Rapportage Infra Rood-scan Van Sassenstraat 4, 4561 ZZ LK Hulst scan uitgevoerd in opdracht van de ZMF op: maandag 16 februari 2008 Door studenten van de opleiding Bouwkunde: Rick Hameeteman, Tim Havermans, Mayco Verhaert Ondersteund door docent van de opleiding: Bernard Vercouteren van den Berge www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 2
Inhoud Inleiding 5 Waarom 5 Wie 5 Planning 5 Leeswijzer 6 Dank 6 Infra Rood 7 Achtergronden 7 Het Gebouw 17 Geschiedenis 17 Locatie en Oriëntatie 17 Schilconstructies 18 Verwarmingsinstallatie 20 Verbruiksgegevens 21 Gebruikers gebouw 21 De IR-scan 22 Meetomstandigheden 22 Verrichte scans 23 Bijzonderheden 23 De Isolerende Schil 29 Opbouw Schil 29 Temperatuurlijnen 31 Oppervlakken 32 Bijzonderheden 32 IR-scan vs. Berekening 33 Vergelijking 33 Bijzonderheden 33 Conclusie Warmteverlies 33 Schil vs. Verbruik 38 Verbruik 38 Bijzonderheden 39 Conclusie Verbruik 40 Conclusies en Aanbevelingen 41 Schil 41 Verbruik 44 Eindconclusie 45 Geraadpleegde bronnen 46 Bijlage 47 www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 3
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 4
Inleiding van dit Infra-Rood-onderzoek Waarom De Zeeuwse klimaatstraat: de Van Sassenstraat in Hulst heeft de gratis Infrarood scan gewonnen. De prijs wordt hen aangeboden door de opleiding Bouwkunde van de Hogeschool Zeeland (HZ) en de Zeeuwse Milieufederatie (ZMF). Met deze scan kunnen de straatbewoners warmtelekken tijdig op sporen en kunnen zo dus snel en veel energie besparen. Tegenwoordig wordt veel aandacht besteed aan de energiezuinigheid van woningen en aan duurzaamheid in het algemeen. Verbruik van energie gaat steeds meer kosten doordat natuurlijke voorraden schaars worden. Aan de andere kant zien we de ontwikkelingen van duurzame energiebronnen als wind- water- en zonne-energie. Een voorbeeld is dat sinds 2008 het energielabel in de woningbouw verplicht is. Wie De verslaglegging van dit rapport wordt aangeboden door 3 studenten van de opleiding Bouwkunde aan Hogeschool Zeeland. De betrokken studenten zijn: - Rick Hameeteman - Tim Havermans - Mayco Verhaert Rapportage wordt opgesteld onder begeleiding van docent Bouwkunde: ir. Bernard Vercouteren van den Berge. Planning Scan aan de Van Sassenstraat 4 te Hulst is uitgevoerd op maandag 16 februari om 16.00 uur bij de familie Schillemans. Presentatie en tevens uitreiking rapportage van de klimaatstraat te Hulst wordt gehouden op vrijdag 27 maart in de Van Sassenstraat. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 5
Leeswijzer Tegenwoordig wordt er meer waarde gehecht aan isoleren en energiekosten besparen. Het Infrarood meten is een handige methode om een gebouw te kunnen scannen op warmtelekken. In het volgende hoofdstuk zijn allereerst twee recente artikelen te lezen over Infra- Rood scans. Vervolgens zal in het daarop volgende hoofdstuk meer informatie gegeven worden over de te onderzoeken woning aan de Van Sassenstraat 4 te Hulst. Hierna wordt de schil van het pand nader toegelicht. De foto s van de scan worden hier getoond. Tevens worden berekeningen gemaakt om het temperatuur verloop van bijvoorbeeld; het dak of de gevel te bepalen. In het daarop volgende hoofdstuk, het hoofdstuk Scans vs. Berekeningen worden de berekeningen van het temperatuurverloop vergeleken met de waarden uit de scans. In het hoofdstuk Schil vs. Verbruik wordt bekeken of en op welke manier de samenstelling van de schil van het pand invloed heeft op het verbruik van het pand. Tot slot zullen er conclusies worden getrokken op het gebied van isolatie en warmtelekken. Tevens zullen er aanbevelingen gegeven worden om het pand te kunnen optimaliseren. Hoewel dit rapport met groter zorg is samengesteld, bestaat de kans dat de berekende en gemeten waarden afwijken van de eigenlijke situatie. Deze afwijkingen kunnen veroorzaakt zijn bij het bepalen van de opbouw van de schil. De scans zouden ook onnauwkeurig kunnen zijn omdat bij elke scan de apparatuur is ingesteld op een standaard emissiecoëfficiënt in plaats van deze in te stellen per verschillend materiaal. De gegevens van de scans en berekeningen kunnen dus afwijken. Wel geven de IR- foto s een goede indicatie van de isolatie van het pand en waar de warmte weglekt. Dank Een woord van dank gaat uit naar fam. Schillemans, voor het beschikbaar stellen van hun woning en vrije tijd. Daarnaast willen we de fam. Schillemans bedanken voor alle medewerking die ze hebben gegeven voor het zo goed mogelijk uit te laten voeren van het Infra-Rood onderzoek van hun woning. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 6
Infra Rood een kleine introductie over de mogelijkheden en onmogelijkheden van IR Achtergronden Over Infra Rood zijn de laatste tijd enkele artikelen verschenen die het fenomeen goed illustreren. U treft de bewuste artikelen uit HZ-Discovery1 en de Volkskrant2 in dit hoofdstuk aan. 1 nummer 5, november 2008 2 zaterdageditie 15 november 2008 www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 7
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 8
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 9
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 10
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 11
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 12
