Voor MuLan ( 慕 嵐 ) en MuAn ( 慕 安 ) INHOUD Op de cover: het karakter voor vuur, 火. (Illustratie Noma Bar; artdirector Crispin Jameson; Chineasy Ltd) Oorspronkelijke uitgever: Thames & Hudson Ltd, London Oorspronkelijke titel: Chineasy: The New Way to Read Chinese 2014 Chineasy Ltd Het verhaal op de pagina s 159 179 is gebaseerd op Prokofievs Peter en de wolf (1936) Chineasy is a trademark of Chineasy Ltd, Londen Auteur en concept: ShaoLan Hsueh 薛 曉 嵐 Grafisch ontwerp: Brave New World Publishing Ltd Art Director: Crispin Jameson Hoofdillustrator: Noma Bar Nederlandse vertaling: Christelle Bogaert 1. INLEIDING Dochter van de kalligraaf 9 Hoe gebruik je dit boek? 10 2. DE BASIS Bouwstenen, samenstellingen, woordgroepen 16 Zinnen voor gevorderden 152 Voor de Nederlandstalige uitgave: 2014 Uitgeverij Lannoo, Tielt www.lannoo.be en Fontaine Uitgevers, Hilversum www.fontaineuitgevers.nl VERHAAL Peter en de wolf 159 D/2014/45/60 NUR 507/630 ISBN: 978 90 774 3802 2 Printed in China Als u opmerkingen of vragen heeft, dan kunt u contact nemen met onze redactie: redactielifestyle@lannoo.com Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 3. NASLAGWERK Plaatjes met bouwstenen 182 Register van karakters en woordgroepen 186 Dankwoord 192
Hoe gebruik je dit boek? Korte samenvatting Elk karakter in het boek wordt voorgesteld in zijn Chinese vorm, gevolgd door de Nederlandse vertaling en zijn pinyin (de klanknabootsing van het karakter, zie p. 13). Bij elke bouwsteen en samengesteld karakter (zie hieronder voor een verklaring van de termen) hoort een korte inleiding met leuke historische en culturele weetjes, zodat je meer leert dan alleen de taal. Daarnaast zijn er niet-geïllustreerde woordgroepen (bijvoorbeeld hart op p. 87) om je woordenschat uit te breiden. Achteraan in het boek vind je een handig register waarin de karakters en woordgroepen uit Chineasy zijn opgenomen, samen met hun traditionele en vereenvoudigde vorm (zie hiernaast) en pinyin. vuur (bouwsteen) (samenstelling) Traditioneel of vereenvoudigd? Met Chineasy leer je voornamelijk traditioneel Chinees, de geschreven taal van Taiwan en Hong Kong. Vereenvoudigd Chinees werd op het Chinese vasteland ingevoerd in 1949, na afloop van de Chinese Burgeroorlog en de oprichting van de Volksrepubliek China. In het traditionele en vereenvoudigde Chinees komen echter nog veel dezelfde karakters voor. Wanneer we in Chineasy de vereenvoudigde vorm gebruiken in plaats van de traditionele, vermelden we dat in het bijschrift (bijvoorbeeld volgen en menigte op p. 17). Staat er niets specifieks over de vorm, dan betekent dit dat de traditionele en vereenvoudigde vorm identiek zijn. De evolutie van het Chinees oost in traditioneel Chinees oost in vereenvoudigd Chinees Methodologie van Chineasy Meestal wordt de Chinese taal aangeleerd met behulp van een reeks van 180 tot 215 radicalen. Met die radicalen bouw je dan de Chinese karakters op. In Chineasy worden die karakters ontbonden tot hun meest rudimentaire en terugkerende vorm, zodat studenten minder en eenvoudiger radicalen moeten leren, die we bouwstenen hebben genoemd. Een bouwsteen (bijvoorbeeld het teken 火 voor vuur, zie p. 28) of de vorm van die bouwsteen voor samenstellingen (bijvoorbeeld 灬 vuur, zie p. 28) kan worden gecombineerd met een of meerdere karakters tot een samenstelling (zoals 炎, zie p. 29). Plaats je twee of meer afzonderlijke karakters naast elkaar, dan krijg je een woordgroep (bijvoorbeeld 炎 炎 bloedheet, zie p. 30). Bij een samenstelling creëer je een nieuw karakter, in een