Maatschap Chirurgie
Inhoudsopgave Algemeen 2 Een dikke darmoperatie 3 Voedingsadvies 4 Het gesprek op het opnameplein 5 Dagprogramma gedurende uw opname 6 Herstelprogramma 8 Na ontslag 10 Algemeen Deze folder geeft u informatie die u nodig heeft om goed voorbereid te zijn op de operatie aan de dikke darm en uw herstel. Informatie over aandoeningen, waarvoor een dikke darm operatie nodig kan zijn, komen summier aan bod. Neemt u deze folder mee als u wordt opgenomen in het ziekenhuis. Achterin de folder is ruimte om uw vragen te noteren. Zo voorkomt u dat u die vergeet te stellen. De afspraken voor het opnameplein krijgt u per brief toegestuurd. Het is prettig als uw partner of familie ook de folder leest. Zij hebben dan ook een duidelijk beeld van uw operatie en de herstelperiode. Het is goed u te realiseren dat uw persoonlijke situatie anders kan zijn. Stelt u daarom uw specifieke vragen aan de chirurg of verpleegkundige. De functie van de dikke darm Ons voedsel komt via de slokdarm, maag en dunne darm terecht in de dikke darm. De dikke darm is het laatste deel van ons spijsverteringskanaal. Hier vinden de laatste processen van de spijsvertering plaats. De dikke darm onttrekt water en zouten aan de brij waardoor de ontlasting indikt. Deze functie kan ook nog goed vervuld worden wanneer een groot deel van de dikke darm is verwijderd. De dikke darm is in totaal ongeveer 1,5 meter lang en kan in een aantal delen worden onderscheiden (zie tekening). Rechts in de buik ligt het opstijgende deel (A: het colon ascendens), waar de dunne darm in uitmondt. Ook zit aan dit deel de blinde darm (de appendix) vast. Nabij de lever gaat de dikke darm over in het dwars verlopende deel (B: het colon transversum), dat onder de maag langs naar links verloopt. Nabij de milt gaat de dikke darm over in het afdalende deel (C: het colon descendens), dat links onder in de buik een S-bocht maakt (D: het sigmoïd). In het kleine bekken gaat het sigmoïd over in de endeldarm (E: het rectum) die eindigt bij de sluitspier, de anus. 2
Een dikke darmoperatie Er zijn twee soorten afwijkingen van de dikke darm waarvoor een operatie nodig kan zijn: ontstekingen en gezwellen. Bij ontstekingen hangt het van de ernst en de soort van ontsteking af welke operatie noodzakelijk is. Een gezwel kan goedaardig of kwaadaardig zijn. Bij een gezwel is de soort van operatie vooral afhankelijk van de aard en de plaats van het gezwel in de dikke darm. Naast deze aandoeningen zijn er ook nog andere zeldzame afwijkingen, waarvoor een dikke darm operatie nodig kan zijn. Uw arts zal u in dat geval meer uitleg geven over de aandoening en de gevolgen daarvan. Klachten De klachten die bij afwijkingen aan de dikke darm kunnen optreden, zijn sterk afhankelijk van de aard en de plaats van de afwijking. Mede daardoor is het klachtenpatroon zo wisselend. Klachten die kunnen optreden zijn onder andere: Bloedarmoede; Veranderingen in de regelmaat van de stoelgang; Verstoppingen en/of diarree, bloed of slijm bij de ontlasting, het gevoel ontlasting te moeten krijgen terwijl er niets of niet veel komt. De chirurg bespreekt met u welke operatie er waarschijnlijk zal worden uitgevoerd. Hoe lang de operatie duurt zal afhangen van de omstandigheden. Na het verwijderen van het aangedane darmdeel zal de chirurg altijd proberen de resterende darmdelen weer met elkaar te verbinden. Een dergelijke verbinding noemen we een anastomose of naad. Mogelijke complicaties. Bij elke operatie is er een kans op complicaties, zoals trombose, longontsteking en nabloeding. Wondinfecties komen vaker bij een dikke darmoperatie voor dan bij andere operaties