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 13
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 14
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 15
www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 16
Het Gebouw een beknopte omschrijving van het onderzochte object Geschiedenis De te onderzoeken woning aan de Van Sassenstraat in Hulst betreft een twee-onderéén kap woning, die omstreeks 1981 zijn getekend door architect Henk van Hoof. Totaal zijn er 18 stuks gelijke woningen gebouwd door Projekta BV uit Utrecht aan de Van Sassenstraat. Qua vorm en uiterlijk is de woning als echt jaren 80 woning uitgevoerd. Op de begane grond bevinden zich de hal, woon-/eetkamer, keuken en een garage die via de hal is te bereiken. Via de overloop op de verdiepingsvloer heb je 3 slaapkamers en een badkamer, in de nok van de woning zit nog een zolder die via een vlizotrap is te bereiken. De woning zelf heeft een spouwmuurconstructie van 280 mm, de garage is enkelsteens uitgevoerd (100mm). De woningscheidende wand tussen de woningen is een ankerloze spouwmuur. Op de woning zit een gordingenkap met houten dakbeschot in de vorm van een zadeldak. Het voorste gedeelte van garage heeft een ongeïsoleerd plat dak. Enkele jaren geleden heeft de eigenaar zijn woning uitgebreid, hierbij is in het verlengde van zijn garage een stuk bij aangekomen wat volledig is geïsoleerd. Locatie en Oriëntatie De twee-onder-een kap woning aan de Van Sassenstraat is gelegen in een rustige woonwijk. De voorgevel van de woning is gesitueerd op het Noord Oosten, waardoor de achtergevel zich op het Zuid Westen bevind wat veel voordeel biedt in de zomermaanden met betrekking tot de zon. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 17
Schilconstructies De woning heeft verschillende schilconstructies van zowel transparante delen (glas) en niet transparante delen zoals de spouwmuur. Hieronder is de opbouw van de m2- paketten weergegeven. Spouwmuur: Kalkzandsteen als binnenblad met een dikte van 100 mm. Isolatiemateriaal met een dikte van 50 mm. Luchtspouw met een dikte van 20 mm. Baksteen als buitenschil met een dikte van 100 mm. Topgevel Kalkzandsteen als binnenblad met een dikte van 100 mm. Regelwerk met een dikte van 130 mm. met hiertussen isolatiemateriaal met een dikte van 50 mm. Waterkerende en dampdoorlatende laag om de achterliggende constructie te beschermen tegen vocht. Tengels om de buitenwandafwerking te kunnen monteren en te ventileren met een dikte van 22 mm. Rabatdelen (geschilderd) als afwerking met een dikte van 18 mm. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 18
Dak Gipsplaat als binnenwandafwerking met een dikte van 12,5 mm. Dampremmende laag t.b.v. damp in de constructie De gordingen met isolatiemateriaal ertussen met een dikte van 80 mm. Houten Dakbeschot met een dikte van 22 mm. Panlatten met een dikte van 27 mm. Betonnen dakpannen. Zijwang dakkapel Gipsplaat als binnenwandafwerking met een dikte van 12,5 mm. Dampremmende laag t.b.v. damp in de constructie Regelwerk met isolatiemateriaal ertussen vormt de zijwang van het dakkapel met een dikte van 90 mm. Waterkerende en dampdoorlatende laag om de achterliggende constructie te beschermen tegen vocht. Tengels om de buitenwandafwerking te kunnen monteren en te ventileren met een dikte van 22 mm. Trespa als afwerking voor buiten met een dikte van 9 mm. Transparante delen De ramen aan de voorzijde zijn pasgeleden vervangen voor HR++ glas, de ramen aan de achterzijde zijn nog niet vervangen. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 19
Verwarmingsinstallatie De woning wordt verwarmd met een Ecomline HR HRC 22H hoogrendement verwarmingsinstallatie van Nefit met een vermogen van 21 kw. Deze ketel is geïnstalleerd in 2000. Hieronder geven we een aantal technische gegevens van de ketel. Soort toestel Gaskeur labels Bijzonderheden Vermogen Hoogrendement Combiketel met warmwatervoorziening HR 107, SV, Nz, CW(3) Voorzien van voorraadboiler 25 liter 21.0 kw (80/60 ºC) 22.9 kw (50/30 ºC) Op HR-ketels staat vaak een percentage van meer dan 100% vermeld, bijvoorbeeld 107%. Dat wekt de indruk dat er meer energie uit het aardgas gehaald wordt dan er eigenlijk in zit. De verklaring voor dat hoge percentage is dat in HR-ketels (in tegenstelling tot andere ketels) een condensor zit waarin waterdamp, die ontstaat bij de verbranding van aardgas, wordt gecondenseerd. Bij dat condenseren komt warmte vrij, die wordt afgestaan aan het verwarmingswater. Dit is bijvoorbeeld 10%. Dit wordt opgeteld bij het rendement dat al door de ketel zelf uit het aardgas wordt gehaald, bijvoorbeeld 97%. Samen geeft dit dan 107%. De HR SV 107 ketel heeft hier dan ook zijn naam aan te danken. HR staat voor hoogrendementsketel, SV staat voor schone verbranding en 107 staat voor het rendement van de ketel. In dit geval dus 107%. Deze ketel bespaard ten opzichte van een normale ketel 430 kg/jaar aan CO2. De fam. Schillemans stookt over het algemeen alleen op begane grondvloer van de woning. De ruimten hier worden verwarmd doormiddel van radiatoren en convectoren ter plaatse van schuifpuien. Koken geschied door middel van een elektrisch kooktoestel. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 20
