Sancties Vlaamse Zorgverzekering Vlaams Zorgfonds 24 februari 2014 2013-00386 Rapport 2014-4
Samenvatting Sancties Zorgverzekering Sterk vereenvoudigd, steunt de Vlaamse Zorgverzekering op de jaarlijkse bijdrage van 25 euro van 4 miljoen 1 Vlamingen. Die 100 miljoen euro (aangevuld met 200 miljoen euro algemene middelen) financiert de maandelijkse tegemoetkoming van 130 euro voor 200.000 zwaar zorgbehoevende medeburgers. Omdat zo n verzekering maar werkt als we allemaal ons deeltje bijdragen, worden we ook gesanctioneerd als we onze bijdrage van 25 euro niet betalen. - Zo verliezen wanbetalers, eens ze zelf zorgbehoeftig worden, vier maanden tegemoetkoming van 130 euro: als u dus een jaar overslaat en uw 25 euro bijdrage niet betaalt, dan verliest u 520 euro tegemoetkoming, eens u zorgbehoevend wordt. - Als u drie jaar lang uw 25 euro niet bijdraagt, dan verliest u op die manier drie maal 4 maanden, dat is dus in totaal 12 x 130 = 1.560 euro aan tegemoetkomingen, eens u zorgbehoevend wordt. Bovendien krijgt u onmiddellijk een boete van 250 euro. De voorbije jaren waren er zo, elk jaar weer, 15 à 30.000 van die zware wanbetalers met een boete; en in de helft van die gevallen moest bovendien een deurwaarder worden ingeschakeld om de boete ook effectief te innen. In dit rapport formuleert de ombudsman twee aanbevelingen: - (1) de communicatie tegenover wanbetalers moet in eerste instantie vooral focussen op de boodschap dat wie zijn 25 euro niet bijdraagt, later 520 euro aan tegemoetkoming misloopt ; en - (2) de zware wanbetalers die drie jaar lang hun bijdrage van 25 euro niet betaalden, zullen we beter kunnen overtuigen om hun boete ook écht te betalen, als die boete bevrijdend werkt tegenover de latere tweede sanctie van 1.560 euro aan opschorting van rechten. 1 Om het rapport leesbaar te houden, wordt gewerkt met afgeronde bedragen en wordt ook niet ingegaan op specifieke situaties, zoals de verlaagde bijdrage. 24 februari 2014 2013-00386 Rapport 2014-4 2
Situering onderzoek ombudsman 1. Op 20 februari 2014 heeft de Vlaamse Ombudsdienst met het Vlaams Zorgfonds de situatie besproken van het tachtigtal bezwaarindieners, dat nu al een hele tijd wacht - de verzoeker bij de ombudsman (dossier ombudsman 2014-00386) al bijna achttien maanden op het antwoord van het Vlaams Zorgfonds op hun bezwaar bij hun boete. Op dit overleg kreeg de ombudsman inzicht in de (informatica-)technische redenen aan de basis van deze vertraging en bleek ook dat een antwoord op dit tachtigtal bezwaren nu wel degelijk nakende is. De Vlaamse ombudsman heeft begrip voor één en ander. Ook werden er afspraken gemaakt over tussentijdse communicatie met bezwaarindieners ingeval van vertraging bij het onderzoek van bezwaarschriften. 2. Bij het onderzoek van deze zaak, is de ombudsman wel gestoten op een merkwaardigheid: het betalen van de boete in de Vlaamse Zorgverzekering heeft - anders dan wat toch wel de normale regel van het gemeen boeterecht hoort te zijn namelijk geen volledig bevrijdend karakter. Immers, wordt na het betalen van de boete, nog steeds artikel 10, 3, Vlaams Zorgverzekeringsdecreet, toegepast dat een opschorting met verlies van rechten gedurende vier maanden bepaalt voor elk jaar dat men zijn bijdrage te laat betaald heeft. Om het met een voorbeeld duidelijk te maken: Wie vandaag een boete van 250 euro oploopt, omdat hij drie jaar lang niet de 25 euro ledenbijdrage betaalde, zal dus 325 euro betalen (250 euro boete + driemaal achterstallige ledenbijdrage van 25 euro). Maar daar blijft het niet bij. Op het ogenblik dat deze persoon ooit zorgbehoevend wordt, wacht nog een tweede, veel zwaardere sanctie, dan die eerste sanctie van 250 euro. De beboete persoon zal namelijk nog eens driemaal, telkens vier maanden opschorting met verlies van rechten krijgen (want betrokkene heeft drie jaar lang geen ledenbijdrage betaald en elk van die drie jaar levert telkens vier maanden schorsing op). Heel concreet zal deze zorgbehoevende persoon dus bijkomend 12 x 130 euro = 1.560 euro aan uitkeringen missen. 24 februari 2014 2013-00386 Rapport 2014-4 3