en geven aanleiding tot een vertraagde wondgenezing. Dit kan het verblijf in het ziekenhuis verlengen. In bepaalde situaties na een dikke darm operatie wordt de huid gedeeltelijk opengelaten om wondinfecties te voorkomen. Een andere complicatie kan zijn dat de darmnaad (de anastomose) gaat lekken. In het geval van een naadlekkage volgt een nieuwe operatie, waarbij een tijdelijk stoma wordt aangelegd. Soms beslist de chirurg tijdens de operatie uit voorzorg een tijdelijk stoma aan te leggen. Wanneer de afwijking zich dichtbij de anus bevindt, is het vaak niet mogelijk om een naad (anastomose) meer te maken. De chirurg legt dan een blijvend darmstoma aan. Wanneer de chirurg verwacht dat hij mogelijk een stoma moet aanleggen, wordt u doorverwezen naar de stomaverpleegkundige voor uitgebreide informatie. De afspraak vindt zo snel mogelijk plaats. Bij een uitgebreide endeldarmoperatie is het niet altijd te vermijden, dat de zenuwen naar de geslachtsdelen en blaas worden beschadigd. Als gevolg van de zenuwschade 3
kan er een blaasontledigingsstoornis optreden of seksuele problemen. Dergelijke stoornissen kunnen soms van tijdelijke aard zijn. Heeft u een kinderwens, dan adviseren wij u dit te bespreken met de chirurg. Wanneer er sprake is van een operatie waarbij ook uw anus verwijderd wordt, krijgt u te maken met een pijnlijke, langdurig genezende wond. Dit kan de eerste drie maanden ongemak geven bij het zitten en lopen. Voedingsadvies van nu tot aan de operatie Het belang van goede voeding en conditie Een goede conditie en voedingstoestand zorgen voor een sneller herstel na de operatie en vermindert d het risico op complicaties. Vanaf nu tot het moment van de operatie,kunt u uw conditie verbeteren door vanaf nu gezond en gevarieerd te eten en als het enigszins kan voldoende te bewegen en te stoppen met roken. Voeding levert u energie en belangrijke voedingstoffen zoals koolhydraten, vetten, eiwitten, vitaminen, mineralen en spoorelementen. Het ontstaan van een voedingstekort Als uw lichaam meer voedingsstoffen nodig heeft dan u met uw maaltijden binnenkrijgt, ontstaat een voedingstekort. Dit is niet goed voor uw lichamelijke conditie en weerstand. Een voedingstekort kan ontstaan doordat u (tijdelijk) minder goed eet, maar het kan ook zijn dat uw lichaam meer voedingsstoffen verbruikt door pijn en koorts voor of na een operatie. Let op uw gewicht Hoe fitter u bent voor de operatie, des te gemakkelijker en beter u kunt herstellen na de operatie. Uw gewicht geeft vaak een goede indicatie van uw voedingstoestand en uw conditie. Zomaar afvallen, zonder dat u daar bewust iets voor doet, is geen goed teken. Bij ongewenst gewichtsverlies daalt uw weerstand. Weeg u uzelf daarom 1 keer per week als u ziek bent of een operatie moet ondergaan, dan valt het u tijdig op als u opeens gewicht verliest. Algemene voedingsadviezen eet gevarieerd; eet voldoende groente en fruit; eet ruimschoots brood, aardappelen, rijst of pasta; neem voldoende melkproducten, vlees of vleesvervangers; drink voldoende (1,5 tot 2 liter per dag). Dagelijks heeft u nodig Om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen, heeft u dagelijks de hierna volgende hoeveelheden, passend bij uw leeftijd nodig: 4
