouderd, was de rechthebbende overleden of leed de instelling een slapend bestaan, hetgeen aanschrijving aanzienlijk bemoeilijkte. Van de ruim 5.800 op 1 april 1996 bekende grootboekinschrijvingen hadden ruim 1.100 inschrijvingen in 1913 al het predikaat onbekende eigenaar gekregen omdat er toen door de rechthebbenden al lang geen rente meer was geïnd. In de tien jaar dat de aanmeldingstermijn heeft geduurd, hebben medewerkers van het Agentschap van tijd tot tijd rechthebbenden opgespoord. De inschrijvingen werden daarbij eerst in categorieën opgedeeld. Er werden o.a. protestants christelijke instellingen, katholieke instellingen, Joodse instellingen, stichtingen en verenigingen, adel, gemeenten, gilden en armenhuizen onderkend. Van de gilden en armenhuizen kan vermeld worden dat deze door de gemeenten aangemeld konden worden. Voor het opsporen van rechthebbenden werd voornamelijk gebruik gemaakt van de telefoon en het internet. Tevens werden contacten gelegd met overkoepelende instellingen zoals het Interkerkelijk Contact In Overheidszaken, Stichting Kerkelijk Geldbeheer, het Rooms Katholiek Aartsbisdom Utrecht en het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap. Deze instanties hebben een groot aantal van hun aangesloten leden aangeschreven, waardoor aanmelding kon plaatsvinden. Geconcludeerd kan 6
worden dat religie gerelateerde instellingen en gemeenten voor meer dan 97 % zijn aangemeld. In aanvulling hierop is in het laatste half jaar door het Agentschap veelvuldig de publiciteit gezocht. Dit heeft geresulteerd in aandacht voor de Wag in 2 televisieuitzendingen, 2 radio-uitzendingen en 10 artikelen in diverse kranten. In de media is daarbij steeds verwezen naar de voormelde website. Vooral de televisie-uitzendingen hebben veel reacties opgeleverd, het aantal bruikbare aanmeldingen was echter beperkt. Tevens is een artikel in de Belgische krant De Tijd verschenen. De oudste grootboekinschrijvingen dateren uit een periode (1815 tot 1839) waar Nederland en België een gezamenlijke staatsschuld hadden. Na de afsplitsing van België en de verdeling van de staatsschuld bleven een aantal Belgische rechthebbenden in het Nederlandse grootboek achter. Door het artikel in De Tijd hebben een aantal Belgische rechthebbenden zich aan kunnen melden. Aanmelding Op 1 mei 2001 werd de website www.grootboeken.nl in het leven geroepen. Op deze site werden de inschrijvingen en de rechthebbenden vermeld die zich nog niet hadden aangemeld. Met een zoekmachine kon op naam of op grootboeknummer gezocht worden. Tevens werd het aanmeldingsformulier, een toelichting en het privacyreglement op de site geplaatst. In de laatste maand van de aanmeldingsperiode zijn potentiële rechthebbenden, ter voorkoming dat hun inschrijvingen op naam op 1 april 2006 aan de Staat vervielen, op de mogelijkheid gewezen zich aan te melden als een zaakwaarnemer. De zaakwaarnemer wordt daarmee in de gelegenheid gesteld om, ook na de datum van 1 april 2006, onderzoek te doen naar erfgenamen en andere rechthebbenden. De zaakwaarnemer neemt daarbij de verplichting op zich om de nominale inschrijving en de uitgekeerde rente onder de rechtmatige personen en instellingen te verdelen. Teneinde te voorkomen dat er aanmeldingen werden gedaan door personen en instellingen die in geen enkele relatie stonden tot de inschrijving, is in deze gevallen steeds gevraagd om een aantoonbaar bewijs. De overkoepelende instellingen die 7
vanuit hun ledenadministratie de relatie konden aantonen, hebben veelvuldig gebruik gemaakt van zaakwaarneming om voor hun leden de aanmelding uit te voeren. Zowel potentiële rechthebbenden als zaakwaarnemers die hun aanmeldingsformulier niet hadden voorzien van de benodigde bewijsstukken hebben 8 weken de tijd gekregen om alsnog een volledige aanmelding in te dienen. Zij zijn hiervan schriftelijk op de hoogte gesteld. Wanneer in reactie hierop meer tijd werd gevraagd is dit verzoek gehonoreerd. De aanmelders waar na de genoemde termijn geen reactie meer van is vernomen, zijn schriftelijk geïnformeerd dat hun aanmelding niet langer in behandeling is. Resultaat In de volgende tabel wordt per grootboeklening de aantallen per aanvang van de periode, de aangemelde aantallen en het restant aan het einde van de periode aangegeven alsmede het percentage. Aanmeldingen per lening in aantallen 2 ½ % 3 % 3 ½ % Totaal Percentage aanvang 3.680 2.118 64 5.862 100,00% aangemeld 2.415 1.354 53 3.822 65,2% Restant 1.265 764 11 2.040 34,8% In de aanmeldingsperiode zijn 3.822 grootboekinschrijvingen aangemeld, dit is 65,2% van het op 1 april 1996 aanwezige aantal inschrijvingen van 5.862. Per saldo resteert een aantal van 2.040 waarbij zoals eerder is aangegeven ruim 1.100 inschrijvingen in 1913 al het predikaat onbekende eigenaar hebben gekregen omdat er toen door de rechthebbenden al lang geen rente meer was geïnd. In de volgende tabel wordt per grootboeklening de stand per aanvang van de periode, de aangemelde bedragen en het restant aan het einde van de periode aangegeven alsmede het percentage. 8
Omvang aanmeldingen per lening in Euro s 2 ½ % 3 % 3 ½ % Totaal Percentage aanvang 25.666.195 10.776.758 1.293.886 37.736.839 100,00% aangemeld 24.318.508 10.058.624 1.277.079 35.654.211 94,4% Restant 1.359.733 732.836 16.807 2.082.628 5,6% In de aanmeldingsperiode 1 april 1996 tot 1 april 2006 is voor een nominaal bedrag van Eur 35.654.211,00 aangemeld, dit is 94,4% van het op 1 april 1996 uitstaande bedrag groot Eur 37.736.839,00. Per saldo resteert een bedrag van Eur 2.082.628,00. Dit bedrag vervalt aan de Staat. Als resultaat hiervan zal in totaal ook een bedrag van Eur 282.833,25 aan achterstallige rente niet worden uitbetaald. Dit betreft de rente over een periode van 5 jaar die nog niet was verjaard. Hierbij moet worden aangetekend dat doordat na de sluitingsdatum gelegenheid is gegeven aanmelding te completeren een deel alsnog kan worden toegewezen. Per 1 augustus 2006 waren er nog 72 onvolledige aanmeldingen in behandeling die een gezamenlijk nominaal bedrag van Eur 126.204,00 vertegenwoordigen. Met deze groep wordt correspondentie gevoerd. Naar verwachting worden deze aanmeldingen nog dit jaar afgewikkeld. Vanwege het beperkte aantal en het bedrag en gelet op het verstrijken van de formele sluitingsdatum is deze evaluatie niet uitgesteld totdat de laatste aanmelding is verwerkt. 0 9