Verbruiksgegevens De bewoner heeft ons zijn verbruikgegevens gegeven van elektriciteit, gas en water. Factuurperiode laag Elektriciteit kwh hoog Gas m³ Water m³ 26-06-2007 t/m 24-06-2008 6.097 5.783 1615 113 Gebruikers gebouw De woning aan de Van Sassenstraat 4 te Hulst wordt bewoond door de fam. Schillemans bestaande uit 2 volwassenen en 1 kind. We gaan uit van een modaal gezin, anno 2009. Man en vrouw werken beide en de kinderen overdag naar school. De woning is overdag niet in gebruik en zal dus niet verwarmd hoeven worden. In de ochtend en avond zal de woning kort verwarmd moeten worden om de kou uit de woning te krijgen. De gegevens van het gebouw, de eigenaar, installaties en gebruik zijn terug te vinden in bijlage 1. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 21
De IR-scan een beschrijving van de uitgevoerde scan Meetomstandigheden De beste meetomstandigheden voor een IR-scan uit te voeren zijn: koud (onder de 10 ⁰C), bewolkt (zodat de bewolking zonlicht tegen houdt en zo de scan niet beïnvloed), droog (zodat de gevel niet afgekoeld is door de regen. Bovendien kan de apparatuur niet tegen regen). Binnentemperaturen De gemeten binnentemperaturen van het woonhuis zijn: Ruimte: Eetkamer Woonkamer Slaapkamer (voorzijde) Slaapkamer (achterzijde) Temperatuur: 23 ⁰C 22 ⁰C 24 ⁰C 26 ⁰C Buitentemperaturen De gemeten buitentemperatuur is: Ruimte: Buiten Temperatuur: 9 ⁰C De buitenwaardes van de KNMI van 16 februari 2009: www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 22
Situatie (foto s) Plaats Infrarood Scan s Voorgevel 636-388 Vanaf dak garage 389 418 Achtergevel 426-446 Binnen 447-478 www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 23
Verrichte scans (1) Scan: 363 Scan: 387 Bijzonderheden: Bij de zijgevel zijn verschillende warmte lekken zichtbaar, deze worden op één van de komende blz. verder besproken. Bij de garage is te zien waar er kasten tegen de muur hangen, deze zorgen dat er minder warmte wordt doorgelaten. Op scan 387 is bij de dakkapel ook een warmtelek te zien dit is aan de onderkant van het bovenste raamkozijn (het raam was gesloten, dus het moet een andere oorzaak hebben). Over het algemeen is te zien dat de deze die aan de buitenzijde afgewerkt zijn met hout beter isoleren dan de geveldelen die aan de buitenzijde van metselwerk zijn. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 24
Verrichte scans (2) Scan: 396 Bijzonderheden: Scan: 391 Zijwang dakkapel: Op de IR-scan van de dakkapel is goed te zien dat de zijwang van het dakkapel meer warmte doorlaat dan het dak van het huis. Rookgasafvoer / schoorsteen): Bij de rookgasafvoer is te zien dat het warmteverlies aan de boven en onderzijde groter is dan het middelste deel. De onderzijde is verloren warmte van binnen, de bovenzijde is de afgevoerde lucht van de cv. Het middelste deel is dubbelwandig en verminderd warmteverlies. Waar de schoorsteen boven het dak uit komt is te zien dat daar het warmte verlies groot is. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 25
Verrichte scans (3) Scan: 397 Scan: 413 Bijzonderheden: Zoals bij de eerste scans al is aangeven zijn er verschillende warmtelekken te zien in de zijgevel. kozijn: De ventilatieroosters van de raamkozijnen zijn de warmste punten aan de buitenzijde van de gevel. Zoals toch vaak te zien is bij spouwmuren is toch dat onder de raamkozijnen vaak warmteverlies optreedt. De 2 punten van het metselwerk springen er specifiek uit, deze zijn aanmerkelijk warmer dan de gemiddelde temperatuur van de spouwmuur. Op de bovenstaande IR-scans is goed te zien dat de delen van hout aan de buitenzijde kouder zijn (en dus beter isoleren) van de delen die aan de buitenzijde van metselwerk zijn. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 26
Verrichte scans (4) Scan: 421 Bijzonderheden: Scan: 431 Naast de warmtelekken bij de schoorsteen en de rookgasafvoer die ook bij de voorgevel opvallen valt bij de achtergevel de scheidingswand die tussen de twee woningen staat op. Deze is goed te zien aan de bovenzijde van de dakkapel. Bij de dakkapel is het ook weer het ventilatierooster wat net als bij de andere kozijnen het grootste warmtelek is. Kozijnen zijn gewoonlijk aan de buitenzijde warmer dan de andere geveldelen. Ook hier zijn de kozijnen op de begane grond ook warmer dan de spouwmuur, echter het raam aan de linkerbovenzijde en dan vooral het raamkozijn straalt nog veel warmte af. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 27
Verrichte scans (5) Beschrijving: In de woonkamer is te zien dat onder de vloer de toevoer van de convectorput loopt, deze lekt warmte, maar deze warmte komt in de woonkamer terecht, dus is niet echt een warmtelek te noemen. Beschrijving: In het plafond van de woonkamer is ook een leiding te zien dat een warmtelek is, waarschijnlijk is dit de toevoerleiding van de radiatoren op de eerste verdieping, deze leiding lekt ook wel warmte, maar deze warmte komt in de woonkamer /slaapkamers op de eerste verdieping terecht, dus is ook niet echt een warmtelek te noemen. Beschrijving: In het plafond van de slaapkamer (dak v/h dakkapel) is goed de balklaag van het dak te zien, op de IR-scan is te zien dat de balken aan de onderzijde warmer zijn dan de ruimte tussen de balken. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 28