19-50 jaar 51-70 jaar 71 en ouder Brood 6-7 sneetjes 5-6 sneetjes 4-5 sneetjes Aardappelen (of rijst, pasta, peulvruchten) Groente Fruit Zuivel 4-5 aardappelen of opscheplepels rijst/pasta (200-250 g) 4 groentelepels (200 gram) 2 vruchten (200 gram) 450ml melk-(producten) En 30gram kaas (1,5 plak) 3-4 aardappels of opscheplepels rijst/pasta (150-200 g) 4 groentelepels (200 gram) 2 vruchten (200 gram) 500-550 ml melk- (producten) En 30gram kaas (1,5 plak) 2-4 aardappels of opscheplepels rijst/pasta (100-200 g) 3 groentelepels (150 gram) 2 vruchten (200 gram) 650ml melk - (producten) En 20 gram kaas (1 plak) Vlees(waren) vis, kip, ei of 100-125gram 100-1205gram 100-125gram vleesvervangers Halvarine, margarine, bak- en 30-35 gram 25-30 gram 20-25 gram braadproducten Dranken 1,5 2 liter 1,5-2liter 1,5-2 liter Aanvullende informatie Mocht uw gewicht afnemen door bijvoorbeeld een verminderde eetlust of door misselijkheid, dan kunt u advies krijgen van een diëtist om ervoor te zorgen dat u in goede conditie verkeert voor de operatie. Neem contact op met uw arts en vraag om een verwijzing. Het gesprek op het opnameplein Na het bezoek aan de chirurg wordt u uitgenodigd voor een bezoek aan het opnameplein, ter voorbereiding op de operatie en het herstelprogramma. Hier ontvangt u informatie van de anesthesioloog, apothekersassistent en de verpleegkundige. Zij zullen u voorlichten over de operatie, de voorbereiding, de anesthesie, de medicatie en de herstelperiode. U krijgt ook een afspraak bij de fysiotherapeut, die voor de operatie ademhalingsoefeningen met u doorneemt. Verpleegkundig spreekuur De verpleegkundige neemt met u de thuis ingevulde anamnese door en stelt u vragen over uw gezondheid die van belang zijn voor een succesvolle behandeling en een goed herstel. De verpleegkundige zal met u de stappen van het herstelprogramma doorspreken. Ook zal zij u voorlichten over de belangrijke rol die u zelf speelt bij het 5
herstel. De verpleegkundige bespreekt met u of u na de operatie thuis hulp nodig heeft, zodat u tijdig daarover afspraken kunt maken met uw partner of familie. Wanneer het nodig is schakelt zij een transferverpleegkundige in om professionele thuiszorg te regelen. Als het nodig is, krijgt u van de verpleegkundige een afspraak met andere zorgverleners, zoals bijvoorbeeld de diëtiste. Als bij u een stoma moet worden aangelegd, zal de stomaverpleegkundige u uitgebreid informeren over de stoma, hoe u daarmee leert omgaan, en welke begeleiding u mag verwachten van de afdeling en stomaverpleegkundige. Anesthesiespreekuur De operatie vindt plaats onder algehele anesthesie (narcose). De anesthesioloog geeft voorlichting over de anesthesie (narcose en pijnbestrijding) en de effecten daarvan na de operatie. Dagprogramma gedurende uw opname in het ziekenhuis Het team van de afdeling chirurgie heet u van harte welkom! Gedurende de ziekenhuisperiode van 5-7 dagen zetten chirurgen, anesthesiologen, afdelingsartsen, verpleegkundigen, fysiotherapeuten, zo nodig stomaverpleegkundigen en diëtisten zich in om uw operatie en de herstelperiode zo goed mogelijk te laten verlopen. De dag van opname We maken u en uw partner/familie vandaag wegwijs op de afdeling en bereiden u (verder) voor op de operatie. Wij verzoeken u de medicijnen die u gebruikt mee te nemen. U wordt op het afgesproken tijdstip ontvangen door de verpleegkundige. Zij zal u op de hoogte brengen van de gang van zaken op de afdeling en met u doornemen of alle noodzakelijke voorbereidingen zijn getroffen. Indien u poliklinisch nog geen kennis heeft gemaakt met de fysiotherapeut komt deze bij u langs om ademhalingsoefeningen met u door te nemen, zodat u na de operatie goed kunt ademhalen en hoesten. U kunt hieraan meewerken door ten minste 8 weken voor de operatie niet te roken. Wanneer dit noodzakelijk is, zal de diëtiste u gedurende uw opname ook zelf bezoeken. Indien dit vooraf met u is afgesproken, zal de stomaverpleegkundige langskomen om samen met u een voorkeursplaats voor de stoma op uw buik te bepalen. De dag voor uw operatie (zie ook de instructiekaart) Mag u tot 24.00 uur gewoon eten, tenzij de arts anders heeft voorgeschreven. Om 17.00 uur start u met het drinken van 4 flesjes preop (koolhydraatrijke voorbereidingsdrank) verspreid over de avond. Let op: dit geldt niet voor patiënten met diabetes mellitus. Het is mogelijk dat u voorafgaand aan de operatie moet laxeren. Dit hangt af van de soort operatie die u zult ondergaan. De verpleegkundige heeft dit tij- 6