Bedenking ombudsman 3. Wanneer de ombudsman kijkt naar de communicatie over wanbetaling bij het Vlaams Zorgfonds, dan lijkt de nadruk toch vooral te liggen op die boete van 250 euro, terwijl het voorbeeld toont dat het in werkelijkheid vooral die tweede zwaardere sanctie is (die dus kan oplopen tot 1.560 euro), die de potentie in zich heeft om mensen aan te sporen om zowel hun 25 euro bijdrage, als desgevallend hun 250 euro boete, te betalen. 4. Een eerste onderdeel van een slim sanctioneringsbeleid bestaat er dus zeker in om wanbetalers in eerste instantie meer af te schrikken met de boodschap dat wie zijn 25 euro niet bijdraagt, later 520 euro aan tegemoetkoming misloopt. 5. Maar voorts weet men dat het Vlaams Zorgfonds tussen 2008 en 2012 in totaal 120.000 boetes heeft moeten opleggen aan personen die drie jaar lang hun bijdrage van 25 euro niet hebben betaald. Men weet daarbij ook dat het Vlaams Zorgfonds in de helft van die boetedossiers de deurwaarder op pad heeft moeten sturen om de boete ook effectief te innen. Mede gelet op dit hoge aantal deurwaarderdossiers, denkt de ombudsman dat een regelgevend ingrijpen de potentie heeft om beboete personen sneller over de streep te trekken. Vandaag maakt het namelijk niet uit of men de boete betaalt of niet: die latere opschorting met verlies van rechten, zal sowieso worden opgelegd en de boetedoening via het betalen van de boete geldt dus niet als afkoopsom voor de volledige schuld. Niet alleen geeft de huidige regeling een wat ongemakkelijk gevoel van dubbele bestraffing, 2 maar voorts kan de afschaffing van de dubbele sanctionering voor al wie zijn boete effectief betaalt, ook helpen om vlotter de boetes te innen. Het Vlaams Zorgfonds kan dan - in de communicatie bij het opleggen van de boete erop wijzen dat de betaling van de boete en de aanzuivering van de bijdrage, meteen de schrapping meebrengt van de latere sanctie van 1.560 euro. 3 2 Overigens, bestaat deze opschorting nog maar sedert 2008. Het onbegrip over de dubbele sanctionering zal stijgen naarmate de tijdperiode tussen een betaalde boete en het ogenblik van de zorgbehoevendheid groter wordt. 3 Voorts zal een regelgevend initiatief, sowieso slechts na verloop van tijd bijkomende uitgaven meebrengen. Het gaat dus om een bijna budget-neutrale maatregel, met een nettokost die ook samenhangt met de levensduur en zorgbehoevendheid van de boetebetalers. 24 februari 2014 2013-00386 Rapport 2014-4 4
Aanbeveling Vlaams Zorgverzekering - (1) schrik wanbetalers in eerste instantie meer af met de boodschap dat wie zijn 25 euro niet bijdraagt, later 520 euro aan tegemoetkoming misloopt ; benadruk, met andere woorden, in de communicatie tegenover wanbetalers in eerste instantie de opschorting met verlies van rechten; - (2) zorg voor een écht bevrijdende boete en koppel dus aan het betalen van de boete, de schrapping van de latere sanctie van 1.560 euro; neem, met andere woorden, een regelgevend initiatief waardoor de effectief betaalde boete meteen ook de afkoop inhoudt van de opschorting met verlies van rechten. Bart Weekers Vlaams ombudsman 24 februari 2014 24 februari 2014 2013-00386 Rapport 2014-4 5
www.vlaamseombudsdienst.be info@vlaamseombudsdienst.be 02 552 48 48