De Isolerende Schil de temperatuurlijnen en samenstelling van de schilconstructies Opbouw Schil Er worden vier schilconstructies berekend. Hieronder is de opbouw van de m2- paketten weergegeven. Spouwmuur: Kalkzandsteen als binnenblad met een dikte van 100 mm. Isolatiemateriaal met een dikte van 50 mm. Luchtspouw met een dikte van 20 mm. Baksteen als buitenschil met een dikte van 100 mm. Topgevel Kalkzandsteen als binnenblad met een dikte van 100 mm. Regelwerk met een dikte van 130 mm. met hiertussen isolatiemateriaal met een dikte van 50 mm. Waterkerende en dampdoorlatende laag om de achterliggende constructie te beschermen tegen vocht. Tengels om de buitenwandafwerking te kunnen monteren en te ventileren met een dikte van 22 mm. Rabatdelen (geschilderd) als afwerking met een dikte van 18 mm. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 29
Dak: Triplex 3 mm. binnenlaag van Opstalan dakelement Dampremmende laag t.b.v. damp in de constructie Isolatiemateriaal (Opstalan element) met een dikte van 80 mm. Triplex afwerking Opstalan dakelement. Tengels om te ventileren. Panlatten met een dikte van 27 mm. Betonnen dakpannen. Zijwang dakkapel: Gipsplaat als binnenwandafwerking met een dikte van 12,5 mm. Dampremmende laag t.b.v. damp in de constructie Regelwerk met isolatiemateriaal ertussen vormt de zijwang van het dakkapel met een dikte van 90 mm. Waterkerende en dampdoorlatende laag om de achter liggende constructie te beschermen tegen vocht. Tengels om de buitenwandafwerking te kunnen monteren en te ventileren met een dikte van 22 mm. Trespa als afwerking voor buiten met een dikte van 9 mm. Temperatuurlijnen Tijdens de scan was de buitentemperatuur ongeveer 9 graden Celsius. De binnentemperaturen waren als volgt. In de woonkamer achter in het huis was het op het moment van meten 22 graden Celsius. Bij de Temperatuurlijnen van de overige www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 30
schilconstructies zijn de volgende temperaturen aangehouden. In de eetkamer een temperatuur van 23 graden Celsius en in de voorste slaapkamer is een temperatuur van 24 graden Celsius gemeten. In de achterste Slaapkamer is de hoogste temperatuur gemeten namelijk 26 graden Celsius. In de vorige paragraaf opbouw schil staan de schilconstructies vermeld waarvan de temperatuurlijnen zijn bepaald. Hieronder is een voorbeeld te zien van de temperatuurlijnen die gemaakt zijn voor dit rapport. Aan de linkerzijde zijn de temperaturen weergeven, en aan de rechterzijde de maximale dampdruk die bij de desbetreffende temperatuur hoort, deze is nodig voor de voor de werkelijke dampspanning te berekenen. Dit is een doorsnede van de gevel met een binnentemperatuur van 22 graden Celsius en voor de buitentemperatuur is zoals hierboven beschreven is 9 graden Celsius aangehouden. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 31
Oppervlakken Verliesoppervlakken gevel (incl. begrenzing buren) 262,59 m² gevel (excl. begrenzing buren) 102,60 m² dak (hellend- en plat) 106,06 m² Vloeroppervlak vloer (begane grond en verdieping) 133,46 m² Inhoud woning en garage 360 m³ Hierna kan gekeken worden naar de vormfactor. De vormfactor geeft de verhouding weer tussen het volume en het verliesoppervlak (de schil). Hoe hoger deze factor is hoe beter de verhouding is tussen het volume en verliesoppervlak. Daarmee zou een bol een van de meest praktische vormen zijn, maar veel mensen hebben hier problemen mee met de indeling van de woning. De vormfactor voor deze woning is als volgt : verliesoppervlak van de woning / volume van de woning = 360 / 368,65 = 0,98 Hier moet wel een kant tekening geplaatst worden aangezien de zijgevels nu gezien worden als vrijstaand huis, want je verliest hier natuurlijk veel minder aangezien de buren ook stoken. De vormfactor zou er dan als volgt uitkomen te zien: 360 / 208,66 = 1,73 Een erg groot verschil, maar wel logisch aangezien deze woning alleen via de vooren achtergevel en daken warmteverlies kan optreden. Bijzonderheden Doorbrekingen van de isolerende schil, zoals brievenbussen zijn de enige bijzonderheden die voor het gebouw gelden. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 32
IR-scan vs. Berekening vergelijking van de uitkomsten van de scans en de berekeningen Vergelijking De vergelijking van scan en berekening wordt in dit hoofdstuk aan de hand van de vier verschillende onderdelen van de schil waar de temperatuurlijn van is getekend. Er zijn wel bepaalde aannames gedaan om tot een goede berekening te komen waardoor er een redelijk groot verschil kan ontstaan. 9,89 is er berekend en de scan geeft 6,5 aan. Dit houdt in dat de wand beter isoleert dan er berekend is. Dit is wel een heel groot verschil waarschijnlijk heeft de thermometer geen nauwkeurige waarde gemeten. De berekeningen worden opnieuw gemaakt met de referentiewaarde van KNMI. Hieruit blijkt dat de relatieve luchtvochtigheid 97% was die dag, in de berekening is 60% aangehouden. Het temperatuurverschil is groot. Er zijn nieuwe berekeningen toegevoegd om een nauwkeurigere bepaling te verkrijgen. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 33