dens het verpleegkundig spreekuur (opnameplein) met u besproken. Als u toch nog vragen heeft of problemen ondervindt tijdens de voorbereiding voor de operatie, dan kunt u contact opnemen met de afdeling chirurgie van het Diaconessenhuis, telefoonnummer 071 517 89 70. De operatiedag (zie ook de instructiekaart) Vanaf 0.00 uur mag u alleen nog maar heldere vloeistoffen drinken zoals water en thee, tot 2,5 uur voor de operatie. U dient s morgens om 5.30 uur in een half uur tijd 2 flesjes Preop te hebben gedronken. Ook als u later op de ochtend geopereerd wordt, houdt u deze tijd aan. Deze drank zorgt ervoor dat u zich na de operatie beter voelt. U krijgt twee Norgalax klysma s, indien de arts dit voorschrijft. Op de operatiedag, om 6.00 uur, dient u zichzelf deze toe. Voor het toedienen hiervan verwijzen wij u naar de instructiekaart of de website: www.apotheek.nl/instructiefilmpjes/instructiefilmpje. U klikt vervolgens op: toedienen zetpil of klysma. Ongeveer een uur voor de operatie krijgt u een operatiejasje aan. U wordt gevraagd eventuele make-up, sieraden, contactlenzen, bril en gebitsprothese te verwijderen. Ook krijgt u voorbereidende medicatie, die u met wat water mag innemen. U mag uw eigen medicatie innemen, zoals dit door de anesthesioloog met u is afgesproken. In de voorbereidingsruimte van de operatieafdeling krijgt u een ruggenprik (epiduraal katheter), zodat na de operatie de pijnstilling voor u zo optimaal mogelijk geregeld kan worden. Voor vochttoediening en toediening van medicijnen, wordt een infuus ingebracht (een dun slangetje in een bloedvat). Als de voorbereidingen klaar zijn, wordt u onder narcose gebracht en geopereerd. Na de operatie verblijft u enige tijd op de uitslaapkamer (verkoeverafdeling). Zodra u terug bent op de verpleegafdeling zal de verpleegkundige telefonisch contact opnemen met uw partner/familie. Na de operatie Voor de operatie heeft u een slangetje in uw rug gekregen voor pijnstilling (epiduraal katheter). Daarnaast krijgt u op vaste tijden van de verpleegkundige medicatie in de vorm van een tablet of zetpil tegen de pijn. De verpleegkundige kan in overleg met de anesthesioloog de pijnstilling bijstellen indien de pijnstilling onvoldoende is. Het is van groot belang dat uw pijnklachten uw functioneren niet belemmeren. We adviseren u bij pijn of gevoeligheid, het wondgebied te onder steunen met uw hand. Bijvoorbeeld bij hoesten. U heeft één of meer infusen om u vocht en eventueel medicijnen toe te dienen. Soms heeft u een drain (een slangetje in het operatiegebied) voor afvoer van eventueel bloed en inwendig wondvocht. Een slang in uw blaas (blaaskatheter) zorgt voor de afloop van urine. U heeft een slangetje in de neus voor de toediening van extra zuurstof. Vanaf vandaag krijgt u dagelijks een injectie om de kans op trombose sterk te verminderen. 7