woordgroep is het de plaatsing van de karakters naast elkaar die aan de gegroepeerde karakters een nieuwe betekenis verleent. Het is dat principe van bouwstenen dat Chineasy zo easy maakt! bloedheet (woordgroep) Zoals elke taal is ook het Chinees in de loop der tijden voortdurend geëvolueerd. Politieke veranderingen, geografische expansie en de filosofie hebben hun invloed gehad op de stilistische vorm van de Chinese karakters. In dit boek stuit je op verwijzingen naar karakters op de orakelbeenderen 甲 骨 文 (ca. 1400 v.chr.), het bronsschrift 金 文 (ca. 1000 v.chr.), zegelschrift 篆 書 (ca. 220 v.chr.) en administratief schrift 隸 書 (ca. 200 v.chr.). Die termen verwijzen naar de verschillende periodes in het Chinese schrift dat aan de basis ligt van het moderne Chinees. De oudste Chinese karakters waren logogrammen, zodat er meestal geen aanwijzingen zijn voor de uitspraak (zie p. 13). Naarmate het Chinees echter verfijnder werd, gebruikte men twee of meer bouwstenen om nieuwe karakters te vormen. In dat geval werd een van die bouwstenen gekozen als basis voor de uitspraak van dat nieuwe karakter. Zo bestaat rekening 賬 (zhang 4 ) op p. 85 uit de bouwsteen schelp (geassocieerd met rijkdom zie p. 130), die de betekenis van de samenstelling aangeeft, en uit het karakter voor lengte (chang 2 ), dat de uitspraak beïnvloedt (zie p. 115). zon op orakelbeenderen zon in administratief schrift zon in zegelschrift zon in modern Chinees 10 HOE GEBRUIK JE DIT BOEK? HOE GEBRUIK JE DIT BOEK? 11
火 vuur (huo 3 ) De bouwsteen voor vuur stelt een vlam voor met aan weerskanten een kleinere vonk. Mij doet het denken aan een kampvuur. Ik onthoud dit karakter als een mens die met zijn armen zwaait: Help! Brand 灬 vuur (huo 3 ) Dit karakter is de vorm van vuur zoals die in sommige samenstellingen wordt gebruikt. Een samenstelling waarin dit karakter staat, heeft te maken met vuur of warmte. Zie lam op p. 41 voor een voorbeeld. vlammen groep eten 炎 (yan 2 ) Deze samenstelling bestaat uit twee opeengestapelde bouwstenen vuur. Ze geven twee keer zo veel warmte. Dit karakter betekent ook ontsteking. 焱 vlammen (yan 4 ) De bouwsteen voor vuur bestaat uit één vlam. Vermenigvuldig met drie en je hebt een brandend vuur. 伙 groep (huo 3 ) In het oude China werd een vuur hoofdzakelijk gebruikt om op te koken en voor warmte. Mensen die rond het vuur zaten, maakten deel uit van de groep. 啖 eten (dan 4 ) Dit karakter combineert mond en vuur. Het betekent eten of mondvol. Chinees voedsel en zeker dat uit de provincie Sichuan is soms bijzonder pikant. Eten zet je mond in brand. 28 BOUWSTEEN VUUR SAMENSTELLINGEN MET VUUR 29
女 vrouw (nu 3 ) Dit karakter beeldde vroeger een silhouet uit van een geknielde vrouw, die zo gehoorzaamheid toonde aan haar man. Over de oorsprong van dit karakter ben ik dan ook behoorlijk gefrustreerd! Als je het gebruikt als een adjectief, betekent het vrouwelijk. Waarom twee vrouwen samen ruzie betekent Zet twee vrouwen samen en ze maken blijkbaar ruzie. Het karakter met twee vrouwen betekent ruzie. Die betekenis heeft zijn wortels in de Chinese geschiedenis. Vroeger was het onvermijdelijk dat de vrouwen in een Chinees gezin uiteindelijk met elkaar in de clinch gingen. Eeuwenlang woonden gehuwde Chinese stellen samen onder één dak met hun schoonouders en de rest van de aangetrouwde familie. Vaak woonden in één huis vier generaties. En soms nam de schoonmoeder wraak op haar schoondochter omdat zij haar zoon gestolen had. Het was bovendien gebruikelijk dat rijke Chinese mannen meer dan één echtgenote hadden (zo had mijn grootvader, een pachtheer in Taiwan, er drie). Om zeker te zijn dat hun eigen zoon het leeuwendeel van de erfenis van manlief zou opstrijken, spanden maîtresses en echtgenotes soms samen tegen de nieuwste concubines die hun echtgenoot meebracht. Verbaast het je dan dat ruzies in het huishouden schering en inslag waren? Misschien is het je intussen opgevallen dat Chinese karakters zelden op zichzelf staan. Om de betekenis in een verschillende context duidelijk te maken, heb je een tweede karakter nodig. Veel woordgroepen bestaan uit een herhaling van karakters. Op de volgende pagina leer je dat 妹 jongere zus betekent. In de praktijk zal je vooral stuiten op 妹 妹 (waarbij 妹 herhaald wordt) om jongere zus uit te drukken. In het Chinees is dat heel gebruikelijk; zie het voorbeeld op p. 156. De betekenis van de woordgroep wordt ondubbelzinnig door de herhaling van het karakter. Andere voorbeelden in dit boek zijn 人 人 ( iedereen, p. 21), 天 天 ( elke dag, p. 21), 白 白 ( vergeefs, p. 63), 媽 媽 ( mama ; zie moeder, p. 77) en 公 公 ( grootvader ; zie publiek, p. 141). Net zoals in het Nederlands kan de betekenis van een karakter verschillen naargelang het gebruikt wordt als substantief, werkwoord of adjectief. Zo betekent 女 vrouw, maar wanneer het gaat over een vrouw is de woordgroep 女 人 (p. 49) gebruikelijker. Daarin is 女 het adjectief vrouwelijk en 人 het substantief mens. Een ander voorbeeld is woud. Het autonome karakter 森 betekent woud (p. 33), maar wanneer we spreken over een woud, gebruiken we vaak de woordgroep 森 林 (p. 156), waarbij het adjectief 森 woudachtig gebruikt wordt om het substantief 林 bos te beschrijven. Een laatste voorbeeld is morgen. Het karakter 明 staat voor helder, helderheid of morgen (p. 57). Toch zie je vaker de woordgroep 明 日 wanneer morgen wordt bedoeld (p. 59), waarbij 明 het adjectief is dat het substantief 日 dag omschrijft. 奻 ruzie (nuan 2 ) Zet twee vrouwen samen, zo dacht men vroeger, en er komt geheid ruzie van. 姦 overspel (jian 1 ) Elke man met drie vrouwen bedriegt iemand. 46 BOUWSTEEN VROUW SAMENSTELLINGEN MET VROUW 47
一 een (yi1) 四 vier (si4) 七 zeven (qi1) 九 negen (jiu3) Dit is de eerste pennentrek die kinderen moeten leren. Hij betekent een. Vier is een ongeluksgetal omdat het klinkt als dood 死 (si3). Zeven is een geluksgetal voor wie een relatie heeft. Ooit leek negen op het karakter voor hand 手 (zie p. 100). 二 twee (er4) 五 vijf (wu3) Eén pennentrek plus nog een zijn er twee. Over de oorsprong van het karakter is men het niet eens; het kan ook een familienaam zijn. 三 drie (san1) Een plus twee is drie. 六 zes (liu4) 八 acht (ba1) Acht is een van de beste geluksgetallen in Azië, omdat het klinkt als het eerste karakter in bloeien 發財 (fa1 cai2). 十 tien (shi2) Het karakter voor tien alludeert aan een volledige eenheid. Ik stel het me voor als een X die de grens van een hoeveelheid van tien aangeeft. Het getal zes staat in het Kantonees voor rijkdom omdat het klinkt als voorspoed 祿 (lu4). 82 BOUWSTEEN G E TALLEN BOUWSTEEN G E TALLEN 83
Zinnen voor gevorderden Gezegende vrouw uit de provincie Shandong Wat (zulk) een mooie prinses 好美的公主 幸福的山東女人 (pagina s 145, 143, 137, 54) (pagina s 97, 41, 137, 141) Wat (zulk) een lange zin 好長的句子 Iedereen, wees voorzichtig 大家小心 (pagina s 93, 87) (pagina s 97, 85, 137) Zweet stinkt Mooi tienermeisje 好臭的汗 (pagina s 97, 99, 137, 145) 美少女 (pagina s 41, 133, 46) De instructie van god De vis is zo vers 神的指示 (pagina s 143, 137, 151, 142) 152 ZIN N EN VOOR GE VORDERDEN 魚好鮮 (pagina s 25, 97, 41) ZIN N EN VOOR GE VORDERDEN 153