De volgende waarde komt daar uit: Berekende waarde: 6,65 ºC Gemeten waarde: 6,50 ºC Verschil: +0,15 ºC Dit houdt in dat met de nieuwe berekening de wand iets beter isoleert dan we berekend hebben. Dit verschil kan ook zitten in de relatieve luchtvochtigheid binnen die niet gemeten is. Hieruit kunnen we concluderen dat de wand die we berekend hebben overeenkomt met de scan. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 34
In de vorige toelichting is vermeld dat de spouwmuur gemeten overeenkomt met de spouwmuur die berekend is. Op deze afbeelding is goed te zien dan de aansluiting met het dak minder goed is geïsoleerd. Dit komt doordat de isolatie niet goed aansluit en er hierdoor een warmtelek ontstaat waar meer warmte doorgaat dan door de spouw zelf. Verder is er een berekening gemaakt van de topgevel met de houten bekleding, hier komen de volgende waarde uit: Gemeten: 5,70 ºC Berekend: 6,94 ºC Verschil: -1,24 ºC Voor de opbouw van de topgevel is een bepaalde waarde aangehouden en een bepaalde dikte van de isolatie. Uit de bovenstaande gegevens blijkt dat de topgevel www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 35
een stuk beter isoleert dan er berekend is. Naar alle waarschijnlijkheid komt dit omdat er een dikkere isolatielaag is toegepast dan er berekend is. Bij het dak is er een egale kleur te zien in de bovenstaande foto. Hieruit is te concluderen dat het dak goed gelijkmatig is geïsoleerd en dat er (volgens deze afbeelding er geen grote warmtelekken aanwezig zijn). De gemeten waarde ligt rond de 6,5 ºC er is wederom een berekening gemaakt om de verschillen te vergelijken. De volgende gegevens zijn hieruit voort gekomen: Gemeten: 6,50 ºC Berekend: 7,21 ºC Verschil: -0,71 ºC Het verschil ligt wederom in de dikte van de isolatie. Het dak isoleert beter dan er berekend is. Voor het dak is wederom een dikte aangehouden die waarschijnlijk niet overeenkomt met wat is toegepast. Het dak isoleert dus beter dan is berekend. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 36
Als laatste is er een berekening gemaakt van het dakkapel. Op de foto zijn een aantal stipjes te zien. Deze stipjes geven de plaats van de spijkers/schroeven aan die de warmte van binnen naar buiten eenvoudiger geleiden. Verder is er ter plaatse van de oplegging van het dakje van het dakkapel een kleine horizontale streep te zien. Dit duidt op een kleine warmtelek ter plaatse van de oplegging van de balken. Hier zal het isolatiemateriaal niet goed zijn aangesloten op de rest van de constructie. De volgende gegevens zijn voortgekomen uit de scan en berekening: Gemeten: 8,00 ºC Berekend: 6,60 ºC Verschil: +1,40 ºC Het grootste verschil dat er waargenomen is, is bij het dakkapel. Deze isoleert duidelijk minder dan er berekend is. Hier zal er waarschijnlijk een dunnere isolatielaag zijn toegepast dan er in de berekening rekening mee is gehouden. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 37
Schil vs. Verbruik onderzoek naar de samenhang tussen schil, bewoners en het verbruik Verbruik Aan de hand van de gebruikgegevens en het aantal personen kunnen we het gebruik per persoon bereken. Dit wordt vergeleken met het gemiddelde van Nederland (p.p. staat voor per persoon). Electriciteit 26-06-2007 tot 24-06-2008 Verbruik 11880 kwh Aantal personen 3 Gemiddeld per persoon 3960 kwh Gemiddelde Nederland 875 p.p. Verschil per persoon + 3085 kwh Gas 26-06-2007 tot 24-06-2008 Verbruik 1615 Aantal personen 3 Gemiddeld per persoon 538,33 Gemiddelde Nederland 402 p.p. Verschil per persoon + 136 m 3 Water 26-06-2007 tot 24-06-2008 Verbruik 113 Aantal personen 3 Gemiddeld per persoon 0,103 m Gemiddelde Nederland 0,127 m 3 per dag x 3 personen = 140 m 3 per jaar Verschil per persoon -27 m 3 per jaar www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 38
Bijzonderheden Wanneer er gekeken wordt naar de verbruikgegevens, zien we dat de bewoners van de onderzochte woning veel meer elektriciteit gebruiken dan een gemiddeld huishouden in Nederland. Dit is als eerst te verklaren doordat het huishouden alleen kan koken op elektriciteit en andere verklaring kan zijn de hobby die de bewoners hebben. Hierdoor wordt er overdag veel elektriciteit gebruikt. Bij gasverbruik zien we ook dat de familie veel meer gas gebruikt dan een modaal gezin in de periode 2006-2007. Hier is te zien dat de familie de Wit 136 m3 meer gas verbruikt. Het waterverbruik is positief in verhouding de gemiddelde Nederlander. Het waterverbruik ligt een stuk lager. Dit is te verklaren door de aanwezigheid van een jong kind dat minder water verbruikt dan een volwassen persoon. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 39
Conclusie Verbruik Conclusie elektriciteitsverbruik Wanneer we kijken naar het elektriciteitsverbruik zien we dat het verbruik veel hoger ligt dan het landelijke gemiddelde. De verklaring is bovenaan de pagina weergegeven. Dit komt waarschijnlijk omdat ze elektrisch moeten koken en vanwege de hobby van de bewoners. Conclusie gasverbruik Als we kijken naar het gasverbruik zien we dat in de factuur periode 26-06-2007 tot 24-06-2008 een stuk hoger ligt dan het landelijke gemiddelde. Om dit te verklaren hebben we gekeken hoe de winter was van 2007-2008. Als dit eens strenge winter was kunnen we het hogere gasverbruik verklaren. Na onderzoek te hebben gedaan vinden we het volgende: Winter 2007/2008 (december, januari, februari): Zeer zacht, zeer zonnig en de normale hoeveelheid neerslag. (bron KNMI). Dit houdt in dat het hogere gasverbruik moeilijker is te verklaren. Dit kan zijn omdat de wanden minder goed geïsoleerd zijn als bij de gemiddelde Nederlander. (Dit blijkt ook uit de berekeningen van de schil). Verder kan het zijn omdat de bewoners de thermostaat hoger hebben staan dan de gemiddelde Nederlander. Conclusie waterverbruik Als we kijken naar het waterverbruik zien we dat het waterverbruik afwijkt van het landelijke gemiddelde. Dit is te verklaren door de aanwezigheid van een jong kind en door het bewust minder gebruiken van water door de bewoners. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 40