AI deze slangen zijn nodig om de normale functies van uw Iichaam te ondersteunen. Om complicaties te voorkomen streven we ernaar deze functies zo snel mogelijk te herstellen, zodat de hulpmiddelen kunnen worden verwijderd. U speelt hierbij zelf een heel belangrijke rol. Om de darmperistaltiek weer op gang te krijgen is het belangrijk om, zodra dat mogelijk is, weer te gaan drinken en eten. Probeer in ieder geval elk uur 30 ml water te drinken. U mag s avonds vloeibaar eten of een broodmaaltijd. U kunt misselijk zijn. De verpleegkundige kan u medicatie geven ter bestrijding van de misselijkheid. Vraagt u hier gerust om. Om vele redenen is bedrust slecht. Het verhoogt bijvoorbeeld de kans op trombose, belemmert de darmperistaltiek en vermindert het vermogen om goed door te ademen en op te hoesten. Na de operatie moet u dus weer snel uit bed komen. Wij streven ernaar dat u s avonds 15 minuten naast het bed in een stoel zit. De verpleegkundige zal u hierbij ondersteunen. Het herstelprogramma De eerste dag na de operatie Bij de lichamelijke verzorging zult u vandaag nog hulp nodig hebben van de verpleegkundige. Een deel van de dag brengt u door in een stoel naast het bed. De verpleegkundige zal u hierbij ondersteunen. Probeer meer dan een liter te drinken. U eet licht verteerbare maaltijden. Daarnaast krijgt u dagelijks een flesje Nutridrink proteïne aangeboden. Dit is een medische voeding, die extra eiwitten, vitaminen en mineralen bevat voor een sneller herstel. Het is raadzaam om dit rustig te drinken. Uw darmen functioneren het beste wanneer er weer voedsel in komt. Probeert u wat u kunt verdragen. Het is de bedoeling dat u in korte tijd weer eet wat u gewend bent. Indien u pijn heeft ondanks de pijnstilling, aarzel dan niet dit te bespreken met de verpleegkundige. Zo mogelijk komt u vandaag in totaal 3 keer 1 uur uit bed. De verpleegkundige zal u hierbij ondersteunen. Voer de ademhalingsoefeningen uit die u van de fysiotherapeut heeft gekregen Wanneer u een stoma heeft gekregen zal de verpleegkundige dit verzorgen en u uitleg hierover geven door middel van een stappenplan. Probeer zo snel mogelijk mee te kijken! De tweede dag na de operatie De pijnstilling via de epiduraalkatheter proberen we af te bouwen en te stoppen. Ook vandaag, tot aan het ontslag, krijgt u op vaste tijden pijnstilling in tabletvorm. Als u pijn heeft, geef u dit door aan de verpleegkundige. Het wondverband wordt verwijderd en zo mogelijk eraf gelaten. Volgens afspraak van de arts, worden ook de drains, het infuus, het zuurstofslangetje en de blaaskatheter verwijderd. In principe bent u vandaag dus verlost van alle slangetjes die het bewegen belemmeren en kunt u weer gaan oefenen met lopen. Wanneer u het prettig vindt, kunt u uw gewone kleding weer aan. 8
U komt minimaal 4 uur uit bed. Dit kunt u het beste verdelen over een aantal keren per dag. De verpleegkundige ondersteunt u hierbij. Het is prettig als u een boek of iets anders binnen handbereik heeft zodat u zich op een plezierige manier kunt ontspannen. U loopt door de kamer zonodig onder begeleiding van een verpleegkundige. Probeert u minimaal 1,5 liter te drinken. Indien u een stoma heeft gekregen, dan zal de stomaverpleegkundige bij u langskomen. Ze geeft instructie hoe u de stoma kunt verzorgen. Vanaf vandaag wordt u zoveel mogelijk gestimuleerd om dit zelf te doen, uiteraard onder begeleiding van een verpleegkundige. Bespreek al uw vragen en mogelijke twijfels, betrek ook uw partner/familie hierin. Zo raakt u langzaam gewend aan de stoma en de verzorging hiervan. Zo nodig komt de transferverpleegkundige om te beoordelen welke zorg u thuis eventueel nodig heeft. De derde dag na de operatie Het ontslag naar huis komt steeds dichterbij. Heeft u of uw partner/familie vragen over het naderende ontslag, stelt u deze dan gerust. U komt vandaag minimaal 6 uur uit bed. Het in en uit bed gaan zal waarschijnlijk al wat makkelijker gaan. Als het nog