Conclusies en Aanbevelingen samenvatting conclusies en aanbevelingen voor de bewoners Schil Ventilatie roosters zijn de voornaamste oorzaak van warmte lekken in de woning maar deze zijn eigenlijk niet goed te isoleren zonder dat ze hun werk goed doen. Opties verbetering De rookgasafvoer aan de voorzijde van de woning heeft niks meer met de cv-ketel te maken, de rookgasafvoer van de cv-ketel staat namelijk aan de achterzijde van de woning, daarom raden we aan te kijken of de rookgasafvoer nog een functie heeft, zo niet wordt aangeraden deze te verwijderen, heeft de rookgasafvoer nog wel een functie dan wordt aanbevolen deze aan de binnenzijde te isoleren (bv. met minerale wol of polyurethaan (PU) schuim) voor een voorbeeld zie hiernaast Voor de deuren en openslaande ramen geldt dat er gekeken kan worden naar de tochtdichting, vooral aan de onderkant waar veel kou naar binnen kwam. De rest van alle punten die in dit rapport naar boven zijn gekomen betreffende de schil zijn, als er gekeken zou worden naar de kosten en baten, niet kosten besparend, ook niet op lange termijn. Echter maatregelen waarbij de vraag is of dit voordeel oplevert in de kosten, zullen uiteraard het milieu wel ten goede komen. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 41
Kruipruimte Tijdens de scan heeft dhr. Schillemans aangegeven van plan te zijn de begane grondvloer te willen gaan isoleren, hieronder een is een manier beschreven, doormiddel van Polystyreenschuim chips in de kruipruimte. Isolatie maakt de kruipruimte droger en warmer. Dit heeft niet alleen voordelen onder de grond. Ook boven de grond biedt kruipruimte-isolatie meer voordelen dan u denkt: Het pand koelt bij koud weer minder snel af. Zelfs als het koud is, blijft de begane grondvloer enkele graden warmer. Onder de vloer liggende verwarmingsleidingen gaan fungeren als vloerverwarming. Een vloer die warm is, blijft droger. Droge vloeren zijn voor schimmels en huismijt veel minder aantrekkelijk. Huisstofmijt is een belangrijke veroorzaker van luchtwegaandoeningen. Vloerisolatie stopt betonrot. Waarom isoleren? Vocht uit de grond verdampt en wordt opgenomen in de lucht in de kruipruimte. De lucht stijgt op en komt in contact met de onderkant van de begane grondvloer. Op dat moment condenseert het vocht tegen de vloer. Het resultaat is een (on)zichtbare vochtige, natte vloer, waardoor: Een muffe lucht kan ontstaan. Balken kunnen rotten, Leidingen kunnen gaan roesten, Huismijt en schimmel welig tieren. Natte muren met loslatend behang kunnen ontstaan. Hoe isoleren? Door een laag chips op de bodem van de kruipruimte te leggen, voorkomt u dat de vochtige lucht in contact komt met de begane grondvloer. Het vocht in de kruipruimte blijft onder de isolatielaag, waar het geen schade aanricht. Er vormt zich dus geen condens meer tegen de vloer, waardoor deze droog blijft. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 42
Chips Isolatiemateriaal op schuimbasis (EPS: Geëxpandeerd Polystyreenschuim) zijn milieuvriendelijk: cfk-vrij, chloorvrij en grondwaterneutraal. De chips blijven drijven en nemen geen vocht op en hebben een praktijkrekenwaarde van de warmteweerstand van lambda = 0,074 W/(m.K) en een dampdiffusiedichtheid van u=2,2 (TNO-rapport 2005-BCS-R0021) De chips vallen in klasse 1-2 wat betreft de brandvoortplantingssnelheid volgens NEN 6065. Besparing U verdient chips snel terug, omdat u 3 tot 6 m3 aardgas per m2 bespaart per jaar. U draagt ook bij aan de vermindering van de CO2 uitstoot (250 1000 kg per jaar) De voordelen op een rijtje Besparing op stookkosten. Lage investering. Verhoogd wooncomfort. Beter voor de gezondheid. Droge kruipruimte. Vermijding van reparatiekosten door vochtschade. Goed voor het milieu. Snel en eenvoudig aan te brengen. Uw kruipruimte blijft toegankelijk. Bron: http://www.vloerisolatie-concurrent.nl/ www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 43
Verbruik Als we kijken naar het verbruik van de bewoners zien we dat de bewoners geen onnodige energieverspillers zijn. Hieronder geven we een aantal tips voor het besparen van elektriciteit, gas en water. Besparen van elektriciteit - Er kan energie bespaard worden door op een lagere stand te wassen. Wassen op zestig graden kost twee keer zoveel energie, als wassen op veertig graden. - Trek van apparaten die niet gebruikt worden, maar wel een transformator hebben de stekker uit het stopcontact. Besparen van gas - Zet de thermostaat een graad lager dan normaal. Hier bij bespaar je gemiddeld 7% van je stookkosten. - Zet een uur voordat je weg gaat of dat je gaat slapen de thermostaat tussen de 13 en 15 graden Celsius. - Kook in een niet te grote pan, zodat er minder gas nodig is voor het opwarmen van het gerecht. - Isoleer warmwaterleidingen / CV-leidingen ook in niet verwarmde ruimtes. Besparen van water - Neem als het even kan een douche in plaats van een bad. Bij een douche verbruik je minder water dan bij een bad. - Plaats een waterbesparende douchekop. Dit bespaart zowel water als gas. - Vang zoveel mogelijk regenwater op voor het besproeien van de tuin. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 44
Eindconclusie Het huis voldoet niet aan de eisen die tegenwoordig aan nieuwbouw gesteld worden namelijk een warmteweerstand van de gevel (Rc) van 2,5. Dit valt eigenlijk ook niet te verwachten van een huis uit 1981, omdat in deze jaren de Rc- eis lang niet zo hoog lag. Het is de vraag of het wel verstandig is om je huis zo goed mogelijk te isoleren want indien je namelijk alles isoleert, behalve bijvoorbeeld 1 vierkante meter gevel. Dan is er op deze plek zo een groot verschil met de binnentemperatuur dat al het vocht in de woning op deze koude plek zal condenseren. Hierdoor krijg je dan condens en schimmelvorming. Wel is het verstandig om eens goed te kijken naar de echte warmte lekken, dus de punten waar er meer warmteverlies optreed dan de omliggende gevel of dak. Slotwoord Wij vonden de IR-Scan een interessante opdracht. Het is de 2e maal dat we een scan hebben uitgevoerd. Door deze opdracht raak je als student bouwkunde toch meer betrokken met het energiezuinig bouwen. Als er goed gebouwd wordt kan er energie bespaard worden. Door middel van de IR-Scans krijg je als scanner, maar natuurlijk ook de opdrachtgever een goed beeld hoeveel warmte er verloren gaat. Dit energieverlies kan voorkomen worden door goede detaillering van details/aansluitingen. En hoe meer energie er bespaard kan worden des te beter voor het milieu! Wij hopen dat u het interessant vond om het rapport te lezen en dat u er wat van bent opgestoken. We hopen dat onze conclusies en aanbevelingen een weer verder helpen bij het energiezuinig maken van uw woning, en we hopen dat dit rapport een voorbeeld wordt voor de hele van Sassenstraat. www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 45
GERAADPLEEGDE BRONNEN Hieronder volgen de gebruikte bronnen voor dit verslag. Sheets: Vercouteren van den Berge, Bernard. sheets Klimaatbeheersing 2 Vlissingen: Bernard Vercouteren van den Berge, 11-01-2009. Boeken: Linden van der, Ir. A.C., bouwfysica. Utrecht/Zuthpen, ThiemoMeulenhof, 2006 Websites: www.zmf.nl http://idisk.mac.com/bbo-public (webspace dhr. Vercouteren van den Berge) www.google.nl www.google.nl/maps www.knmi.nl www.milieucentraal.nl www.wikipedia.nl http://www.meuwissen.nl/productinfo/brochure_warmte.pdf http://www.mi.nl/ www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193 pagina 46
BIJLAGE: BIJLAGE 1: INFRA ROOD FOTO S BIJLAGE 2: DE TEMPERATUURLIJNEN BIJLAGE 3: VERBRUIKSGEGEVENS BIJLAGE 4: TEKENINGEN www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
BIJLAGE 1 INFRA ROOD FOTO S (voorgevel + garage) foto: 363 (voorgevel + garage) foto: 369 (voorgevel) foto: 373 (voorgevel + voordeur buren) foto: 377 (voorgevel + garage) foto: 383 (zijgevel) foto: 410 www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
(zijgevel + dak garage) foto: 414 (dak garage) foto: 417 (zijgevel) foto: 397 (achtergevel garage) foto: 419 (achtergevel dak) foto: 424 (achtergevel dakburen) foto: 427 (achtergevel buren) foto: 438 (dak achterburen) foto: 446 www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
( woonkamer) foto: 447 (woonkamer) foto: 450 (woonkamer) foto: 455 (woonkamer) foto: 456 (plafond hal) foto: 465 (slaapkamer voorzijde) foto: 473 (plafond hal) foto: 475 (slaapkamer voorzijde) foto: 478 www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
BIJLAGE 2 De temperatuurlijnen www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
Temperatuur binnen Tbinnen: Maximale dampdruk volgens berek. Relatieve vochtigheid binnen, in % Optredende dampspanning binnen Rc-waarde Spouwmuur bij woonkamer 22 Temperatuur binnen Tbuiten: 9 2643 Maximale dampdruk volgens ber. 1146 40% Relatieve vochtigheid buiten, in % 60% 1057 Optredende dampspanning buiten 688 verschil in dampspanning, p 369 Constructielaag dikte λ in Veroud. gecor. R Tn Temp. Pmax Tqn Vol. Massa S. Warmte W. accumulatie d W (mk) factor waarde W/K T ρ c Q in m a λ in ºC in kg/m³ in J/kg * K per m² lucht binnen 22,00 2643 01 Grenslaag binnen 0,130 0,89 21,11 2503 02 Stuclaag Binnen 0,010 0,370 0,30 0,481 0,021 0,14 12,0428 1000,00 840,00 101159,25 20,97 2481 03 Kalkzandsteen Elementen, droog 0,100 1,000 0,25 1,250 0,080 0,55 11,6992 2400,00 840,00 2358552,31 20,43 2399 04 Minerale wol, platen 0,050 0,037 0,05 0,039 1,287 8,77 7,03897 30,00 840,00 8869,10 11,65 1369 05 Luchtspouw 0,020 - - - 0,170 1,16 10,49 1267 06 Baksteen, nat 0,100 0,900 0,25 1,125 0,089 0,61 1,18939 1800,00 840,00 179835,09 9,89 1217 08 Grenslaag aangrenzende ruimte 0,130 0,89 lucht buiten 9,00 1146 Dikte totaal 0,28 m. Rl 1,91 Rc 1,48 Voldoet Niet aan BB T 13,00 6,82 U-waarde 0,52 q 6,82 Totaal van T 13,00 Totaal van Q 2648415,75 f 0,93