niet lukt zal de verpleegkundige u ondersteunen. U loopt over de gang, zo nodig onder begeleiding van de verpleegkundige. De vierde dag na de operatie We kijken terug op uw herstel en bespreken of u naar huis kunt. Alleen als u onvoldoende herstelt bent en ziekenhuiszorg noodzakelijk is, blijft u langer opgenomen. Vanwege het korte verblijf in ons ziekenhuis, worden complicaties zoals ziekenhuisinfecties voorkomen, herstelt uw conditie sneller en bent u sneller in staat u normale leefgewoontes weer op te pakken. We treffen vandaag de voorbereidingen voor uw ontslag. Bijvoorbeeld: recepten schrijven, controle afspraken maken. Indien u een stoma heeft, oefent u de stomaverzorging samen met de verpleegkundige en uw partner/ familie. Vergeet niet eventuele vragen vandaag nog te stellen aan de verpleegkundigen of de afdelingsarts. Laat u alvast de kleding meenemen die u morgen wilt dragen. Criteria voor ontslag U kunt gewoon eten en bent u voldoende mobiel. Uw lichaamstemperatuur is beneden de 38 graden. Ziekenhuiszorg voor uw wond is niet meer noodzakelijk. Indien u een stoma heeft, verzorgt u deze in principe zelf. De wijkverpleegkundige zal u thuis ondersteunen in de nieuwe situatie. Het is belangrijk dat u ontlasting heeft gehad. De vijfde dag na de operatie Vandaag bent u, mede dankzij uw eigen inzet, in principe voldoende hersteld om naar huis te gaan. 9
Er wordt met u een belafspraak gemaakt. Dit betekent dat u 2 werkdagen na het ontslag gebeld wordt om te informeren hoe het met u gaat. De verpleegkundige vraagt naar eventuele problemen en u kunt zelf ook uw vragen stellen. U krijgt een afspraak mee voor de poliklinische controle bij: de chirurg; eventueel de internist/maag-, darm-, leverarts/oncoloog; eventueel de stoma-/wondpoli. Na ontslag Als u eenmaal thuis bent is het voor uw herstel van belang dat u actief blijft. Voor u is het belangrijk om te weten welke activiteiten u wel of niet mag doen. Dit is afhankelijk van de hinder die u ondervindt van het operatiegebied. Het is belangrijk dat u luistert naar uw lichaam. Wanneer u weer helemaal van de operatie hersteld bent, is moeilijk aan te geven in een folder. Dat zal afhangen van de grootte van de operatie, de aard van de aandoening en hoe u zich op dat moment voelt. U moet contact opnemen met het ziekenhuis als u de volgende problemen heeft: koorts (boven 38,5 C) overgeven hevige buikpijnen wondproblemen verlies van bloed of stolsels rectaal opgezette/harde buik. Neemt u contact op met de stomaverpleegkundige als u problemen ondervindt van de stoma en de huid er omheen, zoals lekkage of een brandend gevoel rond de stoma. Ook als u vragen heeft over de stomaverzorging of de opvangmaterialen. De uitslag van het microscopisch onderzoek van het verwijderde darmweefsel is na ongeveer zeven dagen bekend en wordt door de chirurg met u op de polikliniek besproken. Naar aanleiding van deze bevindingen kan een aanvullende behandeling worden geadviseerd. Hoe lang u poliklinisch moet worden gecontroleerd, hangt samen met de aard van uw ziekte. Vragen Als u nog vragen heeft na het lezen van de informatie, stelt u die dan gerust aan de verpleegkundige op het verpleegkundig spreekuur. Ruimte voor het noteren van uw vragen: 10
Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben, dan kunt u altijd contact opnemen met de polikliniek Chirurgie. Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de receptie van het Diaconessenhuis Leiden. Maatschap Chirurgie Telefoonnummer: 071-517 83 36 Stomapolikliniek Telefoonnummer: 071-517 83 99 Receptie Diaconessenhuis Leiden Telefoonnummer: 071-517 81 78 0714/702750/DIA980 11