Temperatuur binnen Tbinnen: 26 Temperatuur binnen Tbuiten: 9 Maximale dampdruk volgens berek. 3361 Maximale dampdruk volgens ber. 1146 Relatieve vochtigheid binnen, in % 40% Relatieve vochtigheid buiten, in % 60% Optredende dampspanning binnen 1344 Optredende dampspanning buiten 688 verschil in dampspanning, p 657 Rc-waarde Topgevel (t.p.v. Het hout) Constructielaag dikte λ in Veroud. gecor. R Tn Temp. Pmax Tqn Vol. Massa S. Warmte W. accumulatie d W (mk) factor waarde W/K T ρ c Q in m a λ in ºC in kg/m³ in J/kg * K per m² lucht binnen 26,00 3361 01 Grenslaag binnen 0,130 1,80 24,20 3018 02 Stuclaag Binnen 0,010 0,370 0,30 0,481 0,021 0,29 15,052 1000,00 840,00 126436,42 23,91 2966 03 Kalkzandsteen Elementen, droog 0,100 1,000 0,25 1,250 0,080 1,11 14,3527 2400,00 840,00 2893504,49 22,80 2774 04 Isolatie 0,050 0,090 0,05 0,095 0,529 7,34 10,1269 90,00 840,00 38279,78 15,46 1754 05 Luchtlaag 0,090 - - - 0,170 2,36 5,27676 1,29 710,00 435,98 13,10 1505 06 Waterwerende en damp-open laag 0,0001 0,170 0,00 0,170 0,001 0,01 5,27267 750,00 1470,00 581,31 13,09 1505 07 Luchtlaag 0,022 - - - 0,170 2,36 2,90977 1,29 710,00 58,77 10,73 1287 08 Rabatdelen 0,018 0,170 0,25 0,213 0,085 1,18 10,1427 1800,00 840,00 276043,31 9,56 1190 09 Grenslaag buiten 0,040 0,56 lucht buiten 9,00 1146 Dikte totaal 0,29 m. Totaal van T 17,00 Totaal van Q 3335340,06 Rl 1,23 Rc 0,89 Voldoet Niet aan BB T 17,00 13,88 U-waarde 0,82 q 13,88 f 0,89
Temperatuur binnen Tbinnen: 24 Temperatuur binnen Tbuiten: 9 Maximale dampdruk volgens berek. 2983 Maximale dampdruk volgens ber. 1146 Relatieve vochtigheid binnen, in % 40% Relatieve vochtigheid buiten, in % 60% Optredende dampspanning binnen 1193 Optredende dampspanning buiten 688 verschil in dampspanning, p 506 Rc-waarde zijwang dakkapel dikte λ in Veroud. gecor. R Tn Temp. Pmax Tqn Vol. Massa S. Warmte W. accumulatie d W (mk) factor waarde W/K T ρ c Q Constructielaag in m a λ in ºC in kg/m³ in J/kg * K per m² lucht binnen 24,00 2983 01 Grenslaag binnen 0,130 0,83 23,17 2838 02 Gipsplaat 0,013 0,230 0,25 0,288 0,043 0,28 14,0365 1000,00 840,00 147382,84 22,90 2791 03 Dampremmende laag 0,0001 0,170 0,00 0,170 0,001 0,00 13,8966 750,00 1470 1532,09 22,89 2790 04 Isolatie 0,075 0,037 0,05 0,039 1,931 12,26 7,76537 90,00 840,00 44029,63 10,64 1279 06 Waterwerende en damp-open laag 0,0001 0,170 0,00 0,170 0,001 0,00 1,63418 750,00 1470,00 180,17 10,63 1279 07 Luchtlaag 0,022 - - - 0,170 1,08 1,09257 1,29 710,00 22,07 9,55 1190 08 Trespa 0,010 0,170 0,25 0,213 0,047 0,30 9,40341 9,25 1166 09 Grenslaag buiten 0,040 0,25 lucht buiten 9,00 1146 Dikte totaal 0,1197 m. Totaal van T 15,00 Totaal van Q 193146,80 Rl 2,36 Rc 2,02 Voldoet Niet aan BB T 15,00 6,35 U-waarde 0,42 q 6,35 f 0,94
Temperatuur binnen Tbinnen: 26 Temperatuur binnen Tbuiten: 9 Maximale dampdruk volgens berek. 3361 Maximale dampdruk volgens ber. 1146 Relatieve vochtigheid binnen, in % 40% Relatieve vochtigheid buiten, in % 97% Optredende dampspanning binnen 1344 Optredende dampspanning buiten 1112 Rc-waarde Dak verschil in dampspanning, p 233 dikte λ in Veroud. gecor. R Tn Temp. Pmax Tqn Vol. Massa S. Warmte W. accumulatie d W (mk) factor waarde W/K T ρ c Q Constructielaag in m a λ in ºC in kg/m³ in J/kg * K per m² lucht binnen 26,00 3361 01 Grenslaag binnen 0,200 1,31 24,69 3108 02 triplex (opstalan dakelement) 0,0030 0,230 0,25 0,288 0,010 0,07 15,6534 1000,00 840,00 39446,51 24,62 3096 03 Dampremmende laag 0,0001 0,170 0,00 0,170 0,001 0,00 15,6172 750,00 1470 1721,80 24,62 3095 05 Isolatie 0,080 0,037 0,05 0,039 2,059 13,51 8,85911 90,00 840,00 53579,91 11,10 1320 06 triplex 0,003 0,140 0,25 0,175 0,017 0,11 2,0467 600,00 1880,00 6926,02 10,99 1310 07 Luchtlaag 0,040 - - - 0,170 1,12 1,43269 1,29 710,00 52,61 9,87 1216 08 Dakpannen 0,020 1,200 0,25 1,500 0,013 0,09 0,83118 9,79 1209 09 Grenslaag buiten 0,120 0,79 0,39372 lucht buiten 9,00 1146 Dikte totaal 0,1461 m. Totaal van T 17,00 Totaal van Q 101726,85 Q = de hoeveelheid warmte per m² in de constructielaag is geaccumuleerd Rl 2,59 ρ = de volumieke massa (dichtheid) van het materiaal in kg/m³ Rc 2,10 Voldoet Niet aan BB c = de soortelijke warmte in J/kg * K T 17,00 d = de dikte van de laag in m Φw 6,56
BIJLAGE 3 De verbruiksgegevens Gegevens van de woning Naam Bewoner J. Schillemans Adres / Plaats Van Sassenstraat 4 Bouwjaar van de woning 1981 Architect / aannemer Bouwjaar uitbreidingen 2005 PROJECTA BV Utrecht Evt. Opmerkingen betreffende de geschiedenis van de woning / Gegevens van de bewoner Naam Bewoner J. Schillemans Hoeveelheid bewoners 2 volwassenen / 1 kind E-mail bewoner schilleke@kpnplanet.nl Ruimtes die gestookt worden Eetkamer Woonkamer Slaapkamer (voor) Slaapkamer (achter) www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
Installaties Verwarmingsinstallatie Merk: Jaartal: Kooktoestel Type: NEFIT HR ecoline Ecoline 21 kw 2000 Elektrisch Verbruiksgegevens Jaar 26-6-2007 / 24-6-2008 Elektriciteit laag Elektriciteit hoog 6.097 kwh 5.783 kwh Gas 1615 m³ Water 113 m³ Binnentemperaturen Eetkamer Tijdens meting 23 C Woonkamer 22 C Slaapkamer (voorzijde) 24 C Slaapkamer (achterzijde) 26 C www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
BIJLAGE 4 Tekeningen Begane grondvloer www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
Eerste verdiepingsvloer Zoldervloer www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193
Voorgevel Zijgevel www.hz.nl Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen 0118-489193